Skip to main content

Τό βιβλίο «Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ» στά Ρουμανικά

Συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου

γιά τό Ρουμανικό περιοδικό FAMILIA ORTODOXA

Σεβασμιώτατε, πρόσφατα δημοσιεύτηκε στήν ρουμανική γλώσσα τό βιβλίο, τό ὁποῖο συγγράψατε γιά τόν Γέροντα Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ, ἕναν μεγάλο Πατέρα τῆς ἐποχῆς μας. Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια ἀπό τήν κοίμησή του καί, μέ τήν ἀφορμή αὐτή, θά ἤθελα νά προσεγγίσουμε συγκεκριμένα σημεῖα τῆς διδασκαλίας του.


Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῶ, Ρουμανικά1. Ἐρώτηση: Τό πρῶτο ἀναφέρεται σέ ἕναν ἰσχυρισμό τοῦ Γέροντα Σωφρονίου ἀπό τό βιβλίο του «Ὀψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστι», ὅπου ὁμολογεῖ ὅτι ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους πειρασμούς, τούς ὁποίους ἀντιμετώπισε, ἦταν ὁ κίνδυνος τῆς αὐτάρκειας. Πῶς θεωρεῖτε ὅτι ἀντανακλᾶται αὐτός ὁ πειρασμός μέσα σέ ἕναν ὀρθόδοξο λαό, μέ ἀνθρώπους γεννημένους ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι κινδυνεύουν νά αἰσθανθοῦν αὐτή τήν αὐτάρκεια μόνο καί μόνο γιά τό ὅτι βαπτίστηκαν ὡς βρέφη, γιά τό ὅτι, πιθανόν, πηγαίνουν τακτικά τίς Κυριακές στήν Ἐκκλησία, ἐξομολογοῦνται καί κοινωνοῦν κλπ., θεωροῦνται, λοιπόν, ἐντάξει ὡς Ὀρθόδοξοι.

Ἀπάντηση: Κατ’ ἀρχάς, πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι εἶναι μεγάλη εὐλογία ἀπό τόν Θεό πού γνώρισα τόν Γέροντα Σωφρόνιο. Πρίν τήν συνάντηση μαζί του εἶχα μελετήσει τά ἔργα πολλῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τήν Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, τό Γεροντικό κ.ἄ. καί ἐπικοινωνώντας μέ τόν Γέροντα Σωφρόνιο γνώρισα ἕναν ζωντανό πνευματικό ὀργανισμό. Δόξα τῷ Θεῷ γιά τήν ἐξαιρετική αὐτή εὐλογία πού μοῦ χάρισε. Κάθε φορά πού πήγαινα στό Μοναστήρι τοῦ Τιμίου Προδρόμου στό Εssex εἰσερχόμουν στόν ἐσωτερικό πυρήνα τῆς ὀρθοδόξου ἡσυχαστικῆς Παραδόσεως.

 

Ἡ θεία Κοινωνία εἶναι φάρμακο ἀθανασίας. Καί κάθε φάρμακο καί ἡ δόση του λαμβάνεται ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση τοῦ ὀργανισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ἄλλωστε, γνωρίζουμε ὅτι κάθε τροφή ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἀντοχή τοῦ σωματικοῦ ὀργανισμοῦ. Ἡ ἴδια τροφή στόν ἕναν δημιουργεῖ ὠφέλεια, στόν ἄλλον βλάβη.


Ἐκεῖνο πού αἰσθανόμουν στόν Γέροντα Σωφρόνιο ἦταν ἡ ὁρμή του πρός τόν Θεό, ἡ δίψα του γιά τόν Θεό, ἡ χαρισματική μνήμη τοῦ θανάτου, ἡ ἐμπειρία τοῦ ζῶντος Θεοῦ καί πολλά ἄλλα. Ὅταν τόν συναντοῦσε κανείς ἔβλεπε ἕναν φυσικό ἄνθρωπο, μέ ἀγάπη καί εἰρήνη, ἀλλά διαισθανόμουν τό μεγαλεῖο τοῦ ἐσωτερικοῦ του ἀνθρώπου. Στήν θεολογία του καί τήν ζωή του δέν ὑπῆρχε ἡ αἴσθηση τῆς αὐτάρκειας. Ὅπου ὑπάρχει πένθος, ὁρμή καί δίψα γιά τόν Θεό ἐκεῖ δέν μπορεῖ νά ἐπικρατῆ αὐτάρκεια, πού εἶναι ὁ μεγαλύτερος κίνδυνος τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης μιλώντας γιά τήν ἀρετή γράφει ὅτι ἕναν ὅρο ἀρετῆς ἐμάθαμε τό νά μή ἔχει ὅρια, ἀφοῦ ἡ πνευματική ζωή εἶναι μιά διαρκής πορεία. Ἡ αὐτάρκεια εἶναι θάνατος. Ὅταν γνωρίση κανείς τόν Χριστό τόν ἀναζητᾶ μέ δίψα.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τοῦ κυνηγοῦ πού τόν παρασύρη διαρκῶς τό θήραμα. Δηλαδή, ὁ Χριστός εἶναι τό θήραμα πού προκαλεῖ τόν κυνηγό, τόν ἄνθρωπο. Συνήθως, τό θήραμα ἐμφανίζεται, ἐξαφανίζεται καί τρέχει παντοῦ καί ἔτσι παρασύρει τόν κυνηγό στήν ξέφρενη πορεία πρός τά ἐμπρός. Ἔτσι ἐνεργεῖ ἡ μεγάλη δίψα Θεοῦ.

