τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Συνέντευξη στην Παρασκευή Βονάτσου του newsbomb.gr

1. Μήπως τά Μ.Μ.Ε., ὑποσυνείδητα, φρενάρουν τό δικαίωμα στή θρησκευτική ἐλευθερία; Μήπως δηλαδή παρουσιάζονται ὡς ἀναχρονιστικές, ἐπιλογές ὅπως τό νά ἐκκλησιάζεται κανείς ἤ νά δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι πιστεύει καί ὅτι εἶναι χριστιανός ὀρθόδοξος;

Κατ’ ἀρχήν θέλω νά πῶ ὅτι πρέπει νά σεβόμαστε τά δικαιώματα τῶν ἀνθρώπων καί τίς θρησκευτικές τους ἐλευθερίες, ὅταν βεβαίως δέν κατα-στρατηγεῖται ἡ ἑνότητα τῆς κοινωνίας καί τῶν συνανθρώπων μας. Σέ σχέση μέ τήν στάση τῶν Μ.Μ.Ε. ἔναντι τοῦ δικαιώματος τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας νομίζω ὅτι ἡ πλειονότητα τῶν Μ.Μ.Ε. ἴσως δέν ἔχει πρόθεση νά ὑπονομεύση τό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας, ἀλλά ἐπιδιώκει νά ἐκφράση τίς ἀπαιτήσεις τῆς πλειοψηφίας τῶν ἀνθρώπων πού δέν θρησκεύονται ἤ ἴσως δέν θέλει νά προβάλλη τά ποικιλόμορφα θρησκευτικά μορφώματα. Πάντως, ἀπαιτεῖται ὡριμότητα ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά συνδυάζη τά δικαιώματα μέ τά καθήκοντα, τήν ἐλευθερία μέ τήν αὐτοδέσμευση, τήν θρησκεία μέ τήν κοινωνία, νά συντονίζεται ἡ ἑνότητα τοῦ συνόλου τῆς κοινωνίας μέ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν ἑνότητα τοῦ συνόλου.

2. Ὑπάρχει τάση ἀποχριστιανισμοῦ στά ΜΜΕ καί ἀμφισβήτηση τοῦ ρόλου τῆς Ἐκκλησίας; (παρουσιάζονται μήπως πολύ περισσότερο τά σκάνδαλα ἤ τά εὐτράπελα καί ἐκλείπει τό πνευματικό στοιχεῖο;)

Τά Μ.Μ.Ε. εἶναι ἐργαλεῖα τά ὁποῖα προβάλλουν τίς ἐπιλογές –θετικές ἤ ἀρνητικές– αὐτῶν πού τά διευθύνουν. Γενικά ὑπάρχει στήν κοινωνία μας μιά τάση ἀποχριστιανοποίησης καί μιά προβολή ἑνός ἄλλου δυτικοῦ πολιτιστικοῦ προτύπου, καί αὐτό ἐπηρεάζει καί τούς ἀνθρώπους πού ἐργάζονται στά Μ.Μ.Ε. Ἀπό μερικούς ὑπάρχει καί ἀμφισβήτηση τοῦ ρόλου τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπίσης προβάλλονται περισσότερο τά ἀρνητικά πού ὑπάρχουν καί μέσα στήν Ἐκκλησία, μέσα στήν προοπτική πού ὑφίσταται ὅτι εἴδηση εἶναι ἡ κακή εἴδηση. Μέ ἐνοχλεῖ, ὅμως, τό γεγονός ὅτι μερικοί ἀντί νά προβάλλουν τά γεγονότα, τά παραποιοῦν ἐσκεμμένως, καθώς ἐπίσης μερικοί ἄλλοι εἶναι «μονομανεῖς» μέ ἱερά καί ἀξιοσέβατα πρόσωπα, ἴσως γιατί «πουλάει» τό θέμα.

3. Τό τελευταῖο διάστημα δημιουργοῦνται σελίδες στά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης μέ χριστιανικό περιεχόμενο, οἱ ὁποῖες ἀναπαράγονται ἀπό τά προσωπικά προφίλ πολλῶν χρηστῶν. Πιστεύετε ὅτι μπορεῖ νά συνεισφέρουν θετικά πρός τήν κατεύθυνση τῆς ἐνίσχυσης τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος; Εἶναι ἕνας -μοντέρνος- τρόπος ἄσκησης τοῦ δικαιώματος τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας;

