Γράφτηκε στις .

Παναγιώτη Ἀλ. Μελικίδη: Ἐκλογές Μητροπολιτῶν

Παναγιώτη Μελικίδη

Διαβάσαμε πρόσφατα στόν ἡμερήσιο τύπο ὅτι τόν Ὀκτώβριο θά συνέλθη ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας (Ι.Σ.Ι.) προκειμένου νά ἐκλέξη τέσσερεις Ἀρχιερεῖς πού θά πληρώσουν ἀντίστοιχες χηρεύουσες Μητροπόλεις. Ἔτσι στό σημείωμα αὐτό θά δοῦμε, συνοπτικά, τήν διαδικασία πού ἀκολουθεῖται, ὅταν μία Μητρόπολη γιά διάφορους λόγους ἔχη χηρεύσει..

Ἀποκλειστικά ἁρμόδια γιά τήν ἐκλογή Μητροπολιτῶν εἶναι ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας (ΙΣΙ). Ὅταν χηρεύση μιά Μητρόπολη, ὁ Πρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου (ΔΙΣ), πού εἶναι ὁ ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν, διορίζει τοποτηρητή ἀπό τούς ὅμορους Μητροπολίτες καί εἶναι ὁ ἀρχαιότερος τή τάξει. Οἱ ἐξουσίες τοῦ τοποτηρητῆ στήν διοίκηση τῆς ἐπαρχίας εἶναι περιορισμένες. Διεξάγει μόνο τήν τρέχουσα ὑπηρεσία χωρίς νά ἔχη τό δικαίωμα νά ἐπιφέρη μεταβολές στίς Ἐνορίες, στίς Μονές κτλ., παρά μόνο σέ ἐπείγουσες περιπτώσεις καί μετά ἀπό ἄδεια τῆς ΔΙΣ. Ἡ πλήρωση τοῦ θρόνου πρέπει νά γίνη μέσα σέ ἕξι μῆνες ἀπό τήν ἡμέρα τῆς χηρείας. Ἄν στό διάστημα αὐτό πού ὁρίζει ἡ προθεσμία δέν συμπίπτει τακτική Σύνοδος, ἡ Ι.Σ.Ι. ὑποχρεώνεται σέ ἔκτακτη σύγκληση. Ἡ πλήρωση τῆς χηρεύουσας Μητρόπολης μπορεῖ νά γίνη μέ δύο τρόπους: εἴτε μέ μετάθεση (“κατασταση” κατά τήν ἐκκλησιαστική ὁρολογία) ἐν ἐνεργεία Μητροπολίτη ἀπό ἄλλη Μητρόπολη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, εἴτε μέ ἐκλογή Κληρικοῦ, τό ὄνομα τοῦ ὁποίου βρίσκεται στόν “κατάλογο ἐκλογίμων πρός Ἀρχιερατεία”. Σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 24 πάρ.3 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη (ΚΧ), γιά νά πραγματοποιηθῆ μιά μετάθεση ἐπιβάλλεται νά γίνουν δύο ψηφοφορίες: Ἡ πρώτη ἀφορᾶ τό θέμα ἄν ἡ πλήρωση τοῦ θρόνου θά γίνη τελικά μέ τήν χρήση τοῦ μεταθετοῦ καί ἡ δεύτερη ἀφορᾶ τό πρόσωπο τοῦ μετατιθεμένου. Γιά νά ληφθῆ ἀπόφαση ἀπαιτεῖται ἡ ψῆφος τῶν 2/3 ἀπό τούς παρόντες. Ἐπανάληψη τῆς δεύτερης ψηφοφορίας ἀπαγορεύεται.

Ἄν δέν τεθῆ θέμα μεταθετοῦ ἤ ἄν ἡ ὅλη προσπάθεια ἀποτύχη, ἡ πλήρωση γίνεται μέ ἐκλογή. Ἐκλόγιμοι, ἐκτός ἀπό τούς ἄγαμους κληρικούς πού περιλαμβάνονται στόν εἰδικό κατάλογο, εἶναι σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 25 πάρ. 2 τοῦ ΚΧ. οἱ “καθ’ οἱονδήποτε τρόπον σχολάζοντες” Μητροπολίτες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (ἐδῶ σύμφωνα μέ τήν ἑρμηνεία τοῦ καθηγητῆ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ δικαίου, Σπύρου Τρωϊάνου, θά πρέπη νά ἑξαιροῦνται ὅσοι ἀπό τούς “σχολάζοντες” εἶναι ἔκπτωτοι, καθώς καί ὅσοι ἔχουν ἀπαλλαγή ἀπό τά καθήκοντά τους ἤ παραιτήθηκαν γιά λόγους ὑγείας ἤ ἡλικίας), οἱ Βοηθοί Ἐπίσκοποι καί οἱ Τιτουλάριοι Μητροπολίτες καί Ἐπίσκοποι.

