Γράφτηκε στις .

Οἱ πρῶτοι Ρουμελιῶτες πού διέπλευσαν τὸν ὠκεανό (Β')

του Τρύφωνος Χατζηνικολάου

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Ίδρυση της Ναυπακτιακής Αδελφότητας Ν. Υόρκης.

Οι πρωτοπόροι Ναυπάκτιοι σύντομα αντιλήφθηκαν πως δεν πρόκειται να επιζήσουν και να προαχθούν ως μονάδα και ως άτομα και έπρεπε να οργανωθούν. Έτσι ερρίφθη η ιδέα να ιδρύσουν Σύλλογο. Η ιδέα έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και πρότειναν δυό λέξεις για την ονομασία του: Η πρώτη να αγκαλιάζη όλα τα χωριά της Ναυπακτίας: «Ναυπακτιακή» και στη δεύτερη να περικλείονται οι έννοιες αγάπη, ομόνοια, αδελφοποίηση: «Αδελφότητα». Για να εκδοθή όμως άδεια ιδρύσεως Συλλόγου από την Πολιτεία της Ν. Υόρκης (State) έπρεπε να υπογραφή από δύο άτομα με αμερικανική υπηκοότητα. Για το σκοπό αυτό δεν υπήρχαν Ναυπάκτιοι και φημολογείται ότι υπέγραψαν δύο μη Ναυπάκτιοι στην καταγωγή.

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1904 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση στην αίθουσα της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της Αγίας Τριάδος Ν. Υόρκης. Τα ονόματα των 52 ιδρυτών καταχωρήθηκαν, τιμής ένεκεν, στο Λεύκωμα που εξέδωσε η Αδελφότητα. Πρώτος Πρόεδρος εξελέγη ο Γεώργιος Κομματάς, από την Περίστα. Ως πρώτο και αναγκαιότατο σκοπό όρισαν τη βοήθεια σ’ αυτούς που στάθηκαν άτυχοι στη νέα θετή πατρίδα. Μπορεί να πη κανείς ότι ο νεοσυσταθείς Σύλλογος επετέλεσε ιεραποστολικό έργο. Οι πρώτες συνδρομές, οι έκτακτες εισφορές και τα έσοδα από εκδηλώσεις διετίθεντο προς ασθενείς η ατυχήσαντες στην εργασία τους, για την αγορά τροφίμων, ενοικίων και εισιτήρια επιστροφής σ’ αυτούς που οι ιατροί συνιστούσαν να γυρίσουν στο χωριό τους.

Η δράση της Ναυπακτιακής Αδελφότητας σε όλους τους τομείς.

Όταν μια μέρα γραφή λεπτομερέστερα η ιστορία του Αποδήμου Ελληνισμού, η Ναυπακτιακή Αδελφότητα ασφαλώς θα πρέπει να καταταγή στην πρώτη θέση που της αρμόζει στην ελληνοαμερικανική κοινωνία. Όχι γιατί είναι ο δεύτερος κατά σειρά αρχαιότερος Σύλλογος στην Αμερική (πρώτος ο Σύλλογος Αναβρυτής Σπάρτης, 1902), αλλά διότι μέσα στη μακρόχρονη πορεία των 90 χρόνων της έχει να επιδείξη μια αξιόλογη δράση.

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, αρχικός σκοπός της Αδελφότητας, στα πρώτα χρόνια, ήταν να προσφέρη σε δυσχερείς περιστάσεις, βοήθεια στα μέλη της και ιατρική περίθαλψη. Στις χαλεπές εκείνες ημέρες η υπ’ αριθμόν πρώτη ασθένεια ήταν η φυματίωση. Πολλοί ήλθαν ασθενείς και στο στάδιο αυτό η Αδελφότητα διέθετε τα έξοδα επιστροφής στον τόπο γεννήσεώς των.

