Κύριο θέμα: Διάλεξη τοῦ Σεβασμιωτάτου στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο - «Ρωμηοὶ καὶ Ἄραβες»

Κατὰ τὸ τετραήμερο 19-22 Νοεμβρίου 2005, ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος ἐπισκέφθηκε τὴν Κωνσταντινούπολη, προσκεκλημένος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, προκειμένου νὰ δώση διάλεξη μὲ θέμα «Ρωμηοὶ καὶ Ἄραβες σὲ σχέση μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο».  Τὸν Σεβασμιώτατο ὑποδέχθηκε στὸ ἀεροδρόμιο τῆς Κωνσταντινούπολης, κατὰ τὴν τάξη τοῦ Πατριαρχείου, ἕνας Διάκονος, ὁ π. Ἰωακείμ, μὲ τὸν ὁδηγὸ τοῦ αὐτοκινήτου. Τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη θὰ συναντοῦσε τὴν ἑπομένη, διότι ἔλειπε σὲ ἐπίσημη ἐπίσκεψη στὴν Γενεύη καὶ τὴν Μπολόνια.

Τὴν ἑπομένη, Κυριακὴ 20 Νοεμβρίου, συμμετείχαμε στὴν θεία Λειτουργία ποὺ τελέσθηκε στὸν πάνσεπτο Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὸ Φανάρι. Λειτούργησε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Φιλαδελφείας, συμπαραστατούμενος ἀπὸ τὸν Μ. Ἀρχιμ. π. Ἀθηναγόρα καὶ τὸν Μ. Σύγκελλο π. Νεκτάριο, ἐνῷ ἔψαλαν οἱ χοροὶ τοῦ ἄρχοντος πρωτοψάλτου κ. Λεωνίδα Ἀστέρη καὶ τοῦ ἄρχοντος λαμπαδαρίου κ. Ἰωάννη Χαριτιάδη.

Ἀμέσως μετὰ τὴν θεία Λειτουργία τελέσθηκε ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία τοῦ Μητροπολίτου Ροδοπόλεως Ἱερωνύμου ποὺ κοιμήθηκε ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες.

Τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς στὶς 7:30 μ.μ. ἐπέστρεψε ἀπὸ τὸ ταξίδι του στὴν Εὐρώπη ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης. Ὁ Σεβασμιώτατος παρευρέθηκε στὴν ὑποδοχὴ ποὺ τοῦ ἔγινε στὸ Πατριαρχεῖο, ὅπως κάθε φορὰ ποὺ ἐπιστρέφει ἀπὸ κάποιο ταξίδι του, ἀπὸ ὅλα τὰ μέλη τῆς «Πατριαρχικῆς αὐλῆς», δηλαδὴ τοὺς Κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς ποὺ διαμένουν ἡ ὑπηρετοῦν στὸ Πατριαρχεῖο.

Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κατέφθασε ἀκμαῖος καὶ εὐδιάθετος, παρ' ὅλην τὴν κούραση ἀπὸ τοὺς ἔντονους ρυθμοὺς ποὺ ἔχουν οἱ περιοδεῖες του αὐτὲς καὶ τὴν ταλαιπωρία τοῦ ταξιδιοῦ. Πρῶτα εἰσῆλθε στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, στὸν Νάρθηκα τοῦ ὁποίου τὸν περίμενε ὁ Ἐκκλησιάρχης κρατῶντας ἕναν δίσκο μὲ κεριά. Ὁ Πατριάρχης ἄναψε ἀπὸ ἕνα κερὶ στὶς ἱερὲς εἰκόνες, προσκύνησε τὰ ἱερὰ λείψανα ποὺ φυλάσσονται στὸν Ἱερὸ Ναὸ (τῶν ἁγίων Ἱεραρχῶν, τῆς ἁγίας Εὐφημίας, τῆς ἁγίας Βασιλίσσης Θεοδώρας καὶ τῆς ἁγίας Σολομωνῆς) τὶς ἱερὲς εἰκόνες τοῦ τέμπλου καὶ τὴν ἁγία Τράπεζα. Ἔπειτα ἐξῆλθε καὶ χαιρέτησε ὅλους τοὺς παρισταμένους μὲ εὐγένεια καὶ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν καθένα ξεχωριστά.

