Skip to main content

Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Τὸ ἀδούλωτο πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης

Ἐκφωνήθηκε στὴν ἐκδήλωση ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἀστικὴ Πολιτιστικὴ μὴ κερδοσκοπικὴ Ἑταιρεία «Φίλιπποι Ναυπάκτου» γιὰ τὴν ἐπέτειο τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης, στὴν Ναύπακτο, 29-5-2012.

***

Ὁ μῆνας Μάϊος εἶναι ἀφιερωμένος στὴν Ρωμηοσύνη, γιατί τὸν μῆνα αὐτὸν ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια τῆς Κωνσταντινούπολης (11 Μαΐου), ἑορτάζεται ἡ μνήμη τοῦ πρώτου Χριστιανοῦ αὐτοκράτορος (21 Μαΐου) καὶ ἐνθυμούμαστε τὴν ἅλωση τῆς Πόλης (29 Μαΐου). Ἡ ἀναφορὰ στὰ θέματα αὐτὰ εἶναι πάντα σημαντικὴ καὶ ἐπίκαιρη, ἰδιαίτερα δὲ στὴν ἐποχή μας. Μιὰ γενικὴ ἐπισήμανση εἶναι ὅτι ἡ πτώση τῆς Πόλης δὲν εἶναι ὑπόθεση θρήνου καὶ κλαυθμοῦ, ἀλλὰ ἔντονου προβληματισμοῦ καὶ ἀφετηρία ἐπαναπροσανατολισμοῦ. Τὰ σημεῖα τὰ ὁποία θὰ τονισθοῦν κατωτέρω θὰ προσδιορίσουν τὴν σημασία τοῦ θέματος αὐτοῦ γιὰ τὴν ἐποχή μας καὶ θὰ ἐκφράσουν τὸ ἐλεύθερο καὶ ἀδούλωτο πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, παρὰ τὴν πτώση τῆς Πόλης.

1. Ἡ πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης

Ἡ Κωνσταντινούπολη ὡς πρωτεύουσα τοῦ ρωμαϊκοῦ Κράτους ἦταν ἡ ὡραιότερη πόλη τοῦ τότε κόσμου. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τὴν στόλισε μὲ τὰ καλύτερα καλλιτεχνικὰ ἔργα, μὲ ναούς, ἀγορές, πολιτιστικὰ κτήρια καὶ πολλὰ ἄλλα, τὰ ὁποία προκαλοῦσαν τὴν προσοχὴ καὶ τὸ ἐνδιαφέρον ὅλων τῶν λαῶν ποὺ τὴν περιέβαλλαν. Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ἀναφορὰ τὴν ὁποία κάνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ ὁποῖος ἐξύμνησε τὴν Νέα Ρώμη μὲ ὡραίους λόγους.

Σὲ ἕνα ποίημά του χαρακτηρίζει τὴν Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη ὡς ἔναστρο οὐρανὸ ποὺ εἶναι λαμπρότερος ἀπὸ τὴν γῆ. Γράφει:

«Κλεινὴ καθέδρα τοῦ Κωνσταντίνου τοῦ μεγάλου,
Ρώμη νεότερη ποὺ τόσο ξεπερνᾶς τὶς πόλεις
ὅσο τὴ γῆ ὁ ἀστροστολισμένος οὐρανός».

Ἀλλοῦ, ἀναφερόμενος στὴν Νέα Ρώμη, τὴν χαρακτηρίζει ὡς τὸν δεύτερο ὀφθαλμὸ τῆς οἰκουμένης. Γράφει:

«Τῆς οἰκουμένης τὸ ἔνδοξο, ὧ ἄνδρες μάτι,
τὸ δεύτερο ποὺ ὡς βλέπω κόσμο κατοικεῖτε,
γήϊνα στολίδια καὶ θαλασσινὰ φορᾶτε,
νέα Ρώμη, νέων εὐγενῶν πατρίδα,
πόλη τοῦ Κωνσταντίνου, στήριγμα τοῦ Κράτους».

Καὶ ἀλλοῦ, μιλῶντας γιὰ τὶς δύο Ρῶμες, τὴν Παλαιὰ καὶ τὴν Νέα Ρώμη τὶς χαρακτηρίζει ὡς δύο ἡλίους τῆς οἰκουμένης. Γράφει:

«Δυὸ ἡ φύσις ἥλιους δὲν μᾶς ἔχει δώσει,
ἀλλὰ δύο Ρῶμες ποὺ τὴν οἰκουμένη ὅλη
φωτίζουν, τὴν παλιὰ καὶ νέα αὐτοκρατορία,
κι εἶναι τόσο ἡ μιὰ ἀπ' τὴν ἄλλη ἀλλιώτικες,
ὅσο ἡ μιὰ προβάλλει ἀπ' τὴν ἀνατολή, ἡ ἄλλη στὴ δύση
κι ἰσοζυγίζει ἡ ὀμορφιὰ τῆς μιᾶς τὴν ὀμορφιὰ τῆς ἄλλης».

