Skip to main content

Κύριο θέμα: Ὀρθοδοξία καὶ κρίση στὴν Ἱσπανία

Συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτου Ἱσπανίας κ. Πολυκάρπου

Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας Πολύκαρπος

Τὸ φετινὸ καλοκαίρι βρέθηκε γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ στὴν ἰδιαίτερη πατρίδα του, τὴν Ναύπακτο, ὁ Μητροπολίτης Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας κ. Πολύκαρπος (Σταυρόπουλος). Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς παραμονῆς του καὶ στὶς συναντήσεις μᾶς στοὺς Ἱεροὺς Ναούς, ὅπου λειτουργοῦσε, μᾶς δόθηκε ἡ εὐκαιρία νὰ τὸν ρωτήσουμε γιὰ τὴν διακονία τοῦ στὴν Ἱσπανία, στὸ κλίμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, καὶ νὰ ἀκούσουμε νέα καὶ σημαντικὰ πράγματα, τόσο γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία στὴν Ἱσπανία, ὅσο καὶ γιὰ τὴν βίωση τῆς παγκόσμιας κρίσης ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ Χριστιανούς, τὰ ὁποία θελήσαμε νὰ τὰ μεταφέρουμε διὰ μέσου τῆς Ε.Π. καὶ σὲ ὅλους τοὺς ἀναγνῶστες.

Ἔτσι δόθηκε ἡ ἐνδιαφέρουσα συνέντευξη ποὺ δημοσιεύουμε εὐθὺς ἀμέσως.

***

Α.Κ.: Ποιά εἶναι ἡ γενικὴ εἰκόνα τοῦ Κλήρου τῆς Ἐπαρχίας σας, ἀπὸ ἄποψη πνευματική, ἐθνική, κοινωνικο-οἰκονομική;

Σεβασμιώτατος κ. Πολύκαρπος: Αὐτὴν τὴν στιγμὴ στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας, ποὺ ἱδρύθηκε τὴν 20ὴ Ἰανουαρίου 2003, ὑπηρετοῦν 34 κληρικοί: 27 ἔγγαμοι καὶ 7 ἄγαμοι, 33 Πρεσβύτεροι καὶ 1 Διάκονος. Ἐξ αὐτῶν 1 εἶναι Ἕλληνας, 1 Ἄγγλος, 1 Ρουμάνος, 1 Μολδαβός, 1 Βούλγαρος, 1 Φινλανδός, 1 Ἱσπανός, 1 Οὐρουγουανὸς νυμφευμένος μὲ Ἑλληνίδα, 1 Γερμανός, 1 Ἰταλός, 3 Πορτογάλοι καὶ 21 Οὐκρανοί. Οἱ 2 καταφέρνουν καὶ ζοῦν ἀπὸ τὶς ἐνορίες τους, 2 εἶναι ἀποσπασμένοι ἐξ Ἑλλάδος, 3 εἶναι συνταξιοῦχοι, 1 συντηρεῖται ἀπὸ τὴν Μητρόπολη καὶ οἱ ὑπόλοιποι 26 ἐργάζονται σκληρὰ γιὰ νὰ ζήσουν τὶς οἰκογένειές τους, ὅταν βεβαίως ἔχουν ἐργασία, διότι ἀρκετοί, γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα, παραμένουν ἄνεργοι. Ἤδη δύο κληρικοί, ἕνας Διάκονος καὶ ἕνας Πρεσβύτερος, μετὰ ἀπὸ ὁλόκληρο χρόνο ἀνεργίας, ἀναγκάσθηκαν καὶ ἐπέστρεψαν στὴν Οὐκρανία. Δυστυχῶς, φοβοῦμαι ὅτι σύντομα θὰ τοὺς ἀκολουθήσουν ἄλλοι δύο κληρικοί μας ἄνεργοι ἐδῶ καὶ ἕνα ἔτος περίπου. Οἱ περισσότεροι ἐργάζονται στὶς οἰκοδομές, τὴν γεωργία, τὴν κτηνοτροφία, νυκτοφύλακες, κηπουροὶ καὶ ἐσωτερικοὶ περιποιούμενοι ἄτομα μεγάλης ἡλικίας. Οἱ πρεσβυτέρες ἐργάζονται καθαρίζοντας σπίτια, στοὺς ἀγροὺς στὴν συγκομιδὴ τῶν καρπῶν, στὴν τουριστικὴ βιομηχανία καὶ ἐσωτερικὲς φροντίζοντας ἄτομα προχωρημένης ἡλικίας, ἐνῷ τὰ παιδιὰ τῶν περισσοτέρων ἱερατικῶν οἰκογενειῶν μας ζοὺν μὲ τοὺς παπποῦδες στὴν πατρίδα. Οἱ μισοὶ ἔχουν τελειώσει στὶς χῶρες τους Πανεπιστήμιο, ἐνῷ ὅλοι τους σχεδὸν ἔχουν ἀποφοιτήσει, τοὐλάχιστον, ἀπὸ Ἐκκλησιαστικὸ Σεμινάριο. Εἶναι πραγματικοὶ ἔρωες, διότι, χωρὶς νὰ καταφέρνουν νὰ ζοὺν ἀπὸ τὶς ἐνορίες τους, διαθέτουν τὰ Σαββατοκύριακά τους σὲ αὐτές, μερικοὶ μάλιστα μεταβαίνοντας δεκάδες χιλιόμετρα μακριὰ ἀπὸ τὸν τόπο τῆς μόνιμης κατοικίας τους, ἀγωνιζόμενοι «μὲ νύχια καὶ μὲ δόντια» νὰ τὶς κρατήσουν ἀνοικτές, μέσα σὲ κλίμα τεράστιας οἰκονομικῆς κρίσεως, ποὺ ἔχει πλήξει τὴν Ἱσπανία καὶ τὴν Πορτογαλία καὶ μὲ δεκάδες χιλιάδες ἐκ τοῦ ποιμνίου μας χωρὶς ἐργασία γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα. Ἀπὸ ἀπόψεως πνευματικῆς ἀγωνίζονται, μέσα σὲ ἕνα περιβάλλον ἐξαιρετικὰ δύσκολο ἀπὸ πάσης πλευρᾶς, «τὸν ἀγῶνα τὸν καλόν». Καὶ μόνον οἱ μεγάλες θυσίες, προσωπικὲς καὶ οἰκογενειακές, στὶς ὁποῖες ὑποβάλλονται, ἀδιανόητες ὄχι μόνον γιὰ ἕναν κληρικὸ τῆς Ἑλλάδος, ἀλλὰ καὶ γιὰ ἕναν τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης, συνιστοῦν στέφανο πνευματικὸ καὶ κλίμακα ἀρετῶν.

