Ἀρχιμ. π. Πολυκάρπου Παστρωμᾶ: Ἡ Τοπικὴ Ἐκκλησία

Ἀρχιμ. π. Πολυκάρπου Παστρωμᾶ

Ἡγουμένου Ἱερὰς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης

(συνέχεια ἀπὸ τὸ προηγούμενο)

Οἱ Κληρικοὶ καὶ οἱ σχέσεις τους μὲ τὸν Ἐπίσκοπο.

Βασικὸ ἔργο ἐπίσης τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι ἡ ἐκλογὴ καὶ ἡ χειροτονία τῶν κληρικῶν των ἄλλων βαθμῶν. Γράφει σχετικῶς ὁ Καθηγούμενος τῆς Ι. Μ. Γρηγορίου, Ἀρχιμ. Γεώργιος: «Ἡ Ἐκκλησία ἀπαιτεῖ ἀπὸ τοὺς ὑποψηφίους κληρικοὺς καθαρότητα βίου, ἐπιτρέπουσαν τὴν Ἱερουργίαν ἐνώπιον τοῦ καθαρωτάτου Κυρίου, ὥστε τοὺς ἐν τῷ Κλήρω καταλεγομένους καὶ ἄλλοις τὰ θεῖα διαπορθμεύοντας καθαροὺς ἀποφῆναι καὶ λειτουργοὺς ἀμώμους καὶ τῆς νοερᾶς τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ θύματος καὶ Ἀρχιερέως θυσίας ἀξίους». «Ἐντεῦθεν καὶ ἡ ὑπο τῶν χειροτονούντων ἀκριβὴς ἐξέτασις τοῦ βίου τῶν χειροτονουμένων καὶ τῶν συνθηκῶν ὑφ' ἂς εἰσέρχονται εἰς τὸν Κλῆρον εἶναι ἀπαραίτητος. Μόνον ὅταν εὑρεθῇ ἀδιάβλητος ὁ ὑποψήφιος εἶναι δυνατὸν νὰ χειροτονεῖται...?ς κριτήριον δὲ διὰ τὴν Ἱερωσύνην δέον νὰ λαμβάνεται ὑπ ὄψιν μόνον ἡ προσωπικὴ ἀξία καὶ ἀρετὴ τοῦ χειροτονουμένου καὶ ὄχι ἡ ἀπὸ γένους ἱερατικοῦ καταγωγή του».

Καὶ συνεχίζει ὁ σεβαστὸς Γέροντας: «Εἶναι αὐτονόητον ὅτι τὸ ἱερατικὸν ἦθος ὡς ἀπαιτοῦν καὶ περιγράφουν αὐτὸ οἱ Ἱεροὶ Κανόνες δὲν εἶναι ἐξωτερικὴ συμμόρφωσις πρὸς ἀντικειμενικὸν τινὰ ἠθικὸν νόμον, ἀλλὰ τὸ ἦθος τῆς ἐλευθέρας καὶ ἐξ ἀγάπης ὑπακοῆς εἰς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ». Διότι ἔτσι θὰ πραγματώνεται στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία αὐτὸ ποὺ ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος τονίζει στοὺς Ἐφεσίους: «Τὸ γὰρ ἀξιονόμαστον ὑμῶν πρεσβυτέριον, τοῦ Θεοῦ ἄξιον, οὕτω συνήρμοσται τῷ Ἐπισκόπω ὡς χορδαὶ κιθάρα. Διὰ τοῦτο ἐν τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν καὶ συμφώνῳ ἀγάπη Ἰησοῦς Χριστὸς ἄδεται».

Γίνεται φανερό, λοιπόν, ἀπὸ τὸ παραπάνω χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου ὅτι ἡ εἰρήνη στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία, ὅσον ἀφορᾶ τὴν συμπεριφορὰ ἡμῶν τῶν Κληρικῶν καὶ Μοναχῶν πρὸς ἀλλήλους καὶ πρὸς πάντας προϋποθέτει: ἀγαστὴ συνεργασία μὲ τὸν οἰκεῖο Ἐπίσκοπο «ὡς χορδαὶ κιθάρα», καθὼς ἐπίσης καὶ ὁμόνοια καὶ ἀγάπη μεταξύ μας.

