Ναυπάκτου κ.Ἱεροθέου: Ἡ θέση τοῦ Ἡγουμένου στήν Ἱερά Μονή καί τήν Ἐκκλησία

Τό παρόν κείμενο ἀποτελεῖ τήν ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου κατά τήν ἀνάθεση τῆς Ἡγουμενίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης στόν Ἀρχιμανδρίτη π. Πολύκαρπο Παστρωμᾶ, κατά τήν πανήγυρη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, 23η Φεβρουαρίου 2002.

***

Ὡς γνωστόν, γίνεται προσπάθεια γιά τήν ἀναζωογόνηση, ἐξ ἀπόψεως ἀνθρώπινου δυναμικοῦ καί κτιρίων, τῆς Ἱστορικῆς Μονῆς, ὥστε νά ἀποτελέση κέντρο πνευματικοῦ καί πολιτισμικοῦ βίου τῆς Ὀρεινῆς Ναυπακτίας καί τῆς Ρούμελης γενικότερα.

Εἶναι, λοιπόν, ἐλπιδοφόρο το γεγονός ὅτι ἐν μέσω χειμῶνος ἀνῆλθαν στά ἐλατοσκέπαστα ὅρη γιά νά συμμετάσχουν στήν πανήγυρη τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου, περισσότεροι προσκυνητές ἀπ’ ὅ,τι κατά τήν θερινή πανήγυρη, τόν Δεκαπενταύγουστο.

Βέβαια, ὁ δρόμος εἶναι πλέον ὅλος ἀσφαλτοστρωμένος, καί τά ὑπάρχοντα κτίρια τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἀνακαινισμένα, ὅπως σημειώνουμε καί σέ ἄλλη ἀναφορά τοῦ παρόντος τεύχους.

Τήν σημαντική προσφώνηση τοῦ Σεβασμιωτάτου δημοσιεύουμε εὐθύς ἀμέσως.

***

Ἀγαπητέ π. Πολύκαρπε,

Σήμερα, ἑορτή τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, εἶναι ἱστορική ἡμέρα, διότι ἀναλαμβάνεις τήν ἡγουμενία καί διοίκηση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης, τῆς ἱστορικῆς αὐτῆς καί παλαιφάτου Ἱερᾶς Μονῆς. Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή θά ἤθελα νά σού ὑπενθυμίσω μερικές ἀλήθειες, τίς ὁποῖες ὀφείλεις νά γνωρίζης.

Ἡ Ἱερά Μονή κέντρο ἐκκλησιαστικοῦ, μοναστικοῦ καί ἐθνικοῦ βίου

Ἡ πρώτη ὅτι ἡ Ἱερά αὐτή Μονή ὑπῆρξε κέντρο ἐκκλησιαστικοῦ, μοναστικοῦ καί ἐθνικοῦ βίου, γιά ὅλη τήν περιοχή μας. Ἱδρύθηκε τό ἔτος 1456, τρία χρόνια μετά τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀλλά καί τοῦ Γένους μας, γενικώτερα. Τά δύο μεγάλα κειμήλια τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι ἡ θαυματουργική εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀμπελακιωτίσσης καί τό ἱερό λείψανο τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, τῶν ὁποίων ἡ παρουσία καί ἡ εὐλογία εἶναι διάχυτες στήν Ἱερά αὐτή Μονή.

Ἡ Μονή ἑορτάζει τήν 15η Αὐγούστου, ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Λέγεται ὅμως καί ἱερά Μονή Ἀμπελακιωτίσσης, γιά τήν θαυματουργική εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία εὑρέθη ἐδῶ στόν τόπον αὐτό θαυματουργικῶς, ἀπό τά Ἀμπελάκια τῆς Θεσσαλίας. Τό Καθολικό της Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι ἀφιερωμένο στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, καί ὄχι στήν Παναγία τήν Ἀμπελακιώτισσα. Συνηθίζεται ὁ Ναός νά εἶναι ἀφιερωμένος σέ Δεσποτικές, Θεομητορικές ἑορτές ἤ σέ πρόσωπα ἁγίων, ἐνῶ οἱ εἰκόνες χαρακτηρίζονται ἀπό τά διάφορα θαύματα πού ἐπιτέλεσαν ἤ ἀπό τόν τρόπο πού κατασκευάσθηκαν ἤ εὑρέθησαν. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τήν Ἱερά Μονή Παναγία Προυσιωτίσσης. Δηλαδή τό Καθολικό εἶναι ἀφιερωμένο στήν ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καί ἡ εἰκόνα λέγεται Παναγία ἡ Προυσιώτισσα.

