Skip to main content

Κύριο ἄρθρο: Τό φαινόμενο τῆς τρομοκρατίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τό ἄρθρο πού ἀκολουθεῖ δημοσιεύθηκε τήν 26η Αὐγούστου στήν ἐφημερίδα «Ἐλευθεροτυπία», δηλαδή 16 ἡμέρες πρίν τά τραγικά γεγονότα πού συνέβησαν στό Μανχάταν τῆς Νέας Ὑόρκης στήν Ἀμερική.

Βεβαίως, τότε πού γράφηκε τό ἄρθρο αὐτό, δέν εἶχαν γίνει οἱ φοβερές τρομοκρατικές ἐνέργειες πού συνεκλόνησαν ὅλον τόν κόσμο καί τίς ὁποῖες καταδικάζουμε ἀπερίφραστα, ἀλλά ὅμως δέν παύει νά κινῆται σέ μιά προοπτική ἐκτόνωσης τῆς κατάστασης.

Ἐκφράζω τήν λύπη μου γιά τά ἀθῶα θύματα πού ὑποφέρουν στήν Ἀμερική καί ὅλον τόν κόσμο ἀπό τρομοκρατικές ἐνέργειες καί ἐλπίζω ὅτι ἡ ἡγεσία τῆς Ἀμερικῆς συνεπικουρούμενη ἀπό τίς ἡγεσίες τῶν ἄλλων προηγμένων Κρατῶν θά βοηθήση στό νά ἀντιμετωπισθοῦν μέ ὡριμότητα καί δικαιοσύνη τά προβλήματα πού μαστίζουν τόν πλανήτη μας. Διότι εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ πόνος πού βιώνεται στά ὅρια τῆς προσωπικῆς ζωῆς ὡριμάζει πιό πολύ τους ἀνθρώπους καί εἶναι ὑπαρξιακό στοιχεῖο τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ κατά τόν Ντοστογιέφσκυ «πονάω, ἄρα ὑπάρχω».

Καί μέ τήν εὐκαιρία αὐτή ἐκφράζω τήν βαθειά μου συμπάθεια στόν Ἀμερικανικό λαό γιά ὅ,τι συνέβη, ἕναν λαό πού διαθέτει ἀρκετά στοιχεῖα, λόγω ἀποτυχίας ἄλλων θρησκευτικῶν ἰδεολογιῶν, γιά νά γνωρίση τήν Ρωμηοσύνη. Στά πολλά Συνέδρια πού συμμετεῖχα στήν Ἀμερική καί σέ ὁμιλίες μου σέ Πανεπιστήμια καί ἀλλοῦ διέκρινα τήν ἀγωνία πολλῶν Ἀμερικανῶν γιά ὑπαρξιακά θέματα καί τήν ἀναζήτηση τῆς Ὀρθοδόξου ζωῆς, γι’ αὐτό καί ἔχω πολλούς καί καλούς φίλους στήν Ἀμερική, ἰδίως στό Σιάτλ, τήν Τακόμα, τήν Βοστώνη καί τήν Ἀτλάντα. Πιστεύω δέ ὅτι τό μέλλον τῆς Ὀρθοδοξίας βρίσκεται στήν Ἀμερική. Ἐπίσης, στήν Ἀμερική ζοῦν καί ἐργάζονται μέ ἀξιόλογο ζῆλο πολλοί Ναυπάκτιοι μέ τούς ὁποίους ἔχω καλές σχέσεις. Ἑπομένως, τά ὅσα ἀναδημοσιεύονται στήν συνέχεια δέν ἀναφέρονται στούς λαούς, ἀλλά τίς ἡγεσίες, ἀφοῦ οἱ λαοί εἶναι θύματα ἀστόχων ἐνεργειῶν τῆς «εἰδικευμένης τάξεως» ἤ τῆς «τάξης τῶν εἰδημόνων» μέ τήν περίεργη πουριτανική καί φονταμενταλιστική ἰδεολογία.

* * *

Ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξεως τρομοκρατία δηλώνει τήν ἐπικράτηση καί τήν ἐπιβολή διά τοῦ τρόμου καί ἀναφέρεται στίς περιπτώσεις ἐκεῖνες πού μέ διάφορες ἀπαράδεκτες ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες σχετίζονται μέ φόνους, ἐξασκεῖται μιά τρομοκρατία στίς κοινωνίες. Ὅμως ἡ λέξη τρομοκρατία μπορεῖ νά προσλάβη καί τήν ἔννοια τοῦ τρόμου πού προκαλεῖ τό Κράτος ἤ οἱ ὀργανωμένες κοινωνίες. Πιθανόν νά θεωρηθῆ αὐθαίρετη ἡ τελευταία ἑρμηνεία, ἀλλά δείχνει καί τήν ἄλλη πλευρά τοῦ νομίσματος, ὅσο καί ἄν θεωρῆται πολύ πικρή ἀλήθεια.