Βεβαίως κάποιες φορὲς πιθανῶς νὰ μὴν ὑπάρχη αὐτὴ ἡ συνεργασία τόσο μὲ τὸν Ἐπίσκοπο ὅσο καὶ μὲ τοὺς συνιερείς, ἀλλὰ αὐτὰ εἶναι νοσηρὰ φαινόμενα ποὺ χρήζουν ἀμέσου θεραπείας, ἂν δὲ θέλουμε νὰ κακοφορμήση ἡ πληγή.

Οἱ λαϊκοί.

Ὅμως «Ἡ λειτουργικῶς ὑπερέχουσα θέσις τῶν ποιμένων», τονίζει ὁ π. Γεώργιος Καψάνης «δὲν συνεπάγεται ἔκπτωσιν τῶν λαϊκῶν ἐκ τῆς χαρισματικῆς των θεώσεως εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Λαϊκοὶ δὲν εἶναι ἁπλῶς οἱ μὴ Κληρικοί, ἀλλ' οἱ διὰ τῶν ἁγίων Μυστηρίων καὶ ἰδία τοῦ Βαπτίσματος καὶ τοῦ Χρίσματος, χαρισματοῦχοι Χριστιανοὶ οἵτινες ἀποτελοῦν τὰ ἅγια καὶ τετιμημένα μέλη τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ». Ἡ μετοχὴ ἐξ' ἄλλου τῶν λαϊκῶν διὰ τῶν ἁγίων Μυστηρίων στὸ τριπλὸ ἀξίωμα τοῦ Κυρίου δὲν συνεπάγεται μεταβίβαση σ' αὐτοὺς τῆς ποιμαντικῆς ἐξουσίας, ἡ ὁποία θὰ τοὺς καθιστοῦσε ποιμένες καὶ διδασκάλους τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Οἱ λαϊκοὶ καθίστανται Ἱερεῖς, ὑπὸ τὴν ἔννοια ὅτι μποροῦν νὰ προσφέρουν τὸν ἑαυτό τους θυσία στὸ Θεό, Προφῆτες μὲ τὴν ἔννοια ὅτι μποροῦν νὰ γνωρίσουν τὰ Μυστήρια τοῦ Θεοῦ καὶ Βασιλεῖς μὲ τὴν ἔννοια ὅτι μποροῦν νὰ βασιλεύσουν καὶ νὰ ἐπιβληθοῦν στὰ πάθη τους. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι πουθενὰ οἱ Πατέρες δὲν ἑρμηνεύουν διαφορετικὰ τὴ μετοχὴ τῶν λαϊκῶν στὸ τριπλὸ ἀξίωμα τοῦ Κυρίου. Ποιμένες καὶ ποιμαινόμενοι εἰ ναὶ μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ μόνον οἱ ποιμένες εἶναι εἰς τύπον καὶ τόπον τῆς Θείας Κεφαλῆς τοῦ σώματος.

Καὶ συνεχίζει ὁ σεβαστὸς Γέροντας: «Ἐν τῇ Θείᾳ λατρείᾳ, Κλῆρος καὶ λαὸς προσφέρουν τὴν δοξολογίαν καὶ μάλιστα τὴν ἁγίαν ἀναφορὰν εἰς τὸν Τριαδικὸν Θεὸν ἐν ἑνότητι. Ὁ Ἐπίσκοπος ἡ ὁ Ἱερεὺς δὲν προσφέρει τὴν εὐχαριστίαν μόνον διὰ τὸν λαὸν καὶ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ μετὰ τοῦ λαοῦ ὡς Κεφαλὴ τοῦ σώματος καὶ Προϊστάμενος τῆς συνάξεως. Εἶναι χαρακτηριστικὸν ὅτι ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ ἡ ὅλη λειτουργικὴ κίνησις δὲν περιορίζεται εἰς τὸ Ἅγιον Βῆμα, ἀλλ' ἐκτυλίσσεται μεταξὺ τοῦ Ἁγίου Βήματος καὶ Κυρίως Ναοῦ, ἔνθα ἵσταται ὁ λαός, διὰ τῆς συμμετοχῆς τῶν ψαλτῶν, τῆς παραμονῆς τῶν διακόνων ἐν πολλοῖς μεταξὺ τοῦ λαοῦ καὶ τῆς ἐπανειλημμένης στροφῆς καὶ τοῦ διαλόγου τοῦ λειτουργοῦ πρὸς τὸν λαὸν καὶ μετὰ τοῦ λαοῦ».