Ἡ ἱστορία ἀναφέρει ὅτι διὰ μέσου τῶν αἰώνων πολλοὶ λαοὶ θαύμαζαν, ἐποφθαλμιοῦσαν καὶ πολιόρκησαν τὴν Πόλη καὶ ἄλλοι κατόρθωσαν νὰ τὴν καταλάβουν γιὰ ἕνα μικρότερο ἢ μεγαλύτερο χρονικὸ διάστημα. Νὰ μνημονευθοῦν οἱ Ἄβαροι, οἱ Ρῶς, οἱ Γότθοι, οἱ Ἄραβες, οἱ Φράγκοι, οἱ Ὀθωμανοὶ ποὺ ἐποφθαλμιοῦσαν τὰ κάλλη, τὶς ὀμορφιὲς ἀλλὰ καὶ τὴν αἴγλη τῆς Πόλης.

Ἡ τελικὴ πτώση τῆς τὸ 1453 ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς ἥττας τοῦ Ρωμανοῦ Δ' τοῦ Διογένη στὴν μάχη τοῦ Μαντζικὲρτ τῆς Ἀρμενίας (1071) καὶ τῆς ἐπιδρομῆς τῶν σταυροφόρων ποὺ συμμετεῖχαν στὴν Δ' Σταυροφορία (1204), οἱ ὁποῖοι τὴν κατέλαβαν καὶ τὴν λεηλάτησαν καὶ μετέφεραν ὅλα τὰ σπουδαία κοσμήματά της στὴν Δύση, ὅπως τὸ βλέπει κανεὶς σήμερα στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Μάρκου τῆς Βενετίας. Διάφοροι μεταγενέστεροι ἐχθροί της συνέχισαν τὴν λεηλασία ὄχι μόνον τῆς Κωνσταντινούπολης, ἀλλὰ καὶ ὅλης τῆς Ρωμηοσύνης.

Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ποὺ ἔχει δικαίως ἀποκληθῇ «Ὁ προφήτης τῆς Ρωμηοσύνης», γράφει πολὺ χαρακτηριστικά, ὅτι τὸν «ἐπιστημονικὸν θάνατον» τῆς Ρωμηοσύνης τὸν ἐπεξεργάσθηκαν: Οἱ Φράγκοι ἀπὸ τὸν 9ο αἰῶνα, οἱ Ρῶσοι μετὰ τὴν ἅλωση, οἱ Γραικοὶ πρὸ τῆς Ἁλώσεως καὶ οἱ Νεογραικοὶ τῆς δούλης στοὺς Εὐρωπαίους καὶ Ρώσους Ἐλλαδίτσας τοῦ 19ου αἰῶνος, οἱ ὁποῖοι μετέτρεψαν τὴν ρωμαίϊκη Ἐπανάσταση τοῦ 1821 σὲ ἧττα τῆς Ρωμηοσύνης καὶ θρίαμβο τοῦ Γραικισμοῦ τοῦ Καρλομάγνου καὶ τοῦ Νεογραικισμοῦ τῶν «Φιλελλήνων» τῶν μεγάλων Δυνάμεων.

2. Ἡ αἰχμαλωσία τῆς Ρωμηοσύνης

Ὁ Ρουμελιώτης συγγραφέας Κώστας Σαρδελῆς στὸ βιβλίο του μὲ τίτλο Ὁ θάνατος τῆς Αὐτοκρατορίας, ἀναφέρεται διεξοδικὰ στὸν καταλυτικὸ ρόλο τῶν Φράγκων στὴν κατάλυση τῆς Αὐτοκρατορίας, στὴν περίοδο μετὰ τὴν ἅλωση καί, βεβαίως, στὴν τραγωδία τῆς σκλαβωμένης Ρωμηοσύνης.