Μέ ὅσα θά γράψω στήν συνέχεια δέν σημαίνει ὅτι ἀποδέχομαι, υἱοθετῶ καί ἐγκρίνω διάφορες τρομοκρατικές ἐνέργειες πού στοιχίζουν τήν ζωή τῶν ἀνθρώπων. Ἀντίθετα μάλιστα τίς καταδικάζω ἀπερίφραστα, διότι δέν λύνουν κανένα πρόβλημα, μᾶλλον περιπλέκουν ἀκόμη περισσότερό τα προβλήματα, ἀφοῦ δίδουν τήν δυνατότητα σέ ἄλλους «νόμιμους» τρομοκράτες νά ἐπεμβαίνουν δραστικά καί νά καταργοῦν τά ἀναφαίρετα δημοκρατικά δικαιώματα τοῦ λαοῦ. Ὅμως δέν μπορῶ νά ἀμνηστεύσω καί τίς τρομοκρατίες πού ἐξασκοῦνται ἐπιστημονικά ἀπό φορεῖς τῆς ὁποιασδήποτε ἐξουσίας ἤ ἀκόμη νά παραθεωρήσω τήν τρομοκρατία πού ἐπιχειρεῖται ἀπό τά κράτη ἐκεῖνα τά ὁποῖα θεωροῦν τούς ἑαυτούς τους ὡς «χωροφύλακες» τῆς ἀνθρωπότητος.

Κατ’ ἀρχάς πρέπει νά παρατηρηθῆ ὅτι στίς ἀνθρώπινες κοινωνίες ἐξασκεῖται μιά φοβερή πίεση καί παρατηροῦνται πολλές καί ποικίλες ἀντιθέσεις. Δέν ὑπάρχει τίποτε τό ἀκίνητο, ἀλλά ὅλα κινοῦνται, μεταβάλλονται.

Εἶναι γνωστόν ὅτι στήν προσωκρατική φιλοσοφία ὑπῆρχαν δύο βασικές τάσεις, ὅπως ἡ Ἐλεατική Σχολή, πού ἔθετε σάν βάση τό ἀκίνητο ὅν, καί ἡ Σχολή τοῦ Ἠρακλείτου, πού πίστευε στό «γίγνεσθαι», ἀφοῦ κατά τόν Ἠράκλειτο ὁ κόσμος προέρχεται ἀπό τό πῦρ, πού ἐξελίσσεται στό νερό, στήν συνέχεια στήν γῆ καί ἀπό τήν γῆ ἐπανέρχεται πάλι στό πῦρ. Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική ὁ Ἠράκλειτος ὑπεστήριζε: «πόλεμος πάντων μέν πατήρ ἐστι, πάντων δέ βασιλεύς, καί τούς μέν θεούς ἔδειξέ τους δέ ἀνθρώπους, τούς μέν δούλους ἐποίησέ τους δέ ἐλευθέρους». Μέσα στά πλαίσια αὐτά πρέπει νά τεθῆ τό ἠρακλείτειο ρητό «τα πάντα ρεῖ».

Κατά μία ἑρμηνεία, ἀκόμη καί ἡ εἰρήνη, ὅταν ἀπουσιάζει ὁ πόλεμος, εἶναι μιά μορφή πολέμου, γιατί ἐξασκοῦνται διάφορες πιέσεις, ὁπότε στίς ἀνθρώπινες κοινωνίες παρατηροῦμε μιά διαρκῆ πάλη τῶν τάξεων, μιά σύγκρουση τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων μιά προσπάθεια ἐπιβουλῆς μιᾶς νοοτροπίας σέ βάρος κάποιας ἄλλης. Στίς ἀνθρώπινες πτωτικές κοινωνίες οἱ συγκρούσεις εἶναι ἀναπόφευκτες καί κατά κάποιον τρόπο φυσικές στό ἀφύσικό τους.

Ὁ νομπελίστας Κόνραντ Λόρεντς, ἐρευνώντας καί παρατηρώντας τόν φυσικό κόσμο, κάνει λόγο γιά τήν λεγομένη «αἰσθητηριακή ἐντροπία» καί ἰσχυρίζεται ὅτι στό ζωϊκό βασίλειο παρατηρεῖται μιά ἰσορροπία, ἀκριβῶς γιατί λειτουργοῦν ἀνταγωνιστικά δύο εἴδη ἐρεθισμάτων: τό ἕνα ὀνομάζεται «θετική ἐκγύμναση (δυνάμωση)» καί ἔχει σχέση μέ τό αἴσθημα τῆς εὐχαρίστησης, καί τό ἄλλο ὀνομάζεται «ἀρνητική ἐκγύμναση (ἀναστολή - ἀποεξάρτηση)» πού ἔχει σχέση μέ τό αἴσθημα τῆς δυσαρέσκειας καί ἀποτελεῖ «ἀντίβαρο πρός τίς διεγέρσεις τῆς εὐχαρίστησης».