 

- Μία γενικὴ εἰκόνα γιὰ τοὺς πιστοὺς τῆς Ἐπαρχίας, ἀπὸ ἄποψη πνευματική, μορφωτική, ἐθνική, κοινωνικὴ καὶ πληθυσμιακή. Πόσοι ὀρθόδοξοι ναοὶ ὑπάρχουν; Ἡ στατιστικὴ τῶν Μυστηρίων (βαπτίσεων, γάμων, ἱερωσύνης);

Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας κ. Πολύκαρπος

- Γενικῶς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἰβηρικὴ Χερσόνησο καὶ τὰ Νησιά της ἀνέρχονται σὲ 1.400.000 περίπου, ἐκ τῶν ὁποίων 800.000 Ρουμάνοι, ἂν καὶ ἀρκετοί, λόγῳ τῆς μεγάλης ἀνεργίας ποὺ μαστίζει κυρίως τὴν Ἱσπανία, ἐπέστρεψαν στὴν πατρίδα τους. Τὸ ἄμεσο ποίμνιό μας, ἐκτὸς ἀπὸ 3.500-4.000 περίπου Ἑλληνορθοδόξους (Ἐλλαδίτες, Κυπρίους, Ἕλληνες ἀπὸ τὴν Λατινικὴ Ἀμερικὴ καὶ Ἀραβόφωνους) καὶ στὶς δύο χῶρες, ἀποτελεῖται ἀπὸ οἰκονομικοὺς μετανάστες ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Εὐρώπη, στὴν πλειοψηφία τους Οὐκρανοὺς καὶ Βούλγαρους, ποὺ ἔφθασαν σταδιακὰ στὴν Ἰβηρία μετὰ τὴν πτώση τοῦ Κομμουνισμοῦ στὶς χῶρες τους. Ἡ Ἱσπανία καὶ ἡ Πορτογαλία, μετὰ τὴν πτώση τῶν πολύχρονων δικτατορικῶν καθεστώτων τοῦ Φράνκο καὶ τοῦ Σαλαζὰρ ἀντιστοίχως, παρουσίασαν γιὰ 30 χρόνια μεγάλη οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔχουν ἀνάγκη ἐργατικῶν χεριῶν, πρᾶγμα ποὺ ὁδήγησε τὶς Κυβερνήσεις τους νὰ συνάψουν συμφωνίες γι’ αὐτὸν τὸν σκοπὸ μὲ τὴν Οὐκρανία, τὴν Ρουμανία καὶ τὴν Βουλγαρία. Ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία τῶν Οὐκρανὼν (200.000) ἐκκλησιάζονται στὶς ἀντίστοιχες ἐνορίες τῆς Μητροπόλεώς μας καὶ ἐξυπηρετοῦνται ἀπὸ τοὺς Οὐκρανοὺς ἱερεῖς μας. Βεβαίως αὐτὸ ἔχει τὴν ἐξήγησή του: πρόκειται γιὰ Οὐκρανοὺς ἀπὸ τὴν Δυτικὴ Οὐκρανία μὲ ἔντονο ἐθνικιστικό, φιλοδυτικὸ καὶ ἀντιμοσχοβιτικὸ πνεῦμα. Κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καὶ μὲ τοὺς Ρουμάνους, ἀφοῦ στὴν πλειοψηφία τους προέρχονται ἀπὸ τὴν Τρανσυλβανία. Ἐπίσης, ἡ πλειοψηφία τῶν Βούλγαρων (200.000) ἐξυπηρετοῦνται ἀπὸ τὶς ἐνορίες καὶ τοὺς κληρικούς μας, καθὼς καὶ ἀρκετοὶ Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Σέρβοι, Ρῶσοι, Ἀλβανοὶ κλπ. Ὀρθόδοξοι. Τὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδό τους εἶναι ἀρκετὰ ἱκανοποιητικό, ἐνῷ σὲ χιλιάδες ἀνέρχονται οἱ ἀπόφοιτοι Πανεπιστημίου, ποὺ φυσικὰ ἐργάζονται ἐκτὸς τοῦ ἀντικειμένου ποὺ ἔχουν σπουδάσει. Ἡ πνευματικὴ ζωὴ καὶ τὸ ἐπίπεδό τους διαφέρει ἀπὸ ἄτομο σὲ ἄτομο. Αὐτοὶ ποὺ ἐκκλησιάζονται τακτικὰ ἔχουν πλέον ἔντονη ὀρθόδοξη συνείδηση καὶ πνευματική-μυστηριακὴ ζωή, ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἐκκλησιάζονται μόνον στὶς μεγάλες ἑορτές, ἐνῷ πολλοὶ εἶναι καὶ «οἱ πιστοὶ τοῦ κεριοῦ», δηλ. αὐτοὶ ποὺ ἔρχονται στὴν ἐκκλησία, ἀνάβουν κερὶ καὶ φεύγουν. Πάντως ἡ πλειοψηφία τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ ποὺ ζῆ καὶ ἐργάζεται στὴν Ἰβηρία, δυστυχῶς, εὑρίσκεται μακριὰ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, κυρίως δὲ ἡ νεολαία, ἐνῷ ἀρκετοὶ ἐκ τῶν φερομένων ὡς πιστῶν διακρίνονται ἀπὸ τεράστια ἄγνοια καὶ μερικοὶ ἀπὸ δεισιδαιμονία καὶ προλήψεις. Ἀλλὰ τὸ «εὐσεβὲς ὑπόλοιπον», ποὺ ἔχει σχέση καὶ ἐπαφὴ μὲ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν Κλῆρο μας, εἶναι καλῆς ποιότητος Χριστιανοὶ καὶ αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν ἐλπίδα καὶ τὸ στήριγμά μας. Ὀρθοδόξους ναούς, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Μαδρίτη, ἡ Μητρόπολή μας δὲν διαθέτει. Οἱ Ρουμάνοι καὶ οἱ Ρῶσοι ἑτοιμάζονται νὰ κτίσουν Καθεδρικὸ Ναὸ στὴν Μαδρίτη, ἐνῷ στὸ πρόγραμμά τους ἔχουν τὴν ἀνοικοδόμηση ἄλλων 6 ναῶν οἱ πρῶτοι καὶ 2 οἱ δεύτεροι. Οἱ Σέρβοι διαθέτουν ἰδιόκτητο ναὸ στὴν Βαρκελώνη. Οἱ ἐνορίες καὶ ἐνοριακοὶ πυρῆνες τῆς Μητροπόλεώς μας ἀνέρχονται σὲ 44: 4 Ἑλληνικές, 30 Οὐκρανικές, 1 Βουλγαρική, 1 Πορτογαλική, 1 Φινλανδική, 2 Ρουμανικὲς καὶ 5 πολυεθνικές. Βέβαια δὲν πρέπει νὰ μᾶς διαφεύγη τὸ γεγονὸς ὅτι οὐσιαστικὰ καμμία ἀπὸ τὶς ἐνορίες αὐτὲς δὲν εἶναι καθαρὰ ἐθνική, ἀφοῦ ὅλες στὴν πραγματικότητα εἶναι πολυεθνικές. Ὡς χώρους λατρείας χρησιμοποιοῦν παρεκκλήσια ρωμαιοκαθολικὰ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον καὶ δευτερευόντως προτεσταντικὰ καὶ αἴθουσες ἰδιοκτησίας τῶν κατὰ τόπους Δήμων, ποὺ ὅσο χρόνο διαρκεῖ ἡ λατρεία μας μετατρέπονται κατὰ τὸ δυνατὸν πρὸς τὸ ὀρθόδοξον, γιὰ νὰ ἐπιστρέψουν καὶ πάλι σὲ ρωμαιοκαθολικούς, προτεσταντικοὺς καὶ δημοτικοὺς χώρους ἀντιστοίχως. Τέλος, ὅσον ἀφορᾶ τὴν στατιστικὴ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων στὴν Μητρόπολή μας γίνονται 300-350 βαπτίσεις, 50 γάμοι καὶ 2-3 χειροτονίες ἐτησίως.