Τά τελευταῖα χρόνια ἡ διοίκηση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης ἠσκεῖτο ἀπό διορισμένη διαχειριστική Ἐπιτροπή, πού ἀποτελεῖτο ἀπό κατοίκους τῆς περιοχῆς αὐτῆς καί τόν Ἐφημέριό του χωριοῦ. Βεβαίως, ἡ ἐν ζωή παρουσία τοῦ π. Ραφαήλ ἦταν σημαντική. Χωρίς αὐτόν θά εἶχε κλείσει ἡ Ἱερά Μονή καί δέν θά δεχόταν προσκυνητᾶς. Αὐτός κράτησε ἀνοικτή τήν πόρτα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἄναβε τά κανδήλια, τελοῦσε τίς ἱερές παρακλήσεις καί τίς ἱερές ἀκολουθίες. Τόν εὐχαριστοῦμε καί τόν εὐγνωμονοῦμε γι’ αὐτό καί εὐχόμαστε ὁ Θεός, διά πρεσβειῶν τῆς Παναγίας μας καί τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, νά τόν ἀξιώσουν καί τοῦ Παραδείσου. Καί τό ἐλπίζουμε, γιατί εἶναι ταπεινός, ὑπάκουος, ἀγαπᾶ τόν Θεό, σέβεται τόν Ἐπίσκοπο, διακρίνεται γιά τήν ἁπλότητά του.

Ἡ ἀπουσία Ἱερομονάχων νά ἀναλάβουν τήν διοίκηση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καί ἡ ἐλπίδα νά ἔλθουν μοναχές, ὁδήγησαν τόν προκάτοχό μου Μητροπολίτη, νῦν Μητροπολίτη Μαντινείας καί Κυνουρίας Ἀλέξανδρο, νά μετατρέψη τήν ἀνδρώα Ἱερά Μονή σέ Γυναικεία. Ὅμως τώρα, ἐπειδή δέν εὐωδόθηκε ὁ σκοπός αὐτός, προβήκαμε σέ ὅλες τίς ἐνέργειες γιά τήν μετατροπή τῆς Ἱερᾶς Μονῆς στήν προηγούμενη μορφή της. Καί ἤδη ἀπό σήμερα ἀναλαμβάνεις τήν διοίκηση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, μέ τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, τίς πρεσβεῖες τῆς Παναγίας μας, τῆς Κυρίας Θεοτόκου, τίς ἱκεσίες τοῦ ἁγίου Ἱερομάρτυρος Πολυκάρπου, τήν εὐλογία τοῦ Ἐπισκόπου σου καί τίς προσευχές ὅλων των παρισταμένων πατέρων καί ἀδελφῶν καί πλήθους λαοῦ. Θά ἐγγραφοῦν καί ἄλλοι Πατέρες καί ἀδελφοί στήν Ἱερά Μονή, ὥστε νά ἀπαρτισθῆ τό Ἡγουμενοσυμβούλιο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καί ἔτσι νά ἀσκῆτε τήν διοίκησή της, κατά τούς ἱερούς Κανόνας τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ἐκκλησιαστική νομοθεσία.

