Skip to main content

Στυλιανοῦ Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματική ἑρμηνεία τῶν Ἀναβαθμῶν (Β')

Ἀναβαθμοί Ἦχος Β'

Στυλιανοῦ Γερασίμου, Θεολόγου-Μουσικοῦ

Προχωρώντας στόν δεύτερο ἦχο ἔχουμε νά παρατηρήσουμε ἀρκετά στοιχεῖα γιά τούς ἀναβαθμούς τοῦ ἤχου αὐτοῦ' ὁ πρῶτος ἀναβαθμός τοῦ Β` ἤχου «Ἐν τῷ οὐρανῶ τά ὄμματα ἐκπέμπωμαι τῆς καρδίας, πρός Σέ ὁ Σωτήρ' σῶσον μέ σή ἐπιλάμψει», σχετίζεται μέ τόν 122ο Ψαλμό τοῦ Δαβίδ καί συγκεκριμένα μέ τόν στίχο πού λέει: «Πρός Σέ ἦρα τούς ὀφθαλμούς μου τόν κατοικοῦντα ἐν τῷ οὐρανῶ». Ὁ Θεός λοιπόν κατοικεῖ στόν οὐρανό, ἀφοῦ γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός καθώς εἶναι ἄπειρος καί ἄϋλος στήν οὐσία Του, δέν περιορίζεται σέ κάποιον τόπο. Συνεπῶς ἐμεῖς ὡς δοῦλοι τοῦ Κυρίου ἐπιβάλλεται ἐκεῖ, στόν οὐρανό, νά ὑψώνουμε τά μάτια τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί ὅλες τίς αἰσθήσεις τοῦ σώματος, ζητώντας ἀπό τόν Κύριό το ἄπειρο ἔλεός Του. Κι ἔτσι μόνο ἀντιλαμβάνεται κανείς ὅτι ἡ πίστη στόν Θεό εἶναι ἕνα ἄπειρο καί γοητευτικό μυστήριο. Γιατί, ἄν ὁ Θεός ἀποδεικνυόταν λογικά, τότε δέν θά ἦταν Θεός. Κι ὅταν ἀρχίση αὐτή ἡ λατρευτική καί δοξολογική σχέση μέ τόν οὐράνιο Πατέρα, τότε ὅλα ὑπερβαίνονται καί παίρνουν δημιουργικό νόημα.

Ὁ δεύτερος ἀναβαθμός: «Ἐλέησον ἠμᾶς, τούς πταίοντας Σοί πολλά, καθ’ ἑκάστην ὥραν, ὤ Χριστέ μου, καί δός μοί πρό τέλους τρόπους τοῦ μετανοεῖν Σοί». Ὁ ἱερός ὑμνωδός ἀπευθυνόμενος στόν Χριστό ζητεῖ ἀπό μέρους ὅλου του κόσμου νά τόν εὐσπλαγχνιστῆ καί νά τόν ἐλεήση ἀφοῦ κάθε λεπτό ἁμαρτάνουμε, παραχωρώντας σέ ὅλον τόν κόσμο τρόπους μετανοίας, πρίν φτάση τό τέλος του. Ἀκόμη ζητοῦμε ἀπό τόν Θεό τρόπους μετανοίας πρίν τό θάνατό μας, γιατί μετά τόν θάνατο οὔτε ἡ ἐξομολόγηση οὔτε ἡ μετάνοια ἔχουν ἀξία. Ὁ παρών βίος κατά τούς Πατέρες εἶναι ἕνας ἀδιάλειπτος ἀγώνας. Δέν ξέρουμε ποιά θά εἶναι ἡ στιγμή ὅπου ὁ Θεός θά καλέση τόν κάθε ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό καί ὁ χρυσορρήμων Ἰωάννης τονίζει: «Ἀγών ἐστι καί πάλη πᾶς ὁ παρών βίος» (Λόγος στό Πάσχα, τόμ. ἔ`)

Μέ τόν Τριαδικό ἀναβαθμό «Ἁγίω Πνεύματι τό βασιλεύειν πέλει, τό ἁγιάζειν, τό κινεῖν τήν κτίσιν. Θεός γάρ ἐστιν ὁμοούσιος Πατρί καί Λόγω» Κατά τόν ὑμνωδό εἶναι φυσικό το Ἅγιο Πνεῦμα νά βασιλεύη, νά ἁγιάζη καί νά κινῆ ὅλη τήν κτίση, γιατί δέν εἶναι δυνατόν ὁ Λόγος νά μήν ἔχη Πνεῦμα. Γιατί τό Πνεῦμα πού ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί συνοδεύει τόν Λόγο εἶναι ἐνυπόστατο, εἶναι τό τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἰδιαίτερη Ὑπόσταση τῆς Τριάδος, στήν οἰκονομική φανέρωση ἐπιτελεῖ τό εἰδικό ἔργο τοῦ ἁγιασμοῦ καί τῆς τελείωσης τῶν πάντων μέ κοινή βουλητική ἐνέργεια τῶν τριῶν Προσώπων. Οἱ ἐνέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν κτίση καί τήν ἱστορία πραγματώνουν τήν ἐσχατολογική πορεία τῶν πάντων.