 

- Ποιά εἶναι ἡ γλῶσσα λατρείας;

- Ἡ γλῶσσα τῆς λατρείας διαφέρει ἀπὸ ἐνορία σὲ ἐνορία. Στὶς καθαρὰ «ἐθνικὲς» χρησιμοποιοῦνται ἀναλόγως ἡ ἑλληνική, οὐκρανική, σλαβωνικὴ καὶ ρουμανική, στὸν Καθεδρικὸ Ναὸ τῆς Μαδρίτης ἡ ἑλληνική, σλαβωνική, ρουμανικὴ καὶ ἱσπανική, ἐνῷ στὶς πολυεθνικὲς οἱ τρεὶς παραπάνω γλῶσσες μαζὶ μὲ τὴν ἱσπανικὴ ἢ τὴν πορτογαλικὴ ἀντιστοίχως.

 

- Ποιές εἶναι οἱ σχέσεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς σας μὲ τὴν κυρίαρχη Λατινικὴ Ἐκκλησία;

- Οἱ σχέσεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας μὲ τὴν τοπικὴ Λατινικὴ Ἐκκλησία ποικίλλουν ἀναλόγως τοῦ Ἐπισκόπου καὶ τῶν στενῶν συνεργατῶν του. Ὑπάρχουν Ἐπίσκοποι «ἀνοικτοὶ» καὶ ἄλλοι «κλειστοί». Σὲ γενικὲς γραμμές, εὐτυχῶς, ὑπερτεροῦν οἱ πρῶτοι. Ἔχουμε ἄμεση καὶ ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη χώρων λατρείας, τοὺς ὁποίους ἐξασφαλίζουμε μὲ πολὺ κόπο καὶ δυσκολία, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς Ρουμάνους καὶ τοὺς Ρώσους. Σὲ αὐτὸ τὸ θέμα οὐδεμία σύγκριση μπορεῖ νὰ γίνη μὲ τὶς ὑπόλοιπες χῶρες τῆς Εὐρώπης. Ἐπίσης, ὑφίσταται διαφορὰ μεταξὺ π.χ. Καταλανικοῦ, Βασκικοῦ, Πορτογαλικοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ καὶ τοῦ Καστελλιάνικου (Κεντρικὴ Ἱσπανία). Οἱ πρῶτοι εἶναι πιὸ ἀνοικτοὶ καὶ φιλικοί, ἐνῷ ὁ δεύτερος κλειστός, ὅσον ἀφορᾶ δὲ τὴν Μαδρίτη δὲν πρέπει νὰ γίνεται κὰν λόγος. Στὴν Ἱσπανικὴ πρωτεύουσα δὲν ὑφίστανται, τοὐλάχιστον σὲ ἐπίπεδο θεσμικό, οὔτε κὰν οἱ προβλεπόμενες καὶ ἐπιβαλλόμενες ἀπὸ τὴν Β’ Βατικάνειο Σύνοδο, λεγόμενες «οἰκουμενικὲς» σχέσεις καὶ ἐπαφές, πάντως ὄχι μὲ δική μας ὑπαιτιότητα. Ἕνα ἄλλο πρόβλημα ποὺ ἀντιμετωπίζει εἰδικὰ ἡ Μητρόπολή μας, εἶναι αὐτὸ τῆς Οὐνίας. Κατὰ τὸ 98% τὸ ποίμνιό της εἶναι πτωχοὶ οἰκονομικοὶ μετανάστες ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Εὐρώπη, στὴν πλειοψηφία τοὺς Οὐκρανοί. Οἱ ρωμαιοκαθολικὲς ἐπισκοπικὲς συνελεύσεις τῆς Ἱσπανίας καὶ τῆς Πορτογαλίας ἔχουν γεμίσει τὶς δύο αὐτὲς χῶρες τῆς Ἰβηρικὴς Χερσονήσου μὲ οὐκρανικὲς οὐνιτικὲς ἐνορίες καὶ ἱερεῖς, ἐνῷ τώρα τελευταῖα ἄρχισαν νὰ ἱδρύονται καὶ ρουμανικὲς μὲ ἰδίους ἱερεῖς. Ὅπου ἐπρόλαβαν καὶ ἵδρυσαν οὐνιτικὴ ἐνορία μὲ ἴδιον ἱερέα, ἡ πλειοψηφία τῶν Ὀρθοδόξων Οὐκρανὼν ἀδελφῶν μας ἐκκλησιάζεται, δυστυχῶς, σὲ αὐτὴν καὶ συνιστᾶ μεγάλο πρακτικὸ πρόβλημα γιὰ μᾶς ἡ ἵδρυση ἐκεῖ ὀρθοδόξου ἐνορίας, ἀκόμη κι ἂν διαθέτομε ἀρκετὸ ποίμνιο καὶ μόνιμο ἱερέα στὴν περιοχή, διότι δὲν εὑρίσκομε ἀνταπόκριση ὅσον ἀφορᾶ τὴν παραχώρηση ἑνὸς χώρου λατρείας, ἔστω καὶ γιὰ δύο ὧρες κάθε Κυριακή. Εὐτυχῶς, τέτοιες ρωμαιοκαθολικὲς ἐπισκοπὲς καὶ ἐπίσκοποι εἶναι ὀλίγοι. Πάντως, γενικά, ἀντιμετωπιζόμεθα μὲ κάποια καχυποψία καὶ δυσπιστία.
Ποιές εἶναι οἱ σχέσεις τῆς Μητροπόλεως μὲ τὴν κοινωνία τῆς Ἱσπανίας;