Εκτός της εθνικοφιλανθρωπικής και κοινωφελούς δράσης των συμπατριωτών μας, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφέρουμε και το καθήκον τους προς την Πτρίδα. Με το πρώτο σάλπισμα των πολέμων 1912 και μετέπειτα, όταν η Πανελλήνιος Ένωσις Ν. Υόρκης ίδρυσε στρατολογικό γραφείο και έστειλε εφέδρους και εθελοντές και συγκέντρωσε χιλιάδες δολλάρια για εθνικούς σκοπούς (βλ. Μπ. Μπαλαφούρη Ν. Υ. 1948 «Οι Έλληνες της Αμερικής») στο προσκλητήριο αυτό έδωσαν το «παρών» και Ναυπάκτιοι, πολλοί από τους οποίους έπεσαν στις μάχες Μπιζανίου και αλλού, όπως ο Αντώνης Θανασούλης από την Περίστα. Άλλοι κατατάχθηκαν στον αμερικανικό στρατό στον Α` Παγκόσμιο Πόλεμο και πολέμησαν στη Γαλλία, όπως ο Μιχαήλ Ανδρεόπουλος, που τόσο τιμητικά έφερε τη στολή των Λεγεωναρίων στις εθνικές μας εκδηλώσεις, ο Γεώργιος Κεφαλιακός κ.α.

Στους νικηφόρους πολέμους του 1912 και κατόπιν, σε κάθε περίπτωση που η ανάγκη το επέβαλλε, ιδιαίτερα σε εθνικούς εράνους, η Αδελφότητα ερχόταν αρωγός, όπως με την προσφορά σημαντικού ποσού για την εποχή εκείνη, υπέρ των προσφύγων της Μ. Ασίας και με παράδοση του ποσού των 4.000 δολλαρίων στον Μητροπολίτη Κορινθίας Δαμασκηνό, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Αντιβασιλέα, για την αποπεράτωση του Γυμνασίου Ναυπάκτου, το 1930. Επίσης στον Εθνικό έρανο υπέρ της Πολιτικής Αεροπορίας και κατόπιν στα θύματα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου απέστειλε σημαντικό ποσόν στην Επιτροπή Greek War Relief.

Μετά την απελευθέρωση, το 1944, άρχισε να έρχεται βοηθός σε ολόκληρα χωριά της επαρχίας Ναυπακτίας. Σε κανέναν δεν αρνήθηκε πολλά η ολίγα, ανάλογα των περιστάσεων και των αναγκών. Πρώτη ενέργεια της Αδελφότητας η ανέγερση του Υγειονομικού Σταθμού Πλατάνου για την ανακούφιση των κατοίκων δεκάδων χωριών της ορεινής Ναυπακτίας με έργα κοινής ωφέλειας, διάνοιξης και επέκτασης συγκοινωνιακών δικτύων (Ναυπάκτου-Πλατάνου προς την Ευρυτανία, Θέρμου-Περίστας-Αγίου Δημητρίου) ανέγερση Τουριστικού Ξενώνα στο όρος Ομάλια Ναυπακτίας. Την αποκατάσταση απόρων κορασίδων, για τους σεισμοπαθείς της Επτανήσου, για τον Κυπριακό Αγώνα το 1964, για την τελειοποίηση ημικατεστραμμένων ναών, δημοτικών σχολείων και γυμνασιακού παραρτήματος της επαρχίας μας, στο Κοινοτικό Ίδρυμα Ελατούς, στο Υδραγωγείο, αποστολή δύο καρδιοπαθών παιδιών στο Χιούστον του Τέξας, τη διατήρηση και παράδοση της Ελληνικής γλώσσας στο Bernard College του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

Η βάρβαρη εισβολή στη μαρτυρική Μεγαλόνησο Κύπρο συγκίνησε κατάβαθα την ψυχή των Ναυπακτίων και η Αδελφότητα διέθεσε εισπράξεις από εκδρομές της υπέρ των θυμάτων της Κύπρου. Την ίδια εποχή ενοικίασε λεωφορείο για τα μέλη της, τα οποία ύψωσαν τις φωνές τους με αγανάκτηση και οργή εμπρός στον Λευκό Οίκο, σε μεγάλη διαδήλωση που έγινε στις 18 Αυγούστου 1974, στην οποία έλαβαν μέρος πάνω από 35.000 Ελληνοαμερικανοί. Επίσης για το Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών Αθήνας διέθεσε ποσό 15.000 δολλαρίων και ο έρανος συνεχίστηκε μέχρις αποπερατώσεως.