Ὅπως εἶναι ἑπόμενο, θά ἔχετε ὅλην τήν ἀγάπη καί στήν στοργή μου, γιατί ἀγαπῶ παιδιόθεν τόν Μοναχισμό, τόν γνήσιο καί παραδοσιακό, ὅταν ἐμπνέεται ἀπό τήν ἡσυχαστική καί νηπτική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Πρόβλημα ἔχω μέ τόν ἐκκοσμικευμένο φράγκικο μοναχισμό, ὁ ὁποῖος εἶναι ξένο σῶμα στήν Ἐκκλησία μας. Ἄλλωστε οἱ ἀγῶνες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἐναντίον τοῦ βαρλααμικοῦ πνεύματος καί τοῦ βαρλααμικοῦ μοναχισμοῦ, πού διακρίνεται ἀπό μιά αὐτονομία καί ἕναν ἀκτιβισμό καταδεικνύουν τήν ἀξία τοῦ Ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ. Προσωπικῶς, ἀλλά καί ἡ Ἱερά Μητρόπολη, δέν θά εἰσερχόμασθε στά ἐνδότερά της Ἱερᾶς Μονῆς, ἐκτός ἀπό ἐκεῖνες τίς περιπτώσεις πού προβλέπονται ἀπό τούς ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί ὅπως γνωρίζετε οὐδέποτε ζητήσαμε καί οὐδέποτε θά ζητήσουμε χρήματα ἀπό τίς ἱερές Μονές, ἔστω καί τά θεωρούμενα ὡς «νόμιμα». Αὐτή εἶναι ἡ βασική μου ἀρχή, τήν ὁποία κληρονόμησα ἀπό τόν ἀείμνηστο Γέροντά μου Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κυρό Καλλίνικο, τοῦ ὁποίου νά ἔχουμε τήν εὐχή του.

Ἡ θέση καί ἡ ἀξία τοῦ Ἡγουμένου στήν Ἱερά Μονή

Ἡ δεύτερη ἀλήθεια πού θά ἤθελα νά σού ὑπενθυμίσω, εἶναι ὅτι ὁ Ἡγούμενος μιᾶς Ἱερᾶς Μονῆς κατέχει σημαντική θέση καί στήν συγκεκριμένη Ἱερά Μονή, ἀλλά καί σέ ὅλη τήν Τοπική Ἐκκλησία. Εἶσαι ἀπό σήμερα Ἀρχιμανδρίτης, οὐσία καί λόγω, ὡς ἀρχηγός τῆς συγκεκριμένης Μάνδρας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Τά προσόντα πού προβλέπονται ἀπό τούς ἱερούς Κανόνας καί τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὑψηλά καί μεγάλα. Πρέπει νά σέ διακρίνη ὀρθόδοξο φρόνημα, δηλαδή πίστη στά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μας, τά ὁποῖα εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἐπίσης, πρέπει νά τηρῆς ἐπακριβῶς τούς θείους καί ἱερούς Κανόνας, οἱ ὁποῖοι δέν εἶναι ἐντάλματα ἀνθρώπων, ἀλλά ἔργα τοῦ Παναγίου Πνεύματος, πού θεσπίσθηκαν ἀπό θεοπνεύστους Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας σέ Οἰκουμενικές καί Τοπικές Συνόδους. Κανείς δέν ἔχει τό δικαίωμα νά ἀρνεῖται τούς ἱερούς Κανόνας, χάρη μιᾶς προσωπικῆς δῆθεν ἐλευθερίας. Κανείς δέν μπορεῖ νά ὑποστηρίζη, ἐάν θέλη νά εἶναι ὀρθόδοξος, ὅτι οἱ ἱεροί Κανόνες διακρίνονται ἀπό νομικιστικό πνεῦμα καί ὅτι δῆθεν ὑπονομεύουν τήν πνευματική ἐλευθερία τῶν μοναχῶν. Κανείς δέν μπορεῖ νά προτιμήση τήν δῆθεν «ἀγάπη» σέ βάρος τῶν ἱερῶν Κανόνων, ὡσάν οἱ ἅγιοι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι συνέταξαν τούς Κανόνας αὐτούς νά μή εἶχαν ἀγάπη. Καί κανείς δέν μπορεῖ νά ἐπικαλῆται μερικά τυπικά ἀγνώστων Μοναστηριῶν, τά ὁποῖα ἔγιναν σέ συγκεκριμένες περιπτώσεις, γιά νά ἀνατρέψη καί νά ὑπονομεύση τούς ἱερούς Κανόνας τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων. Ὅλοι, ἀκόμη καί αὐτός ὁ Ἐπίσκοπος, πρέπει νά τηροῦν τούς ἱερούς Κανόας, ὥστε νά διαφυλάσσεται ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἡ μοναχική ζωή ἀσκεῖται μέσα στά πλαίσια πού προσδιορίζονται ἀπό τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ἐκφράζεται ἀπό τούς ὅρους καί τούς ἱερούς Κανόνας τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί, φυσικά, ὁ Ἡγούμενος εἶναι ἐκεῖνος πού πρέπει νά διακρίνεται ἀπό τό πνεῦμα ὅλης αὐτῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως. Ἔτσι, θά πρέπει νά σέβεται τόν Ἐπίσκοπό του, ὁ ὁποῖος εἶναι καί Πατέρας καί προϊστάμενός του. Κεφαλή τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος, αὐτός εἶναι «εἰς τύπον καί τόπον» τῆς Κεφαλῆς τῆς Ἐκκλησίας πού εἶναι ὁ Χριστός. Καί οἱ Πρεσβύτεροι, καθώς ἐπίσης καί αὐτός ὁ Ἡγούμενος εἶναι εἰς τύπον τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, καί ἐνεργοῦν μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τοῦ Ἐπισκόπου. Ὅταν ὁ Ἡγούμενος χάνη αὐτήν τήν σχέση καί τήν ἐπικοινωνία μέ τόν Μητροπολίτη του, εἶναι ἀποκεκομμένος ἀπό ὅλη τήν Ἐκκλησία, ἀλλοτριωμένος ἀπό ὅλη τήν ἐκκλησιαστική μας παράδοση.