Ἡ Καστελλιάνικη κοινωνία, εἶναι μία κοινωνία κλειστὴ σὲ γενικὲς γραμμὲς καὶ ὡς λαὸς οἱ καθ' ἑαυτὸ Ἱσπανοὶ εἶναι παθιασμένοι σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς τους. Περισσότερο ἀνοικτοὶ εἶναι οἱ Καταλανοί, Βάσκοι, Βαλενθιανοὶ καὶ Κανάριοι ὅσον ἀφορᾶ τὴν Ἱσπανία, καὶ φυσικὰ οἱ Πορτογάλοι. Ὁ ἱσπανικὸς Ρωμαιοκαθολικισμὸς εἶναι πρωτίστως ἱσπανικὸς καὶ ἔπειτα ρωμαϊκός-λατινικός, ὄχι ἄμοιρος τῶν βησιγοτθικῶν ἀρειανικῶν καταλοίπων του καὶ τῆς ἐπὶ 850 ἔτη μουσουλμανικῆς Ἀραβοκρατίας. Ἡ γνωριμία μὲ τὴν Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι ἱστορική, ὡς π.χ. συμβαίνει στὴν Ἰταλικὴ Χερσόνησο καὶ τὴν Κεντρικὴ Εὐρώπη, ἀλλὰ ὀφείλεται στὴν de facto ἐπαφὴ μέσῳ τῆς ἀπὸ τοῦ 1990 καὶ μετέπειτα οἰκονομικῆς μεταναστεύσεως ἑκατοντάδων χιλιάδων Ὀρθοδόξων ἀδελφῶν μας ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Εὐρώπη καὶ ὡς ἐκ τούτου τὴν ἵδρυση πολλῶν ἐνοριῶν μὲ ἰδίους ἱερεῖς ἀνὰ τὴν ἀχανῆ Ἰβηρικὴ Χερσόνησο καὶ τὰ Νησιά της. Δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ γεγονὸς ὅ,τι ἀκραῖο τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ, ἀπὸ τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων μέχρι σήμερα, γεννήθηκε στὴν Καστελλιάνικη Ἱσπανία (ὑποχρεωτικὴ ἀγαμία τοῦ Κλήρου, filioque, Ἱερὰ Ἐξέτασις, ἀκραῖα λαϊκὰ ρωμαιοκαθολικὰ κινήματα). Πάντως, σήμερα ἡ ἱσπανικὴ κοινωνία διέπεται ἀπὸ ἕναν ἄκρατο φιλελεύθερο ἀντιθρησκευτικὸ λαϊκισμό, ἐνῷ ἔχουν ψηφισθῇ διάφοροι κοινωνικοὶ νόμοι, ποὺ οὔτε στὴν ἄκρως φιλελεύθερη περὶ τὰ κοινωνικά, ἐδῶ καὶ μισὸ αἰῶνα, Ὁλλανδία δὲν ἔχουν ψηφισθῇ. Αὐτοὶ οἱ νόμοι ἀφοροῦν τοὺς γάμους μεταξὺ ἀτόμων τοῦ ἰδίου φύλου, μὲ ὅλα τὰ δικαιώματα καὶ τὶς ὑποχρεώσεις ποὺ συνεπάγεται ἕνας κανονικὸς γάμος (διαζύγιο, κληρονομικά, υἱοθεσία τέκνων, κλπ.), τὶς ἐκτρώσεις, τὸν «ἀξιοπρεπῆ θάνατο», τὴν ἐξαφάνιση δημοσίως κάθε θρησκευτικοῦ συμβόλου, κλπ. βιοηθικῆς κυρίως ὑφῆς. Ποιός περίμενε αὐτὰ τὰ πράγματα στὴν «Καθολικοτάτη Ἱσπανία! (Espana Catolicisima!)». Πάντως ἡ παραπάνω στροφὴ δὲν εἶναι ἄμοιρος -ἐκτὸς τῶν καιρῶν- καὶ τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ τοπικὴ Λατινικὴ Ἐκκλησία ὡς ἐπίσημος θεσμὸς τοῦ ἱσπανικοῦ κράτους μέχρι καὶ τῆς πτώσεως τοῦ φραγκικοῦ καθεστῶτος ἐπίεζε πολὺ τὸν πληθυσμό. Παρὰ ταῦτα ὑφίστανται ἐπαφές, σὲ θεσμικὸ κυρίως ἐπίπεδο, μὲ διάφορους κρατικούς, κοινωνικοὺς καὶ θρησκευτικοὺς ὀργανισμοὺς καὶ φορεῖς, περισσότερο σὲ τοπικό, ἀλλὰ καὶ σὲ ἐθνικὸ ἐπίπεδο, ἀκριβῶς διότι δὲν μπορεῖ νὰ ἀγνοηθῇ ἡ ἀριθμητικὴ παρουσία τῶν Ὀρθοδόξων (1.400.000) στὴν Ἰβηρία, ἀλλὰ καὶ τὸ ἔνδοξο ὀρθόδοξο ἱστορικὸ παρελθὸν τῆς Χερσονήσου μας, ἐν πολλοῖς ἢ ἐντελῶς ἄγνωστο στὴν καθ’ ἡμᾶς Ὀρθόδοξη Ἀνατολή. Ὑπάρχει πλούσιο παρθένο ὑλικὸ καὶ ἀρκετὴ θεματολογία, ποὺ πρέπει κάποτε νὰ ἀρχίση νὰ ἀπασχολῇ τοὺς ὀρθόδοξους εἰδικοὺς ἐρευνητὲς καὶ ἐπιστήμονες.