Ἐκεῖνο τὸ βράδυ εἴχαμε τὴν ἰδιαίτερη τιμὴ καὶ εὐλογία νὰ παρακαθίσουμε, ὡς φιλοξενούμενοι, στὴν πατριαρχικὴ τράπεζα, μαζὶ μὲ τοὺς Συνοδικοὺς Ἀρχιερεῖς καὶ τὸν Ἀρχιγραμματέα.

Καὶ μόνον ἀπὸ τὶς σύντομες ἀναφορές του γιὰ τὸ ταξίδι του στὴν Εὐρώπη, τὶς ἐρωτήσεις καὶ τὶς σύντομες συνομιλίες του μὲ τοὺς Ἀρχιερεῖς καὶ τὸν Ἀρχιγραμματέα, ἔνιωθε κανεὶς τὸ ἀνώτερο ἐπίπεδο στὸ ὁποῖο κινεῖται ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης καὶ ὅτι βλέπει τὰ πράγματα ἀπὸ ἄλλη ἄποψη, πολὺ ὑψηλότερη ἀπὸ αὐτὴν τῶν στενῶν πλαισίων τῆς ὁποιασδήποτε ἀποσπασματικότητος. Ἐπίσης καταλάβαινε κανεὶς τὸ ἀνύστακτο ἐνδιαφέρον του γιὰ ὅλη τὴν Ἐκκλησία, πρᾶγμα ποὺ τὸν ἔκανε νὰ γνωρίζη πρόσωπα καὶ πράγματα. Αὐτὴ ἡ ὑψηλὴ θεώρηση τῶν πραγμάτων δὲν τὸν ἐμπόδιζε καθόλου νὰ μεριμνᾶ μὲ συγκινητικὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν ἁπλὸ ἐπισκέπτη, νὰ ρωτᾶ καὶ νὰ θυμᾶται πρόσωπα ἁπλῶν ἀνθρώπων καὶ νὰ ἀσχολῆται μὲ λεπτομέρειες τῆς καθημερινότητος.

Μετὰ τὸ δεῖπνο ὁ Πατριάρχης καὶ οἱ Κληρικοὶ διάβασαν σὲ Παρεκκλήσιο τοῦ Πατριαρχείου τὴν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως, οἱ Κληρικοὶ ἔβαλαν μετάνοια στὸν Πατριάρχη καὶ ἀποσύρθηκαν στὰ δωμάτιά τους, ἐκτὸς ἀπὸ ὅσους ἔπρεπε νὰ ρυθμίσουν μερικὲς ἀκόμη λεπτομέρειες γιὰ τὴν θεία Λειτουργία τῆς ἑπομένης.

*

Τὴν ἑπομένη ὁ Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος συμμετεῖχε στὴν Πατριαρχικὴ καὶ Συνοδικὴ θεία Λειτουργία ἐπὶ τῇ ἑορτῇ τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίας Τριάδος Σταυροδρομίου. Σύμφωνα μὲ τὸ τυπικὸ τοῦ Πατριαρχείου εἶναι μία ἀπὸ τὶς ὁρισμένες τακτικὲς Πατριαρχικὲς καὶ Συνοδικὲς θεῖες Λειτουργίες ποὺ τελοῦνται κάθε ἔτος καὶ σὲ ἄλλη περίπτωση θὰ τελεῖτο στὸν ἑορτάζοντα Ἱερὸ Ναὸ τῶν Εἰσοδίων Σταυροδρομίου, πλὴν ὁ Ναὸς ἔχει ὑποστῇ ζημιὲς ἀπὸ τὴν τρομοκρατικὴ ἐπίθεση σὲ ἑβραϊκὴ συναγωγὴ πρὶν λίγα χρόνια.

