Skip to main content

Η σημασία τής διδασκαλίας τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Τήν Β' Κυριακή τών Νηστειών - Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά (28 Φεβρουαρίου ε.έ.), ο Ρ/Σ τής Εκκλησίας τής Ελλάδος είχε αναμετάδοση τού Όρθρου καί τής θείας Λειτουργίας από τόν Ιερό Ναό Αγίας Παρασκευής Ναυπάκτου, στά πλαίσια τού προγράμματος τού Σταθμού νά ακούγονται από τήν συχνότητά του εκ περιτροπής όλες οι Ιερές Μητροπόλεις.

Στήν συνέχεια δημοσιεύεται τό κήρυγμα τού Σεβασμιωτάτου κατά τήν θεία Λειτουργία τής Κυριακής εκείνης.

*

Τήν σημερινή Κυριακή, Β' Κυριακή τών Νηστειών, η Εκκλησία μας εορτάζει τήν μνήμη τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, πού έζησε τόν 14ο αιώνα καί είναι μιά σημαντική πατερική φυσιογνωμία, τού οποίου η διδασκαλία έχει μεγάλη σημασία γιά τήν Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ο ιερός υμνογράφος τής ακολουθίας τού Αγίου, πού είναι ο μεγάλος ησυχαστής Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άγιος Φιλόθεος ο Κόκκινος, πού ήταν συμμοναστής του στό Άγιον Όρος καί μετέπειτα βιογράφος του, προσέδωσε στόν άγιο Γρηγόριο πολλά κοσμητικά επίθετα, πού δείχνουν τήν μεγάλη του αξία. Σέ ένα τροπάριο γράφει γι’ αυτόν: «Χαίρε Πατέρων καύχημα, Θεολόγων τό στόμα, τής ησυχίας σκήνωμα, τής σοφίας ο οίκος, τών Διδασκάλων ακρότης, πέλαγος τό τού λόγου πράξεως χαίρε όργανον, θεωρίας ακρότης».

Βεβαίως, η Εκκλησία εορτάζει τήν μνήμη κάθε αγίου τήν ημέρα τής κοιμήσεώς του, πού είναι η γενέθλια ημέρα του, καί η μνήμη τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά είναι η 14η Νοεμβρίου. Σήμερα όμως θεσπίσθηκε νά εορτάζεται η μνήμη τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά επειδή η Εκκλησία θεώρησε τήν σημερινή Κυριακή ως εορτολογική συνέχεια τής προηγούμενης Κυριακής, πράγμα πού δείχνει τήν μεγάλη σημασία τής διδασκαλίας τού αγίου Γρηγορίου.

Όπως γνωρίζουμε, τήν προηγούμενη Κυριακή εορτάσαμε τήν Ορθοδοξία, μέ τήν αναστήλωση τών ιερών εικόνων. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί όλα τά Χριστολογικά καί σωτηριολογικά δόγματα πού εθέσπισαν οι άγιοι Πατέρες φαίνονται στήν αγιογράφηση τού προσώπου τού Χριστού καί τών φίλων Του, πού είναι οι Άγιοι.

Ο τρόπος πού αγιογραφείται ο Χριστός δείχνει ότι είναι αληθινός Θεός καί αληθινός άνθρωπος, καί όχι τό κτίσμα τού Θεού ότι στό πρόσωπό Του ενώθηκαν ατρέπτως, ασυγχύτως, αδιαιρέτως, αναλλοιώτως η θεία μέ τήν ανθρώπινη φύση ότι ο Θεάνθρωπος Χριστός έχει θεία καί ανθρώπινη θέληση καί γι’ αυτό είναι σωτήρας τών ανθρώπων. Μέ αυτό φαίνεται ότι ο Χριστός είναι τό Φώς τού κόσμου, ο σωτήρας τών ανθρώπων. Καθώς επίσης στίς ιερές εικόνες φαίνεται καθαρά ότι ο άνθρωπος μπορεί νά μεθέξη τής ακτίστου Χάριτος τού Θεού, νά ενωθή μέ τόν Χριστό καί νά φθάση στήν θέωση καί τόν αγιασμό.

Τό δόγμα τής ενανθρωπήσεως τού Δευτέρου Προσώπου τής Αγίας Τριάδος καί η θέωση τού ανθρώπου φαίνεται καθαρότατα μέσα στίς ιερές εικόνες πού αγιογραφούν οι ορθόδοξοι αγιογράφοι. Όλα τά πρόσωπα, πού συνδέονται μέ τόν Χριστό, ακόμη καί αυτή η κτίση, βρίσκονται μέσα στό άκτιστο Φώς.