 

- Πῶς βιώνετε ἐσεῖς τὴν κρίση ποῦ, ἀπ’ ὅ,τι γνωρίζουμε, ἔχει κτυπήσει καὶ τὴν Ἱσπανία;

- Ἡ οἰκονομικὴ κρίση ποὺ ἔχει πλήξει τὴν Ἱσπανία καὶ τὴν Πορτογαλία εἶναι τεράστια. Στὴν πρώτη, ἐπισήμως ἡ ἀνεργία ἀνέρχεται στὸ 24% τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ (45% νέοι), ἐνῷ ἡ δεύτερη ἀναγκάσθηκε καὶ ἔλαβε οἰκονομικὴ βοήθεια στήριξης ὕψους 68 δὶς εὐρώ. Δεκάδες χιλιάδες ἀπὸ τὸ ποίμνιό μας παραμένουν ἄνεργοι –μεταξὺ τῶν ὁποίων 5 κληρικοί μας- ἐδῶ καὶ ἀρκετὸ καιρό, μερικοὶ δὲ πάνω ἀπὸ ἕνα ἔτος. Πολλοὶ Ὀρθόδοξοι ἔχουν ἐπιστρέψει στὶς πατρίδες τους, ἀναμένοντας τὴν ἔλευση καλύτερων ἡμερῶν γιὰ νὰ ἐπιστρέψουν, ἐνῷ ὅσοι ἀπὸ τοὺς πολύμηνους ἀνέργους ἔχουν παραμείνει στὴν Ἰβηρία, ἔχουν διώξει στὶς χῶρες τους τὴν οἰκογένειά τους καὶ μένουν μόνοι. Ἔχει μειωθῇ αἰσθητὰ ὁ ἀριθμὸς τῶν πιστῶν μᾶς ποὺ ἐκκλησιάζεται τακτικὰ καὶ ἀκόμη περισσότερο τὰ ἔσοδα τῶν ἐνοριῶν μας, ποὺ οἱ περισσότερες μὲ δυσκολία κρατοῦνται ἀνοικτές. Πάντως, ἐὰν συνεχισθῇ αὐτὴ ἡ ἄσχημη κατάσταση, εἰλικρινὰ δὲν θέλω νὰ σκέπτομαι ποὺ θὰ καταλήξουμε καὶ ἐλπίζω μόνον στὸ ἄπειρο ἔλεος τοῦ Παναγάθου Θεοῦ. Καθημερινὰ πιστοὶ ζητοῦν μία προσευχὴ ἢ παράκληση γιὰ ἀνεύρεση ἐργασίας. Ὁ Μητροπολίτης συνέταξε ἰσπανιστὶ μία προσευχὴ στὸν Θεὸ ὑπὲρ προστασίας καὶ βοηθείας τῶν ἀνέργων ἀδελφῶν μας καὶ ἀνευρέσεως σύντομα ἐργασίας, ἡ ὁποία διαβάζεται κάθε Κυριακὴ στὶς Ἐνορίες μας ἀμέσως μετὰ τὴν ὀπισθάμβωνο εὐχή. Προσπαθοῦμε νὰ τονώσουμε τὸ ἠθικὸ τοῦ λαοῦ μας, τονίζοντας, σχεδὸν σὲ κάθε κήρυγμα, ὅτι ἡ κρίση εἶναι πνευματικὴ καὶ ἠθική, οὔτε ἡ Ἐκκλησία κατὰ τὸ ἀνθρώπινο σκέλος της ἔμεινε ἄθικτη καὶ ἡ ἐπιστροφὴ στὸν Κύριο ἀποτελεῖ τὴν μόνη ἐλπίδα σωτηρίας καὶ ἔξοδο ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο, ἀφοῦ ὁ Κύριος μᾶς δοκιμάζει γιατί μᾶς ἀγαπᾶ πολὺ καὶ ἡ ἄκρατη εὐδαιμονία, καταναλωτισμὸς καὶ ἐκκοσμίκευση μᾶς ἔφεραν σ’ αὐτὴν τὴν δύσκολη θέση. Σὲ πολλοὺς λειτουργεῖ θετικά, ἀλλὰ δὲν λείπουν καὶ αὐτοί –οἱ ὀλιγόπιστοι- ποὺ τὸ ἐκλαμβάνουν ὡς μία ἄδικη τιμωρία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ὅλη κατάσταση θυμίζει τὸν παλαιὸ Ἰσραὴλ τῶν καιρῶν τῆς ἀποστασίας καὶ τὴν στάση ἀπένταντί του τοῦ Θεοῦ, ποὺ περιμένει τὴν μετάνοια καὶ ἐπιστροφή μας στὴν πατρικὴ ἀγκαλιά Του.