Ὅταν παρατηρεῖται κενό στήν ἐνημέρωση πάνω σέ ἐκκλησιαστικά θέματα ἀπό τά γενικά καί σοβαρά ΜΜΕ, τότε ἐμφανίζονται διάφοροι ἄνθρωποι πού θέλουν νά ἀναπληρώσουν αὐτό τό κενό, δημιουργώντας δικά τους μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης. Μερικοί ἀπό αὐτούς κάνουν καλά τήν δουλειά τους, μέ σοβαρότητα καί ὑπευθυνότητα. Ἄλλοι ὅμως δημιουργοῦν προβλήματα στήν Ἐκκλησία μέ τήν ἐπιθετικότητα, τόν ὑπερβάλλοντα ζῆλο, τίς ἐμμονές τους, ἀκόμη καί τήν σκοπιμότητα. Ἡ λεγόμενη θρησκευτική ἐλευθερία δέν μπορεῖ νά ἐκφράζεται ἀνεξέλεγκτα. Σκέπτομαι πολλές φορές ὅτι εἶναι καλύτερα νά ἀδιαφορῆ κανείς γιά ἐκκλησιαστικά ζητήματα πού δέν τά γνωρίζει, παρά νά ἐνδιαφέρεται μέ ἰδιοτέλεια καί σκοπιμότητα.

4. Μπορεῖ ἡ ἐνίσχυση τοῦ κοινωνικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας, π.χ. τά συσσίτια, ἡ ἀρωγή πρός τίς εὐπαθεῖς κοινωνικά ὁμάδες, νά «συσπειρώσει» τούς πιστούς;

Τό κοινωνικό καί φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὑποχρέωση τῆς Ἐκκλησίας πρός τούς ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀνάγκη καί σέ αὐτούς συγκαταλέγονται καί ἐκεῖνοι πού εἶναι ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία βοηθᾶ ὅλους τούς ἀνθρώπους, πού εἶναι δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, αὐτό τό σημαντικό ἔργο δέν πρέπει νά χρησιμοποιεῖται γιά συσπείρωση ἀνθρώπων γιά νά γίνουν ὀπαδοί. Τό ἀκόμη χειρότερο πράγμα εἶναι νά χρησιμοποιῆ κανείς τήν φιλανθρωπία γιά νά καταδυναστεύη τόν ἄνθρωπο καί νά καταργῆ τήν προσωπική καί θρησκευτική ἐλευθερία του.

5. Μήπως, μετά τά «ἀνοίγματα» πού ἐπιχειρήθηκαν τά τελευταῖα χρόνια, περνάει καί πάλι περίοδο ἐσωστρέφειας ἡ Ἐκκλησία; Μπορεῖ νά συνδυαστεῖ ἡ πνευματικότητα μέ μιά ἐκκλησία περισσότερη «ἀνοιχτή»;

 Ἡ Ἐκκλησία ἐκφράζεται στόν ἱστορικό καί κοινωνικό χῶρο μέ τά διάφορα πρόσωπα πού κάθε φορά τήν ἐκπροσωποῦν. Καθένας ἔχει τά ἰδιαίτερα χαρίσματά του τά ὁποῖα ἐπηρεάζουν καί τόν τρόπο τῆς ποιμαντικῆς του διακονίας. Ἀλλά αὐτό πού λέμε Ἐκκλησία δέν ταυτίζεται μέ τούς Κληρικούς, μέ αὐτό πού φαίνεται, ἀφοῦ στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει καί αὐτό πού δέν φαίνεται. Καί στό ἀνθρώπινο σῶμα ὑπάρχουν πολλές λειτουργίες καί ὄργανα πού δέν φαίνονται, ἀλλά συντελοῦν στήν ὑγεία ἤ τήν ἀσθένεια τοῦ σώματος. Ἔτσι, ὅπου ὑπάρχει πνευματική ὑγεία καί ὡριμότητα ἐκεῖ συνδυάζεται ἡ πνευματικότητα μέ τήν κοινωνική προσφορά, ἐναρμονίζεται ἡ ἐσωτερική ζωή μέ τήν ἐξωτερική δραστηριότητα, διαφορετικά ἐπικρατεῖ ἀρρώστεια.–

Συνέντευξη Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου στήν δημοσιογράφο Μαρία Παπουτσάκη (22-8-2000)

Μία ἀπό τίς συνεντεύξεις πού ἔδωσε ὁ Μητροπολίτης μας σέ δημοσιογράφους, λόγω τῆς ὑπεύθυνης θέσης του στόν χειρισμό τοῦ θέματος τῶν ταυτοτήτων, ἀναδημοσιεύει ἡ Ἐφημερίδα μας ἀπό τήν “Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία” τῆς 27ης Αὐγούστου 2000. Ἡ συνέντευξη δημοσιεύεται ἐδῶ ὁλόκληρη, χωρίς τίς περικοπές πού ἔγιναν –ἴσως λόγω ἐλλείψεως χώρου– ἀπό τήν ὡς ἄνω Ἐφημερίδα.