Ἐπειδή θέσατε τό θέμα αὐτό σέ κοινωνικό καί ἐθνικό ἐπίπεδο, θά ἤθελα νά πῶ ὅτι ἔχουμε ἰδιαίτερη εὐλογία τό ὅτι γεννηθήκαμε ἀπό ὀρθοδόξους γονεῖς καί σέ ὀρθόδοξη Χώρα. Ἀπό τήν μικρή μας ἡλικία βαπτισθήκαμε, γευθήκαμε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, συμμετέχουμε στήν θεία Εὐχαριστία, κοινωνοῦμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, δεχθήκαμε ἕνα πνευματικό DNA. Αὐτή εἶναι μιά εὐλογημένη ἀρχή, ἀλλά χρειάζεται καί συνέχεια. Ἡ εὐλογία αὐτή μπορεῖ νά γίνη καί πειρασμός, τό νά ἀναπαυθοῦμε καί νά μή ζητᾶμε τά ὑψηλά, τό ὕψος τῆς πνευματικῆς ζωῆς, νά παραμένουμε σέ μιά ἠθική ζωή.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες μας κάνουν λόγο γιά κάθαρση, φωτισμό καί θέωση, γιά ἀεικίνητη στάση καί στάσιμη κίνηση, γιά ἔλευση, ἀπόκρυψη τῆς θείας Χάριτος καί ἐκ νέου ἔλευσή της, ὥστε νά ἀποκτήση ὁ ἄνθρωπος τελειότερη γνώση. Ἔτσι, ἡ ὀρθόδοξη ζωή εἶναι πορεία, ὁδός, μέθεξη ζωῆς, εἶναι ἕνα συναρπαστικό ταξίδι, εἶναι μιά συνεχής κίνηση καί ὄχι στάση, εἶναι ὁ ἀχόρταγος χορτασμός τοῦ θείου ἐλέους. Ὁ ἄνθρωπος λαμβάνοντας τήν θεία Χάρη χορταίνει, ἀλλά ταυτόχρονα πεινᾶ. Ἡ στάση στήν πνευματική ζωή εἶναι πτώση, γιατί πῶς εἶναι δυνατόν νά στέκεται κανείς ὅταν συνδέεται μέ ἕναν Θεό ἀγάπης, ἕναν ἐράσμιο Νυμφίο, τήν θεία ὡραιότητα; Ἄν στέκεται, σημαίνει ὅτι δέν μαγεύθηκε ἀπό αὐτή τήν θεία ἀγάπη, δέν γνώρισε τόν Χριστό ὡς Νυμφίο καί ἐραστή.
Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἀκολουθώντας τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη, γράφει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἔρως καί ἐραστό, καί ὡς ἔρως κινεῖται πρός τόν ἄνθρωπο καί ὡς ἐραστό ἑλκύει πρός τόν ἑαυτό του τά δεκτικά τοῦ ἔρωτος. Ὁ Χριστός εἶπε ὅτι εἶναι «ὁδός, ἀλήθεια καί ζωή» καί δέν εἶναι μιά συνήθεια, ἤθη καί ἔθιμα. Ἡ πρώτη ὀνομασία τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ὁδός (Πρ. θ΄, 2· ιθ΄, 8-9· ιθ΄, 23· κβ΄,4· κδ΄, 22). Ἐκεῖνο πού πρέπει νά χαρακτηρίζη τόν Χριστιανό εἶναι ἡ διαρκής ἀναζήτηση τοῦ Χριστοῦ, ἡ συνεχής πορεία.