 

- Ποιά εἶναι ἡ νομικὴ ὑπόσταση τῆς Μητροπόλεως, δηλαδὴ ἡ νομική της σχέση μὲ τὸ Κράτος;

- Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας εἶναι ἀνεγνωρισμένη ὡς Θρησκευτικὸ Νομικὸ Πρόσωπο ἀπὸ τὸ ἱσπανικὸ κράτος, ἐνῷ προωθεῖται ἡ νομικὴ ἀναγνώρισή της καὶ στὴν Πορτογαλία. Ἐπίσης ἔχει συναφθῇ «Convenio-Συμφωνία» -ἕνα εἶδος Κονκορδάτου- μὲ τὸ ἱσπανικὸ κράτος ὑπὸ τὴν ἐπωνυμία «Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία Ἱσπανίας», μέσῳ τῆς νομικῆς φιλοξενίας τῆς «Ὁμοσπονδίας τῶν Εὐαγγελικῶν Θρησκευτικῶν Προσώπων Ἱσπανίας», τὸ ὁποῖο ψηφίσθηκε ἀπὸ τὴν ἱσπανικὴ Βουλὴ τὸν Νοέμβριο τοῦ 1992 καὶ προσπαθοῦμε νὰ «περάση» νομικὰ στὴν Μητρόπολη. Αὐτὴ ἡ «Συμφωνία» δίδει στὴν Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἱσπανίας ὅλα τὰ προνόμια ποὺ ἔχει ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ 7‰, δηλαδὴ ἀπὸ τὸ φόρο ποὺ ἀναλογεῖ στὰ διάφορα φυσικὰ καὶ νομικὰ πρόσωπα τὸ 7‰ νὰ πηγαίνη στὴν Θρησκευτικὴ Ὁμολογία ποὺ ἐπιθυμοῦν ἢ ὑπὲρ τοῦ κοινωνικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ ἔργου τοῦ Κράτους. Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2010 τὸ ἱσπανικὸ κράτος ἀνεγνώρισε τὴν Ὀρθοδοξία ὡς Ἐκκλησία «βαθειὰ ριζωμένη ἱστορικὰ καὶ ἀριθμητικὰ στὸ ἐθνικὸ ἔδαφος» (Notorio Arraigo). Αὐτὸ ἐπιτεύχθηκε, διότι λύθηκε τὸ μεγάλο πρόβλημα τῆς ἐκπροσωπήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὸ σύνολό τῆς, καὶ ὄχι μιᾶς ἑκάστης μεμονωμένης Ὀρθοδόξου δικαιοδοσίας, ἐνώπιον τοῦ ἱσπανικοῦ κράτους, μὲ τὴν ἵδρυση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐπισκοπικῆς Συνελεύσεως Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας, στὴν ὁποία προεδρεύω, βάσει τῶν ὁμοφώνων ἀποφάσεων τῆς Δ’ Πανορθοδόξου Προσυνοδικῆς Διασκέψεως (Γενεύη, Ἰούνιος 2009). Δυστυχῶς, δὲν ἔχουμε προχωρήσει στὴν ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς Ο.Ε.Σ.Ι.Π. ἐκ μέρους τοῦ ἱσπανικοῦ κράτους, ὡς τοῦ μόνου ἀντιπροσωπευτικοῦ ὀργάνου ἐκπροσωπήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴν Ἰβηρία, διότι προσκρούομε στὸν σκόπελο τοῦ ἄκρατου ρουμανικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐπαρχιωτικοῦ ἐθνικισμοῦ καὶ φυλετισμοῦ, πανορθοδόξως καταδικασθέντος συνοδικῶς ὡς αἱρέσεως, ὁ ὁποῖος καλλιεργεῖται ἐντονότατα τελευταῖα καθ’ ἅπασαν τὴν Εὐρώπη ἀπὸ τὴν ρουμανικὴ δικαιοδοσία, βασιζόμενη στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν Ρουμάνων ἀνέτρεψε τὰ μέχρι τώρα ἰσχύοντα ἀριθμητικὰ δεδομένα στὴν Ὀρθόδοξη Διασπορὰ τῆς Εὐρώπης. Βεβαίως, ἀνοικτὰ δημιουργοῦν προβλήματα μόνον στὴν Ἱσπανία καὶ τὴν Ἰταλία, ὅπου οἱ Ρουμάνοι συνιστοῦν τὴν συντριπτικὴ πλειοψηφία τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος. Εὐχόμεθα καὶ προσευχόμεθα ὁ Κύριος νὰ διαλύση αὐτὸ τὸ ἀντιχριστιανικὸ καὶ ἀναχρονιστικὸ νέφος τῆς κοσμικῆς ὑπεροψίας διὰ τοῦ θείου φωτισμοῦ Του, γιὰ τὸ καλὸ τῆς Ἀγιωτάτης Ὀρθοδοξίας μας καὶ ἰδιαίτερα τῶν ἰδίων τῶν Ρουμάνων ἀδελφῶν μας, ἀφοῦ οὐσιαστικὰ αὐτοὶ εἶναι ποῦ θὰ ὠφεληθοῦν περισσότερο ἀπὸ μία ἀπ’ εὐθείας «Συμφωνία» μεταξὺ ἱσπανικοῦ κράτους καὶ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὸ σύνολό της, ὡς οἱ ἀριθμητικὰ ὑπέρτεροι. Ὀψόμεθα!