Μέ τόν συνδυασμό αὐτῶν τῶν «δύο εἰδῶν αἰσθημάτων» παρατηρεῖται μιά ἰσορροπία στήν φύση μεταξύ των ζώων. Αὐτό τό ἴδιο ἔπρεπε νά ἰσχύη καί μέσα στίς ἀνθρώπινες κοινωνίες. Ὅμως ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἔχει τό προνόμιο τῆς ἐλευθερίας πού ἀπουσιάζει παντελῶς ἀπό τά ζῶα, ὁδηγεῖται στήν ἀνισορροπία μεταξύ των δύο αὐτῶν ἰσορροπικῶν καταστάσεων, μέ ἀποτέλεσμα νά ἐξασκοῦνται διάφορες πιέσεις ἀπό τήν μιά πλευρά σέ βάρος τῆς ἄλλης, ὅταν ἀπορρυθμίζεται ὁ μηχανισμός «τοῦ συστήματος εὐχαρίστησης - ἀπέχθειας». Ἡ προσπάθεια ἀποκτήσεως τῆς ἐπιτυχίας χωρίς κόπο καί διάφορες ἀνασταλτικές ἐνέργειες ὁδηγοῦν ἀναπόφευκτα «σέ μιά ἐπικίνδυνη κατάσταση, ἀκόμα καί στήν πλήρη καταστροφή ἑνός πολιτισμοῦ» καθώς ἐπίσης ὁδηγεῖ στήν «διαστροφή».

Ἑπομένως, μέσα στίς ἀνθρώπινες κοινωνίες ἐξασκεῖται μιά τρομοκρατία μιᾶς κατηγορίας ἀνθρώπων ἔναντι ἄλλων κατηγοριῶν, μιά καταπίεση ἀφόρητη, ἐπειδή ἐπιδιώκεται τό δίκαιό της τάξης τους. Καί τό φοβερότερο ἀπό ὅλα εἶναι ὅτι ἐξασκεῖται μιά «τρομοκρατία» μέσα ἀπό τούς χώρους ἐκείνους στούς ὁποίους θά ἔπρεπε νά ἐπικρατῆ ἡ δικαιοσύνη. Ὑπάρχουν περιπτώσεις πού τά δικαστήρια σφάλλουν καί ἐκδίδουν ἀποφάσεις πού προσβάλλουν τό ἴδιο το δίκαιο, πράγμα τό ὁποῖο προκαλεῖ ποικίλες ἀντιδράσεις. Ἄλλωστε, εἶναι γνωστή ἡ ἀπάντηση πού ἔδωσε ὁ Σκύθης φιλόσοφος Ἀναχαρσις στόν Σόλωνα τόν Ἀθηναῖο: «μηδέν τῶν ἀραχνίων διαφέρειν τῶν γραμμάτων (δηλ. τῶν νόμων), ἀλλ’ ὡς ἐκεῖνα τούς μέν ἀσθενεῖς καί λεπτούς των ἁλισκομένων καθέξειν, ὑπό δέ τῶν δυνατῶν καί πλουσίων διαρραγήσασθαι». Βεβαίως, ἀναγνωρίζουμε καί ἐπαινοῦμε τούς ἔντιμους δικαστές.

Τό χειρότερο ὅμως ἀπό ὅλα εἶναι ὅταν διάφορα κυρίαρχα κράτη πού ἔχουν λόγο γιά τό παγκόσμιο γίγνεσθαι βαπτίζουν ὡς τρομοκράτες μερικά ἄλλα κράτη, ἐνῶ αὐτά μπορεῖ νά εἶναι θύματα μιᾶς ἐξασκήσεως τρομοκρατίας ἀπό τά πρῶτα.

