Skip to main content

Συμβολὴ στὴν Ναυπακτιακὴ Μοναστηριακὴ Ἰστορία

τοῦ Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου

Ἡ συνεχιζόμενη ἔρευνα στά διάφορα ἀρχεῖα φέρει στό προσκήνιο ἔγγραφα σημαντικά πού συμβάλλουν στήν συστηματική γνώση τῆς ἱστορίας τῶν παλαίφατων μοναστηριῶν μας. Δύο ἀπό τά ἔγγραφα αὐτά θά παρουσιάσουμε παρακάτω. Τό πρῶτο εἶναι τοῦ ἔτους 1753 καί βρίσκεται στό ἀρχεῖο τοῦ μακαριστοῦ καθηγητή Παναγιώτη Χριστόπουλου, πού ἐκχωρήθηκε στήν Ε.ΝΑ.Μ.

Τό ἔγγραφο αὐτό ἀπό ὅ,τι γνωρίζουμε εἶναι ἀνέκδοτο καί ὑπογράφεται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Λιδωρικίου Θεόκλητο. Τότε τά Κράβαρα (βόρεια Ναυπακτία, ἀπό τό Τιρνόρεμα-Χάνι Λόη καί ἐπάνω) ἀνῆκαν στήν Ἐπισκοπή αὐτή, πού γιά πολλά χρόνια ἕδρευε στήν Χώμορη, ἀφοῦ τέσσερις Ἐπίσκοποι ἀπό τήν οἰκογένεια τῶν Καζάκων ἦσαν Χωμορίτες.

Τό ἔγγραφο ἀποτελεῖ κρισολογία τοῦ Ἐπισκόπου στήν διαφορά τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Ἀμπελακιώτισσας μέ τούς Λευτεριάνους γιά τό «βουνί τῆς Λευθέριανης», πού ἀγόρασε τό 1746 (2 Μαΐου) τό Μοναστήρι. Τήν ὁμολογία (συμφωνητικό) ὑπέγραψαν 33 Λευτεριάνοι καί ἐπικύρωσαν 3 Τοῦρκοι Σπαχῆδες (τιμαριοῦχοι) καί 11 μάρτυρες ἀπό τά γειτονικά χωριά, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Ἀρχιπροεστώς Ἀναγνώστης Καναβός.

Ὅμως παρά τήν συμφωνία οἱ Λευτεριάνοι ἔφερναν προσκόμματα στήν διακατοχή καί νομή τοῦ λιβαδιοῦ καί ἡ ὑπόθεση ὁδηγήθηκε στό τουρκικό δικαστήριο πού ἐξέδωσε χοζέτι ὑπέρ τοῦ Μοναστηριοῦ (1747) καί συνέχεια τοῦ Σουλτάνου, πού ἐξέδωσε φιρμάνι τό 1749. Φαίνεται ὅμως ὅτι οἱ παρενοχλήσεις στό Μοναστήρι συνεχίζονταν καί τό 1753, ὁπότε τοῦτο κατέφυγε στόν Ἐπίσκοπο γιά κρισολογία. Ὁ Θεόκλητος στηριζόμενος στά ἔγγραφα ἀποφάνθηκε ὅτι ἡ ὁμολογία τοῦ 1746 εἶναι «ἀληθινή καί ἄψευστος» καί ὅποιος Χριστιανός «θελήσει ἐθελοκάκως νά τήν διασείσῃ καί νά τήν παρασαλεύση ἔστω ἀναθέματι». Σέ ἄλλη κρισολογία (11 Σεπτ. 1755) μεταξύ Ποδιωτῶν καί Μοναστηριοῦ «δι’ ἀφορισμοῦ ὠμοφορίου καί πετραχηλίου» ἀποδόθηκε τό δίκαιο στό Μοναστήρι.