 

- Ποιά εἶναι ἡ σχέση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Κοινότητα; Εἶναι δύο ξεχωριστοὶ ὀργανισμοί;

- Οἱ σχέσεις μεταξὺ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καὶ τῆς Ἑλληνορθοδόξου Κοινότητος Μαδρίτης εἶναι ἄριστες καὶ ἁρμονικές. Νομικὰ εἶναι δύο ξεχωριστοὶ ὀργανισμοί, ἀλλὰ ἡ δεύτερη, ὡς ἑλληνορθόδοξη, ὑπάγεται κανονικῶς καὶ διοικητικῶς στὴν πρώτη. Ὁ Μητροπολίτης ἔχει οὐσιαστικὸ λόγο καὶ τὸν ἔλεγχο στὰ πράγματα τῆς Κοινότητος, ὡς ὁ Ποιμενάρχης καὶ Ἐπίσκοπός της, ἄνευ τῆς γνώμης καὶ ἐγκρίσεως τοῦ ὁποίου δὲν μπορεῖ νὰ γίνη τίποτε. Οὐσιαστικὰ ἡ μόνη διαφορὰ ποὺ ὑφίσταται μεταξὺ τῆς Ἑλληνορθοδόξου Κοινότητος Μαδρίτης καὶ τῶν ἄλλων Ἐνοριακῶν Κοινοτήτων τῆς Μητροπόλεως εἶναι ὅτι στὴν πρώτη τὸ Διοικητικὸ Συμβούλιο ἐκλέγεται ἀπὸ τὴν Γενικὴ Συνέλευση τῶν μελῶν της καὶ ἔχει Πρόεδρο λαϊκό, ἐνῷ στὶς δεύτερες τὸ Δ.Σ. διορίζεται καὶ παύεται ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη καὶ προεδρεύεται ἀπὸ τὸν Ἐφημέριο. Ὠσαύτως, ἄριστες σχέσεις ὑφίστανται καὶ μετὰ τῶν ἀνὰ τὴν Ἱσπανία καὶ τὴν Πορτογαλία ἑλληνικῶν, οὐκρανικῶν καὶ βουλγαρικῶν λαϊκῶν κοινοτήτων καὶ συλλόγων.
Πῶς συντηρεῖται ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη;

Ἡ Μητρόπολή μας συντηρεῖται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὸ ἐτήσιο ἐπίδομα ποὺ λαμβάνει ἀπὸ τὴν Ε2 Διεύθυνση Θρησκευτικῶν καὶ Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος, τὸ ὁποῖο, τώρα τελευταῖα, λόγῳ τῆς τεράστιας οἰκονομικῆς κρίσης ποὺ μαστίζει τὴν φιλτάτη Πατρίδα μας, λαμβάνεται καθυστερημένα καὶ ὅλο καὶ περισσότερο μειωμένο. Ἀπὸ τὸ ἐπίδομα αὐτὸ τὸ μισὸ πηγαίνει στὸ ἐνοίκιο τῆς Μητροπολιτικῆς κατοικίας καὶ τὸ ἄλλο μισὸ στὶς ποιμαντορικὲς περιοδεῖες (εἰσιτήρια, διαμονή, διατροφὴ) τοῦ Μητροπολίτου, ὁ ὁποῖος, σημειωτέον, στερεῖται μισθοῦ, ἰατροφαρμακευτικῆς καὶ νοσοκομειακῆς περιθάλψεως καὶ συνταξιοδοτικῆς ἀσφαλίσεως. Μία ἄλλη πηγὴ ἐσόδων μας προέρχεται ἀπὸ τὰ πιστοποιητικὰ βαπτίσεως, γάμου, ἐλευθερογαμίας, τὰ διαζύγια καὶ μία μικρὴ ἐτήσια βοήθεια τοῦ Ἱδρύματος «Κόσμος σὲ Ἁρμονία» τῆς Α.Β.Υ. τῆς Πριγκηπίσσης Εἰρήνης τῆς Ἑλλάδος. Πηγαίνουμε ἐμπρὸς μὲ φρικτὲς οἰκονομίες, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἡ Μητρόπολή μας δίδει τρὶς τοῦ ἔτους (Χριστούγεννα, Πάσχα καὶ Δεκαπενταύγουστο) οἰκονομικὴ βοήθεια στοὺς ἀνέργους Οὐκρανοὺς κληρικούς μας.
Τελικά, οἱ συνθῆκες διαποίμανσης, τελέσεως τῶν Μυστηρίων καὶ κήρυξης τοῦ θείου λόγου φαίνονται πιὸ δύσκολες ἀπ’ ὅ,τι στὴν Ἀφρική, ὅπου ὑπάρχει φτώχεια, ἀλλὰ καὶ μεγαλύτερη ἀνταπόκριση τοῦ λαοῦ;

Σὲ αὐτὸ ἔχετε ἀπόλυτο δίκαιο καὶ εἶναι, σὺν τοὶς ἄλλοις, ἡ ὠμὴ πραγματικότητα καὶ ἀλήθεια. Δὲν θὰ ἐπεκταθῶ περαιτέρω, διότι αὐτὴν τὴν ἐρώτηση καλύπτουν πλήρως οἱ παραπάνω ἀπαντήσεις μου. Εὔχεσθε καὶ προσεύχεσθε μόνον!