Οἱ μοναχοί ὀφείλουν νά ὑπακούουν στόν Ἡγούμενό τους, ἀλλά αὐτή ἡ ὑπακοή δέν εἶναι μιά στείρα πειθαρχία, ἀλλά ὑπακοή συνδεδεμένη μέ ἀγάπη καί ἐλευθερία μέ σκοπό τήν ἐκκοπή τοῦ ἰδίου θελήματος καί τήν πορεία πρός τήν θέωση, διά τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ, ἤτοι τῆς μεθέξεως τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καί θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐπιβολή ἐκ μέρους τοῦ Ἡγουμένου ὑπακοῆς στούς μοναχούς, κατά τόν τύπο τοῦ Αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ, ὅπως ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος π. Παΐσιος, μπορεῖ νά σώζη μαρτυρικά τους μοναχούς πού τόν ὑπακούουν, ὅπως σώθηκαν οἱ μάρτυρες, ἀλλά ὁ ἴδιος θά καταδικασθῆ. Γι’ αὐτό καί ὁ Ἡγούμενος ὀφείλει νά κάνη ὑπακοή στόν Ἐπίσκοπό του.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει: «Ὁ Ἐπίσκοπος δέν πρέπει νά κάμνη Ἡγούμενον εἰς τά Μοναστήρια κατά βαθμόν, ἀλλά νά κάμνη ἐκεῖνον ὁπού, ἤ ὅλοι οἱ Μοναχοί, ἤ οἱ ἐναρετώτεροι διαλέξουσιν, ὁμολογοῦντες ἐν βάρει συνειδήσεως ὅτι διαλέγουσιν αὐτόν, ὄχι διά φιλίαν ἤ χάριν, ἀλλά μέ τό νά ἠξεύρουν αὐτόν ὀρθόδοξον καί σώφρονα, καί ἄξιον νά διοικήση καλῶς τούς Μοναχούς καί τό Μοναστήριον. Τοῦτο τό ἴδιον νά γίνεται καί εἰς τήν Ἡγουμένην τῶν γυναικείων Μοναστηρίων» (Πηδάλιον, ἔκδ. Ἀστέρος, Ἀθήνα 1970, σέλ. 334, ὑποσημείωση 1).

Ὅπως φαίνεται στό ἀπόσπασμα αὐτό, τά γνωρίσματα τοῦ Ἡγουμένου πρέπει νά εἶναι ἐκκλησιαστικά καί ὄχι κοσμικά, ἤτοι νά εἶναι ὀρθόδοξος, νά εἶναι σώφρων καί νά διοικῆ καλῶς τούς μοναχούς του. Σέ ἀντίθετη περίπτωση ὁ μοναχός δέν ὑποχρεώνεται νά κάνη ὑπακοή, γιατί μιά τέτοια ὑπακοή ὁδηγεῖ σέ ἀμφίβολη πορεία στήν πνευματική του ζωή. Ὁ ἅγιος Νικηφόρος Κωνσταντινουπόλεως γιά τό θέμα αὐτό γράφει: «Διά τρεῖς αἰτίας εἶναι συγχωρημένον εἰς τόν Μοναχόν νά φεύγη ἀπό τό Μοναστήριόν του, α'. ἀνίσως ὁ Ἡγούμενος εἶναι αἱρετικός, β'. ἀνίσως ἐμβαίνουν γυναῖκες εἰς τό Μοναστήριον, καί γ'. ἀνίσως μανθάνωσιν εἰς τό Μοναστήριον παιδία κοσμικά γράμματα, ἐπειδή εἶναι ἄτοπον μέ τό μέσον των παιδίων τούτων νά φανερώνωνται εἰς τούς κοσμικούς ὅσα γίνονται εἰς τό Μοναστήριον» (ἔνθ. ἀνωτ., σέλ. 728).

