Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, 25 Ἰανουαρίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καταγόταν ἀπὸ τὴν Ναζιανζὸ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἡ μητέρα τοῦ Νόννα ἦταν εὐσεβὴς Χριστιανή, ἐνῷ ὁ πατέρας του ἦταν ἀρχικὰ ὀπαδὸς τοῦ συστήματος τῶν Ὑψισταρίων, ἑνὸς κράματος ἀπὸ ἰουδαϊκὰ καὶ ἐθνικὰ θρησκευτικὰ στοιχεῖα, καὶ στὸ ὁποῖο ἡ λατρεία τοῦ ὑψίστου Θεοῦ συνδυαζόταν μὲ τὴν λατρεία τοῦ πυρός. Ἡ σύζυγός του μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴν καθημερινὴ παρακίνησή της κατόρθωσε τὴν ἐπιστροφή του στὴν Χριστιανικὴ πίστη. Βαπτίσθηκε ἀπὸ Ἐπισκόπους τῆς περιοχῆς καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Γρηγόριος. Λίγο ἀργότερα χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Ναζιανζοῦ. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος παρομοιάζει τοὺς γονεῖς του μὲ τὸν Ἀβραὰμ καὶ τὴν Σάρραν, ἐπειδὴ ἀπέκτησαν τρία παιδιὰ σὲ προχωρημένη ἡλικία, ἤτοι τὴν Γοργονία, τὸν Γρηγόριο καὶ τὸν Καισάριο.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος ἀπὸ τὸν πατέρα του καὶ Ἐπίσκοπος ἀπὸ τὸν φίλο του Βασίλειο. Ὑπῆρξε μεγάλος Θεολόγος. Στὴν ὑμνογραφία ἐξυμνεῖται κυρίως ὡς "τῶν θεολόγων ὁ νοὺς ὁ ἀκρότατος". Ἡ Ἐκκλησία τὸν ἐτίμησε ἀπονέμοντάς του τὸν τίτλο τοῦ Θεολόγου, τὸν ὁποῖο ἐπεφύλαξε σὲ τρεῖς μόνον ἁγίους. Οἱ ἄλλοι δύο εἶναι ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης καὶ ὁ ὅσιος Συμεῶν ὁ Νέος Θεολόγος.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος κλήθηκε νὰ ἀναλάβη τὴν ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως σὲ μιὰ ἐποχὴ δύσκολη, κατὰ τὴν ὁποία εἶχαν ἐπικρατήσει οἱ αἱρετικοὶ Ἀρειανοὶ γιὰ σαράντα χρόνια καὶ ἡ αὐτοκρατορικὴ αὐλὴ εὐνοοῦσε τὴν αἵρεση. Ἐκεῖ, παρὰ τὶς μεγάλες δυσκολίες, ἔλαμψε τὸ θεολογικό του χάρισμα, ἀλλὰ καὶ τὸ μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς του. Ἐξεφώνησε τὶς περίφημες περὶ θεολογίας ὁμιλίες του καὶ ὁ μικρὸς Ναὸς στὸν ὁποῖο ὁμιλοῦσε καὶ λειτουργοῦσε ὀνομάσθηκε Ἀναστασία, ἐπειδὴ ἀνέστησε τὸν θεῖο λόγο. Τελικά, ὁ αὐτοκράτορας Θεοδόσιος τοῦ παρέδωσε τὸν καθεδρικὸ Ναὸ καὶ ἡ Β' Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τὸν ἀνέδειξε Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ ἐχθροί του ὅμως ἔθεσαν θέμα ἀντικανονικότητος τῆς ἐγκαταστάσεώς του στὸν θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπειδὴ τάχα κατεῖχε ἄλλην ἕδρα. Ἡ καταγγελία ὅμως αὐτὴ δὲν εὐσταθοῦσε, διότι στὴν πόλη Σάσιμα δὲν ἐγκαταστάθηκε ποτέ. Ὅμως γιὰ νὰ μὴ δημιουργηθῇ σχίσμα στὴν Ἐκκλησία, ἀνεχώρησε ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀφοῦ πρῶτα ἐξεφώνησε ἀπὸ τὴν προεδρικὴν ἕδρα τῆς Συνόδου ἕναν συγκινητικὸ λόγο, μὲ τὸν ὁποῖο ἀπεκάλυπτε ὅλο τὸ μεγαλεῖο τῆς πνευματικῆς του δυνάμεως. Εἶπε ὅτι ἐὰν ἦταν αὐτὸς αἴτιος τῆς διαιρέσεως, ἂς ἐρρίπτετο στὴν θάλασσα ὅπως ὁ Ἰωνᾶς, γιὰ νὰ παύση ἡ τρικυμία. Καὶ ἀπεχώρησε γιὰ νὰ πάη νὰ βρῇ "τὴν φίλη του ἡσυχία".