Μαρτύριον Νεομάρτυρα

Ἀναφερόμενος στὴν αἰχμαλωσία τῆς Ρωμηοσύνης, παρουσιάζει πάρα πολλὰ στοιχεῖα, στὰ ὁποία δείχνει ὅτι μὲ τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1453 δὲν πέθανε ἡ αὐτοκρατορία, ἀλλὰ συνέβη ἡ αἰχμαλωσία της. Δηλαδή, μετὰ τὴν πτώση τῆς πρωτεύουσας στοὺς Ὀθωμανοὺς ἐξακολουθοῦσε νὰ παραμένη τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ὑποδομὴ τῆς Ρωμηοσύνης, ἡ ὁποία βέβαια ἦταν αἰχμάλωτη. Ὅλα τὰ τμήματα τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας ποὺ περιελάμβανε τὴν Μικρὰ Ἀσία, τὴν ἑνιαία Θράκη, τὰ Βαλκάνια, τὸ Αἰγαῖο, τὴν Παλαιστίνη βρίσκονταν κάτω ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Ὀθωμανῶν, ἀλλὰ εἶχαν ἑνιαία πολιτιστικὴ παράδοση, διατηροῦσαν ὅλο τὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης. Δηλαδή, αἰχμάλωτο ἦταν τὸ σῶμα της, ἀλλὰ ἐλεύθερο τὸ πνεῦμα της, ποὺ ἀναδείκνυε ἁγίους καὶ ἐξέφραζε τὸν πολιτισμό της. Εἶναι χαρακτηριστικὰ τὰ ὅσα ἔλεγε ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ἀναφερόμενος στὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο: «Ὁ βασιλέας μας ἐσκοτώθη, καμμιὰ συνθήκη δὲν ἔκαμε ἡ φρουρά του εἶχε παντοτινὸν πόλεμον μὲ τοὺς Τούρκους». Καὶ συνεχίζει: «Ἡ φρουρὰ τοῦ Βασιλέως μας εἶναι οἱ λεγόμενοι κλέφται, τὰ φρούρια, ἡ Μάνη καὶ τὸ Σούλι καὶ τὰ βουνά».

Ἐπίσης, πρέπει νὰ ἀναφερθῇ ἡ μεγάλη προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας ποὺ ἀποτέλεσε τὴν Ἐθναρχία μὲ πρῶτο τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε τὴν Ἐθναρχία τοῦ Γένους. Εἶναι γνωστὸν ὅτι ὁ Ρουμάνος συγγραφέας Iorga στὸ ἔργο τοῦ Τὸ Βυζάντιο μετὰ τὸ Βυζάντιο παρουσιάζει τὴν μεγάλη προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας διὰ τῆς ὅλης παράδοσής της, ποὺ συνεχίζει νὰ διαφυλάσση τὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, μέσα ἀπὸ τὸν πόνο, τοὺς διωγμοὺς καὶ τὶς ποικίλες κακουχίες. Οἱ Φαναριῶτες, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦσαν τὴν πολιτιστικὴ ἀριστοκρατία τοῦ Γένους, οἱ κοινότητες μὲ τὶς δημογεροντίες, ποὺ εἶχαν ὀργανωθῇ, ὅπου ἦταν ἐπιτρεπτὸ καὶ ἐφικτό, μὲ ἄριστα ἀποτελέσματα, ἡ παιδεία ἡ ὁποία προσφερόταν, ἄλλοτε φανερὰ καὶ ἄλλοτε κρυφά, οἱ λαϊκὲς παραδόσεις, ποὺ ἦταν ἐμποτισμένες ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, οἱ συναθροίσεις στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς γιὰ τὴν τέλεση τῶν Μυστηρίων καὶ διαφόρων τελετῶν, ἡ βυζαντινή-ρωμαίϊκη μουσική, τὰ τραγούδια, τὰ ὁποία κυκλοφοροῦσαν ἀπὸ στόμα σὲ στόμα, οἱ χοροὶ μὲ τὴν λεβέντικη ἔκφρασή τους, ὅλα αὐτὰ ἔδειχναν ὅτι ζοῦσε τὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, ὅτι δὲν εἶχε πεθάνει ἡ αὐτοκρατορία, ἀλλὰ ἁπλῶς βρισκόταν σὲ αἰχμαλωσία, καὶ οἱ Ρωμηοὶ ἀνέπνεαν αὐτὴν τὴν ἔνδοξη ἀτμόσφαιρα καὶ ἤλπιζαν στὴν ἐπανασύσταση τῆς αὐτοκρατορίας τους. Ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνὸς στὸ βιβλίο του μὲ τίτλο Τουρκοκρατία καὶ ὑπότιτλο Οἱ Ἕλληνες στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ἀναλύει διεξοδικὰ τὸ θέμα.

Αὐτὸ τὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης δημιουργοῦσε τὴν ἀντίσταση τοῦ Γένους καὶ τὴν ἐλπίδα τοῦ ξεσηκωμοῦ. Αὐτὸ τὸ πνεῦμα τὸ ὁποῖο καλλιεργεῖτο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ἀνέδειξε τοὺς διδασκάλους τοῦ Γένους, ποὺ κρατοῦσαν στὰ χέρια τους τὴν ἱστορία καὶ τὴν παράδοσή του. Ἀλλὰ αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἀνέδειξε τοὺς νεομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι δίδασκαν τὸν λαὸ μὲ τὸν λόγο καὶ τὴν προσευχή, κυρίως μὲ τὸ μαρτύριό τους, μὲ πρωτοπόρο τὸν ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό. Ὅταν διαβάση κανεὶς τὸ Νέο Μαρτυρολόγιο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τότε ἐκπλήσσεται καὶ συγκινεῖται ἀπὸ τὸ παλλόμενο πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, ὅπως φαίνεται στὰ μαρτύρια τῶν Νεομαρτύρων, ἀλλὰ καὶ στὸν πρόλογο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου.