Ὁ Νικόλαος Κωνσταντινουπόλεως σέ ἐρώτηση πού τοῦ ὑπέβαλαν: «Ἀνίσως τινάς κουρευθῆ Μοναχός εἰς ὅποιον τόπον καί ἄν ἦναι, ἔπειτα βλάπτεται ἐκεῖ ψυχικῶς, καί θέλωντας νά ἀναχωρήση ἀπό ἐκεῖ διά τήν βλάβην, λάβη δεσμόν ἀπό τόν Προεστώτα νά μή φύγη, αὐτός τί πρέπει νά κάμνη; νά καταφρονήση τήν ψυχικήν βλάβην ὁπού λαμβάνει, ἤ νά καταφρονήση τόν δεσμόν τοῦ Προεστῶτος;», ἀπάντησε:

«Πρέπει νά λέγη πρώτον εἰς τόν Προεστώτα τήν αἰτίαν, διά τήν ὁποίαν βλάπτεται, καί ἄν ἡ βλάβη αὕτη καί ὁ ψυχικός κίνδυνος ἦναι φανερός, πρέπει νά ἀναχωρῆ ἀπό ἐκεῖ, καί νά μή φροντίζη διά τόν δεσμόν τοῦ Προεστῶτος» (ἔνθ. ἀνωτ., σέλ. 734-736).

Καί ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὑποσημειώνει:

«Πρέπει νά προσυπακούεται ἐδῶ, ὅτι, ἐάν ὁ Προεστῶς δέν διορθώνη τό σκάνδαλον καί τήν αἰτίαν τῆς βλάβης πρέπει νά ἀναχωρῆ ὁ Μοναχός. Πρέπει ὅμως νά φροντίζη ὁ τοιοῦτος διά νά λυθῆ ἀπό τόν δεσμόν τοῦ Προεστῶτος αὐτοῦ, ἐάν αὐτός θελήση νά τόν λύση' εἰ δέ καί ἐκεῖνος δέν θελήσει, πρέπει νά ὑπάγη εἰς τόν κατά τόπον Ἀρχιερέα διά νά λυθῆ παρ’ αὐτοῦ, καί ὄχι παρ’ ἄλλου, καθώς καί ὁ λβ' Κανών τῶν Ἀποστόλων ὁρίζει διότι, κMνένας αὐτός ἀφ’ ἐαυτοῦ του δέν δύναται νά λυθῆ» (ἔνθ. ἀνωτ. σέλ. 735, ὑποσ. 1).

Ὅπως παρατηρεῖς, ἡ ψυχική σωτηρία τῶν μοναχῶν εἶναι ἀνώτερη ἀπό βλαπτικές ὑπακοές.

Βεβαίως, ἀπό πολλούς τονίζεται ἡ ὑπακοή στόν Πνευματικό Πατέρα, τόν Ἡγούμενο, ἀλλά κατά τόν ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο, τά προσόντα τοῦ Πνευματικοῦ Πατρός-Ἡγουμένου πρέπει νά εἶναι ὑψηλά, ἤτοι μέθεξη τῆς θείας Χάριτος κατά ποικίλους βαθμούς μέχρι ὁράσεως τοῦ ἀκτίστου φωτός, ψυχικές καί σωματικές ἀλλοιώσεις, ἔκχυση τῶν δακρύων, θεία γνώση, ταπείνωση καί διάκριση, κλπ. Καί βέβαια ὁ πνευματικός δέν ἐνεργεῖ αὐτόνομα καί ἀνεξάρτητα ἀπό τόν Ἐπίσκοπο.