Η Β’ Κυριακή τών Νηστειών, δηλαδή η σημερινή Κυριακή, εορτολογικά είναι συνέχεια τής προηγουμένης, γιατί η Εκκλησία θέλει νά μάς δείξη πώς μπορεί κανείς νά συμμετάσχη σέ αυτήν τήν δόξα τού Χριστού, πώς μπορεί νά γίνη φίλος τού Χριστού, πώς μπορεί καί αυτός νά φθάση στήν κατά Χάρη θέωση, νά ενωθή μέ τόν Χριστό, μέ άλλα λόγια πώς μπορεί νά εισέλθη στήν ιερά εικόνα καί νά συμμετάσχη μαζί μέ όλα τά άλλα πρόσωπα τά οποία αγιογραφούνται στήν δόξα τής Βασιλείας τού Θεού. Ετσι, τό θέμα δέν είναι απλώς νά προσκυνούμε τήν ιερά εικόνα τού Χριστού καί τών άλλων εικόνων πού δείχνουν τούς σταθμούς τής θείας οικονομίας καί τίς εικόνες τών Αγίων, αλλά καί πώς θά εισέλθουμε κι εμείς μέσα στήν ιερά εικόνα, πώς θά συμμετάσχουμε σέ αυτό τό πανηγύρι τών Αγίων στήν αιώνια άκτιστη Εκκλησία, τήν Εκκλησία τών πρωτοτόκων τών απογεγραμμένων εν ουρανώ πού περιγράφει, όσον είναι δυνατόν στά ανθρώπινα πράγματα, η ορθόδοξη εικόνα.

Μέ άλλα λόγια, τό πρόβλημα είναι πώς τά δόγματα θά γίνουν εμπειρία καί ζωή σέ μάς. Τά τρόφιμα δέν τά έχουμε γιά νά παραμένουν στά ράφια τής κουζίνας καί νά τά συντηρούμε στό ψυγείο, αλλά πρέπει νά τά τρώμε γιά νά γίνουν τροφή καί αίμα καί νά εμπλουτίζουν τήν ζωή μας μέ τίς θερμίδες καί τίς βιταμίνες, προκειμένου νά ζήσουμε. Τό ίδιο γίνεται καί μέ τά δόγματα, τά οποία δέν είναι γιά νά τά γράφουμε στά βιβλία, νά τά βάζουμε στό εικονοστάσι, νά τά τιμούμε καί νά τά σεβόμαστε, νά τά γνωρίζουμε διανοητικά καί νά τά εορτάζουμε πανηγυρικά, αλλά γιά νά αγωνιζόμαστε γιά τό πώς αυτά θά γίνουν πνευματική μας τροφή, πώς θά εισέλθουν μέσα στόν πνευματικό μας οργανισμό γιά νά αποκτήσουμε προσωπική γνώση ότι ο Χριστός είναι Θεάνθρωπος, καί οι Άγιοι δέν είναι απλώς οι καλοί άνθρωποι, αλλά είναι φίλοι τού Χριστού, οι οποίοι συμμετέχουν στήν δόξα Του.

Σέ αυτό τό σημείο μπορούμε νά δούμε τήν αξία τής διδασκαλίας τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, γι’ αυτό τόν προβάλλει σήμερα η Εκκλησία μας. Μέ όλα τά κείμενά του μάς διδάσκει όχι μόνον τί είναι ο Χριστός, αλλά καί πώς συνδέεται κανείς μαζί Του όχι τί είναι η θέωση, αλλά πώς μπορεί κανείς νά βιώση τήν θέωση στήν προσωπική του ζωή όχι μόνον τί είναι η Εκκλησία, αλλά καί πώς μπορεί κανείς νά γίνη πραγματικό καί δοξασμένο μέλος τής Εκκλησίας.

Αυτός είναι ο λόγος γιά τόν οποίον στό «Συνοδικό τής Ορθοδοξίας», τμήμα τού οποίου διαβάσαμε τήν προηγούμενη Κυριακή, τό πρώτο μέρος αναφέρεται στήν θεολογία τών ιερών εικόνων καί γενικά στά ορθόδοξα δόγματα, όπως καταγράφηκε στήν Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο, καί τό δεύτερο μέρος αναφέρεται στήν ορθόδοξη διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά καί κυρίως στό Φώς τού Θεού πού είδαν οι Απόστολοι στό όρος Θαβώρ, όπως καταγράφηκε στήν Θ’ Οικουμενική Σύνοδο, καί σέ αυτό γίνεται λόγος γιά τήν μεθοδολογία τού ορθοδόξου δόγματος, δηλαδή πώς τό δόγμα θά γίνη ζωή.

