Θωμᾶ Παναγιωτόπουλου: Ἑορτασμὸς Ἀπελευθέρωσης Ναυπάκτου

Ἑορτάσθηκε φέτος ἡ 175η ἐπέτειος τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Ναυπάκου ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό, τὴν 18η Ἀπριλίου 1829. Ἀποδόθηκε ἡ ὀφειλομένη ἐνθύμιση, τιμὴ καὶ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὰ πρόσωπα ἐκεῖνα ποὺ συνετέλεσαν στὴν ἀπελευθέρωση, ἡ ἐπέτειος τῆς ἀπελευθέρωσης πιθανὸν εἶχε συγχωνευθῇ, κατὰ κάποιον τρόπο, ἀπὸ τὴν 25η Μαρτίου. Ὡστόσο, χρειάσθηκαν ἰδιαίτερες προσπάθειες γιὰ νὰ προσαρτηθῇ στὸ νέο Ἑλληνικὸ Κράτος καὶ ἡ Ναύπακτος μαζὶ μὲ μεγάλο τμῆμα τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος.

Θωμᾶ Παναγιωτόπουλου: ἑορτασμὸς ἁπελευθέρωσης ΝαυπάκτουΤο πρόγραμμα τῶν ἐκδηλώσεων ποὺ διοργάνωσε ὁ Δῆμος Ναυπάκτου περιελάμβανε δοξολογία στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, χαιρετισμὸ τοῦ Μητροπολίτου καὶ τοῦ Δημάρχου Ναυπάκτου, ἐκφώνηση τοῦ πανηγυρικοῦ τῆς ἡμέρας, συναυλία παραδοσιακῆς μουσικῆς μὲ τὴν Χορωδία τοῦ Δήμ. Ὠδείου Πρεβέζης καὶ δημοτικοὺς χοροὺς μὲ τὸ χορευτικὸ συγκρότημα τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Ναυπακτίας καὶ Δωρίδας. Οἱ ἐκδηλώσεις φιλοξενήθηκαν στὸ Πνευματικὸ Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Στὸν ἐπετειακὸ λόγο του ὁ Δήμ. Σύμβουλος καὶ Διευθυντὴς τοῦ 2ου Δήμ. Σχολείου κ. Θωμᾶς Παναγιωτόπουλος περιέγραψε τὰ ἱστορικὰ γεγονότα, ὅπου ξεχωρίζουν οἱ συντονισμένες προσπάθειες, σὲ διπλωματικὸ καὶ στρατιωτικὸ ἐπίπεδο, τοῦ Κυβερνήτη Καποδίστρια νὰ συμπεριλάβη ὅσο τὸ δυνατὸν μεγαλύτερο τμῆμα τοῦ ὑποδουλωμένου Ἑλληνισμοῦ στὸ νέο κράτος.

18 Ἀπριλίου 1829

τοῦ Θωμᾶ Παναγιωτόπουλου

Πρὶν 175 χρόνια, τὸ πρωϊνὸ τῆς 18ης Ἀπριλίου, ὁ συνταγματάρχης Πιέρη, ἐπί κεφαλῆς ἀνδρῶν τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ὕψωνε τὴν γαλανόλευκη ψηλὰ στὴν ἀκρόπολη τοῦ Κάστρου μας...

Μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Κυβερνήτη Ἰωάννη Καποδίστρια στὴν πρωτεύουσα τοῦ νέου ἑλληνικοῦ κράτους, στὶς 6 Ἰανουαρίου 1828, οἱ Προστάτιδες Δυνάμεις εἶχαν προαποφασίσει ὡς ἔκτασή του τὴν Πελοπόννησο καὶ τὶς Κυκλάδες, μὲ τὸ Πρωτόκολλο τῆς 16ης Νοεμβρίου 1828. Ἦταν μιὰ λύση ποὺ συμβίβαζε τὰ ἀντιτιθέμενα συμφέροντα, ἰδιαίτερα τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας, στὸ χῶρο τῆς Μεσογείου. Εἰς μάτην ὁ Κυβερνήτης, πρὶν φθάση στὴν Ἑλλάδα, ἀξίωνε μὲ τὸ ὑπόμνημά του, τῆς 3ης Ὀκτωβρίου 1827, τὰ ἱστορικὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων γράφοντας:

"Τὰ ὅρια τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τεσσάρων μὲν αἰώνων διεγράφησαν ὑπὸ δικαιωμάτων, τὰ ὁποῖα οὔτε χρόνος, οὔτε αἱ πολύμορφοι συμφοραί, οὔτε ἡ δορυκτησία οὐδέποτε ἴσχυσαν νὰ παραγράψωσιν, διεγράφησαν δὲ ἀπὸ τοῦ 1821 διὰ τοῦ αἵματος τοῦ χυθέντος εἰς τὰς σφαγὰς τῶν Κυδωνίων, τῆς Κύπρου, τῆς Χίου, τῆς Κρήτης, τῶν Ψαρῶν, τοῦ Μεσολογγίου καὶ τὰς πολυαρίθμους ναυμαχίας τε καὶ πεζομαχίας, ἐν αἷς ἐδοξάσθη τὸ γενναῖον τοῦτο Ἔθνος....". Νωρίτερα, 31 Αὐγούστου 1827, εἶχε ὑποβάλει λαμπρὸ ὑπόμνημα "πρὸς τὰ Ἀνακτοβούλια Ἀγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας", ἐκθέτοντας τὴ δεινὴ θέση τῶν Ἑλλήνων, διατυπώνοντας ἐπιγραμματικὰ τὴν κατάσταση τῆς ἐρειπωμένης χώρας, ἀλλὰ καὶ τὸ φρόνημα τῶν Ἑλλήνων ἐπαναστατῶν.