Familia Orthodoxa

 

 

2. Ἐρώτηση: Τό δεύτερο σημεῖο ξεκινάει ἀπό ἕναν ἄλλο πολύ γνωστό λόγο τοῦ Γέροντα Σωφρονίου, ὅτι δηλαδή ὑπάρχουν τρία πράγματα, τά ὁποῖα δέν μπορεῖ νά τά κατανοήση: «1) πίστη χωρίς δόγμα, 2) χριστιανισμό ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, 3) χριστιανισμό χωρίς ἄσκηση». Τί σημαίνει αὐτός ὁ Χριστιανισμός χωρίς δόγμα καί πῶς θά ἔπρεπε νά εἶναι ἕνας δογματικός Χριστιανισμός; Τί σημαίνει ὁ Χριστιανισμός ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία καί πῶς θά ἔπρεπε νά εἶναι ἕνας ἐκκλησιαστικός Χριστιανισμός; Τί σημαίνει μιά χριστιανική ἀσκητική ζωή;

Ἀπάντηση: Ὁ λόγος αὐτός τοῦ Γέροντα Σωφρονίου εἶναι πολύ σημαντικός καί διατυπώθηκε ὅταν ἦταν στό Ἅγιον Ὄρος καί ζοῦσε τίς μεγάλες καί ἔντονες ἐμπειρίες τοῦ ζῶντος Θεοῦ. Εἶναι ἕνας λόγος πού εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ στόν Γέροντα. Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τά βιβλία του, ὅταν βρισκόταν στό Ἅγιον Ὄρος ζοῦσε ἔντονα τήν ἐμπειρία τῆς μετάνοιας, τοῦ μίσους τοῦ ἑαυτοῦ του καί τῆς ὁράσεως τοῦ ἀκτίστου Φωτός. Θά κάνω μιά μικρή ἀνάλυση γιά τήν πίστη, τήν Ἐκκλησία, τήν ἄσκηση, ὥστε νά ἀπαντήσω στά ἐρωτήματά σας.

 

Ἐκεῖνο, ὅμως, πού ἔμαθα στόν Γέροντα Σωφρόνιο εἶναι ὁ συνδυασμός μεταξύ θεολογίας, ἡσυχασμοῦ καί ποιμαντικῆς διακονίας. Θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι πῆρα μερικά μαθήματα ἀσκήσεως στήν ἐσωτερική προσευχή καί μπόρεσα νά καταλάβω πῶς διακρίνεται ὁ νοῦς ἀπό τήν λογική.


Ἡ πίστη εἶναι ἡ ἀποκαλυπτική ἀλήθεια, ἡ φανέρωση τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Δέν εἶναι κάτι πού ἀκούσαμε καί διαβάσαμε, ἀλλά ἡ ἀποκάλυψη τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στόν ὕμνο τῆς πίστεως, ὁ ὁποῖος περιλαμβάνεται στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή, παρουσιάζει τήν πίστη ὡς δύναμη, ἐνέργεια. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς χαρακτηρίζει τήν πίστη ὡς «ὅραση καί νόηση καρδίας». Ὅταν αὐτή ἡ ἀποκαλυπτική ἀλήθεια ἀμφισβητήθηκε ἀπό τούς αἱρετικούς, πού περισσότερο φιλοσοφοῦσαν, τότε οἱ ἅγιοι Πατέρες τήν ὁριοθέτησαν, τήν ἐξέφρασαν σέ ὅρους-δόγματα. Ἔτσι, μιά πίστη στόν Θεό πού εἶναι ἐξω ἀπό τίς ἀποφάσεις τῶν Πατέρων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων εἶναι ψευδής πίστη. Ὅλες οἱ θρησκεῖες ἔχουν μιά πίστη, ἀλλά καί οἱ ἄθεοι πιστεύουν σέ κάτι. Ὅμως, ἡ ἀληθινή πίστη εἶναι ἡ πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως διατυπώθηκε στίς Τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως, οἱ Χριστιανοί εἶναι μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνα ἀνθρώπινο σωματεῖο, ἀλλά τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι ἕνας ἀνθρώπινος ὀργανισμός, ἀλλά ὁ Θεανθρώπινος ὀργανισμός. Κατά τόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο συνδέεται στενά ἡ Ἐκκλησία μέ τήν Ὀρθοδοξία καί τήν θεία Εὐχαριστία. Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει Ἐκκλησία ἔξω ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί τήν θεία Εὐχαριστία· δέν ὑπάρχει Ὀρθοδοξία ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία καί τήν θεία Εὐχαριστία· καί δέν ὑπάρχει θεία Εὐχαριστία ἔξω ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί τήν Ἐκκλησία. Ἔτσι, Χριστιανισμός ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία εἶναι ἕνα οὑμανισμός, μιά ὀργάνωση, ἀλλά οὔτε καί ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά διαιρεθῆ. Κάθε Τοπική Ἐκκλησία εἶναι ἐν σμικρογραφίᾳ ὅλη ἡ Ἐκκλησία, καί κάθε Τοπική Ἐκκλησία πού ἀπομακρύνεται ἀπό τήν ὀρθόδοξη πίστη τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων πλανᾶται.