Ἡ θέση τοῦ Ἐπισκόπου μέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι θέση πραγματικοῦ ποιμένος καί ὄχι ποιμαινομένου. Εἶναι χαρακτηριστικός στό σημεῖο αὐτό ὁ δεύτερος Κανόνας της Ἡ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο «αἵ τῶν μοναχῶν συνθῆκαι ὑποταγῆς ἔχουσι λόγον καί μαθητείας, ἀλλ’ οὐχί διδασκαλίας ἤ προεδρίας' οὐδέ ποιμαίνειν ἄλλους, ἀλλά ποιμαίνεσθαι ἐπαγγέλονται». Ἀκριβῶς γι’ αὐτόν τόν λόγο, ἐάν ἕνας Ἐπίσκοπος θέλη νά ἐπιλέξη τόν μοναχικό βίο, μέ ὅσα αὐτός συνεπάγεται, τότε θά στερηθῆ τῆς ἀρχιερατικῆς ἀξίας. «Εἰ τίς ἐπίσκοπος ἤ εἰ τίς ἄλλος τοῦ ἀρχιερατικοῦ ἀξιώματος πρός τόν μοναδικόν θελήσει κατελθεῖν βίον καί τοῦ τῆς μετανοίας τόπον ἀναπληρῶσαι, μηκέτι τοῦτον τῆς ἀρχιερατικῆς ἀντιποιεῖσθαι ἀξίας». Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος μιᾶς Ἐπαρχίας εἶναι ὁ πραγματικός ποιμήν τῶν Κληρικῶν, μοναχῶν καί λαϊκῶν.

Ὁ σεβασμός στήν παράδοση τῶν προκατόχων

Ἡ τρίτη ἀλήθεια πού θά ἤθελα νά σημειώσω εἶναι ὅτι πρέπει νά σεβασθῆς τούς προκατόχους σου τόσο τούς κεκοιμημένους ὅσο καί ζωντας Ἱερομονάχους καί μοναχούς. Γιατί ἡ παράδοση εἶναι μιά ὁλόκληρη ζωή, πού μεταβιβάζεται ἀπό γενιά σέ γενιά. Νά μή λέγης λόγους ἐναντίον τῶν προκατόχων σου, διότι αὐτοί ἐκοπίασαν γιά νά δημιουργηθῆ αὐτό τό Μοναστήρι, καί νά διατηρηθῆ μέχρι σήμερα, τόσους αἰῶνες. Ἰδιαιτέρως νά σεβασθῆς τόν Ἱερομόναχο τῆς Μονῆς, γέροντα π. Ραφαήλ. Βέβαια, δέν ἔχω κάποια διαφορετική ἄποψη, ἀφοῦ γνωρίζω τόν σεβασμό πού δείχνεις στόν Γέροντα π. Ραφαήλ, πού ὅλοι τόν σέβονται καί τόν ἀγαποῦν. Ἀλλά ταυτοχρόνως νά σεβασθῆς καί τό ἔργο τῶν μελῶν τῆς διαχειριστικῆς Ἐπιτροπῆς, πού ἀνέλαβε τήν δύσκολη ἀποστολή νά ἀσκῆ ὅλα αὐτά τά χρόνια τήν διαχείριση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Καί ἔκανε πολύ καλά το ἔργο τους. Μέ τήν βοήθειά τους φροντίσαμε νά γίνη ἡ ἀσφαλτόστρωση μέχρι τό Μοναστήρι, νά κτισθοῦν καί ἀνακαινισθοῦν τά κτήρια τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καί, βέβαια, προγραμματίσαμε καί ἄλλες ἐνέργειες γιά τό μέλλον. Καί εἶναι ἄδικα καί συκοφαντικά τα ὅσα μερικοί λένε γιά τούς ἀνθρώπους αὐτούς πού περιβάλλω μέ τήν ἐμπιστοσύνη μου καί τήν ἀγάπη μου καί ἐργάσθηκαν ἀποδοτικά γιά τήν διατήρηση μέχρι σήμερα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς.