***

1. – Ἔχετε ἀσχοληθεῖ περισσότερο ἀπό ὁποιονδήποτε ἄλλον Ἀρχιερέα μέ τό θέμα τῶν ταυτοτήτων, μιά καί ἦταν δική σας ἡ εἰσήγηση καί στήν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας. Κατά τήν μελέτη καί τήν σύνταξή της, λάβατε ὑπ’ ὄψιν σᾶς τίς περί τοῦ ἀντιθέτου ἀπόψεις γιά τό θέμα τοῦ θρησκεύματος καί πῶς τό ἀντιμετωπίσατε;

– Κατ’ ἀρχήν πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῶν ταυτοτήτων, τῆς ὁποίας ἤμουν πρόεδρος, ἐργάσθηκε γιά ἐνάμιση περίπου χρόνο, πρίν ἀνακύψει τό πρόβλημα, μέ ὑπευθυνότητα, νηφαλιότητα καί ψυχραιμία. Δυστυχῶς δέν ἐκτιμήθηκε αὐτό ἀπό τήν πλευρά τῆς Κυβέρνησης. Αὐτή ἡ νηφαλιότητα καί ἡ ψυχραιμία φάνηκε στήν εἰσήγηση πού ἔκανα στήν Ἱεραρχία, ἡ ὁποία συγκλήθηκε τόν περασμένο Ἰούνιο. Βεβαίως, καί ἔλαβα ὑπ’ ὄψη μου καί τίς ἀντίθετες ἀπόψεις πού εἶχαν διατυπωθῆ. Ἀλλά οἱ ἀπόψεις πού κατεγράφησαν στήν εἰσήγησή μου δέν προσέχθηκαν ἀπό τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, πού πρόβαλαν ἄλλες ἀπόψεις. Γιά παράδειγμα θέλω νά σᾶς πῶ ὅτι στό τέλος τῆς εἰσήγησής μου ἔλεγα: “Ἡ ὅλη ἀντιμετώπιση τοῦ θέματος πρέπει νά γίνη μέ ψυχραιμία, νηφαλιότητα, ἤπιους τόνους, ἐπιχειρήματα νομικά καί θεολογικά, σεβασμό τῆς ἐλευθερίας τῶν ἄλλων καί ἀποφυγή κομματικοποιήσεως τοῦ προβλήματος αὐτού”. Ὅμως ἡ ἄρνηση τῆς Κυβερνήσεως νά κάνη διάλογο μέ ἐκπροσώπους τῆς Ἱεραρχίας στό θέμα αὐτό δημιούργησε ἄλλες συνθῆκες.

2. – Δέν φοβάστε τώρα ποῦ ὑλοποιεῖται τό ἐγχείρημα τῆς συλλογῆς ὑπογραφῶν τόν διχασμό τοῦ λαοῦ; Καί μάλιστα τῶν πιστῶν; Ἄλλοι ἀρχιερεῖς –ὑπενθυμίζω τόν Θεσσαλιώτιδος– ἔχουν ὑποστηρίξει ὅτι αὐτό, δηλ. ὁ διχασμός, εἶναι τό μεγαλύτερο πρόβλημα. Πῶς θά τό ἀποφύγετε; Ἔχετε ἀσφαλιστικές δικλεῖδες;

– Πράγματι ὁ διχασμός εἶναι ἀπευκταῖος καί κανείς δέν μπορεῖ νά τόν υἱοθετήση, τήν στιγμή κατά τήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία δέν ἐνεργεῖ εὐσεβιστικά, παραταξιακά, ἀλλά ἀπό τήν φύση τῆς εἶναι ἕνας ἑνοποιητικός ὀργανισμός. Ὅμως, ἡ ἔκφραση μιᾶς ἀπόψεως καί ἡ συλλογή ὑπογραφῶν γιά τήν ἐνεργοποίηση τοῦ ἄρθρου 44 τοῦ Συντάγματος, καί μάλιστα ἡ “δημοψηφισματική πρωτοβουλία πολιτών” εἶναι δημοκρατικές διαδικασίες γιά τήν καλύτερη λειτουργία τῆς δημοκρατίας. Ἀλλοίμονο ἄν κάθε κείμενο πού ὑπογράφεται ἀπό μερικούς, πολλούς ἤ λίγους, πνευματικούς ἀνθρώπους, καλλιτέχνες, ἀκαδημαϊκούς, θεωρεῖται ὅτι λειτουργεῖ διχαστικά. Δέν μπορῶ νά δεχθῶ μιά τέτοια ἄποψη. Ἄλλωστε κατά τό ἄρθρο 5 τοῦ Συντάγματος κάθε πολίτης ἔχει τό δικαίωμα “νά συμμετέχη εἰς τήν κοινωνικήν, οἰκονομικήν καί πολιτικήν ζωήν τῆς Χώρας”. Ἅς ἐρευνηθῆ καί τό θέμα μήπως οἱ μονομερεῖς ἀποφάσεις ἦταν διχαστικές. Ἔπειτα, ἀρχή τῆς Δημοκρατίας εἶναι ὁ διάλογος καί ἡ λεγομένη κοινωνική συναίνεση.