Ἡ ἄσκηση εἶναι ἡ ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει ὅτι οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐντάλματα σωτηρίας. Ὅλη ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Γιά παράδειγμα, ἡ ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία τοῦ Χριστοῦ δείχνει τό πλαίσιο μέσα στό ὁποῖο μποροῦμε νά ἀγωνισθοῦμε καί νά ζήσουμε χριστιανικά. Ὅταν ἐφαρμόζη κανείς τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, πού ἀναφέρονται στό λογιστικό, τό ἐπιθυμητικό καί τό θυμικό μέρος τῆς ψυχῆς, θεραπεύεται. Ἀκόμη καί ἡ τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας εἶναι ἐφαρμογή τῆς ἐντολῆς τοῦ Χριστοῦ πού εἶπε στούς μαθητές Του: «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν» (Λουκ. κβ΄, 19). Ἔτσι, κάθε φορά πού τελοῦμε τήν θεία Εὐχαριστία ἐφαρμόζουμε τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ. Συνεπῶς, ἕνας Χριστιανισμός χωρίς τήν ἄσκηση εἶναι ψευδής καί οἱ Χριστιανοί χωρίς τήν ἄσκηση εἶναι κίβδηλοι.

Ἑπομένως, στόν λόγο αὐτόν τοῦ Γέροντος Σωφρονίου κρύβεται ὅλο τό μυστήριο τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί πνευματικῆς ζωῆς, ἀφοῦ συνδέεται στενά ἡ Ὀρθοδοξία (πίστη-δόγματα) μέ τήν Ἐκκλησία (μυστήρια-θεία Εὐχαριστία) καί τήν ἄσκηση (τήν ἡσυχαστική παράδοση). Ἡ διάσπαση μεταξύ αὐτῶν τῶν τριῶν ἀποτελεῖ ἐκτροπή ἀπό τήν ἀλήθεια.

Ναυπάκτου Ἱερόθεος

 

3. Ἐρώτηση: Στό βιβλίο σας Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ ὑπογραμμίζετε πολλές φορές ὅτι στό Ἔσσεξ ἡ ζωή τῶν μοναχῶν, ἀλλά καί τῶν λαϊκῶν ἐπισκεπτῶν, στηρίζεται σέ δύο «κολόνες ἀντοχῆς»: τήν θεία Λειτουργία (Εὐχαριστία) καί τήν Εὐχή τοῦ Ἰησοῦ. Ποιά εἶναι ἡ σωστή σχέση μεταξύ τῶν δύο καί ποιά εἶναι ἡ κατάλληλη οἰκονομία τῆς κάθε μιᾶς στήν ζωή τοῦ σημερινοῦ Χριστιανοῦ;

Ἀπάντηση: Σέ κάθε ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό περιβάλλον συνδέεται στενά ἡ θεία Εὐχαριστία μέ τήν προσευχή. Θά ἤθελα νά σᾶς ὑπενθυμίσω ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στήν ἐποχή του ἀντιμετώπισε δύο μεγάλους κινδύνους-πειρασμούς, ἤτοι τόν βαρλααμισμό καί τόν μεσσαλιανισμό. Ὁ Βαρλαάμ ἐκπροσωποῦσε τόν δυτικό σχολαστικισμό, πού μιλοῦσε γιά μυστήρια καί ὑποτιμοῦσε ἤ ἀγνοοῦσε τήν ἡσυχαστική παράδοση καί τήν νοερά προσευχή. Οἱ Μεσσαλιανοί ὑπερτιμοῦσαν τήν εὐχή -ὀνομάζονταν εὐχῖτες- σέ βάρος τῆς μυστηριακῆς ζωῆς. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τόνιζε τόν ὀρθό συνδυασμό μεταξύ νοερᾶς προσευχῆς καί Μυστηρίων.

