Skip to main content

Γεγονότα καί σχόλια: Ψυχαναλυτική παντογνωσία - Η δυσκολία τού Παπαδιαμάντη

Ψυχαναλυτική παντογνωσία


Ως κτιστά όντα, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία καί τήν πίστη τής Εκκλησίας μας, έχουμε πολύ περιορισμένες γνωστικές ικανότητες, παρά τούς μεγάλους πόθους πού μάς διακατέχουν γιά τήν γνώση καί κυριαρχία τού Σύμπαντος. Είμαστε κτίσματα κατ’ εικόνα Θεού, γι’ αυτό συνυπάρχουν μέσα μας οι πεπερασμένες δυνατότητες μαζί μέ τούς άπειρους πόθους.

Εκεί πού βλέπουμε πιό έντονα τήν γνωστική ανεπάρκειά μας είναι η γνώση τού εαυτού μας. Αγνοούμε τόν εαυτό μας. Η σταδιακή κάθαρση καί ο φωτισμός τού νού καί τής καρδιάς μας, εφόσον βρισκόμαστε μέσα σέ αυτήν τήν εκκλησιαστική προοπτική, μάς παρέχουν ανάλογη γνώση τού εαυτού μας. Έξω από αυτήν τήν προοπτική κυριαρχεί τό φροϊδικό υποσυνείδητο καί ασυνείδητο, η αγνωσία τής ψυχής, πού οδηγεί σέ ερμηνείες τού ανθρώπου ανάλογες μέ τά πάθη πού κυριαρχούν στήν επιφάνεια τής ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή στίς κινήσεις καί τήν ζωή τού σώματος.

Η επίγνωση αυτής τής άγνοιας αποτελεί ένα σημαντικό πατερικό επιχείρημα γιά τό ότι δέν πρέπει νά κρίνουμε τούς άλλους. Όταν δέν γνωρίζουμε σέ όλο τό βάθος του τόν εαυτό μας, πώς μπορούμε νά ισχυρισθούμε ότι γνωρίζουμε τόσο καλά τούς άλλους, ώστε νά είμαστε σέ θέση νά βγάζουμε γι’ αυτούς συμπεράσματα καί νά τούς κρίνουμε; Γι’ αυτό η κρίση ανήκει μόνο στόν Θεό, επειδή Αυτός γνωρίζει τά πάντα.

Όμως οι ψυχαναλυτές, όχι μόνον τών ασθενών πού προσέρχονται σ’ αυτούς γιά θεραπεία, αλλά καί τών λογοτεχνικών κειμένων, πού κανείς δέν τούς ζήτησε νά τά θεραπεύσουν..., βγάζουν από τήν ανάγνωσή τους συμπεράσματα γιά τούς συγγραφείς τους καί κρίνουν τίς προθέσεις τους καί τίς υπονοούμενες δήθεν από αυτούς ενέργειές τους.

Μέσα στό έτος πού διανύουμε, καί στό οποίο γιορτάζουμε τά εκατό χρόνια από τήν κοίμηση τού Παπαδιαμάντη, δέν ήταν δυνατόν νά ξεφύγη κι αυτός από τίς «εορταστικές» ?ερασιτεχνικές τίς πιό πολλές φορές? «ψυχαναλύσεις» τών έργων του. Μερικοί πιθανώς νά θέλουν νά μιμηθούν τό παράδειγμα τού Φρόϊντ, ο οποίος προσπάθησε νά ψυχαναλύση τόν Ντοστογιέφσκι μέσα από τό έργο Αδελφοί Καραμαζώφ, εγχείρημα γιά τό οποίο δέχθηκε αυστηρή κριτική γιά αυθαίρετα συμπεράσματα.

Η δυσκολία τού Παπαδιαμάντη


Ο Παπαδιαμάντης, έχουμε τήν άποψη, ότι είναι ένας δύσκολος συγγραφέας γιά τούς σημερινούς Έλληνες. Όχι, βέβαια, γιά όλους, αλλά γι’ αυτούς πού έχουν κόψει τούς δεσμούς τους μέ τήν λαϊκή καί εκκλησιαστική μας Παράδοση.

Ο Παπαδιαμάντης δέν ήταν απαθής. Ήταν όμως άνθρωπος πού σεβόταν τήν Παράδοση καί τόν θεσμό τής Εκκλησίας, φοβόταν τόν Θεό, απολάμβανε τίς ιερές ακολουθίες στά εξωκκλήσια τού νησιού του. Έτσι, σέ κάποιον βαθμό, ισχύει καί γι’ αυτόν ό,τι γράφει ο απ. Παύλος στήν Α' πρός Κορινθίους επιστολή, γιά τόν πνευματικό άνθρωπο. Ότι, δηλαδή, «αυτός υπ’ ουδενός ανακρίνεται».

Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας άγνωστος στό βάθος του συγγραφέας γιά όσους αγνοούν τήν ασκητική, τήν θεολογία καί τήν λατρεία τής Ορθόδοξης Εκκλησίας, πού προϋποτίθενται στά έργα του. Έξω από τήν βίωση καί γνώση αυτής τής Παραδόσεως η μελέτη τού παπαδιαμαντικού έργου έχει σχεδόν βέβαιη τήν παρερμηνεία.

π.Θ.Α.Β.

  • Προβολές: 2949