Βέβαια, αὐτὴ ἡ αἰχμαλωσία ἦταν μαρτυρική, οὐσιαστικὰ ἦταν μιὰ πορεία τοῦ Γένους μέσα ἀπὸ ἕναν συνεχῆ διωγμό, ἦταν μιὰ διαχρονικὴ ζωὴ μέσα σὲ κατακόμβες αἵματος καὶ μαρτυρίου, γι' αὐτὸ καὶ ὁ Φώτης Κόντογλου ἔκανε λόγο γιὰ τὴν «πονεμένη Ρωμηοσύνη». Πέρα ἀπὸ τοὺς νεομάρτυρες, τὸ μαρτύριο ἀντιμετώπιζαν οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι σήκωσαν ὅλο τὸ βάρος τῆς δουλείας, τὸν στεναγμὸ καὶ τὸν πόνο τοῦ Γένους. Ὑπάρχουν βιβλία, τὰ ὁποία μᾶς διαφωτίζουν γιὰ τὴν καθημερινὴ ζωὴ τῶν Ἐπισκόπων κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας. Οἱ Ἐπίσκοποι εἶχαν ἀναλάβει τὸν ἐθναρχικὸ τοὺς ρόλο, ὡς Πρόεδροι τῆς Δημογεροντίας, ὑπεβλήθησαν σὲ ἀγῶνες γιὰ νὰ κρατήσουν τὴν Παράδοση καὶ τὴν συνοχὴ τοῦ Γένους, συμμετεῖχαν στὸ κλάμα, τὰ δάκρυα τοῦ λαοῦ, στὰ μαρτύρια καὶ τὶς ἀλλαξοπιστίες. Πάνω ἀπὸ ὅλους ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἦταν ὁ στόχος τοῦ Κατακτητῆ, παρὰ τὰ προνόμια ποὺ εἶχε. Καὶ μόνον ἡ φορολογία τὴν ὁποία ἔπρεπε νὰ δίνουν κάθε ἔτος στὸν κατακτητή, μὲ τὸ χαράτσι, τὸ πεσκέσι κλπ., ἀλλὰ καὶ στὸ κέντρο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, προκειμένου νὰ ἐπιτελὴ τὸ τεράστιο ἔργο, ἦταν γεγονὸς ποὺ τοὺς ὑπέβαλε σὲ ἀφάνταστο μαρτύριο. Ὑπάρχουν μαρτυρίες ὅτι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους παραιτοῦντο ἀπὸ τὸν θρόνο τους καὶ περιέπιπταν σὲ μελαγχολία, γιατί δὲν μποροῦσαν νὰ ἀνταποκριθοῦν στὴν ὑψηλὴ φορολογία ποὺ τοὺς ἐπέβαλε τὸ Κράτος.

Πάντως, καθ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, καίτοι ἔπεσε ἡ πρωτεύουσα τῆς Αὐτοκρατορίας, ἡ Κωνσταντινούπολη, καὶ ὅλα τὰ μέρη της ἦταν αἰχμαλωτισμένα, ἐν τούτοις ἐξακολουθοῦσε νὰ ὑπάρχη αὐτὸ τὸ ζωντανὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, ὡς παράδοση καὶ πολιτισμός, ὡς πορεία πρὸς τὸν ἁγιασμὸ καὶ τὴν θέωση, ὡς ἔκφραση ἀξιοπρέπειας καὶ ρωμαίϊκου φρονήματος. Αὐτὸ ἐκφράζεται μὲ τὴν ζωὴ τοῦ Καραγκιόζη, ὁ ὁποῖος εἶχε μεγάλη πεποίθηση στὴν Ρωμηοσύνη του, παρὰ τὴν ἀγραμματοσύνη, τὴν φτώχεια καὶ τὴν ἀσχήμια του, ὥστε νὰ μὴν τὸν δελεάζη ὁ πλοῦτος καὶ ἡ ὀμορφιὰ τῆς Τουρκιᾶς καὶ τῆς Φραγκιάς. Ὁ Καραγκιόζης ἦταν δοῦλος στὸ σῶμα, ἀλλὰ ἐλεύθερος στὸ πνεῦμα, διατηροῦσε τὴν ἀρχοντιὰ τοῦ πνεύματος μὲ τὴν ἐξυπνάδα καὶ τὸ χιοῦμορ του.