Στό σημεῖο αὐτό νά διευκρινίσουμε ὅτι οἱ Τιτλουλάριοι ταυτίζονται ἐννοιολογικά μέ τούς βοηθούς Ἐπισκόπους, πού εἶναι παλαιός θεσμός. Τά πρόσωπα αὐτά δέν ἔχουν καμιά διοικητική ἐξουσία, ἔχουν τόν τίτλο μιᾶς “πάλαι ποτέ διαλαμψάσης” Ἐπισκοπῆς ἤ Μητρόπολης καί κατέχουν ἐπιτελικές θέσεις στήν Ἀρχιεπισκοπή ἤ σέ Μητροπόλεις, ὅπου γιά διάφορους λόγους ὁ Προϊστάμενος Ἀρχιερέας δέν εἶναι σέ θέση νά ἀσκήση μόνος του τά ποιμαντορικά καί διοικητικά του καθήκοντα. Νά ἀναφέρουμε ἐπίσης ὅτι Μητροπολίτες πού ἀποχώρησαν ἀπό τήν ἐνεργό ὑπηρεσία, σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 58 τοῦ Κ.Χ., μποροῦν νά φέρουν τόν τίτλο μιᾶς “πάλαι ποτέ διαλαμψάσης” Ἐπισκοπῆς ἤ Μητρόπολης, ἄν βέβαια καί οἱ ἴδιοι συναινοῦν.

Ἡ ἐκλογή τῶν Μητροπολιτῶν διεξάγεται μέ μυστική ψηφοφορία σέ δύο φάσεις. Στήν πρώτη κάθε ἐκλογέας γράφει στό ψηφοδέλτιό του τά ὀνόματα τριῶν ἐκλογίμων. Ἀπό τούς τρεῖς πρώτους πού ἀναδεικνύει ἡ ψηφοφορία σχηματίζεται ἕνα τριπρόσωπο δελτίο ἀπό τό ὁποῖο, στή δεύτερη φάση, ἐκλέγεται ὁ ἕνας μέ σχετική πλειοψηφία. Σέ περίπτωση ἰσοψηφίας προβλέπει τό ἄρθρο 25 πάρ. 3 τοῦ Κ.Χ. “Εν περιπτώσει ἰσοψηφίας εἴτε μεταξύ των Μητροπολιτῶν, εἴτε μεταξύ Ἐπισκόπων, προτιμᾶται ὁ ἔχων τά πρεσβεία Ἀρχιερωσύνης, μεταξύ Πρεσβυτέρων ἤ Διακόνων προτιμᾶται ὁ κατά βαθμόν ἀνώτερος, μεταξύ δέ Πρεσβυτέρων ὁ ἔχων τά πρεσβεία τῆς ἱερωσύνης”.

Ἀμέσως μετά τήν ψηφοφορία καί τήν ἀνάδειξη τοῦ ἐκλεκτοῦ τελοῦνται τό Μικρό καί τό Μεγάλο Μήνυμα. Στίς τελετές αὐτές ἀνακοινώνεται (στό πρῶτο ἀπό τόν Πρόεδρο τῆς Συνόδου καί στό δεύτερο ἀπό ὅλη τή Σύνοδο) τό ἀποτέλεσμα τῆς ἐκλογῆς στόν ἐκλεγέντα, πού δηλώνει ἄν τό ἀποδέχεται ἤ ὄχι. Στή συνέχεια διαβιβάζεται στό Ὑπουργεῖο Ἐθνικῆς Παιδείας καί Θρησκευμάτων τό πρακτικό ἐκλογῆς, γνωστοποιεῖται ἡ τέλεση τοῦ Μηνύματος καί τῆς χειροτονίας, ἄν ὁ ἐκλεγμένος δέν εἶχε τόν βαθμό τῆς Ἀρχιερωσύνης. Ὁ Ὑπουργός ἀφοῦ ἀσκήσει ἔλεγχο νομιμότητας ὑποχρεώνεται νά προκαλέση ἔκδοση Προεδρικοῦ Διατάγματος “περί ἀναγνωρίσεως καί καταστάσεως τοῦ ἐκλεγέντος” μέσα σέ δέκα ἡμέρες. Μετά τή δημοσίευση τοῦ Διατάγματος στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως ὁ νέος Μητροπολίτης μέ τήν παρουσία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου δίνει μπροστά στόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας τή “διαβεβαίωση”, πού ὁρίζουν τά ἄρθρα 16 πάρ. 1 καί 26 πάρ. 2 τοῦ Κ.Χ. Μετά τήν τελετή γίνεται ἡ ἐνθρόνιση σύμφωνα μέ τήν ἐκκλησιαστική τάξη.