Ὁ Νόαμ Τσόμσκυ κάνει μιά εὐρύτερη ἀνάλυση δύο σημείων πού μᾶς ἐνδιαφέρουν στό θέμα μας. Τό ἕνα εἶναι το πῶς ἐπιτυγχάνεται ὁ ἔλεγχος τῶν μέσων μέ τό πνεῦμα τῆς «δημοκρατίας τοῦ θεατῆ» ἀλλά καί μέ τίς λεγόμενες «δημόσιες σχέσεις». Γράφει ὅτι «οἱ δημόσιες σχέσεις εἶναι μιά τεράστια βιομηχανία... Τό βασικό τους καθῆκον ἦταν νά ἐλέγξουν τήν σκέψη τοῦ κοινοῦ». Τό ἄλλο εἶναι πῶς βαπτίζονται μερικά κράτη ὡς «κράτη ἐγκληματίες». Μεταξύ των ἄλλων παραδειγμάτων ἀναφέρει τόν Σαντάμ Χουσεΐν, ὁ ὁποῖος ὅταν εἶχε ἐμπορικές σχέσεις μέ τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες καί ἦταν «εὐνοούμενος φίλος καί ἐμπορικός συνεταῖρος» ἦταν καλός, ἐνῶ ἡ κατάσταση αὐτή ἄλλαξε «μῆνες λίγους ἀργότερα, ὅταν ἑρμήνευσε τήν προθυμία τῶν ΗΠΑ νά τοῦ ἐπιτρέψουν νά τροποποιήση τά σύνορα μέ τό Κουβέϊτ διά τῆς βίας ὡς ἔγκριση γιά τήν ἀνάληψη τοῦ ἐλέγχου τῆς χώρας», ὁπότε ἐπηκολούθησε ὁ πόλεμος τοῦ περσικοῦ κόλπου.

Κάνοντας λόγο γιά τίς κοινωνικές συγκρούσεις, πρέπει νά παρατηρήσουμε ὅτι κατά τήν ὀρθόδοξη θεολογία ὁ κόσμος ὁλόκληρος μετά τήν πτώση εἶναι ἕνας κόσμος γεμάτος ἀντιφάσεις καί ἀντιθέσεις. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν ἄνθρωπο πού διαθέτει τήν ἐλευθερία καί ἡ ὁποία μπορεῖ νά ἐκφρασθῆ μέ τήν θετική της μορφή (ἀγάπη) ἀλλά καί μέ τήν ἀρνητική της μορφή (μηδέν), διότι ἡ ἐλευθερία εἶναι καί προνόμιο γιά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί πρόβλημα, εἶναι ρίσκο μέ πολλές ἐξελίξεις. Φυσικά προτιμῶ τήν ἐλευθερία, παρά τήν δικτατορία. Γιά τόν λόγο αὐτόν ἡ ἐξουσία ἐκλαμβάνεται ὡς ἕνα ἀναγκαῖο κακό, ὅπως γιά παράδειγμα ὁ θάνατος. Οἱ προπτωτικές καταστάσεις δέν ὑπερβαίνονται παρά μόνον μέ τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, πού δέν ἐπιτυγχάνεται μέ τήν θύραθεν φιλοσοφία, ἰδεολογία καί ἠθικολογία.

Ἔπειτα στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση πιστεύουμε ὅτι ἡ ἀνθρώπινη δικαιοσύνη εἶναι ἀτελής, ἀτελέστατη, καί δέν μπορεῖ νά λύση κανένα ἀπολύτως πρόβλημα, γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο ἀποβλέπουμε στήν βίωση τῆς θείας δικαιοσύνης.

Ὅμως ἕνας ἄνθρωπος πού δέν ἐμπνέεται ἀπό τήν ὀρθόδοξη παράδοση, μέ τήν βίωση τοῦ προσώπου καί μέ ὅ,τι αὐτό συνεπάγεται, καί δέν ἔχει ἀντιστάσεις γιά νά ξεπερνᾶ τίς παντός εἴδους πιέσεις, γίνεται θύμα τῆς τρομοκρατίας καί κατά τρόπο φυσικό γίνεται καί θύτης.

Γράφοντας ὅλα αὐτά δέν προσπαθῶ νά δικαιώσω τήν τρομοκρατία πού συνδέεται μέ φόνους, ἀλλά προσπαθῶ νά ἑρμηνεύσω τίς ἀντιδράσεις καί νά ἀναλύσω πῶς εἶναι δυνατόν ὁ θεωρούμενος θύτης νά εἶναι στήν οὐσία θύμα καί πῶς τά λεγόμενα θύματα τῆς τρομοκρατίας μπορεῖ νά εἶναι θύτες ἤ νά ἐκφράζουν τήν νοοτροπία τῶν θυτῶν.

Ὅταν σέ μιά κοινωνία δέν ὑπάρχουν καί δέν λειτουργοῦν «μηχανισμοί ἀναστολῆς καί ἀπό-ἐξάρτησης» τότε ὁδηγούμαστε ἀναπόφευκτα σέ τρομοκρατικές ἐνέργειες, πράγμα τό ὁποῖο σημαίνει ὅτι ἤ δημιουργοῦμε τό φαινόμενο «Πάσαρη» ἤ τό ἐκμεταλλευόμαστε γιά ἐγκαθίδρυση μιᾶς ἄλλης ὑψηλοῦ ἐπιπέδου πίεσης.

ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

  • Προβολές: 3309