Η τελευταία επίσης μεγάλη δωρεά της με το ποσό των 10.000 δολλαρίων ήταν υπέρ της αποπερατώσεως του πρώτου Ελληνοαμερικανικού Γυμνασίου Αστόριας, μία δε αίθουσα φέρει το όνομα της Αδελφότητας. Έτσι, οι απόφοιτοι υπερήφανα κρατούν το λάβαρο της ελληνορθοδόξου καταγωγής τους. Επίσης, έρχεται αρωγός στα Ιδρύματα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής, όπως στην Ακαδημία του Αγίου Βασιλείου, στην οποία με την ευκαιρία του εορτασμού των 80 χρόνων προσέφερε 1.000 δολλάρια για τα ορφανά της.

Όλα αυτά για την διαιώνιση της φυλής μας. Σε 500 περίπου ανέρχονται σήμερα οι Ελληνικές Κοινότητες. Στον περίλαμπρο Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος Ν. Υόρκης, στις μαρμάρινες στήλες των Μεγάλων Ευεργετών και Μεγάλων Δωρητών συναντά κανείς ονόματα Ναυπακτίων, όπως του Γεωργίου και της Έβελιν Παπαηλία, ο οποίος απεβίωσε στις 6 Απριλίου 1990 αφήνοντας στα Ιδρύματα της Ι. Αρχιεπισκοπής, όπως στο Ορφανοτροφείο του Αγ. Βασιλείου Γκάρισον Ν. Υ. 1.000.000 δολλάρια και στο Γηροκομείο «Άγιος Μιχαήλ», στο Γιόνκερς Ν. Υ. άλλο 1.000.000 δολ. Επίσης μικρά ποσά από 15.000 δολ. στο Σύλλογο Περίστας και στην Κοινότητα Αγ. Σπυρίδωνος και το ημερήσιο Σχολείο. Θα συναντήση επίσης τα ονόματα του Νικολάου και της Μαρίας Αποστολοπούλου από το Στράνωμα, του Charles Tarabikou στο Wilmington Del., αλλά και Μέγας Ευεργέτης Κ. Χώρας (Λομποτινάς Ναυπακτίας) και της Ι. Μονής Αμπελακιώτισσας, με την κατασκευή υδραγωγείου, μαζί με άλλους μετανάστες από την Αποδοτία.

Κατά ομολογία του Gust Krara, που διαμένει στο Reading Pa., μεγάλου υποστηρικτή της Ναυπακτιακής Αδελφότητας, που επισκέφθηκε το 1987 το Nashville του Τενεσή, διαπίστωσε ότι στον Ιερό Ναό της Κοινότητας υπάρχουν στο Τέμπλο εικόνες αφιερωμένες, το 1920, συμπατριωτών μας από την Τερψιθέα και την Ασπριά Ναυπάκτου. Πόσοι άλλοι ακόμη, γνωστοί και άγνωστοι, συνετέλεσαν σε τέτοια έργα στη μεγάλη αμερικανική ήπειρο! Ακόμα και στην ίδρυση της Ομοσπονδίας Μείζονος Ν. Υόρκης. Ένας από τους ιδρυτές ήταν και ο Αντώνιος Δεδόπουλος, από τον Πλάτανο, ιδρυτικό μέλος της Ναυπακτιακής Αδελφότητας.

Οι Ναυπάκτιοι, όπως αναφέραμε παραπάνω, παρέμειναν στην περιοχή των 18 δρόμων μέχρι το 1930. Σήμερα καμία οικογένεια δεν διαμένει εκεί, διότι η περιοχή έγινε βιοτεχνική. Μετοίκησαν σε προάστια της πόλεως και σε καλές περιοχές.