Οἱ ἀσκητές πού ἐξασκοῦνται στήν νοερά προσευχή συγχρόνως ἀγαποῦν καί τήν θεία Λειτουργία καί εἰσδύουν στό βάθος της. Πράγματι, ἡ νοερά καρδιακή προσευχή εἶναι μιά θεία Λειτουργία, πού γίνεται στό θυσιαστήριο τῆς καρδιᾶς καί στήν ὁποία ἀναφέρονται σχετικά οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι στίς ἐπιστολές τους. Γιά παράδειγμα, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει: «λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καί ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ» (Ἐφ. ε΄, 19). Αὐτός πού λειτουργεῖ στόν χῶρο τῆς καρδιᾶς δέν ὑποτιμᾶ τήν θεία Λειτουργία πού γίνεται στόν Ναό, ἀλλά ἐπιδιώκει νά συμμετέχη καί στήν θεία Λειτουργία καί νά κοινωνῆ τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀντίθετα, ἡ συμμετοχή μας στήν θεία Λειτουργία στόν Ναό χωρίς τήν προσευχή καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῆς ἑβδομάδος εἶναι τυπική, μηχανική.

 

Μελέτησε τίς Γραφές, πού περιέχουν τήν ἐμπειρία τῶν Προφητῶν καί τῶν Ἀποστόλων, παρέλαβε τήν θεολογία αὐτήν ἀπό τόν ἅγιο Σιλουανό, ὁ ὁποῖος ἐπιβεβαίωσε καί τήν δική του ἐμπειρία, καί γνώρισε τήν θεολογία ἀπό τήν πείρα του, πού ἦταν πράγματι μεγάλη.

 

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής σέ κείμενό του πού ἐπιγράφεται «Μυσταγωγία» συνδυάζει ἄριστα τήν θεία Λειτουργία στόν Ναό μέ τήν νοερά προσευχή στήν καρδιά καί τήν βίωση τῶν ἐσχάτων. Αὐτό τό κείμενο δείχνει πραγματικά τήν ὀρθόδοξη συμμετοχή στήν θεία Λειτουργία.

Οἱ μοναχοί ἔχουν τήν δυνατότητα νά κάνουν καλύτερα αὐτόν τόν συνδυασμό. Ὅμως, καί οἱ ἄνθρωποι πού ζοῦν στόν κόσμο μποροῦν νά ζήσουν αὐτήν τήν πραγματικότητα μέ ἀνάλογη προσαρμογή. Ἡ μητέρα μου μᾶς μάθαινε νά προσευχόμαστε πρωΐ καί βράδυ, νά ἐξομολογούμαστε ὅταν ἐπρόκειτο νά κοινωνήσουμε, νά διαβάζουμε τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως κατά τήν παραμονή τῆς θείας Κοινωνίας, καί γενικά μᾶς μάθαινε νά ζοῦμε ὅλη τήν ἑβδομάδα μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε νά προετοιμαζόμαστε κατάλληλα γιά τήν θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς. Τελικά, ἡ ἀσκητική ζωή συνδέεται μέ τήν μυστηριακή ζωή. Καί ἄσκηση εἶναι ἡ προσπάθεια νά ἐφαρμόζουμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι ἡ προσευχή καί ἡ θεία Εὐχαριστία, ὅπως προανέφερα.

 

 

4. Ἐρώτηση: Ποιές εἶναι οἱ προϋποθέσεις μιᾶς συχνῆς θείας Μετάληψης καί ποιές εἶναι οἱ αἰτίες τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπό αὐτήν;

Ἀπάντηση: Oἱ ἅγιοι Πατέρες κάνουν λόγο γιά συχνή θεία Κοινωνία-Μετάληψη, ἀλλά γιά τόν καθένα ἡ συχνότητα διαφέρει, ἀνάλογα μέ τήν πνευματική του ἡλικία. Γιά ἕναν συχνή θεία Μετάληψη εἶναι νά κοινωνῆ κάθε μέρα καί κάθε ἑβδομάδα, γιά τόν ἄλλον νά κοινωνῆ μιά φορά τόν μήνα, γιά τόν τρίτο νά κοινωνῆ 2-3 φορές τόν χρόνο καί ο.κ.ε.

Ἡ θεία Κοινωνία εἶναι φάρμακο ἀθανασίας. Καί κάθε φάρμακο καί ἡ δόση του λαμβάνεται ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση τοῦ ὀργανισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ἄλλωστε, γνωρίζουμε ὅτι κάθε τροφή ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἀντοχή τοῦ σωματικοῦ ὀργανισμοῦ. Ἡ ἴδια τροφή στόν ἕναν δημιουργεῖ ὠφέλεια, στόν ἄλλον βλάβη. Ἔτσι γίνεται καί μέ τήν θεία Κοινωνία.