Τό ἔγγραφο ἔχει ὡς ἑξῆς:
«Διά τῆς παρούσης ἐκκλησιαστικῆς ὁμολογίας γίνεται φανερόν ὅτι κατά τό α΄ψ΄ν΄γ΄ σεπτεμβρίου β΄ ἐγένετο ζήτησις καί διαφορά ἀπό μερικῶν χαιρεκάκων καί σκανδαλοποιῶν λόγια διά τά σύνορα τοῦ βουνοῦ ὁποῦ εἶχον ἀγοράσει οἱ πατέρες πρό ἤδη ἕξ χρόνους ἀπό τούς  χριστιανούς τοῦ χωριοῦ λευθέριανη, καί πολλῆς λογοτριβῆς γενομένης παρά τῶν πλησιοχώρων χωρίων διά τά αὐτά παλαιά σύνορα ὕστερον ἀπό πολλάς λογομαχίας διά βεβαίωσιν καί ἀπόφασιν τοῦ δικαίου ἐκάλεσαν καί ἡμᾶς καί ἐλθόντες εἰς τόν αὐτόν τόπον, ἐξετάσαμεν ἀκριβῶς καί ἐν φόβῳ Θεοῦ εὕρομεν τό δίκαιον κατά τήν μαρτυρίαν τῶν παρευρεθέντων χριστιανῶν τῆς παλαιᾶς καί πρώτης ὁμολογίας ὁποῦ ἔχουν ἀνά χεῖρας οἱ πατέρες τοῦ αὐτοῦ μοναστηρίου τῆς ὑπεραγίας ἀμπελακιοτήσης. ὅθεν εἰς τήν ἀληθινήν αὐτήν ἐξέτασιν καί μαρτυρίαν βεβαιώνομεν διά τοῦ παρόντος καί ἡμεῖς τήν αὐτήν ὁμολογίαν ὡς ἀληθινήν καί ἄψευστον ὅσ τις καί ὁποῖος χριστιανός θελήση ἐθελοκάκως νά τήν διασείση καί νά τήν παρασαλεύση ἔστω ἀναθέματι: ᾳψνγ σεπτεμβρίου β.
+Ὁ Λοιδωρικίου θεόκλητος βεβαιοῖ:
Τό δεύτερο ἔγγραφο προέρχεται ἀπό τά ΓΑΚ καί εἰδικότερα ἀπό τόν φάκελο τῆς Ἱ. Μ. Προδρόμου Βομβοκοῦς. Φέρει ἡμεροχρονολογία 3 Ἀπριλίου 1835 καί ὑπογράφεται ἀπό τούς μοναχούς Βενέδικτος (ἡγούμενος) , Νεόφυτος, Ἰωαννίκιος.

Τό μοναστήρι εἶχε καταργηθῆ μέ τό Ὀθωνικό διάταγμα τοῦ 1833 καί οἱ μοναχοί παρέμεναν στό μοναστήρι γιά νά τούς ἐξώσουν βιαίως σέ λίγο. Πάντως καί τήν τελευταία στιγμή ἤθελαν νά προστατεύσουν τήν περιουσία τῆς Μονῆς, ἀλλά καί τήν ἀλήθεια, καί συνέταξαν τό ἔγγραφο σέ ἀντικατάσταση τῶν πρωτότυπων ἐγγράφων (ἔτος συναλλαγῆς 1812), τά ὁποῖα λόγῳ τῶν εἰδικῶν συνθηκῶν εἶχαν χαθῆ. Ἡ συναλλαγή ἦταν ἀνταλλαγή οἰκίας 180 πήχεων στή Βαρναράχη πού περιῆλθε στό Μοναστήρι ἀντί οἰκοπέδου 300 πήχεων πού περιῆλθε στούς ἀντισυμβαλλομένους Καλογερογιάννη καί Ἀντωνίου. Ἐδῶ πρέπει νά ἀναφέρουμε ὅτι τό Μοναστήρι εἶχε σημαντική περιουσία, ἡ ὁποία ἀπό τήν κρατική ἀβελτηρία καί προχειρότητα στήν πλειονότητά της καταπατήθηκε καί περιέπεσε σέ «οἰκοπεδοφάγους».

Ἡ λογική ἐπέβαλε τά διαλυθέντα Μοναστήρια νά μετατραποῦν σέ μετόχια τῶν διατηρούμενων Μονῶν. Ἐάν τοῦτο συνέβαινε, ἴσως νά διασώζονταν ἡ κτηματική περιουσία, τά κτίρια, οἱ ναοί, τά κειμήλια.