Από τους ιδρυτές της, όσοι απέμειναν εδώ, απεβίωσαν κατά την δεκαετία του 1950 σε βαθύ γήρας. Από τους πρωτοπόρους ελάχιστοι βρίσκονται στη ζωή. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ορισμένοι από αυτούς κατόρθωσαν να προσαρμοσθούν στις αμερικανικές μεθόδους, όπου επέτυχαν τα μέγιστα. Με το δημιουργικό τους δαιμόνιο κατόρθωσαν να ευημερήσουν και να αναδειχθούν εφάμιλλοι πολλών Αμερικανών.

Από υπάλληλοι ξενοδοχείων, οι αδελφοί Δημητρακόπουλοι έγιναν ιδιοκτήτες πολυτελών ξενοδοχείων στη Φλόριντα. Οι αδελφοί Πράκα και Σέττου σε επιχειρήσες θεάτρων σε πολλές Πολιτείες της Αμερικής. Εκείνοι που κρατούν ακόμη και σήμερα το εμπόριο των λουλουδιών είναι από την Περίστα. Πριν λίγα χρόνια υπήρχαν περί τα 60 ανθοπωλεία στην περιοχή της Ν. Υόρκης. Πολλοί επίσης επιδόθηκαν σε επιχειρήσεις πολυτελών εστιατορίων, ζαχαροπλαστείων, μπαρ και σε παντός είδους καταστημάτων και επιχειρήσεων.

Οι νέες γενιές των Ναυπακτίων.

Οι νέες αυτές γενεές, δηλαδή τα παιδιά των, ελάχιστα ακολουθούν τα επαγγέλματα αυτά. Οι νέοι έχουν τα μέσα και σπουδάζουν στα καλύτερα Πανεπιστήμια και κατέχουν σήμερα αξιόλογες θέσεις στην αμερικανική κοινωνία ως δημόσιοι υπάλληλοι, μηχανικοί, ιατροί, δικηγόροι, εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί και πολιτικοί. Ο Λ. Μυλωνόπουλος π.χ. δικαστής σε Ανώτερο Δικαστήριο της Ν. Υόρκης. Ο Χρ. Ασημακόπουλος, Βουλευτής Ντάλλας Τέξας. Ο Δημ. Κωσταράς, πρώτος Ελληνοαμερικανός Γυμνασιάρχης και υποψήφιος Επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως Ν. Υόρκης. Ο Γεώργιος Χ. Λόης, ιδιοκτήτης μεγάλης διαφημιστικής εταιρείας. Ο Λούης Τρ. Χατζηνικολάου, ηλεκτρονικός μηχανικός, Λοχαγός της ΝΑΣΑ. Ο Γεώργιος Τ. Βαλαώρας, αντιπρόεδρος μεγάλης ηλεκτρονικής εταιρείας στην Ινδιανάπολη και πολλοί άλλοι σε άλλες Πολιτείες διαπρέπουν σε όλους τους ανωτέρω κλάδους. Όλοι είναι χρήσιμοι και άξιοι πολίτες και παράλληλα τιμούν την Ελληνική και Ναυπακτιακή τους καταγωγή, σέμνωμα και υπερηφάνεια για τους Ναυπακτίους.

Οι μεγαλύτερες Ναυπακτιακές Παροικίες ευρίσκονται σήμερα στις Πολιτείες της Πενσυλβανίας, Γούμιλτον Ντελς του Οχάϊο, του Ντητρόϊτ, του Σικάγου, της Ινδιανάπολης, της Ν. Υερσέης και του Ντάλλας του Τέξας. Τελευταία δε και στον Καναδά (Τορόντο, Μόντρεαλ και Βανκούβερ).

Με όλα αυτά που παραθέσαμε, σκιαγραφήθηκε η ζωή των πρωτοπόρων Ναυπακτίων, δηλαδή το ταξίδι τους (που ήταν πραγματική Οδύσσεια), οι αντιξοότητες τα πρώτα χρόνια, η δράση τους, η εξέλιξή τους, ως και η συμβολή τους στην πρόοδο του Ελληνισμού της Αμερικής.–