 

- Πῶς συνδυάζετε τὴν διαποίμανση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καὶ τὰ συνοδικά σας καθήκοντα στὴν μακρινὴ Πόλη;

-Τὰ συνοδικά μου καθήκοντα, ἐκπροσωπῶν τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Θέμα τῆς Εὐρώπης, τελείωσαν τὴν 28η Φεβρουαρίου 2011. Ἦταν μία πρωτόγνωρη, μεγάλη καὶ πολύτιμη ἐμπειρία, ποὺ ἐπαυξάνεται λόγῳ καὶ τοῦ νεαροῦ τῆς Ἀρχιερωσύνης μου. Διὰ τοῦτο εὐχαριστῶ, ἐκ βάθους εὐγνωμονούσης ὑιϊκὴς καρδίας, τὴν Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα, τὸν προσκυνητὸ Αὐθέντη καὶ Δεσπότη μας, τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο, ποὺ μὲ ἐκάλεσε ὡς Συνοδικὸ Πάρεδρο. Συνεδριάσαμε 11 φορὲς κατὰ τὸ συνοδικὸ ἔτος 01.03.2010-28.02.2011 καὶ τὰ συνοδικά μου καθήκοντα δὲν ἐμπόδισαν καθόλου τὰ ποιμαντορικὰ ἀπ’ ἐναντίας, ἡ ἀποκτηθεῖσα πολύτιμη συνοδικὴ ἐμπειρία μὲ βοήθησε πολὺ στὴν ἐξάσκηση τῶν τελευταίων. Βέβαια, εἶναι μεγάλη ἡ ἀπόσταση μεταξὺ Μαδρίτης καὶ Κωνσταντινουπόλεως: 4.30’ ὧρες μὲ τὸ ἀεροπλάνο, ἀλλὰ ἡ πατρικὴ ἀγάπη καὶ συναντίληψη τοῦ Παναγιωτάτου Καθηγουμένου μας –τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο λειτουργεῖ ὡς Μονὴ μὲ Καθηγούμενο τὸν Πατριάρχη καὶ ἀδελφοὺς τοὺς Μητροπολῖτες- καὶ τῶν Συνοδικῶν καὶ λοιπῶν Ἀρχιερέων ἡ ἀδελφικὴ τοιαύτη καὶ ὠφέλιμη συμβουλή, ἀνέπαυαν κάθε σωματικὸ κόπο. Ἡ μαθητεία μου στὰ συνοδικὰ ἕδρανα τῆς «Σχολῆς τοῦ Φαναρίου», -γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω τὴν παροιμιώδη πλέον ἔκφραση τοῦ μεγαλυτέρου τῶν Φαναριωτῶν Ἱεραρχῶν τῶν κάτω χρόνων, ἀειμνήστου Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος-, ὅπου τελεσιουργεῖται τὸ μυστήριον τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἐκτὸς ἀπὸ ἐξαιρετικὴ τιμή, ἀποτελεῖ καὶ μεγάλη εὐλογία. Σὲ αὐτὰ τὰ συνοδικὰ καθήκοντα, τὰ ὁποία Θεοῦ εὐδοκοῦντος, θὰ ἐπαναλαμβάνονται κατὰ καθορισμένα χρονικὰ διαστήματα, προστίθεται ἡ πολύτιμη ἐμπειρία τῶν διαφόρων ἀνὰ τὸν κόσμον ἐπισήμων ἐκπροσωπήσεων τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας καὶ ἀνατιθησομένων μοὶ ἀποστολῶν.

 

- Δύο λόγια γιὰ τὴν Ναύπακτο, τὴν ἰδιαίτερη πατρίδα σας;

- Ἡ Ναύπακτος εἶναι ἡ πάντα ἀγαπημένη ἰδιαίτερη πατρίδα. Ἡ ὄμορφη νύμφη τοῦ Κορινθιακοῦ. Ἡ Ἰθάκη, ποὺ μόλις περάσει τὸ Πάσχα ἀνυπομονῶ νὰ φθάση ὁ Ἰούλιος ποὺ θὰ τὴν συναντήσω, θὰ γευθῶ καὶ θὰ ξεκουρασθῶ ἀτενίζοντας ἀπὸ τὴν ταράτσα τοῦ πατρικοῦ σπιτιοῦ μου τὸ Κάστρο, τὴν Γέφυρα, τὸν Κορινθιακὸ καὶ τὸ Παναχαϊκό, καθὼς καὶ τὸν τροῦλο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, ἀφοῦ θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου Ναυπάκτιο Ἁγιοπαρασκευιώτη, ἀλλὰ καὶ θὰ συναντήσω καὶ συναναστραφῶ μὲ ἀγαπημένους συγγενεῖς καὶ παλαιοὺς φίλους καὶ γνωστούς. Συγχρόνως, μία εὐχάριστη εὐκαιρία καὶ ὡραία ἐμπειρία νὰ συναναστραφῶ μὲ τὸν Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μᾶς κ.κ. Ἰερόθεο, γιὰ τὴν πατρικὴ ἀγάπη καὶ συμπαράσταση τοῦ ὁποίου, ἅς μοῦ ἐπιτραπῇ ὅπως ἐκφράσω καὶ μέσῳ αὐτῆς τῆς συνεντεύξεως τὶς ἐγκάρδιες ὑιϊκὲς εὐχαριστίες καὶ τὴν εὐγνωμοσύνη μου, συνεχίζων τὸ παράδειγμα τοῦ προκατόχου τοῦ Ἁγίου Μαντινείας καὶ Κυνουρίας κ.κ. Ἀλεξάνδρου. Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ! Σᾶς εὔχομαι νὰ εἶναι εὐλογημένο ἀπὸ τὸν «Κύριο τῶν καιρῶν καὶ τῶν χρόνων» τὸ νέο ἐκκλησιαστικὸ ἔτος καὶ καλὸν χειμῶνα καὶ πάλι νὰ ἀνταμώσουμε στὸν ὄμορφο Ἔπαχτὸ μᾶς μὲ ὑγεία καὶ χαρά!

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

  • Προβολές: 3237