Ἡ ἀγάπη πρός τόν λαό

Ἡ τέταρτη ἀλήθεια εἶναι ὅτι θά πρέπη νά ἐκδηλώνης τήν ἀγάπη σου στούς ἀνθρώπους πού θά ἔρχονται στό Μοναστήρι γιά νά προσκυνήσουν τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀμπελακιωτίσσης καί τό ἱερό λείψανο τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου. Οἱ ἄνθρωποι σήμερα πού ζοῦν στίς πόλεις μέ τίς τόσες σκληρές συνθῆκες ἀντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα κυρίως ὑπαρξιακά, ἔχουν μεγάλη σύγχυση γιά διάφορα θέματα καί γι’ αὐτό συνήθως καταφεύγουν στό Μοναστήρι γιά νά ξεκουρασθοῦν ψυχικά, νά βροῦν ἀνάπαυση, παρηγοριά ἠρεμία, ἡσυχία, ἀγάπη, κλπ. Καί αὐτά πρέπει νά προσφέρουν σήμερα τά Ὀρθόδοξα Μοναστήρια. Οἱ ἄνθρωποι, σήμερα στήν κοινωνία ἔχουν πολλές εὐκαιρίες γιά νά ψυχαγωγηθοῦν, νά ἱκανοποιήσουν τίς αἰσθήσεις, δέχονται πολλές πληροφορίες. Ὅταν ὅμως ἔρχονται στά Μοναστήρια θέλουν νά συναντήσουν τήν αὐθεντική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστική ζωή, δέν θέλουν νά ἀκοῦνε ἀνθρώπινα λόγια, ἀλλά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Δυστυχῶς, ὅμως, σήμερα παρατηρεῖται τό φαινόμενο νά ἐκκοσμικεύεται ὁ μοναχισμός, ὁπότε σέ μερικά ἐκκοσμικευμένα Μοναστήρια οἱ ἄνθρωποι βλέπουν τήν ἴδια τήν ζωή πού συναντοῦσαν στόν κόσμο καί μάλιστα σέ μιά κακέκτυπη μορφή. Καί, βέβαια, τότε ἀπογοητεύονται ὑπερβολικά.

Ὁπότε πρέπει νά προσφέρης ἀγάπη καί καλωσύνη στούς τραυματισμένους ἀνθρώπους πού θά ἔρχονται στήν Μονή αὐτή τήν εὐλογημένη, νά τούς καθοδηγῆς μέ τόν ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό λόγο, μέ σεβασμό στούς ἐκκλησιαστικούς θεσμούς, γιατί εἶναι φοβερό τα Ὀρθόδοξα  Μοναστήρια νά γίνωνται «κοσμικά καταγώγια» καί τόποι φατρίας καί τυρείας ἐναντίον τοῦ Ἐπισκόπου.

Ἀγαπητέ π. Πολύκαρπε,

Τό χρονικό διάστημα πού εἶσαι Ἱερεύς καί βρίσκεσαι στήν Ἱερά Μονή Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης διέκρινα τά χαρίσματά σου, τήν πίστη στόν Θεό καί τήν ἀγάπη πρός τήν Ἐκκλησία. Ἀγαπᾶς τόν Θεό μέ τήν καρδιά σου, σέβεσαι τόν Ἐπίσκοπό σου, ἀγαπᾶς τήν γνήσια μοναχική ζωή, διακρίνεσαι ἀπό τήν ἁπλότητα τοῦ χαρακτῆρος σου καί γνωρίζεις τήν ἀποστολή σου καί τό ἔργο σου μέσα στήν Ἐκκλησία. Σέ αὐτό σε βοήθησαν οἱ εὐλαβεῖς γονεῖς σου, ὁ Πνευματικός σου Πατέρας καί ἡ ὅλη ἀναστροφή σου μέσα στήν Ἐκκλησία.

Εὔχομαι ὁ Θεός νά σέ εὐλογήση πλούσια. Οἱ πρεσβεῖες τῆς Παναγίας μας νά σέ σκεπάζουν. Ἡ Χάρη πού βρίσκεται πλούσια στόν ἱερό λείψανο τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου νά σέ ἐνδυναμώνη σέ ὅλες τίς δυσκολίες τῆς ζωῆς σου. Καί πορευόμενος κατ’ αὐτόν τόν τρόπο νά ἀξιωθῆς τῆς ἀπολαύσεως τῆς Μονῆς τοῦ Παραδείσου.