3. – Δία μέσω τῶν μητροπόλεων εἴπατε ὅτι θά γίνει ἡ συλλογή. Ἔτσι τηρεῖται ἡ τάξη καί οἱ κανόνες. Ὡστόσο κάποιοι διακρίνουν ὅτι μετατοπίζονται οἱ εὐθύνες.
Ἐν τέλει πόση ἀξία, πρακτική, πιστεύετε ὅτι ἔχουν ἀκόμη καί ἑκατομμύρια ὑπογραφές; Πιστεύετε ὅτι αὐτό θά κάνει τήν Κυβέρνηση νά ἀλλάξει ἄποψη καί θέση;

– Ὅπως γνωρίζετε ἀπό τό ἐκκλησιαστικό ρεπορτάζ πού κάνετε ἐδῶ καί χρόνια, ὑπάρχει ἕνας διαρθρωμένος ἐκκλησιαστικός ὀργανισμός, τόν ὁποῖον δέν μποροῦμε νά παρακάμψουμε. Τήν ποιμαντική στίς Ἱερές Μητροπόλεις ἀσκεῖ ὁ Μητροπολίτης μέ τούς Κληρικούς του, αὐτός ἔχει τήν ὑπευθυνότητα ἀπό τούς Ἱερούς Κανόνας γιά τήν διαποίμανση τοῦ ποιμνίου κάθε Μητροπόλεως. Ἡ Ἱερά Σύνοδος δέν ἀσκεῖ ποιμαντική, ἀλλά εἶναι ἕνα συνοδικό καί διοικητικό ὄργανο. Ἑπομένως στό θέμα αὐτό δέν ὑπάρχει μετατόπιση εὐθυνῶν. Ὅσον ἀφορᾶ στό δεύτερο σκέλος τοῦ ἐρωτήματός σας μπορῶ νά ὑποστηρίξω ὅτι οὐσιαστικά ἐπιδιώκουμε νά δώσουμε τήν δυνατότητα νά ἐκφρασθῆ ἕνα τμῆμα τοῦ λαοῦ, πού ἔχει διαφορετική ἄποψη. Καί εὐτυχῶς πού ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀπεφάσισε κάτι τέτοιο, ὅπως ἐπίσης καί τίς λαοσυνάξεις, γιατί ἀνέλαβε ὑπεύθυνα τήν ὑπόθεση αὐτήν καί δέν ἄφησε νά γίνουν διάφορα ἔκτροπα, τά ὁποιά μέ ἄλλες συνθῆκες ἴσως γίνονταν. Ἔχετε σκεφθῆ καί αὐτήν τήν περίπτωση; Πάντως φρονῶ ὅτι ἡ συλλογή ὑπογραφῶν, λίγες ἤ πολλές, θά σηματοδοτήση σημαντικές ἐξελίξεις, βραχυπρόθεσμες καί μακροπρόθεσμες.

4. – Πιστεύετε πῶς ἡ διάρκεια τῶν ἑπτά μηνῶν δέν θά ἐπηρεάση τήν κοινή γνώμη ἀρνητικά; Πέραν τῶν προσδοκιῶν νά φθείρεται ἡ Κυβέρνηση, ἀντιμετωπίσατε τό ἐνδεχόμενο νά φθείρεται καί ἡ Ἐκκλησία σέ ἕναν ρόλο ποῦ δέν τῆς ἀνήκει;