Προσωπικότητα διαμορφωμένη μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία, μὲ διεθνὲς κῦρος καὶ ἐξαιρετικὲς ἱκανότητες στὸ διπλωματικὸ πεδίο. Ὡς ἀρχὴ στὶς ἐνέργειές του εἶχε τὸ "διὰ βαθμὸν προχωρεῖν", ἀποφεύγοντας νὰ παρουσιάζη ἀπὸ τὴν ἀρχὴ πλήρως τὶς ἀπόψεις του ἐμφανίζοντας μέρος μόνον ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς διεκδικήσεις, ὅσο ἔκρινε ὅτι ἐπέτρεπαν οἱ γενικὲς συνθῆκες καὶ προχωροῦσε τολμηρότερα, ἐφόσον ἡ θέση τῆς χώρας καὶ οἱ γενικὲς συνθῆκες παρουσιάζονταν βελτιωμένες.

Στὰ πλαίσια αὐτά, ἀπὸ τὴν ἀρχή, ἀπέβλεπε στὴν ἀνακατάληψη τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδας καὶ κατ ἐπέκταση τῆς Ναυπάκτου, γιατί γνώριζε ὅτι κατὰ τὴ διευθέτησή του ἑλληνικοῦ ζητήματος ἡ Πελοπόννησος ἦταν ἐξασφαλισμένη, ἐνῷ ὑπῆρχε ἐνδεχόμενο ἀντίδρασης γιὰ τὴν Στερεὰ Ἑλλάδα. Ἔπρεπε, λοιπόν, νὰ καταρριφθῇ τὸ ταχύτερο τὸ ἀπόρθητο φρούριο, μοναδικὸ στὴν Εὐρώπη μὲ πέντε διαζώματα, γιὰ νὰ ὑπάρξη τετελεσμένο γεγονὸς στρατιωτικῆς κατοχῆς κατὰ τὸ χρόνο τῶν διπλωματικῶν συζητήσεων. Συνάμα δὲ νὰ προφυλαχθοῦν, καὶ στὰ πλαίσια πάντα τῆς πολεμικῆς του πολιτικῆς, οἱ καλὲς σχέσεις μὲ τὶς τρεῖς δυνάμεις, ποὺ θὰ ἔκριναν τὴν τύχη τοῦ Ἔθνους μας. Ἡ Ναύπακτος μὲ τὴν ὀχύρωσή της ἀποτελοῦσε στρατηγικὸ κόμβο μεγάλης σημασίας, λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ κατοχή της ἐνίσχυε, καὶ ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτή, τὰ ἐπιχειρήματα γιὰ τὴν διερεύνηση τῶν ὁρίων τοῦ νέου κράτους.

Γνωρίζοντας ὁ Κυβερνήτης καὶ τὴ διάσταση τῶν ἀπόψεων μεταξὺ τῶν Ἀγγλων καὶ τῶν Γάλλων ἀποφάσισε τὴν γρήγορη ἐξέλιξη τῶν γεγονότων. Μάλιστα στὰ πλαίσια τῶν πολιτικῶν διεργασιῶν στὶς 23 Ἰανουαρίου 1829, διορίζει "Πληρεξούσιο Τοποτηρητὴ" στὴ Στερεὰ Ἑλλάδα μὲ τὸ ὑπ ἀριθμὸν 8905 διάταγμα τὸν ἀδερφό του Αὐγουστῖνο Καποδίστρια. Πράξη καθαρὰ πολιτική, δεδομένης τῆς ἄγνοιας τοῦ Αὐγουστίνου περὶ τὰ στρατιωτικά. Ἐνῷ ταυτόχρονα στὸ διπλωματικὸ πεδίο συνεχίζονται οἱ ἐνέργειές του γιὰ τὴν ἐξουδετέρωση τῶν δυσμενῶν σημείων τοῦ Πρωτοκόλλου τοῦ Νοεμβρίου 1828.

Στὸ πεδίο τῶν μαχῶν ἐκστρατευτικὸ σῶμα ὑπὸ τὸν Κίτσο Τζαβέλλα ἀνέλαβε πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις κάτω ἀπὸ σκληρότατες συνθῆκες τὸ χειμῶνα τοῦ 1828-1829, ἀποτελούμενο ἀπὸ τὶς χιλιαρχίες τοῦ Κίτσου Τζαβέλλα καὶ τοῦ Ι. Στράτου καὶ μιὰ πεντακοσαρχία ὑπὸ τὸν Νικολὸ Τζαβέλλα, ἀφοῦ ἀπελευθέρωσαν, συνεπικουρούμενες ἀπὸ τοὺς νταϊφάδες τῶν ρουμελιωτὼν ὁπλαρχηγῶν, τὴν ὀρεινὴ Ρούμελη, ἀπέκλεισαν τὸ Κάστρο τῆς Ναυπάκτου ὑπὸ τὸν Κιὸρ Ἰμπραὴμ Πασᾶ καὶ ἄρχισε ὁ ἀγῶνας γιὰ τὴν ἐκπόρθησή του...