3. Ὁ θάνατος τῆς Αὐτοκρατορίας

Ἐὰν κατὰ τὴν διάρκεια τῶν τετρακοσίων χρόνων σκλαβιᾶς οἱ Ρωμηοί, ὅπου καὶ ἂν ζοῦσαν, στὰ Βαλκάνια, τὴν Μικρὰ Ἀσία, τὴν Μέση Ἀνατολὴ κλπ., κρατοῦσαν ἀναμμένη τὴν λαμπάδα τῆς ρωμαίϊκης παράδοσης, παρὰ τοὺς διωγμοὺς καὶ τὶς δυσκολίες, ὅμως ὁ θάνατος τῆς αὐτοκρατορίας ἐπῆλθε πολὺ ἀργότερα, ὥστε σήμερα νὰ γίνεται λόγος γιὰ ἀπώλεια τῆς ἐλπίδας ἀνασύστασης τῆς παλαιᾶς χριστιανικῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας.

Καὶ πάλι ὁ συγγραφέας Κώστας Σαρδελῆς στὸ βιβλίο τοῦ ποὺ προαναφέρθηκε κάνει λόγο γιὰ τὸ σοβαρὸ αὐτὸ ζήτημα. Χρησιμοποιῶντας πολλὰ ἐπιχειρήματα, ἱστορικὰ γεγονότα καὶ ἐπιστημονικὲς μαρτυρίες, καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ θάνατος τῆς αὐτοκρατορίας, αὐτῆς ποὺ δημιούργησε ὁ Μ. Κωνσταντῖνος καὶ ἀνέδειξαν οἱ μετέπειτα αὐτοκράτορες, Πατριάρχες, Κληρικοὶ καὶ μοναχοί, λαϊκοί, ἐπιστήμονες καὶ ὁ πολὺς λαός, δὲν ἔγινε μὲ τὴν ἅλωση τῆς Πόλης τὸ 1453, ἀλλὰ μὲ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821.

Μεταξὺ τῶν ἄλλων ἀναφέρεται σὲ μιὰ ἐνδιαφέρουσα ἄποψη τοῦ Ρουμάνου συγγραφέα Iorga ποὺ προαναφέραμε: «Ἡ κωνσταντινουπολίτικη καταστροφὴ καὶ ὁ μαρτυρικὸς θάνατος τοῦ Πατριάρχη συνέπεσαν χρονικὰ μὲ τὴ λαϊκὴ ἐξέργεση στὸ Μοριᾶ καὶ τὴν κατηγορηματικὴ ἄρνηση τῶν Ρουμάνων νὰ ὑποστηρίξουν τὴ βυζαντινὴ περιπέτεια ποὺ δὲν συγκινοῦσε καθόλου τοὺς Σλάβους τῶν Βαλκανίων. Τότε ἀκριβῶς τὸ Μεταβυζαντινὸ Βυζάντιο πέθανε».

Ρήγας Φεραῖος

Δὲν εἶναι καθόλου παράδοξο γιατί ὁ Ρήγας Φεραῖος μὲ τὸν Θούριό του προσκαλοῦσε ὅλους τοὺς λαοὺς τῶν Βαλκανίων νὰ ἐξεγερθοῦν, ὅπως καὶ τὸ ὅτι ἡ Ἐπανάσταση ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Ἰάσιο τῆς Ρουμανίας, τὸ δὲ σύμβολο τοῦ φοίνικα ποὺ υἱοθέτησε ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης συμβόλιζε τὴν ἰδέα τῆς ἀναβίωσης τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας.

Γράφει ὁ Κώστας Σαρδελής: «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, λοιπόν, ξεκίνησε οἰκουμενικὴ γιὰ ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους σκλάβους, καὶ αὐτὸ ἦταν τὸ ἀρχικὸ σχέδιο τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, διότι, ἀσφαλῶς, ὁ Ὑψηλάντης δὲν ἔκανε τοῦ κεφαλιοῦ του, ἀλλὰ ἐφάρμοζε τὸ σχέδιο τῆς ἀνώτατης ἀρχῆς τῶν Φιλικῶν, ἄσχετο ἂν ἐθνικιστικοὶ καὶ ἄλλοι λόγοι τὸ ἀνέτρεψαν, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἐλλαδικοποίηση τῆς Ἐπανάστασης καὶ τὸν περιορισμό της, ἀρχικά, στὸ Μοριᾶ». Ἐπίσης, εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ μεγάλος ἄγγλος ἱστορικὸς Toynbee γράφει ὅτι οἱ Ἕλληνες ἔκαναν μιὰ ἄφρονη ἐνέργεια καὶ ἔχασαν ὁλόκληρη τὴν αὐτοκρατορία καὶ στὴν πραγματικότητα μετατράπηκε ἡ αὐτοκρατορικὴ ἰδέα σὲ μιὰ ἐθνικὴ ἰδέα.