Εἶναι βασική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὅτι ἡ θεία Χάρη ἐνεργεῖ στόν ἄνθρωπο ἀνάλογα μέ τήν κατάστασή του, δηλαδή ὅταν καθαρίζη τόν ἄνθρωπο λέγεται καθαρτική, ὅταν τόν φωτίζη λέγεται φωτιστική, ὅταν τόν θεώνη λέγεται θεοποιός. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι κατάλληλα προετοιμασμένος τόν καίει. Γι’ αὐτό παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μήν ἐνεργήση ἡ θεία Κοινωνία «εἰς κρίμα ἤ εἰς κατάκριμα», ἀλλά εἰς ἁγιασμόν.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἑρμηνεύοντας τήν προτροπή τοῦ Ἱερέως «μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε», γράφει ὅτι αὐτό ἀντιστοιχεῖ στίς τρεῖς τάξεις τῶν σωζομένων. Στό «μετά φόβου» εἶναι οἱ «δοῦλοι», αὐτοί πού τηροῦν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ γιά νά ἀποφύγουν τήν κόλαση· στό «μετά πίστεως» ἀνήκουν οἱ «μισθωτοί», πού θέλουν νά κερδίσουν τήν αἰώνια ζωή ὡς μισθό γιά τούς κόπους τους· καί στό «μετά ἀγάπης», εἶναι ἐκεῖνοι πού ἀγωνίζονται γιά νά σωθοῦν ὄχι ἀπό τόν φόβο τῆς κολάσεως, οὔτε ἀπό τήν ἀπόλαυση τοῦ Παραδείσου, ἀλλά ἀπό ἀγάπη γιά τόν Θεό. Ἑπομένως, ἡ θεία Κοινωνία ἐνεργεῖ ἀνάλογα μέ τήν πνευματική μας κατάσταση.

 

Δέν ὑπάρχει Ἐκκλησία ἔξω ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί τήν θεία Εὐχαριστία· δέν ὑπάρχει Ὀρθοδοξία ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία καί τήν θεία Εὐχαριστία· καί δέν ὑπάρχει θεία Εὐχαριστία ἔξω ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί τήν Ἐκκλησία.

 

Ἡ θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ εἶναι οὐράνια τροφή, τό οὐράνιο μάνα, ἡ βρώση τῆς τεθεωμένης σάρκας τοῦ Χριστοῦ. Δέν μπορεῖ νά ὑπάρξη πνευματική ζωή χωρίς τήν θεία Κοινωνία, χωρίς τόν Χριστό. Συνήθως, οἱ Χριστιανοί εἴτε κοινωνοῦν χωρίς συναίσθηση, χωρίς προετοιμασία, εἴτε ἀπομακρύνονται πολλά χρόνια ἀπό ἀδιαφορία ἤ ὑπερβολική εὐλάβεια. Πρόκειται γιά δύο ἀκραῖες καταστάσεις. Νομίζω, τό θέμα αὐτό τό καθορίζει ὁ διακριτικός Πνευματικός Πατέρας, ὁ ὁποῖος ἔχει αἴσθηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί προτρέπει τούς Χριστιανούς νά κοινωνοῦν ἀνάλογα μέ τήν πνευματική ἡλικία καί τήν πνευματική κατάσταση στήν ὁποία βρίσκονται.

Πάντως, ἡ θεία Λειτουργία καί ἡ θεία Κοινωνία εἶναι ὁ ἀρραβώνας τῆς αἰωνίου ζωῆς καί ὅταν κοινωνοῦμε μέ σωστές προϋποθέσεις εἴμαστε κατάλληλοι νά κληρονομήσουμε τά αἰώνια ἀγαθά, νά συμμετάσχουμε στόν πνευματικό γάμο.

 

 