Τόση σημασία ἀπέδωσε ὁ Κυβερνήτης Καποδίστριας στὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ναυπάκτου, ὥστε στὶς 8 Ἀπριλίου 1829, κατέφθασε πρὸ αὐτῆς, ὅπου τὴν ἑπομένη ἄρχισαν οἱ διαπραγματεύσεις μὲ τὸν ἀπεσταλμένο τοῦ Φρουράρχου Κιὸρ Ἰμπραὴμ Πασᾶ Ἀχμέτμπεη καὶ μὲ τὴ μεσολάβηση τοῦ διερμηνέα τοῦ Ρωσικοῦ Προξενείου τῆς Πάτρας Παπαρηγόπουλου, ὁ ὁποῖος ἦταν φλογερὸς καὶ ἔμπιστος Φιλικός, γιὰ τὴν παράδοση τοῦ Φρουρίου καὶ τὴν ἀποχώρηση τῶν Ὀθωμανῶν, ἀφοῦ πλέον εἶχε γίνει συνείδησή τους ὅτι ὁ ἀγῶνας εἶναι μάταιος. Σύμφωνα μὲ τοὺς ὅρους ἡ ἐκκένωση τοῦ Κάστρου θὰ γινόταν ἀπὸ 21 ἕως 25 Ἀπριλίου, ὅμως ὑπὸ τὴν πίεση τοῦ Καποδίστρια ἄρχισε στὶς 18 Ἀπριλίου, ἡμέρα νίκης καὶ λευτεριᾶς.

Ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Ναυπάκτου ἀπὸ τὸν Ὀθωμανικὸ ζυγὸ ὑπῆρξε ἱστορικὸ γεγονὸς γιὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα 1828-1829, ὄχι μόνο γιὰ τὴν στρατηγική της θέση στὴ Ρούμελη, ἀλλὰ καὶ γιατί προπαρασκεύασε τὴν παράδοση τῶν φρουρῶν τοῦ Μεσολογγίου καὶ τοῦ Αἰτωλικοῦ, τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδας. Στὴ σημασία τοῦ γεγονότος αὐτοῦ ἀναφερόμενος ὁ πολὺς Σπυρίδων Τρικούπης ἔγραψε:

"Ἡ ἅλωσις τῆς Ναυπάκτου στερέωσε τὸν ἀγῶνα κατὰ τὴν Στερεὰν Ἑλλάδα καὶ ἀπήλπισεν ὅλους στὴν δυτικὴν Ἑλλάδα Τούρκους, οἵτινες ἐγκαταλιπόντες ὅσας κατεῖχον ἐν αὐτῇ θέσεις, ἐκτὸς τῶν ἐν Μεσολογγίῳ καὶ Αἰτωλικώ, ἀνεχώρησαν εἰς Πρέβεζαν", ἐνῷ, "ἡ ἐλευθέρωσις τῆς Ναυπάκτου προετοίμασεν τὴν τοῦ Μεσολογγίου"...

Τὸ νέο ἑλληνικὸ κράτος δὲν γεννήθηκε ὡς δωρεὰ τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. Προηγήθηκε μακροχρόνιος ἀγῶνας ὡς τὸ 1832, ποὺ γίνεται κράτος μὲ σαφῆ ὅρια, σχετικὰ ἐπαρκῆ χῶρο καὶ στοιχειώδη ἀσφάλεια. Μόνιμη ἐπιδίωξη τοῦ Κυβερνήτη Καποδίστρια, ποὺ ἡ δολοφονία του τὸ προηγούμενο ἔτος δὲν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ γευθῇ τοὺς καρποὺς τῶν διπλωματικῶν του ἀγώνων...

Αὐτὴ τὴν ἡμέρα οἱ Ναυπάκτιοι ἑορτάζουμε, πρέπει νὰ ἑορτάζουμε τὴν ἐλευθερία τῆς πόλης μας, ἐλευθερία ποὺ ἀποτέλεσε τὴ βασικὴ αἰτία νὰ θεμελιωθοῦν καὶ διευρυνθοῦν τὰ ὅρια τοῦ νεότερου ἑλληνικοῦ κράτους. Αὐτὴ δὲ τὴν ἱστορία καὶ τὴ συμβολή της ἔχουμε χρέος νὰ διαφυλάξουμε καὶ νὰ μεταλαμπαδεύσουμε στὶς νέες γενιές, ἰδιαίτερα στοὺς μαθητὲς τῶν σχολείων μας μέσα ἀπὸ τὴ διδασκαλία τοῦ μαθήματος τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας, δημιουργῶντας τους ἱστορικὴ συνείδηση...