Βεβαίως, κανένας δὲν ἀρνεῖται τοὺς ἀγῶνες καὶ τὰ αἵματα τῶν ἡρώων τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, ποὺ ἔδωσαν τὰ πάντα γιὰ τὴν ἀνάσταση τοῦ Γένους, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὅτι πίσω ἀπὸ τὶς πλάτες τῶν ἀγωνιστῶν αὐτῶν ἐξυφάνθησαν διάφορα σχέδια τῶν Δυτικῶν Δυνάμεων γιὰ νὰ ἐξαφανίσουν τὴν δυνατότητα ἀνασύστασης τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας-Βυζαντίου μὲ ἕδρα τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ νὰ δημιουργήσουν μικρὰ ἐθνικά-ἐθνικιστικὰ κρατίδια στὰ Βαλκάνια, τὰ ὁποία θὰ ἀφομοιωθοῦν μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Δύσης καὶ θὰ ἀλλοτριωθοῦν ἀπὸ τὴν πολιτιστικὴ παράδοση. Εἶναι χαρακτηριστικὸς ὁ λόγος τοῦ Κολοκοτρώνη: «Εἰς τὸν πρῶτον χρόνον τῆς Ἐπαναστάσεως εἴχαμε μεγάλη ὁμόνοια... Καὶ ἐὰν αὐτὴ ἡ ὁμόνοια ἐβαστοῦσε ἀκόμη δύο χρόνους, ἠθέλαμε κυριεύσει καὶ τὴν Θεσσαλία καὶ τὴν Μακεδονία καὶ ἴσως ἐφθάναμεν καὶ ἕως τὴν Κωνσταντινούπολιν...». Αὐτὸς ἦταν ὁ στόχος τῶν ἀγωνιστῶν καὶ ὄχι ἡ δημιουργία ἑνὸς μικροῦ κρατιδίου, οὐσιαστικὰ προτεκτοράτου. Μέσα ἀπὸ τὸ πνεῦμα αὐτὸ πρέπει νὰ δοῦμε τὴν προσπάθεια νὰ καθορισθῇ ἡ ἰδεολογία τοῦ Ἑλληνικοῦ Κρατιδίου μὲ τὸ αὐτοκέφαλο, δηλαδὴ τὴν ἀποκοπὴ ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὴν στροφὴ στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ τὸν προσανατολισμὸ στὴν Δύση.

Ἔτσι, «τὸ δηλητήριο τοῦ ἐθνικισμοῦ ἦταν φυσικὸ νὰ ἐπιδράσει καταλυτικά. Κι ἔγινε, στὸ τέλος, ἕνα κράτος "προκάτ", ἕνα κρατίδιο χωρὶς θέμελα, στὸν ἀέρα, παιγνίδι στὰ χέρια τῶν προστατῶν του –καὶ τῶν δημιουργῶν του, θὰ ἔλεγα. Ἡ ἰδέα τῆς Ρωμαίϊκης Αὐτοκρατορίας εἶχε πεθάνει μέσα στὴ φωτιὰ τῆς Ἐπανάστασης καὶ ἡ τραγωδία τῆς Ρωμηοσύνης εἶχε συντελεστεῖ. Ἡ Ρωμανία "πάρθεν"... Διέξοδος καὶ παρηγοριὰ τοῦ λαοῦ τώρα ἡ "Μεγάλη Ἰδέα"».

Ὁ θάνατος αὐτὸς τῆς Αὐτοκρατορίας ὁλοκληρώθηκε μὲ τὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφή, ἡ ὁποία ἦταν ἀποτέλεσμα συγκρούσεως τῶν πολιτικῶν δυνάμεων μέσα στὴν Ἑλλάδα, ποὺ ἦταν προσανατολισμένοι ἄλλοι στὴν γερμανικὴ πολιτικὴ καὶ ἄλλοι στὴν ἀγγλικὴ πολιτική. Καὶ ἔτσι μιὰ προσπάθεια ἀνασύστασης τῆς Ρωμηοσύνης βάφηκε στὸ αἷμα τῶν λαῶν καὶ τὸν θάνατο μερικῶν πολιτικῶν στὸ Γουδή.