Όλην αυτήν τήν διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά μπορούμε νά τήν δούμε καταγεγραμμένη στό έργο του πού τιτλοφορείται «Υπέρ τών ιερώς ησυχαζόντων», πού ονομάζεται αλλιώς «Οι τρείς τριάδες». Εκεί μπορούμε νά διαβάσουμε ότι η γνώση πού δίνει ο Θεός είναι ανώτερη από τήν ανθρώπινη γνώση καί οι Προφήτες καί οι Απόστολοι υπέρτεροι από τούς φιλοσόφους ότι η προσευχή καί μάλιστα η νοερά προσευχή φωτίζει τήν ψυχή τού ανθρώπου καί τόν οφθαλμό τής ψυχής πού είναι ο νούς, αλλά αγιάζει καί τό σώμα ότι ο βαθύς σκοπός τού ανθρώπου είναι νά φθάση στήν θέωση, στήν θεωρία τού ακτίστου Φωτός, όπως τό βλέπουμε στήν ζωή όλων τών Αγίων, γι' αυτό καί γύρω από τίς κεφαλές τους ζωγραφίζεται τό φωτοστέφανο.

Η διδασκαλία αυτή δέν είναι απλώς διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, αλλά διδασκαλία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας όπως εκφράσθηκε από τούς Προφήτας, τούς Αποστόλους, τούς Πατέρας καί τούς Αγίους διά μέσου τών αιώνων. Αυτή η διδασκαλία καταγράφεται επαρκώς στήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη, στούς Αποστολικούς Πατέρας τών πρώτων αιώνων καί γενικά σέ όλους τούς Πατέρας. Αυτήν τήν διδασκαλία τήν βρίσκουμε στά Συναξάρια τών Αγίων, αλλά καί στήν υμνογραφία τής Εκκλησίας. Όλη αυτή η διδασκαλία ανευρίσκεται μέσα στήν θεία Λειτουργία, αλλά καί στίς ευχές τών Μυστηρίων τής Εκκλησίας. Αυτός είναι ο βαθύτερος σκοπός τής θείας Λειτουργίας καί τών άλλων Μυστηρίων.

Κάθε επιστήμη έχει τήν θεωρία καί τήν πράξη, τήν θεωρητική διδασκαλία καί τήν εφαρμογή, τήν παρουσίαση τού δόγματος καί τήν επιβεβαίωσή του. Αυτό γίνεται καί στήν Ορθοδοξία. Η θεωρία διατυπώθηκε τήν Α’ Κυριακή τών Νηστειών μέ τήν εορτή τής Ορθοδοξίας καί τήν αναστήλωση τών ιερών εικόνων, καί η επαλήθευση καί επιβεβαίωσή της προβάλλεται μέ τήν σημερινή εορτή τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, τού οποίου η ησυχαστική παράδοση δείχνει τό πώς κανείς μπορεί νά επαληθεύση όλα τά δόγματα στήν ζωή του.

Στήν εποχή μας πολλοί άνθρωποι, ακόμη καί βαπτισμένοι, έχουν απορίες γιά τόν Θεό καί τήν ύπαρξή Του, γιά τήν Εκκλησία καί τήν αποστολή της, γιά τούς Αγίους καί τήν ζωή τους. Οι άνθρωποι σήμερα είναι πρακτικοί καί θέλουν νά επαληθεύσουν όλα αυτά τά οποία διδάσκει η Εκκλησία. Δέν θέλουν απλώς νά ακολουθούν τήν παράδοση πού βρήκαν από τούς παππούδες τους καί τούς γονείς τους πού έτσι εξελίσσεται σέ συντήρηση, αλλά θέλουν νά ζήσουν τήν εσωτερικότητά της. Καί αυτό γιατί η συντήρηση τής Παράδοσης, χωρίς τήν βίωσή της, η εγκεφαλική γνώση τών καθιερωμένων χωρίς τήν βιωματική τους προσέγγιση καί μάλιστα στόν εσώτερο πυρήνα τους, δέν αναπαύει αυτούς πού πεινούν καί διψούν γιά τό νόημα τής ζωής τους.