5. Ἐρώτηση: Τόν Νοέμβριο ἑορτάζουμε τόν ἐν ἁγίοις Πατέρα ἡμῶν Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ. Στό βιβλίο σας «Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ» κάνετε ἕναν πολύ ἐνδιαφέροντα παραλληλισμό μεταξύ τοῦ Γέροντα Σωφρονίου καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Σᾶς παρακαλοῦμε νά μᾶς πῆτε, ἀπό τήν προοπτική τῆς διδασκαλίας αὐτῶν τῶν Πατέρων, τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία καί ποῦ ξεκινάει ἡ πλάνη;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ὑπάρχει στενή σχέση μεταξύ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί τοῦ Γέροντα Σωφρονίου. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἔζησε ἡσυχαστικά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, παρακαλοῦσε τήν Παναγία μέ τήν κραυγή «φώτισόν μου τό σκότος», εἶχε θεοπτικές ἐμπειρίες καί ἀργότερα ἀντιμετώπισε τίς αἱρετικές ἀπόψεις τοῦ σχολαστικοῦ Βαρλαάμ. Τήν ἴδια πορεία βλέπουμε καί στόν Γέροντα Σωφρόνιο, πού ἔζησε στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους τήν ἡσυχαστική παράδοση, εἶχε ἐμπειρίες τοῦ ἀκτίστου Φωτός καί ἀντιμετώπισε ἕναν ἰδιότυπο ὀρθόδοξο σχολαστικισμό, δηλαδή μιά θεολογία πού εἶναι καρπός διανοήσεως καί ὄχι προσευχῆς.

Στήν διδασκαλία τῶν δύο αὐτῶν Πατέρων βλέπουμε ὅτι Ὀρθοδοξία σημαίνει ἀληθῆ δόξα, δηλαδή ἀληθής πίστη, καί ἀληθής δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Δόξα εἶναι τό Φῶς τοῦ Θεοῦ καί ἡ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Καί οἱ δύο αὐτοί Πατέρες μᾶς δίδαξαν ὅτι ἡ ἀληθινή πίστη-θεολογία εἶναι ἡ ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων-Ἁγίων. Ὑπάρχει μιά ἑνιαία παράδοση, ἡ ὁποία δέν μπορεῖ νά ἀλλοιωθῆ.

Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι στόν «ἁγιορειτικό τόμο», πού ἐγράφη ἀπό τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ καί ὑπογράφηκε ἀπό τούς ἐγκρίτους ἁγιορείτας Πατέρας, σημειώνεται: «Αὐτά διδαχθήκαμε ἀπό τίς Γραφές. Αὐτά παραλάβαμε ἀπό τούς Πατέρας μας. Αὐτά γνωρίσαμε ἀπό τήν μικρή μας πείρα». Αὐτή τήν ὁδό ἀκολούθησε καί ὁ Γέροντας Σωφρόνιος. Μελέτησε τίς Γραφές, πού περιέχουν τήν ἐμπειρία τῶν Προφητῶν καί τῶν Ἀποστόλων, παρέλαβε τήν θεολογία αὐτήν ἀπό τόν ἅγιο Σιλουανό, ὁ ὁποῖος ἐπιβεβαίωσε καί τήν δική του ἐμπειρία, καί γνώρισε τήν θεολογία ἀπό τήν πείρα του, πού ἦταν πράγματι μεγάλη.

Αὐτό συνιστᾶ τήν Ὀρθοδοξία. Ὅταν παρατηρῆται προσπάθεια ἀποδεσμεύσεως ἀπό τήν διδασκαλία καί τήν ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, ὅταν διδάσκεται μιά θεολογία πού δέν ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τήν πνευματική ἐμπειρία, ἀλλά ἀναπτύσσεται στό μυαλό, ὅπως ἔγινε στόν δυτικό σχολαστικισμό, αὐτό εἶναι πλάνη. Οἱ αἱρετικοί διά μέσου τῶν αἰώνων περισσότερο φιλοσοφοῦν παρά θεολογοῦν. Ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει ὅτι οἱ αἱρετικοί «τεχνολογοῦσι καί οὐ θεολογοῦσι», καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γράφει: «δαιμόνων ἐστίν θεολογία ἡ δίχα πράξεως γνῶσις», δηλαδή μιά γνώση θεολογική, χωρίς πράξη εἶναι διαβολική. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης γράφει ὅτι οἱ αἱρετικοί ἀναπτύσσονται ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχουν Προφῆτες.

Ἑπομένως, ἔξω ἀπό τήν προοπτική τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως ἀναπτύσσεται ἡ κακοδοξία καί ἡ πλάνη. Οἱ αἱρέσεις ἀναπτύχθηκαν ἐκεῖ πού παραθεωρήθηκε ὁ ἡσυχασμός. Ἴσως, αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού διάφοροι σύγχρονοι φιλοσοφοῦντες θεολόγοι, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τόν θεολογικό συγκρητισμό, ἀρνοῦνται τά περί καθάρσεως, φωτισμοῦ καί θεώσεως, πολεμοῦν ἤ ὑπονομεύουν τήν Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν. Ὅμως, δέν ὑπάρχει ὀρθόδοξη θεολογία ὅταν ἀγνοοῦνται ἤ περιφρονοῦνται οἱ ὀρθόδοξες προϋποθέσεις πού εἶναι ὁ ἱερός ἡσυχασμός. Αὐτή εἶναι ἡ βαθειά πεποίθησή μου.