Ἔτσι, σήμερα εἴμαστε ὑποδουλωμένοι στὴν διαπάλη μεταξὺ τοῦ γαλλογερμανικοῦ καὶ ἀγγλοσαξωνικοῦ ἄξονα, ὅπως ἐκφράζεται στὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο, κάτω ἀπὸ τὶς δικές μας ἐγγενεῖς ἀδυναμίες καὶ τὰ πάθη τῆς εὐδαιμονίας καὶ τοῦ γραικυλισμοῦ.

Εἶναι χαρακτηριστικὴ μιὰ σκέψη ποὺ διάβασα αὐτὲς τὶς ἡμέρες: «Ἡ Δύση ἐνοχλεῖται ἀπὸ τὴν Ρωμηοσύνη. Κι ἡ Ἀνατολὴ ἐνοχλεῖται ἀπὸ τὴν Ρωμηοσύνη. Κι οἱ λαοὶ τῶν Βαλκανίων ποὺ ἐμποδίζονται ἀπὸ τὴν παρουσία μας νὰ οἰκειοποιηθοῦν τὴ δική μας ζωή, τοὺς δικούς μας προγόνους γιὰ νὰ βροὺν κι αὐτοὶ μιὰ θέση στὸ μωσαϊκὸ τῶν λαῶν τοῦ κόσμου, κι αὐτοὶ ἐνοχλοῦνται ἀπὸ τὴν Ρωμηοσύνη» (Νινέττα Βολουδάκη). Γιὰ ὅλους ἀποτελεῖ πρόβλημα τὸ ρωμαίϊκο φιλότιμο, ποὺ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχη στὴν ζωὴ καὶ τὴν ψυχὴ τοῦ λαοῦ.

4. Τὸ ρωμαίϊκο φιλότιμο

Καίτοι, ὅμως, ἀπέθανε ἡ Αὐτοκρατορία καὶ ὅπως φαίνεται εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀνασυσταθή, ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχη καὶ νὰ ζὴ τὸ ρωμαίϊκο πνεῦμα μὲ τὴν οἰκουμενικὴ προοπτική, μὲ τὴν φιλοθεΐα καὶ τὴν φιλανθρωπία, τὸ ὁποῖο πνεῦμα καλλιεργεῖται ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, τὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ παράδοση, ἀλλὰ καὶ τὴν πολιτιστικὴ παράδοση μὲ τὰ τραγούδια καὶ τοὺς χορούς, ποὺ διακρίνεται ἀπὸ τὴν αἰσιοδοξία καὶ κυρίως τὸ ρωμαίϊκο φιλότιμο.

Ὁ Ρωμηὸς δὲν εἶναι ὑποχείριο τῶν ξένων, δὲν εἶναι γραικύλος, δηλαδὴ δὲν εἶναι δουλοπρεπής, ἀλλὰ γνωρίζει σαφῶς τὴν πραγματικότητα, ἔχει μιὰ παράδοση ὑπέρτερη ἀπὸ τὴν δυτικὴ παράδοση, ξέρει νὰ ἀντιμετωπίζη θαρραλέα τὶς καταστάσεις, νὰ θυσιάζη τὸ ἀτομικὸ συμφέρον γιὰ τὸ κοινὸ καλό, νὰ ζὴ τὴν ἐλευθερία ἀκόμη καὶ μέσα σὲ δύσκολες κοινωνικὲς καταστάσεις, εἶναι ἐλεύθερος ἀπὸ ἐξωτερικὲς ἐξαρτήσεις, ἐσωτερικὲς καὶ ἐξωτερικές.

Εἶναι χαρακτηριστικὰ ὅσα γράφει ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν σύγχρονη παραγματικότητα:

«Διὰ τὸ καλὸν καὶ διὰ τὴν ἀσφάλειαν τῶν ἐθνικῶν θεμάτων ὁ Γραικύλος πρέπει νὰ γίνη πάλιν Ρωμηὸς καὶ νὰ ἴδη πῶς εἶναι οἱ Εὐρωπαῖοι καὶ Ἀμερικανοὶ εἰς τὴν πραγματικότητα. Δὲν ἔχουν οὗτοι τὸ ρωμαίϊκον φιλότιμον. Ἑπομένως δὲν ἐπιτρέπεται νὰ φερώμεθα εἰς αὐτοὺς μὲ τὸ φιλότιμόν μας, ὡς νὰ ἔχουν καὶ αὐτοὶ φιλότιμον. Εἰς τὰς διεθνεῖς σχέσεις πρέπει νὰ ἀφήσωμεν τὸ φιλότιμον κατὰ μέρος.