Καλλιέργεια φιλακόλουθου πνεύματος στοὺς λαϊκούς.

Πρὶν περάσουμε στὴν τελευταία ἑνότητα αὐτῆς τῆς εἰσηγήσεως σχετικὰ μὲ τοὺς τρόπους καλλιεργείας φιλακόλουθου πνεύματος στὸ λαϊκὸ στοιχεῖο τῆς Ἐκκλησίας, ἂς μᾶς ἐπιτραπῇ ἡ ἀναφορὰ σὲ ἕναν ὁρατὸ καὶ πραγματικὸ κίνδυνο ποὺ ἀπειλεῖ τὴν Ἐκκλησία. Στὸν κίνδυνο τῆς ἐκκοσμικεύσεως.

«Ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἐκκοσμίκευση στὴν Ἐκκλησία», τονίζει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας «δὲν ἐννοοῦμε ὅτι ἐκκοσμικεύεται καὶ καταστρέφεται ἡ Ἐκκλησία, ὅτι δηλαδή, χάνεται ἡ πραγματικὴ ζωὴ καὶ ὁ ἀληθινὸς τρόπος θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ ὅτι τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἐκκοσμικεύονται κι ἔτσι ἔχουν ἄλλη γνώμη γιὰ τὴν Ἐκκλησία..». «Ἡ ὕπαρξη τῆς πραγματικῆς Ἐκκλησίας, φαίνεται ἀπὸ τὴν ἐπιτυχία της νὰ θεραπεύη τὸν ἄνθρωπο. Γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ πνευματικὸ Ἰατρεῖο, τὸ πνευματικὸ Νοσοκομεῖο, ποὺ θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο. Ὅταν μιλοῦμε γιὰ ἀσθένεια καὶ θεραπεία ἐννοοῦμε ὅτι ὁ νοῦς ἀσθενεῖ καὶ αὐτὸς θεραπεύεται. Ἡ θεραπεία του νοὸς δὲν εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὴν κάθαρση, τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωση. Ὁ σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ θεραπεύη αὐτὸ τὸ γνωστκὸ κέντρο, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νὰ ἀποκτήση τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο συνιστᾶ τὴν σωτηρία του. Ἔτσι ἡ ὕπαρξη τῆς πραγματικῆς Ἐκκλησίας φαίνεται ἀπὸ τὸν βαθμὸ ἐπιτυχίας, ἀπὸ τὰ θεραπευτικὰ ἀποτελέσματα. Ἂν θεραπεύη τὸν ἄνθρωπο, ἂν κάνη ὀρθὴ διάγνωση τῆς ἀσθενείας καὶ ἂν γνωρίζη τὸν τρόπο καὶ τὴν μέθοδο θεραπείας, τότε αὐτὸ συνιστᾶ ὕπαρξη πραγματικῆς καὶ ὄχι ἐκκοσμικευμένης Ἐκκλησίας».

Ὁ δὲ π. Δοσίθεος Κανέλλος συμφωνῶντας τονίζει: «Ἡ Ἐκκλησία ἕνα σκοπὸ ἔχει: Νὰ ἀνυψώση τὸν πεσόντα ἄνθρωπο, νὰ τὸν σώση. Εἶναι ἡ φορὰ ἐκ τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω. Ὁ «κόσμος» (μὲ τὴν ἔννοια τῶν ἁμαρτωλῶν ροπῶν) προσπαθεῖ νὰ κεταβάση ἀκόμη πιὸ χαμηλὰ τὸν ἄνθρωπο. Νὰ τὸν τραβήξη ἀπὸ πάνω πρὸς τὰ κάτω....από κόσμο-στολίδι νὰ τὸν κάνη κόσμο-ἁμαρτία». Καὶ συνεχίζει: «Νάτην, λοιπόν, ἡ ἐκκοσμίκευσις. Νὰ πάη ἡ Ἐκκλησία πρὸς τὸν κόσμο, ὄχι ὁ κόσμος πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Νὰ κατεβοῦμε ὄχι νὰ ἀνεβοῦμε. Ἀπὸ κόσμος-στολίδι νὰ γίνουμε ὑπόκοσμος-δυσωδία».

Ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀναφέραμε, ἀδελφοὶ καὶ Πατέρες, δείχνουν ἀμυδρὰ ὅτι, δυστυχῶς, ὁ κίνδυνος εἶναι ὑπαρκτὸς καὶ ὄχι πρὸ τῶν πυλῶν, ἀλλὰ ἐντὸς τῶν τειχῶν. Μὲ μιὰ ματιὰ στὰ ὅσα γίνονται σήμερα στὶς ἐνορίες καὶ τὰ μοναστήρια θὰ μᾶς πείση γιὰ τοῦ λόγου τὸ ἀληθές:

α) Περικοπὲς ἀκολουθιῶν ἡ καὶ ἀπάλειψή τους. «Κλαδεύονται» ἐπιτρέψτε μου τὴν φράση, ἀκολουθίες, ὅπως τὸ Μεσονυκτικὸ καὶ οἱ Ὧρες, «κλαδεύονται» Καθίσματα τοῦ Ψαλτηρίου ἡ Κανόνες τοῦ Ὄρθρου καὶ γενικὰ μᾶς κατατρέχει τὸ σύνδρομο τοῦ ρολογιοῦ καὶ ὄχι τοῦ Ὤρολογίού.

β) Ἀθέτηση ἡ ἐλάχιστη χρήση τοῦ Τυπικοῦ. Τελοῦμε διάφορες ἀκολουθίες ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον κατὰ τὸ δοκοῦν καὶ ὄχι ὅπως ὁρίζονται στὶς τυπικὲς διατάξεις.

γ) Εἰσάγονται νέοι ὕμνοι τοῦ τύπου «Ἁγνὴ Παρθένε» ἀντὶ τοῦ Κοινωνικοῦ καὶ λίγο λίγο ἀπομακρυνόμαστε ἀπὸ τὴν Παράδοση.

Τὰ μοναστήρια εἰδικά, ἂν καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ κρατοῦν ἄμυνα σὲ ὅλη αὐτὴ τὴν λαίλαπα τῆς ἐκκοσμίκευσης, ἐν πολλοῖς ἁλώνονται μὲ τὴν πρόφαση τοῦ «κοινωνικοῦ μοναχισμοῦ» καὶ τῆς ἕλξεως τῶν νέων.

Ἔτσι βλέπουμε τὰ μοναστήρια νὰ μεταβάλλονται σὲ καταστήματα πωλήσεως ἐργοχείρων, compact disks, μελιοῦ, τσαγιοῦ ἡ ὁποιουδήποτε ἄλλου προϊόντος ποὺ θὰ σκεφθῇ το.... ἐπιχειρηματικό μας μυαλό. Καὶ ὅλα αὐτὰ γιὰ νὰ μαζεύουμε κόσμο, γιατί ἔχουμε ἀνάγκες ..... ὁπότε μεταβάλλουμε τὰ μοναστήρια σὲ ἐνορίες. Ἀντὶ νὰ ὠθοῦμε τοὺς Χριστιανοὺς στὴ ζωντανὴ σχέση τους μὲ τὴν ἐνορία, τοὺς Κληρικοὺς καὶ τὸν Ἐπίσκοπο, τοὺς προτρέπουμε νὰ ἔρχονται στὰ μοναστήρια μας, γιατί ἐκεῖ ὑπάρχει ἁγιότητα, ὑπάρχει κατάνυξη, ὑπάρχει μισοσκόταδο. Καὶ σὲ τελικὴ ἀνάλυση θέλουμε νὰ περνοῦμε, καίτοι στὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ μοναχὸς εἶναι ὑποκάτω πάντων, σὰν ἡ ἀφρόκρεμα (ἡ ἐλὶτ) τῆς τοπικῆς κοινωνίας.

Μὲ ὅλα αὐτά, λοιπόν, τὰ «καμώματα», ἀδελφοὶ καὶ πατέρες εἶναι δυνατὴ ἡ ἔμπνευση φιλακόλουθου πνεύματος στὸ λαϊκὸ στοιχεῖο τῆς Ἐκκλησίας; Ὅταν ἐμᾶς ὡς Κληρικοὺς καὶ μοναχοὺς μᾶς κατατρέχη τὸ σύνδρομο τοῦ ρολογιοῦ καὶ πασχίζουμε νὰ τελειώσουμε τὴν ἀκολουθία σὲ ἐλάχιστο χρόνο, μὲ ὅσα αὐτὸ συνεπάγεται: ὅταν ἀναγινώσκουμε τὶς εὐχὲς τῆς ἀκολουθίας τόσο γρήγορα, ποὺ καὶ οἱ ταχυγράφοι τῆς βυζαντινῆς ἐποχῆς δὲν θὰ πρόφταιναν νὰ τὶς καταγράψουν, μὲ ἀποτέλεσμα κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι νὰ μὴν κατανοοῦμε τί ζητᾶμε ἀπὸ τὸν Θεό, πὼς θὰ βιώση ὁ λαὸς τὸ μεγαλεῖο τῆς ἀκολουθίας;