 

 

6. Ἐρώτηση: Καί μιά τελευταία ἐρώτηση: τί ἄλλαξε ὁ Γέροντας Σωφρόνιος στήν ζωή σας;

Ἀπάντηση: Ὅταν τό ἔτος 1976 συνάντησα γιά πρώτη φορά τόν Γέροντα Σωφρόνιο, ἤμουν ἤδη μοναχός καί Ἱερεύς (μοναχός ἔγινα τό 1971, διάκονος τό 1971 καί Ἱερεύς τό 1972), γνώριζα, τό Ἅγιον Ὄρος μέ τίς ἐπανειλημμένες ἐπισκέψεις μου, εἶχα Γέροντα ἅγιο, τόν μακαριστό Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας Κυρό Καλλίνικο, πού ἦταν ἕνας ἀσκητής Ἐπίσκοπος, ἔμενα μαζί του στήν Ἱερά Μητρόπολη καί μέ μύησε στήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί τήν ποιμαντική διακονία τῆς Ἐκκλησίας, εἶχα διαβάσει πολλούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως προανέφερα, εἶχα ἀκούσει γιά τήν νοερά προσευχή.

Ἐκεῖνο, ὅμως, πού ἔμαθα στόν Γέροντα Σωφρόνιο εἶναι ὁ συνδυασμός μεταξύ θεολογίας, ἡσυχασμοῦ καί ποιμαντικῆς διακονίας. Θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι πῆρα μερικά μαθήματα ἀσκήσεως στήν ἐσωτερική προσευχή καί μπόρεσα νά καταλάβω πῶς διακρίνεται ὁ νοῦς ἀπό τήν λογική. Κατάλαβα τί θά πῆ μετάνοια καί χαρισματική ἐμπειρική θεολογία. Περισσότερα δέν μπορῶ νά πῶ γιά τό θέμα αὐτό. Μπορεῖ ὁ καθένας νά τά διαβάση στό βιβλίο πού ἔγραψα «Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ».

Κάθε ἄνθρωπος ἀναπτύσσεται μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν δική του ἀνταπόκριση σέ αὐτήν, σταδιακά καί μεγαλώνει διαδοχικά. Ὅπως ὁ σωματικός ὀργανισμός τοῦ ἀνθρώπου ἀναπτύσσεται μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου καί κατά στάδια, πού δέν τό καταλαβαίνει συνήθως ὁ ἄνθρωπος, ἔτσι γίνεται καί μέ τόν πνευματικό ὀργανισμό. Ἀπό τήν παιδική ἡλικία, πού ἡ εὐσεβής μητέρα μου μέ πῆγε στό Νοσοκομεῖο γιά νά συναντήσουμε ἕναν ἀσκητή πού ἦταν ἄρρωστος καί ἐκεῖνος μέ εὐλόγησε καί μέ συμβούλευσε νά λέγω τήν εὐχή καί ὄχι μιά φορά, γιατί δέν χορταίνει ὁ ἄνθρωπος μέ μιά μπουκιά, ὅπως εἶπε, μέχρι πού συνδέθηκα μέ τόν Γέροντα Σωφρόνιο ὑπῆρξαν πολλές πνευματικές ἐκπλήξεις στήν ζωή μου. Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ μέ ἐπισκεπτόταν μέ διαφόρους ἀνθρώπους καί γεγονότα καί μοῦ δημιουργοῦσε συνεχῆ ἔκπληξη. Γνωρίζουμε δέ ἀπό τήν πατερική παράδοση ὅτι ὁ Χριστός ἀποκαλύπτεται κρυπτόμενος καί κρύπτεται φανερούμενος.

Λυπᾶμαι, ὅμως, γιατί δέν ἀνταποκρίθηκα πλήρως σέ ὅλες αὐτές τίς εὐλογίες τοῦ Θεοῦ καί γι’ αὐτό ζητῶ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί τίς προσευχές σας. Παρακαλῶ νά προσεύχεσθε γιά μένα, γιατί γνωρίζω ὅτι τά πνευματικά λάθη πληρώνονται ἀκριβά. Μοῦ ἔμεινε χαραγμένος ὁ λόγος πού μοῦ εἶπε κάποιος Κληρικός: «Δέν μποροῦμε νά παίζουμε μέ τήν αἰωνιότητα».

  • Προβολές: 3205