Ὁ Γραικύλος ὀφείλει συνειδητῶς νὰ ἀποβάλη τὴν ἀφέλειάν του καὶ νὰ σταματήση νὰ νομίζη ὅτι, ἐπειδὴ αὐτὸς ἔχει τὴν διάθεσιν νὰ θυσιασθῇ διὰ τὸν δυτικὸν πολιτισμόν, τοῦτο σημαίνει ὅτι οἱ "φιλότιμοι" σύμμαχοι θὰ θυσιασθοῦν διὰ τὴν "ἔνδοξον" Ἐλλαδίτσαν τῶν σημερινῶν "ἀρχαίων Ἑλλήνων". Πολὺ ἀφελὴς εἶναι ὁ σκεπτόμενος οὕτω Γραικύλος, διότι οἱ σύμμαχοι δὲν εἶναι μιὰ ρωμαίϊκη οἰκογένεια, διὰ νὰ θυσιάζεται ὁ ἕνας διὰ τὸν ἄλλον.

Συμμαχία εἶναι συνεργασία πολιτική, οἰκονομικὴ καὶ στρατιωτική, μέσῳ τῆς ὁποίας κάθε κράτος προστατεύει τὰ ἰδικά του συμφέροντα καὶ τὰ συμφέροντα τῶν συμμάχων, ἐφ' ὅσον τὰ συμφέροντα αὐτὰ ταυτίζονται μὲ τὰ ἰδικά του συμφέροντα. Ἡ συμμαχία βασίζεται εἰς συμπεφωνημένα καὶ τίποτε πέραν τῶν συμπεφωνημένων, ὅπως ἀκριβῶς γίνεται εἰς τὸ ἐμπόριον. Ἐὰν γίνη κάτι πέραν τῶν συμπεφωνημένων, εἶναι ἀνοησία νὰ περιμένη ὁ Γραικύλος νὰ ἐνεργήσουν οἱ σύμμαχοι ἀπὸ φιλότιμον, ἐφ' ὅσον δὲν ἔχουν φιλότιμον. Διὰ τοῦτο ἐκ τῶν προτέρων πρέπει νὰ ἐξασφαλίση τὰς ἀναγκαίας κυρώσεις δι' ἐνδεχομένην μὴ τήρησιν τῶν συμπεφωνημένων, διότι ἄλλως θὰ λάβη μόνον ἠθικὴν ἱκανοποίησιν ἀπὸ τοὺς συμμάχους, δηλαδὴ ἕν «εὖγε δοῦλε ἀφωσιωμένε καὶ ταπεινὲ» καὶ τίποτε ἄλλο, ὅπως ἀκριβῶς γίνεται μὲ τὸ Κυπριακόν».

Ζοῦμε σὲ δύσκολη ἐποχή, τὸ βάρος πέφτει πάνω στὰ οἰκονομικά, ἐνῷ θὰ ἔπρεπε νὰ βρίσκεται πάνω στὰ πνευματικὰ θεμέλια, δηλαδὴ νὰ στηρίζεται στὸ ρωμαίϊκο φιλότιμο, στὸ πνεῦμα τῆς Ρωμηοσύνης, καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀντιμετωπίζουμε τὶς καταστάσεις μὲ πνεῦμα ἐλευθερίας. Θὰ ὁλοκληρώσω τὶς σκέψεις μου μὲ μία σημαντικὴ πρόσκληση:

«Ἀδελφοὶ Ρωμηοί, ὅσο οἱ θρῦλοι ζοὺν κι οἱ Τοῦρκοι φοβοῦνται μὴν τὴ χάσουν, ἡ Πόλη μας ἔπεσε, ἀλλὰ δὲν χάθηκε! Ὅσο τὸ Ρωμαίϊκο DNA συνεχίζεται ἀπὸ πατέρα σὲ γιὸ κι ἀπὸ μάνα σὲ κόρη καὶ τὸ πρόσωπο τοῦ μαρμαρωμένου Βασιληὰ στοιχειώνει τὰ ὄνειρά μας, ἡ κλειστὴ Πύλη τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, περιμένει νὰ ἀνοίξει. Κανένας δυνατός, κανένας πολυάριθμος λαός, κανένας "πλανητάρχης" δὲν μπορεῖ νὰ ἀφανίσει τὴ Ρωμηοσύνη. Ἡ Ρωμηοσύνη θὰ χαθεῖ ὅταν ὁ τελευταῖος Ρωμαῖος φύγει ἀπὸ τὸν κόσμο καὶ μαζί του σβήσει ἡ πίστη, ἡ ἐλπίδα καὶ τὰ ὄνειρα!» (Νινέττα Βολουδάκη).

Στὴν γνωστὴ φράση «ἑάλω ἡ Πόλις», πρέπει νὰ ἀντιτάξουμε τὸν λόγο τοῦ Νικηφόρου Βρεττάκου: «Οὐκ ἑάλω ἡ ρίζα! Οὐκ ἑάλω τὸ φῶς!».

  • Προβολές: 2474