– Ἔχω τήν ἐντύπωση, τουλάχιστον αὐτή εἶναι ἡ προσωπική μου ἄποψη, ὅτι δέν ἔπρεπε νά φθάσουν τά πράγματα ἐκεῖ πού ἔφθασαν. Εἴχαμε ἐπίσημες διαβεβαιώσεις, γραπτές καί προφορικές, ὅτι θά γινόταν διάλογος. Διάλογος ὅμως, γιά λόγους πού ὑποπτεύομαι καί ἐνδεχομένως ἄλλους, δέν ἔγινε. Μερικοί πιστοί Χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι σύμφωνα μέ τίς δημοσκοπήσεις ἀνέρχονται περίπου στό 60%, πού ἤθελαν τήν προαιρετική ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος, ἀκόμη καί μιά μεγάλη πολιτιστική ὁμάδα, αἰσθάνθηκε ὅτι “ἐκβιάσθηκε”, καί βέβαια ἡ “πολιτιστική παρενόχληση” δημιουργεῖ μεγάλη πικρία, σύμφωνα μέ μελέτη εἰδικῆς Καθηγήτριας. Τουλάχιστον ἐγώ προσωπικά καί ἄλλοι Ἀρχιερεῖς δέν ἐπιδιώκουμε νά φθαρῆ ἡ Κυβέρνηση, οὔτε βέβαια νά φθαρῆ ἡ Ἐκκλησία. Ἀλλά, δυστυχῶς, τό λέγω μέ εὐθύνη καί πίκρα, ὅτι ὄχι μόνον ἐμένα, ἀλλά καί ἄλλους Κληρικούς, δέν μᾶς βοήθησαν μερικά στελέχη τῆς Κυβέρνησης, μέ τίς μονομερεῖς ἐπιλογές πού ἔκαναν, γιά νά βοηθήσουμε πρός τήν καλύτερη ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων. Ὑπάρχει ὅμως ἀκόμη καιρός, ἀρκεῖ νά ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού νά θέλουν νά ἀκούσουν.

5. – Καί τώρα μιά προσωπική ἐρώτηση; Εἶχε γραφεῖ ὅτι ἐσεῖς προσωπικά, πρόσκεισθε στόν Μητροπολίτη Θηβῶν Ἱερώνυμο. Ἡ δέ τωρινή στενή συνεργασία σας μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο ἔχει νά κάνη μέ προβλήματα ποῦ μπορεῖ νά ἀντιμετωπίζετε στήν Μητρόπολή σας; Τί ἀπαντᾶτε σ’ αὐτό;

– Εἶμαι Ἐπίσκοπός της Ἐκκλησίας καί ἀνήκω στόν Χριστό, δέχομαι τούς ἐκκλησιαστικούς θεσμούς, ἀποδέχομαι τό συνοδικό σύστημα τῆς Ἐκκλησίας. Δέν ἀνήκω σέ πρόσωπα καί ὀργανώσεις, οὔτε βέβαια καί ὁ Μητροπολίτης Θηβῶν κ. Ἱερώνυμος πού ἀναφέρατε, ἐπιδιώκει ἐξαρτήσεις καί ὁμαδοποιήσεις, καί τό ἀπέδειξε ἐμπράκτως. Μέσα στήν Ἐκκλησία δέν ὑπάρχουν “χωροδεσποτικές ἑξαρτήσεις”. Σέβομαι ὅλους τους Ἀρχιερεῖς, εἰδικῶς, ἀφοῦ τόν μνημονεύσατε, σέβομαι τόν Μητροπολίτη Θηβῶν κ. Ἱερώνυμο, πού τόν γνωρίζω ἀπό χρόνια καί τοῦ εἶμαι εὐγνώμων, ἐπίσης σέβομαι καί τόν Μητροπολίτη Ἰωαννίνων κ. Θεοκλητό, ὁ ὁποῖος μέ τιμᾶ μέ τήν ἐπικοινωνία πού ἔχω μαζί του καί τόν εὐγνωμονῶ γιά πολλά. Ἀλλά οὔτε ὁ πρῶτος οὔτε ὁ δεύτερος δεσμεύουν τήν ἐλευθερία τῶν ἄλλων καί φυσικά τήν δική μου. Εἶναι ὑπεύθυνοι ἐκκλησιαστικοί ἄνδρες καί τό ἐκτιμῶ αὐτό πάρα πολύ. Πιστεύω ἀπόλυτα ὅτι ἐπ’ οὐδενί λόγω μέσα στήν Ἐκκλησία πρέπει νά ὑπάρχη ἀντιπολίτευση καί συμπολίτευση. Ἔχουμε χρέος νά βοηθήσουμε τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλο στό δύσκολο ἔργο του. Πάντως, ὡς Πρόεδρος τῶν διαφόρων Ἐπιτροπῶν, ἐξέφρασα τίς ἀπόψεις μου γιά διάφορες πλευρές τοῦ θέματος, ὅμως ἀπό ἐκεῖ καί πέρα σέβομαι τό συνοδικό σύστημα τῆς Ἐκκλησίας. Καί ἡ στάση μου αὐτή δέν ἔχει καμμία ἀπολύτως σχέση μέ τά κανονικά καί ἐκκλησιολογικά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζω στήν Μητρόπολή μου, καί τά ὁποῖα ἀντιμετώπισαν ὅλοι οἱ προκάτοχοί μου Μητροπολίτες, ἐδῶ καί 30 περίπου χρόνια, καί τά ὁποῖα πρέπει νά λυθοῦν κατά τόν κανονικό τρόπο.

6. – Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας καί γιά τό δεύτερο θέμα τῶν θρησκευτικῶν, πού μόλις τά δύο τελευταῖα χρόνια εἶχαν μπεῖ στήν διαδικασία τῶν πανελληνίων ἐξετάσεων καί τώρα πιθανόν θά καταργηθοῦν ἀπό αὐτήν καί μόνο τήν διαδικασία;

– Γιά τό θέμα αὐτό ὑπάρχει εἰδική Ἐπιτροπή, ἡ ὁποία θά ἀποφασίση σχετικά καί θά ἐνεργήση ἀνάλογα. Ἐκεῖνο πού θέλω νά πῶ εἶναι ὅτι μέ προβλημάτισε ἡ αἰτιολογία, ὅτι τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν εἶναι βιωματικό καί ὄχι γνωσιολογικό μάθημα, πράγμα τό ὁποῖο δέν ἀποδέχομαι. Γιατί ποτέ ἕνα μάθημα δέν εἶναι βιωματικό, εἶναι μάθημα, καί ἡ πίστη κινεῖται σέ ἄλλο χῶρο. Μιά τέτοια ἀντίληψη θά ἔχει ἄλλες συνέπειες γιά τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, πού ἀπεύχομαι. Πάντως μέ χαρά τό λέω ὅτι ἐπισήμως μέ διαβεβαίωσαν ὅτι αὐτή ἡ αἰτιολογία δέν ἐκφράζει τόν Ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων κ. Πέτρο Εὐθυμίου, τόν ὁποῖον ἀπό χρόνια γνωρίζω καί ἐκτιμῶ.

Τελειώνοντας θέλω νά πῶ ὅτι σέ ὅλα τα ζητήματα ὑπάρχει τρόπος καί χρόνος διαλόγου, ἐκτός καί ἐάν ἡ σύγκρουση Πολιτείας καί Ἐκκλησίας ἐπιβάλλεται ἀπό τίς ἀρχές τῆς “Νέας Τάξης Πραγμάτων”.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Διάφορα δημοσιεύματα σε Εφημερίδες

Στα “Νέα” την 30-1-2008

Πιστεύω ότι η Εκκλησία δεν είναι κοινωνικός θεσμός, δεν είναι μια θρησκεία, δεν είναι φιλοσοφία, δεν είναι κοινωνική οργάνωση. Είναι ένα πνευματικό Ίδρυμα, ένα Νοσοκομείο, θα λέγαμε, που θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητα του ανθρώπου. Θα περιμένατε από τον “Ευαγγελισμό”, το νοσοκομείο, να κάνη εξωτερική πολιτική, να κάνη πολιτική γενικότερα; (Από συνέντευξη στην ΝΕΤ 105,8).

*

Στην “Ελευθεροτυπία” την 30-1-2008

Πρέπει να δοθή προτεραιότητα και σημασία στο “πως” της εκλογής. Δηλαδή, τι τρόπους θα χρησιμοποιήση κάποιος για να εκλεγή. Γιατί από το “πως” θα εξαρτηθή το ποιός είναι κατάλληλος να εκλεγή αρχιεπίσκοπος», υποστηρίζει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος αναφερόμενος στην εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου Αθηνών, στις 7 Φεβρουαρίου.

- Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχη ο νέος Αρχιεπίσκοπος;

«Το πρώτο είναι ότι πρέπει να έχη υπ’ όψιν του ότι θα είναι Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Πριν κάνουμε την εκλογή Αρχιεπισκόπου λησμονούμε ότι κάνουμε εκλογή για να ποιμαίνη την πόλη των Αθηνών και έχουμε στον νου μας ότι θα εκλέξουμε έναν Πρόεδρο της Ιεράς Συνόδου. Επομένως, κάνουμε εκλογή για Ποιμενάρχη της πόλεως των Αθηνών, και εν συνεχεία αυτός θα προεδρεύση στα ανώτατα όργανα της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζη την θεολογία της Εκκλησίας μας και συγχρόνως τον τρόπο με τον οποίο η θεολογία γίνεται βίωμα στην καθημερινή εποχή. Δεν είναι δυνατόν ο Αρχιεπίσκοπος να συμμετέχη σε συνεδριάσεις και συνέδρια Θεολόγων, Καθηγητών Πανεπιστημίου, και να μειονεκτή σημαντικά, επειδή δεν θα μπορή να αρθρώνη θεολογικό λόγο και θα ψελλίζη απλώς μερικούς κοινωνικούς και ηθικιστικούς λόγους.