Επίσης, στήν εποχή μας όλοι κάνουν λόγο γιά τό τί είναι αγάπη, αλλά τό πρόβλημα είναι πώς θά αποκτήση κανείς τήν αληθινή αγάπη. Όλοι κάνουν λόγο γιά τόν Θεό καί τί είναι ο Θεός, αλλά λίγοι ομιλούν γιά τό πώς θά φθάση κανείς στήν προσωπική γνώση τού Θεού. Όλοι αναφέρονται στούς Αγίους καί τί είναι οι Άγιοι, αλλά ελάχιστοι υποδεικνύουν τό πώς θά γίνη κανείς άγιος. Πολλοί αναφέρονται στήν ορθόδοξη τέχνη, τίς εικόνες, τούς Ναούς, τήν μουσική, τήν υμνογραφία, αλλά ελάχιστοι δείχνουν ποιό είναι τό βάθος τής εκκλησιαστικής τέχνης καί πώς μπορεί κανείς νά εισέλθη μέσα στήν εικόνα καί νά βιώση τήν δόξα της, πώς θά εισέλθη στόν άκτιστο Ναό, τήν Βασιλεία τού Θεού, πώς θά συμμετάσχη στό συλλείτουργο τών αγγέλων καί θά συμψάλη μαζί τους.

Αυτό τό πώς μάς τό υποδεικνύει η διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, πού είναι περίληψη όλης τής διδασκαλίας τής Εκκλησίας. Καί αυτό τό πώς βιώνεται μέ τήν άσκηση πού είναι η σταυρική ζωή, η σταύρωση τών παθών καί τών επιθυμιών πού είναι τό εορτολογικό αντικείμενο τής επόμενης Κυριακής, τής Κυριακής τής Σταυροπροσκυνήσεως. Έτσι Ορθοδοξία, ησυχασμός, σταυρική ζωή, οδηγούν στήν βίωση τής Αναστάσεως τού Χριστού.

Η εκκλησιαστική ζωή, αγαπητοί αδελφοί, δέν εξαντλείται στήν επιφάνεια, σέ αυτό πού φαίνεται, καί τό οποίο εκφράζεται μέ τά ρεπορτάζ, τίς αναλύσεις, τά σκάνδαλα, αλλά φανερώνεται κυρίως από αυτά πού δέν φαίνονται, από αυτό πού έζησαν οι Άγιοι καί τό περιέγραψε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Ο Άγιος έζησε προσωπικά τόν Θεό, προσευχόμενος μέ τό «φωτισόν μου τό σκότος» καί τό δίδαξε αληθινά μέ τήν ομολογία τής πίστεως. Γιά μάς είναι τιμή πού τόν γνωρίσαμε μέσα από τά κείμενά του, είναι ευλογία πού διδαχθήκαμε καί μάθαμε αυτήν τήν ησυχαστική παράδοση, καί είναι πρόκληση γιά νά τήν ζήσουμε στήν προσωπική μας ζωή, γιά νά δούμε εν τοίς πράγμασιν τί είναι ο Θεός, η Ορθοδοξία, η ιερά εικόνα, αλλά καί πώς μπορούμε νά συμμετάσχουμε στήν δόξα τής Εκκλησίας καί τήν δόξα τής ιεράς εικόνας.

Όλοι μας πρέπει νά μελετήσουμε τόν βίο, τήν πολιτεία καί τήν διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, γιατί έτσι θά μάθουμε, τό πώς τής πνευματικής ζωής καί θά βρούμε τήν μέθοδο μέ τήν οποία θά λύσουμε τά υπαρξιακά καί πνευματικά μας προβλήματα καί θά γνωρίσουμε τόν Θεό.

Τελειώνοντας, ως Μητροπολίτης αυτής τής Ιεράς Μητροπόλεως, θά ήθελα νά ευχαριστήσω τόν Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών καί Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο καί τόν Διευθυντή καί τά στελέχη τού Ραδιοφωνικού Σταθμού τής Εκκλησίας τής Ελλάδος, οι οποίοι έδωσαν σήμερα τήν ευκαιρία νά μεταδοθή η θεία Λειτουργία από τόν Ιερό Ναό τής Αγίας Παρασκευής Ναυπάκτου.

Ο Θεός νά ευλογή όλους μας.–

  • Προβολές: 2789