Προχωροῦμε στόν ἑπόμενο ἀναβαθμό τοῦ δευτέρου ἀντιφώνου πού λέει: «Εἰ μή ὅτι Κύριος ἥν ἐν ἠμίν, τίς ἱκανός σῶος φυλαχθῆναι ἐκ τοῦ ἐχθροῦ ἅμα καί ἀνθρωποκτόνου», βασίζεται στόν 123ο Ψαλμό στόν ὁποῖο ὁ ψαλμωδός τονίζει: «Εἰ μή ὅτι Κύριος ἥν ἐν ἠμίν, εἰπάτω δή Ἰσραήλ εἰ μή ὅτι Κύριος ἥν ἐν ἠμίν ἐν τῷ ἐπαναστῆναι ἀνθρώπους ἐφ’ ἠμᾶς, ἄρα ζωντας ἄν κατέπιον ἠμᾶς». Ὅλος ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ ἔπρεπε νά ὁμολογήση καί νά πῆ ὅτι θά χάνονταν, ἄν ὁ Κύριος δέν ἦταν μαζί του προστάτης, ὅταν τά ἐχθρικά ἔθνη θά στρέφονταν ἐναντίον τοῦ Ἰσραήλ. Αὐτά τά λόγια μεταφέρονται στόν ἀνθρωποκτόνο Διάβολο λέγοντας ὅτι, ἄν δέν ἦταν ὁ Κύριος μαζί μας, ποιός θά μποροῦσε νά φυλαχθῆ σῶος ἀπό τόν ἀνθρωποκτόνο Διάβολο. Καί τό φάρμακο σ’ αὐτήν τήν περίπτωση εἶναι νά πιστεύουμε στήν παρουσία τοῦ Θεοῦ. Κι αὐτή ἡ πίστη δέν εἶναι ἕνας διανοητικός ὑπολογισμός καί οὔτε ἕνα ἁπλό θρησκευτικό συναίσθημα, ἀλλά ἡ δυναμική συνάντηση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Μιά συνάντηση πού γεννᾶται ἀπό τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο κι ὄχι ἀπό μιά λογική θεώρηση τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ.

Ὁ δεύτερος ἀναβαθμός τοῦ β` ἀντιφώνου ἀναφέρει: «Τοῖς ὀδούσιν αὐτῶν μή παραδῶς, Σῶτερ, τόν σόν δοῦλον, λέοντος τρόπον, κατ’ ἐμοῦ κινοῦνται καί γάρ οἱ ἐχθροί μου». Ὁ μελωδός ἑρμηνεύει ὡς ἑξῆς: Ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου μήν ἀφήσης νά παραδοθῶ ὁ δοῦλος Σου στά δόντια τῶν ἐχθρῶν μου δαιμόνων καί νά καταφαγωθῶ ἀπό αὐτούς, γιατί κινοῦνται μέ ὁρμή ἐπάνω μου, ὅπως τό λιοντάρι πού κατατρώει τά μικρά ζῶα. Ἅς μήν ξεχνοῦμε ὅτι ἄριστα παρομοιάζεται τό λιοντάρι μέ τόν Σατανᾶ πού παραμονεύει νά ἁρπάξη καί νά καταφάγη τόν πτωχό στήν ἀρετή. Κάθε λεπτό θά πρέπη νά ἐπαγρυπνοῦμε καί νά προσευχόμαστε, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Χριστός: «γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε ἴνα μή εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν». Ἡ προσευχή, τοῦτο τό φάρμακο τῆς ἐγρήγορσης, προφυλάσσει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἁμαρτία, διότι ὁ προσευχόμενος νοῦς στρέφεται στόν Θεό καί ταπεινώνεται ἀπέναντί του. Ὁ Ἅγιος Σιλουανός ἀναφέρει: «Μέ τήν προσευχή ἐρχόμαστε στό Θεό. Ὅποιος μιλᾶ ἐναντίον τῆς προσευχῆς εἶναι φανερό πώς ποτέ δέ γεύτηκε πόσο ἀγαθός εἶναι ὁ Κύριος καί πόσο πολύ μας ἀγαπᾶ».

Στόν Τριαδικό ἀναβαθμό: «Ἁγίω Πνεύματι ζωαρχία καί γέρας' πάντα γάρ τά κτιστά ὡς Θεός ὧν δυναμοί, συντηρεῖ ἐν Πατρί δί’ Υἱοῦ δέ». Ὁ μελωδός ἐδῶ ἀναφέρει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὅλο ζωή καί δόξα καί τά μεταδίδει. Γιατί τά πάντα ἁγιάζονται ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πού εἶναι Θεός. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ὄχι μόνο δημιούργησε τά κτίσματα μαζί μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό, ἀλλά καί μέ τήν δύναμή Του δυναμώνει τήν ἀδυναμία τους. Τό Ἅγιο Πνεῦμα, λοιπόν, δίνει τή ζωή γι’ αὐτό καί στήν πρός Ρωμαίους (ἤ` 11), λέγεται τό ἑξῆς: «Εἰ δέ τό Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος Ἰησοῦν ἐκ νεκρῶν οἰκεῖ ἐν ὑμίν, ὁ ἐγείρας τόν Χριστόν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει καί τά θνητά σώματα ὑμῶν διά τοῦ ἐνοικοῦντος αὐτοῦ Πνεύματος ἐν ὑμίν».

  • Προβολές: 2582