Το δεύτερο προσόν που πρέπει να έχη ο νέος Αρχιεπίσκοπος είναι να ασκή ποιμαντική και όταν θα πρέπη να διατυπώνη λόγο γι’ αυτά τα ζητήματα, θα πρέπη να δίνη νόημα στην ζωή των ανθρώπων. Να μην ασχολήται με την πολιτική και την εξωτερική πολιτική της χώρας. Ο λόγος της Εκκλησίας διαφέρει σαφώς από τον κοινωνικό, ηθικό και πολιτικό λόγο ενός κρατικού οργανισμού. Δηλαδή, δεν πρέπει να ασχολήται με την πολιτική, όπως νοείται σήμερα, ούτε με την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος. Η πατρίδα μας έχει κυβέρνηση που δίνει αναφορά στον λαό και ψηφίζεται από τον λαό, αλλά και γνωρίζει το βαθύτερο γίγνεσθαι των διεθνών εξελίξεων, πράγμα που αγνοούν οι Κληρικοί, γι’ αυτό δεν είναι αναγκαίο η Εκκλησία να ενεργοποιήση τον εθναρχικό λόγο, τον οποίο ούτως η άλλως όταν δεν υπάρχη κυβέρνηση μπορεί να ασκήση.

- Και σε σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο;

Η συνεργασία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα πρέπη να είναι άριστη σε όλα τα επίπεδα, που σημαίνει ότι θα υπάρξη πλήρης σεβασμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να περιβάλλουν με ιδιαίτερο σεβασμό το Οικουμενικό Πατριαρχείο και σεβασμό στον Τόμο του 1850, την Πατριαρχική Πράξη του 1928. Άλλωστε, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος είναι γνώστης πολλών πραγμάτων και εκκλησιαστικός ηγέτης και γνωρίζει να τιμά αυτούς που τιμούν τον Οικουμενικό Θρόνο και το συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας.

- Και το ζήτημα της λεγόμενης συνοδικότητας;

Θα πρέπη ο νέος Αρχιεπίσκοπος να σέβεται το συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας, που σημαίνει ότι δεν θα πρέπη να επιβάλλη μηχανισμούς επηρεασμού της ψήφου των Αρχιερέων. Θα είναι ο πρώτος μεταξύ ίσων. Βεβαίως, μπορεί να προτείνη λύσεις, αλλά η τυχόν επικράτηση της προτάσεώς του δεν μπορεί να θεωρήται νίκη η η μη επικράτηση, ήττα.

Ως πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου έχει μια σημαντική θέση, αλλά και η ψήφος των άλλων μελών της Ιεραρχίας η της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου πρέπει να εκφράζεται ελεύθερα και αβίαστα, χωρίς έμμεσες η άμεσες πιέσεις.

- Μπορεί κάποιο πρόσωπο να συγκεντρώση όλα τα χαρίσματα που περιγράψατε;

Το βάρος πέφτει σε εμάς τους εκλέκτορες? πρέπει να θεωρήσουμε την ψήφο μας ιερά. Η ψήφος πρέπει να είναι αποδεσμευμένη από ιδιοτέλειες και συμφέροντα, από πάθη και σκοπιμότητες, αλλά να είναι ελεύθερη και ενταγμένη στην εκκλησιαστική προοπτική. Η ψήφος δίνεται μετά από προσευχή και με υπευθυνότητα, αναζήτηση για το ποιός υποψήφιος μπορεί να ανταποκριθή θεάρεστα σ’ αυτό το υπεύθυνο εκκλησιαστικό έργο. Ψήφοι που δίνονται ύστερα από πιέσεις και εκβιασμούς, σκοπιμότητες και δοσοληψίες αποδοκιμάζονται από τον λαό και τον Θεό. Συνιστούν σοβαρά πνευματικά λάθη, που πληρώνονται ακριβά.

- Αυτό που λέτε είναι αιχμή...

Βεβαίως, τονίζω μια πραγματικότητα. Όταν πάμε να ψηφίσουμε δεν είναι απλώς ένα καθήκον. Προηγείται Θεία Λειτουργία, αλλά φυσικά «συν Αθηνά και χείρα κίνει».