Συλλειτούργησαν μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη οἱ Μητροπολῖτες Πέργης κ. Εὐάγγελος, Λύστρων κ. Καλλίνικος, Ἰταλίας κ. Γεννάδιος, Δέρκων κ. Κωνσταντῖνος, Τρανουπόλεως κ. Γερμανός, Τορόντο κ. Σωτήριος, Καρπάθου καὶ Κάσου κ. Ἀμβρόσιος, Φιλαδελφείας κ. Μελίτων, ὁ Μητροπολίτης μᾶς κ. Ἰερόθεος καὶ ὁ Σάμου καὶ Ἰκαρίας κ. Εὐσέβιος. Συμπροσευχήθηκαν οἱ Μητροπολῖτες Θεοδωρουπόλεως κ. Γερμανός, Τυρολόης καὶ Σερεντίου κ. Παντελεήμων, Πριγκηποννήσων κ. Ἰάκωβος καὶ Μυριοφύτου κ. Ἀπόστολος.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας κήρυξε τὸν θεῖο λόγο ὁ Μητροπολίτης Ἑλβετίας κ. Ἰερεμίας καὶ στὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας προσφώνησε τὸν Πατριάρχη ὁ ἀρχιερατικὸς προϊστάμενος Μητροπολίτης Τραϊανουπόλεως κ. Γερμανὸς καὶ ὁ κ. Γεώργιος Πετρίδης, ἰατρὸς στὸ θεραπευτήριο τοῦ Μπαλουκλῆ καὶ πρόεδρος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ὁ ὁποῖος ἔκανε καὶ τὸν ἀπολογισμὸ τῆς Ἐνορίας. Στὸ τέλος μίλησε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὁ ὁποῖος ἐνουθέτησε, εὐλόγησε καὶ εὐχήθηκε τοὺς Ἐνορῖτες.

Ἐκκλησιάστηκαν Ρωμηοὶ τῆς Πόλης καὶ ἐπισκέπτες καὶ οἱ μαθητὲς τοῦ Ζωγράφειου Ἐκπαιδευτηρίου, ποὺ ἀποτελοῦν, μαζὶ μὲ τοὺς μαθητὲς καὶ τῶν ἄλλων ἐναπομεινάντων Ἐκπαιδευτηρίων τῶν Ρωμηῶν, τὸ μέλλον καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς Πόλης.

Μετὰ τὸ πέρας τῆς θείας Λειτουργίας, γύρω στὶς 12:30 τὸ μεσημέρι, δόθηκε δεξίωση στὴν αἴθουσα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ πρὸς τιμὴν τοῦ Πατριάρχου ἀλλὰ καὶ πρὸς στηριγμὸ τῶν Ἐνοριτῶν.

*

Τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας, ὥρα 5:00, πραγματοποιήθηκε ἡ διάλεξη τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου μὲ θέμα «Ρωμηοὶ καὶ Ἄραβες σὲ σχέση μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο» στὴν Αἴθουσα Χειρογράφων τῆς Πατριαρχικῆς Βιβλιοθήκης, ἐνώπιον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, τοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος στὴν Πόλη, τῶν Συνοδικῶν Ἀρχιερέων, τῶν Κληρικῶν τοῦ Πατριαρχείου, τῶν Ἐκπαιδευτικῶν τῆς Πόλης καὶ ἄλλων ὁμογενῶν.

Ἡ αἴθουσα τῆς Βιβλιοθήκης εἶναι ἕνας ἐπιβλητικὸς χῶρος, κατάλληλα φωτισμένος, καλυπτόμενος γύρω-γύρω ἀπὸ ξύλινα ράφια μὲ ἑκατοντάδες καλαίσθητα δεμένους τόμους. Ἀποτελεῖ τὸ κεντρικὸ κτίριο, τὴν βιτρίνα τῆς Πατριαρχικῆς βιβλιοθήκης, στὴν ὁποία γίνεται πολὺ σοβαρὴ ἐργασία καὶ ἀρχειοθέτηση ἀπὸ ὁμάδα Κληρικῶν καὶ ὑπαλλήλων. Ἐκεῖ συναντήσαμε καὶ τὸν ἐπὶ τεσσαρακονταετία ἐργαζόμενο στὴν βιβλιοθήκη π. Νικόλαο Πετροπέλλη ποὺ δαπανᾶται στὸ ἔργο αὐτό.