Λοιπόν, θὰ ἀναρωτηθῇ κανείς, δὲν ὑπάρχει ἐλπίδα φωτὸς στὸν ὁρίζοντα; Φυσικὰ καὶ ὑπάρχει. Χρειάζεται ἀλλαγὴ πορείας. Χρειάζεται νὰ ἐπανεύρουμε τὸν ἀρχικό μας σκοπό.

«Ἡ Ἐκκλησία», γράφει ὁ Σεπτὸς Ποιμενάρχης μας κ. Ἰερόθεος, «εἶναι ὁ κόσμος τοῦ κόσμου, ἡ ἐλεημοσύνη τῆς ἀνθρωπότητος. Ὅταν ὅμως αὐτὸς ὁ κόσμος (στολίδι) τοῦ κόσμου διαπνέεται ἀπὸ τὸ λεγόμενο «κοσμικὸ φρόνημα», ὅταν οἱ Χριστιανοί, τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἀντὶ νὰ ἀνήκουν σ' αὐτὸν τὸν κόσμο καὶ ἀντὶ νὰ γίνουν φῶς τοῦ κόσμου, διαπνέονται ἀπὸ τὸν κόσμο μὲ τὴν ἔννοια τῶν παθῶν καὶ γίνονται κόσμος, τότε βιώνεται ἡ ἐκκοσμίκευση. Καὶ αὐτὴ ἡ ἐκκοσμίκευση δὲν ὁδηγεῖ στὴν θέωση. Εἶναι μιὰ ἀνθρωποκεντρικὴ θεώρηση τῆς ζωῆς μας. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ εἰσέρχεται στὸν κόσμο, γιὰ νὰ τὸν ἐκκλησιοποιὴ καὶ ὄχι ὁ κόσμος νὰ εἰσέρχεται μέσα στὴν Ἐκκλησία, γιὰ νὰ τὴν ἐκκοσμικεύη. Μιὰ ἐκκοσμικευμένη Ἐκκλησία εἶναι ἐντελῶς ἀνίσχυρη καὶ ἀδύναμη νὰ ἐκκλησιοποιήση τὸν κόσμο. Καὶ οἱ ἐκκοσμικευμένοι Χριστιανοὶ εἶναι ἀποτυχημένοι σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα».

Καὶ συμπληρώνει ὁ Μητροπολίτης Γουμενίσσης κ. Δημήτριος: «Χρειαζόμαστε, λοιπόν, σωστοὺς Κληρικοὺς γιὰ νὰ ἐμπνεύσουμε, ὥστε νὰ γίνουν τὰ λίγα ὄντως ἐκκλησιαζόμενα πρόσωπα ζύμη τῆς ὑπόλοιπης οἰκογενείας καὶ οἱ ἐκκλησιαζόμενες οἰκογένειες ζύμη τοῦ ὑπόλοιπου ἀδιάφορου ἐνοριακοῦ σώματος, ὥστε νὰ ἐλπίζουμε σὲ ζωντάνεμα τῶν ἐνοριῶν ὡς εὐχαριστιακῶν κοινοτήτων καὶ κοινωνίες προσώπων καὶ κατ' ἐπέκτασιν σὲ οὐσιαστικὴ ἐκκλησιοποίηση τοῦ κόσμου. Ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐμπνεύσουμε τοιοῦτον ἦθος...πρωτίστως ἐμεῖς...οφείλουμε νὰ ἐπανεύρουμε πρὸς τὸν ὄντως ζῶντα Θεὸν «Τὴν ἀγάπην τὴν πρώτην ἢν ἀφήκαμεν».

Εὐχηθῆτε, Σεβασμιώτατε Πάτερ καὶ Δέσποτα, νὰ τὸ πετύχουμε, ὥστε νὰ ἀποτελέση ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία τῆς Ναυπάκτου, τὴν ὁποίαν ἐπὶ δεκαετίαν θεοφιλῶς ποιμαίνετε, «κομμάτι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ».–