Κτήματα τοῦ Προδρόμου ὑπῆρχαν  (Δεκ. 1837) στήν περιφέρεια τοῦ Μοναστηριοῦ, στό Σερέλι Δάφνης, στή Φτέρη Σκάλας (μετόχι), στό Τζάσι (Φροξυλιά), στόν Γαλατά, στήν Μπούλα Λιδωρικίου, στήν Μαγούλα Δωρίδας (μετόχι), στήν Ναύπακτο (Ἐλαιοστάσιο), στόν Ἀβαρίκο, στό Μεσολόγγι, στή Σαΐτα (Δωρίδα), στό Δένδρο. Συνολικά μόνο στήν Ναυπακτία εἶχε στρέμματα 737 ποτιστικά, 213 ξηρικά, 2950 λιβάδια, 21 ἀμπέλια, 472 δένδρα ὀπωροφόρα κλπ. Ἐπίσης δύο μύλους στόν Σκά, μιά νεροτριβή στόν Σκά, ἐλαιοτριβεῖο στό δυτικό προάστιο, ἐργαστηριότοπους καί οἰκόπεδα στήν Ναύπακτο καί τό Μεσολόγγι.

Ἄξιο ἐπισήμανσης εἶναι ὅτι ἡ κρατοῦσα καί τότε ὀνομασία Βομβοκού (Βομποκοί) ἀναφέρεται ὡς Βαμβακού.
Τό ἔγγραφο ἔχει ὡς ἑξῆς:
(ΓΑΚ, Μοναστ. Φ 196, ἔγγρ, 015)

«Μαρτυροῦμεν ἐν φόβῳ Θεοῦ καί βάρει τῆς συνειδήσεως ἡμῶν τῶν ὑποφαινομένων Ἱερομονάχων ἀσκουμένων ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τοῦ Προφήτου Προδρόμου κειμένην παρά τῷ χωρίῳ Βαμπακοῦς τῆς Ἐπαρχίας Βενετίκου καί δή εὐθυνομένων τά τοῦ Μοναστηρίου ἐκείνου ὅτι εἰς τούς 1812  ἐσυμφωνήσαμεν μετά τοῦ Μακαρίτου Καλογερογιάννου καί Χαράλαμπου Ἀντωνίου κατοίκων Ναυπάκτου νά κάμωμεν ἀλλαγήν τόπου συμφέρουσαν τότε ἑκάτερα τά μέρη ὡς ἀκολούθως: Δηλ. οἱ ἀποθανόντες Καλογερογιάννος καί Χαράλαμπος Ἀντωνίου νά παραχωρήσουν ὑπό τήν ἄμεσον ἐξουσίαν εἰς τό διαληφθέν Μοναστήριον ὀσπίτιον λιθόκτιστον μετά τόπου πηχῶν 180 κείμενον εἰς τήν θέσιν λεγομένην Βαρνᾶ ράχη.

Οἱ ὑποφαινόμενοι δέ νά παραχωρήσωμεν τόπον πήχεων 300 περίπου ὑπό τήν ἐξουσίαν παρομοίως τῶν διαληφθέντων Καλογερογιάννου καί Χαραλάμπου κείμενον πλησίον τῆς ἐν Ναυπάκτῳ οἰκίας των.

Καί περί ταύτης τῆς μεταξύ ἡμῶν αὐτῶν τῶν μακαριτῶν συμφωνίας, ἐκάμαμεν ἀλληλέγγυα ἔγγραφα, τά ὁποῖα ἐκ τῶν παρελθουσῶν ἀνωμαλιῶν ἐχάθησαν. Μ’ ὅλα ταῦτα οἱ ὑποφαινόμενοι ὡς ζῶντες, δίδομεν τήν μαρτυρίαν ταύτην τῆς θελητικῆς ἀνταλλαγῆς εἰς τούς διαδόχους τῶν εἰρημένων Καλογερογιάννου καί Χαραλάμπους διά νά τούς χρησιμεύση ὅπου δεῖ καί ὑποφαινόμεθα

Ἐν Ναυπάκτῳ 3 Ἀπριλίου 1835
βενέδικτος
νεόφυτος
ηοανήκηος
Ἡ Δημογεροντία Ναυπακτίας ἐπικυροῖ τό γνήσιον τῶν ὑπογραφῶν τήν ἰδία ἡμερολογία 1835
Τ.σ.
Οἱ Δημογέροντες
Θ. Αναγνωστόπουλος
Κ. Τασιόπουλος

  • Προβολές: 2762