Ὁ βίος καὶ τὰ συγγράμματά του μᾶς δίνουν τὴν ἀφορμὴ νὰ τονίσουμε πολλὰ καὶ σημαντικά, ἀλλὰ ἡ στενότης τοῦ χώρου μας ἐπιτρέπει νὰ ἀναφέρουμε, ἐντελῶς τηλεγραφικά, τὰ ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἦταν ὄνομα καὶ πρᾶγμα Θεολόγος, ἐπειδὴ εἶχε προσωπικὴ γνώση καὶ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ. Οἱ ὁμιλίες του, καὶ κυρίως οἱ ἑορταστικοί του λόγοι στὶς μεγάλες Δεσποτικὲς Ἑορτές, ἔχουν θεολογικὸ περιεχόμενο, ἐπειδὴ τὸ Ὀρθόδοξο κήρυγμα εἶναι κατήχηση καὶ ταυτόχρονα μύηση στὸ μυστήριο τῆς θεολογίας. Ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία εἶναι τρόπος ζωῆς καὶ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ καθαρθῇ ἀπὸ τὰ πάθη, γιὰ νὰ μπορέση νὰ ἀποκτήση προσωπικὴ κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι ἁπλῶς ἀνώτερη δύναμη ἢ ἀφηρημένη ἰδέα, ἀλλὰ Πρόσωπο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅπως ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἔτρεφε καὶ τρέφει τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ νάματα τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, ἡ ὁποία προσφέρει λύσεις στὰ μεγάλα ὑπαρξιακά του προβλήματα.

Τὸ Ὀρθόδοξο κήρυγμα σήμερα, ἔχει ἐπηρεασθῇ, δυστυχῶς, ἀπὸ ξένα πρότυπα καὶ ἀπὸ τὴν ἐκκοσμίκευση. Βέβαια, ὑπάρχουν καὶ οἱ ἐξαιρέσεις, ἀλλὰ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀκούει κανεὶς κηρύγματα κοινωνικά, ἠθικίστικα, ἄχρωμα, καὶ ἄγευστα τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας, ποὺ ἀφήνουν τὸν ἄνθρωπο ἀσυγκίνητο καὶ ἀθεράπευτο. Οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὡς ποιμένες, καταπιάνονταν ἀσφαλῶς καὶ μὲ τὰ διάφορα κοινωνικὰ θέματα καὶ προβλήματα, ἀλλὰ τὸ ἔκαναν ὡς Θεολόγοι. Δηλαδὴ μελετούταν τὰ θέματα καὶ πρότειναν λύσεις μέσα ἀπὸ τὴν προοπτικὴ τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας.

Δεύτερον. Εὑρισκόμαστε στὸν πρῶτο μῆνα τοῦ χρόνου καὶ ὅπως εἶναι γνωστό, συνηθίζουμε νὰ εὐχόμαστε ὁ ἕνας στὸν ἄλλο "χρόνια πολλά". Καὶ αὐτὸ τὸ κάνουμε, ἐπειδὴ ἀγαποῦμε τὴν ζωὴ καὶ ἐπιθυμοῦμε νὰ ζήσουμε ὅσο γίνεται περισσότερο. Κανεὶς δὲν ἐπιθυμεῖ τὸν θάνατο, ἐπειδὴ δὲν ἔχει δημιουργηθῇ γιὰ νὰ πεθάνη, ἀλλὰ γιὰ νὰ ζῇ αἰώνια. Ὁ θάνατος εἶναι κάτι τὸ ξένο καὶ παρείσακτο στὴν ζωή μας. Εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας, τῆς κακῆς χρήσεως τῆς ἐλευθερίας μας, τῆς ἀνυπακοῆς μας στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ ἔχει ὕψιστο σκοπὸ καὶ ὡς ἐκ τούτου μεγάλη σπουδαιότητα καὶ ἀξία. Ἀξίζει νὰ μελετήσουμε τὴν ἀξία καὶ τὸν σκοπὸ τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου μέσα ἀπὸ τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Θὰ μᾶς πῇ ὁ Ἅγιος ὅτι ὁ ἄνθρωπος "εἶναι ζῶον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου τὴ πρὸς τὸν Θεὸν νεύση θεούμενον". Δηλαδή, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι πλασμένος γιὰ τὸ ἐνταῦθα, ἀλλὰ γιὰ τὴν αἰωνιότητα. Στὴν παροῦσα ζωὴ οἰκονομεῖται, ἤτοι ζῇ, ἀναπνέει, τρώει, πίνει, ἐργάζεται, γίνεται μοναχός, παντρεῦται, ἀλλὰ ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς του εἶναι ἄλλος. Εἶναι ἡ θέωση, ἤτοι ἡ κοινωνία μὲ τὸν ἅγιο Τριαδικὸ Θεό, ποὺ ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν σωστὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας του καὶ τὴν ὑπακοή του στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀληθινή μας πατρίδα δὲν εἶναι ἐνταῦθα, ἀλλὰ ἀλλαχοῦ. Εἶναι ἡ βασιλεία τοῦ ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ζοῦμε ἐνταῦθα, ἀλλὰ πρέπει νὰ μεθιστάμεθα ἀλλαχοῦ, ἤτοι νὰ πολιτευόμεθα στὸν οὐρανό.

Ἀξίζει νὰ ἐντρυφήσουμε στὴν Ὀρθόδοξη θεολογία, ἡ ὁποία προσφέρει λύσεις στὰ καθημερινά μας προβλήματα, ἀλλὰ καὶ βοηθᾶ στὴν ὑπέρβαση τοῦ ἐνταῦθα, δηλαδὴ τοῦ θανάτου καὶ τὴν ἀπόλαυση τῆς ζωῆς, ὄχι ἁπλῶς γιὰ πολλὰ χρόνια, ἀλλὰ αἰώνια.