Τὸν Σεβασμιώτατο, λοιπόν, προλόγισε ὁ Ἀρχιγραμματέας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, Ἀρχιμ. π. Ἐλπιδοφόρος Λαμπρυνιάδης, ὁ ὁποῖος τὸν καλωσόρισε, ἀνέφερε σύντομα βιογραφικὰ στοιχεῖα του καὶ τὸν εὐχαρίστησε γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τῆς πρόσκλησης.

Ὁ Μητροπολίτης εὐχαρίστησε μὲ τὴν σειρά του τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη γιὰ τὴν τιμὴ τῆς πρόσκλησης καὶ ἀνέπτυξε τὸ θέμα του, ὁριοθετῶντας τὶς ὀνομασίες «Ρωμηοὶ» καὶ «Ἄραβες», παρουσιάζοντας τὴν ἄποψη τῶν Ἀράβων γιὰ τοὺς Ρωμηοὺς καὶ τονίζοντας τὸ ἔργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ ὁποῖο «ἐξέφραζε τὸ ρωμαίϊκο πνεῦμα ἀποτελοῦσε πάντοτε τὸν συνδετικὸ κρίκο μεταξὺ Ρωμηῶν καὶ Ἀράβων» καὶ ὅτι «τὰ προβλήματα ποὺ πολλὲς φορὲς ἀνεφύησαν μεταξὺ Ρωμηῶν καὶ Ἀράβων δὲν ὀφειλόταν στὶς Θρησκεῖες (Χριστιανισμό, Μουσουλμανισμό), ἀλλὰ στὶς ἐθνικὲς καὶ πολιτικὲς σκοπιμότητες».

Ἡ διάλεξη περιεῖχε πολλὰ πρωτότυπα καὶ ἐνδιαφέροντα ἱστορικὰ στοιχεῖα καὶ ἐπιχειρήματα, καὶ στήριζε σὲ γενικὲς γραμμὲς τὴν ἄποψη ὅτι ὁ Μωάμεθ καὶ οἱ πρῶτοι Μουσουλμᾶνοι ἔτρεφαν ἕναν θαυμασμὸ γιὰ τοὺς Ρωμηοὺς (Βυζαντινούς), τοὺς προτιμοῦσαν ὡς λαὸ τῆς Βίβλου ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες καὶ ὅτι ἡ ἐπιθετικότητα τῶν Μουσουλμάνων Ἀράβων ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν δὲν ὀφείλεται σὲ θρησκευτικὰ αἴτια, ἀλλὰ κυρίως σὲ ἐθνικά, οἰκονομικὰ καὶ πολιτικὰ αἴτια ποὺ ἐνδύονται μὲ θρησκευτικὴ χροιά, καὶ αὐτὸ ἄρχισε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ ἐξισλαμίσθηκαν οἱ Πέρσες, ὁπότε τὸ ἐθνικὸ μῖσος τῶν Περσῶν ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων πέρασε καὶ στὴν νέα θρησκεία. Τμήματα τῆς διαλέξεως δημοσιεύουμε ἀπὸ τὸ παρὸν τεῦχος στὴν Ε.Π.

Ἡ διάλεξη ἀπέσπασε τὶς θετικότατες κρίσεις του μὲ ὑψηλὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδο ἀκροατηρίου, στὸ ὁποῖο συμπεριλαμβάνονταν καὶ προσωπικότητες μὲ ἐξειδίκευση σὲ τέτοια ζητήματα, ὅπως ὁ Μητροπολίτης Δέρκων κ. Κωνσταντῖνος ὁ ὁποῖος εἶναι Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Πατριαρχείου γιὰ τὸ Ἰσλάμ, ὁ Μητροπολίτης Τυρολόης κ. Παντελεήμων, Καθηγητὴς Πανεπιστημίου, ὁ κ. Πρόξενος καὶ μέλη διπλωματικῶν ἀποστολῶν κ.α. Ἡ ὁμιλία πρόκειται νὰ δημοσιευθῇ στὴν ἱστοσελίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ σὲ ἄλλες περιοδικὲς ἐκδόσεις του.