Παραδοσιακός μοναχισμός

Τελειώνοντας θά ἤθελα νά σού μεταφέρω τά ὅσα εἶπε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Δοχειαρίου τοῦ Ἁγίου Ὅρους Ἀρχιμ. Γρηγόριος κατά τήν ἐνθρόνισή του νέου Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Λογγοβάρδας:

«Θέλω νά ἀγαπήσετε τά παλαιά πράγματα, ἀδελφοί μου, καί τόν παλαιό τρόπο ζωῆς. Ἐμεῖς οἱ μοναχοί, μέ τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας ὑπό μάλης καί τόν Εὐεργετινό στά χέρια, θά περπατήσουμε, ἔστω καί ἄν οἱ μορφωμένοι μᾶς θεωρήσουνε σκουριασμένα μυαλά. Καί ἡ σκουριά καλή εἶναι, ἀνεβάζει τόν σίδηρο στόν ὀργανισμό' πάνυ ὠφέλιμος. Ἡ λογγοβαρδίτικη παράδοση, ἄν καί δέν ἔχει πέραση σήμερα, εἶναι δοκιμασμένη καί ἀντέχει στόν χρόνο. Θά ἔρθουνε χρόνοι καί καιροί πού θά τήν ξαναζητήσουνε. Ὅπως ἡ Θεολογία στόν τόπο μας, πού γιά πολλά χρόνια στράφηκε στή Δύση, μετά τήν ἀπελευθέρωση, καί ἀσφαλῶς ἀλλοτριώθηκε καί μίλησε πολλές φορές καθολικισμό καί προτεσταντισμό, γιατί ὄχι καί ἀθεϊσμό. Τά τελευταῖα ὅμως χρόνια ὅλοι φωνάζουν "ἐπιστροφή στήν παράδοση, στούς Πατέρες, στήν κιβωτό τῆς Ὀρθοδοξίας, στό Ἅγιον Ὅρος". Ἔτσι καί ὁ μοναχισμός στήν Ἑλλάδα θά γυρίσει στό ἦθος τό λογγοβαρδίτικο.

Ἡ παράδοση αὐτοῦ του ἱεροῦ σεμνύου θά σᾶς βοηθήσει νά μήν καταστεῖ τό μοναστήρι οὔτε οἶκος εὐγηρίας γιά τούς ἡλικιωμένους οὔτε κατασκήνωση καί παιδική χαρά γιά τούς νέους. Θά σᾶς κάνει σοβαρούς μοναχούς, πού θά μετράει ἡ παρουσία σας στήν Ἐκκλησία. Καί μέ ἕνα μικρό μου βίωμα γίνομαι σαφέστερος. Ἀπό τά παιδικά μου χρόνια, ἔβλεπα τούς μοναχούς της Λογγοβάρδας νά μήν ἔχουνε τίποτε τό ἰδιαίτερο μεταξύ τους. Καί ἔλεγα καθ’ ἐαυτόν, "μαλλωμένοι εἶναι καί δέν γελοῦν μεταξύ τους καί δέν πειράζονται;" Πέρασαν πολλά χρόνια γιά νά καταλάβω ὅτι ὁ μοναχισμός δέν εἶναι παρεοῦλες καί συντροφιές καί κουβεντοῦλες, ἀλλά τό μυστήριο τῆς μέθεξης, τῆς ἕνωσης τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Τῆς συνεχοῦς προσευχῆς καί συνομιλίας μεταξύ του, πού ἐπιτυγχάνεται ὅταν ὁ μοναχός δέν ἔχει ἀνθρώπινες παρηγοριές καί ζεῖ μόνος μέ τόν μόνο Θεό. Ἀπαράκλητος ἀνθρώπινα εἶναι ὁ μοναχός, γιά νά ἔχει τήν παράκληση καί τήν παρηγοριά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Αὐτή ἡ παράδοση πού ξεκινᾶτε σήμερα νά βιώσετε καί νά συνεχίσετε πολύ θά σᾶς βοηθήσει νά γίνετε γιά τούς κοσμικούς ἀνθρώπους τά παράξενα ὄντα, τά τέρατα τῆς γῆς, ὁ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως ἐν τῷ Παραδείσω, χωρίς γυναίκα καί παιδιά».

Ἀγαπητέ π. Πολύκαρπε, αὐτά τά λόγια εἶναι ἐπίκαιρα καί γιά σένα. Ἔτσι νά ζήσης τόν μοναχισμό. Ἔχεις τήν ἀγάπη μου καί τήν εὐχή μου.