Τὴν διάλεξη ἔκλεισε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης. Ὁ λόγος του δημοσιεύεται στὴν παράπλευρη στήλη.

Ἐπακολούθησε δεξίωση στὴν Αἴθουσα τοῦ Θρόνου «πρὸς τιμὴν τοῦ διακεκριμένου ὁμιλητοῦ».

*

Τὴν τελευταία ἡμέρα τῆς παραμονῆς μας στὴν Πόλη, τὸ Πατριαρχεῖο διέθεσε στὸν Σεβασμιώτατο ὁδηγὸ γιὰ νὰ ἐπισκεφθῇ μνημεῖα τῆς Ρωμηοσύνης ποὺ δὲν εἶχε ἐπισκεφθῇ ἄλλη φορά, ὅπως: α) Τὴν Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή, μὲ τὰ λιγοστὰ πλέον Ρωμηόπουλα ποὺ φοιτοῦν σὲ αὐτὴ β) Τὴν πάλαι ποτὲ Ἱερὰ Μονὴ Παντοκράτορος ποὺ διέθετε πολλὰ ἱδρύματα γιὰ τὴν βοήθεια τῶν πασχόντων, κυρίως τὸ περίφημο Νοσοκομεῖο, τὰ ὁποῖα ἔχουν καταστραφῆ ὁλοκληρωτικὰ καὶ ἔχουν καταπατηθῆ. Μάλιστα, τὸ καθολικὸ τῆς Μονῆς, ποὺ ἔχει περιέλθει στὸ τουρκικὸ κράτος, ἦταν τρισυπόστατο, δηλαδὴ εἶχε τρία Ἱερά, τοῦ Παντοκράτορος, τῆς Παναγίας καὶ τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ἀλλὰ σήμερα ὁ μὲν Ναὸς τοῦ Παντοκράτορος λειτουργεῖ ὡς τζαμί, ἐλεεινὸ καὶ ἀφρόντιστο, τὰ δὲ ἄλλα δύο Ἱερὰ ἁπλῶς ὑπάρχουν καὶ δὲν ἔχουν ἀκόμη καταρρεύσει. γ) Τὴν Ἱερὰ Μονὴ Στουδίου, ἡ καλύτερα τὰ ἐρείπια τῆς πάλαι ποτὲ Ἱερᾶς Μονῆς Στουδίου, ἡ ὁποία ἐπίσης ἔχει περιέλθει ὁριστικὰ στὸ τουρκικὸ κράτος καὶ πρέπει κανεὶς νὰ λάβη ἄδεια ἀπὸ τὸ μουσεῖο της Ἀγια-Σοφιᾶς γιὰ νὰ εἰσέλθη καὶ νὰ δὴ τὰ ἐρείπια αὐτά.

Γενικά, ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος ἐξέφρασε ποικιλοτρόπως τὴν ἀρχοντικὴ ἀγάπη του πρὸς τὸν Μητροπολίτη κ. Ἰερόθεο καὶ τὴν συνοδεία του, προσέφερε πλούσια τὴν φιλοξενία του, συζήτησαν διάφορα θέματα, τὸν κατέστησε ὁμοτράπεζό του τὶς ἡμέρες αὐτὲς τῆς παραμονῆς του στὴν Πόλη.

Ἐπίσης, δόθηκε ἡ δυνατότητα στὸν Σεβασμιώτατο, κατὰ τὸ τετραήμερο αὐτὸ τῆς παρουσίας του στὸ Πατριαρχεῖο, νὰ ἔλθη σὲ ἐπικοινωνία καὶ μὲ ὅλους τοὺς Συνοδικοὺς Ἀρχιερεῖς, δεδομένου ὅτι συνέπεσαν καὶ οἱ Συνεδριάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου γιὰ τὸν μῆνα Νοέμβριο, καθὼς ἐπίσης καὶ μὲ ὅλους τοὺς Κληρικοὺς ποὺ ἐργάζονται ἐκεῖ καὶ ἔτσι αἰσθάνθηκε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη φορὰ τὸν οἰκουμενικὸ καὶ μαρτυρικὸ ρόλο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Α.Κ.