- Πόσο διαφορετικός πρέπει να είναι ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος από τον Χριστόδουλο;

Πρέπει να έχη το ανεπιτήδευτο, πρέπει να είναι ο εαυτός του. Ούτε να μιμηθή τον Σεραφείμ ούτε να μιμηθή τον Χριστόδουλο, η να αποφύγη τον Σεραφείμ η τον Χριστόδουλο. Θα κάνη λάθος. Να επιλέξη καλούς συνεργάτες, γιατί τον ηγέτη τον ανεβάζουν ψηλά οι καλοί συνεργάτες και τον ταπεινώνουν οι κακοί συνεργάτες.

*

Στα “Νέα” την 30-1-2008

Να είναι στοιχείο ενοποιητικό

ΘΕΛΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ που να εκφράζη τον σκοπό της Εκκλησίας, που να δίνη νόημα ύπαρξης στους ανθρώπους, που να τους ελευθερώνη από την ενοχή, τον θάνατο και τον πόνο. Οι άνθρωποι σήμερα αναζητούν απαντήσεις στα υπαρξιακά ερωτήματα, Και γι’ αυτό καταλήγουν σε ανατολικές θρησκείες και στην ψυχανάλυση. Όταν η Εκκλησία, η οποία έχει μία τέτοια υπαρξιακή θεολογία, δεν την προσφέρη στους ανθρώπους, αλλά μιλά επικοινωνιακά, ηθικιστικά, πολιτικά και κοινωνικά, τότε στεναχωρούμαι βαθύτατα. Πιστεύω ότι η Εκκλησία πρέπει να βοηθάη τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τις διαδοχικές κρίσεις θανάτου που περνάνε στην ζωή τους. Από την γέννηση μέχρι τον θάνατο.

Πέρα απ' αυτό, ο νέος Αρχιεπίσκοπος πρέπει να είναι ενοποιητικό στοιχείο και όχι πολωτικό. Να σέβεται το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τους αδελφούς του Ιεράρχες, και να είναι εκκλησιοκεντρικός και όχι εθνοκεντρικός. Κατά συνέπεια, να μην ασχολήται με την πολιτική, όπως εκφράζεται σήμερα. Ούτε να αναμειγνύεται στα πολιτικά δρώμενα. Η Εκκλησία είναι μια μεγάλη αγκαλιά που δίνει θαλπωρή σε όλους τους ανθρώπους, που ανήκουν σε οποιοδήποτε κόμμα. Η Εκκλησία πρέπει να είναι πνευματικό Νοσοκομείο, που να θεραπεύη όλους τους ανθρώπους σε όποια κατηγορία και πολιτική ιδεολογία και αν ανήκουν και όχι να μετατρέπεται σε... ξενοδοχείο ύπνου, φαγητού και κοινωνικών εκδηλώσεων. Θα κάνη και κοινωνικό έργο, αλλά ο βαθύτερος σκοπός της είναι η θεραπεία της νοσούσης προσωπικότητος. Να βοηθάη το πρόσωπο και όχι το άτομο.–

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Συνέντευξη στην Εφημερίδα «Εμπρός» Ναυπάκτου (15-2-2008) 

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ο αθηναϊκός τύπος έγραφε ότι ήσασταν από τους πρωταγωνιστές της άτυπης επιτροπής που εργάσθηκε για την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου. Γράφτηκε συγκεκριμένα ότι ήσασταν ο "διανοούμενος" μεταξύ των τριών η τεσσάρων Ιεραρχών που σχεδίασαν τις κινήσεις στο παρασκήνιο. Τελικά, ποιά είναι η αλήθεια;

Απάντηση: Σχετικά με την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου, ο αθηναϊκός Τύπος έγραψε πολλά, τα οποία, βέβαια, δεν επιθυμώ να επιβεβαιώσω ή να διαψεύσω. Το γεγονός είναι ότι συγκαταλεγόμουν σε μια «ομάδα» Ιεραρχών που εκπροσωπούσε μια τάση της Ιεραρχίας που ήθελε να εφαρμοσθή το Συνοδικό Σύστημα, η Εκκλησία να αποφύγη την εκκοσμίκευση, να μην ασχολήται με την πολιτική, αλλά με το καθαρά εκκλησιαστικό έργο, και να αποκαταστήση πραγματικά την σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Δεν επρόκειτο για μια ομάδα που εργάσθηκε στο παρασκήνιο. Απλώς μετά την κηδεία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου καθορίσθηκαν οι εκκλησιολογικές θέσεις μας, επιφορτίσθηκε ο Μητροπολίτης Θηβών κ. Ιερώνυμος να εκφράση αυτές τις απόψεις, προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε με τους άλλους Μητροπολίτας, και καθορίσθηκε ο τρόπος με τον οποίο ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θηβών θα συζητήση με τους άλλους υποψηφίους, χωρίς να γίνουν πιέσεις, εκπτώσεις και συναλλαγές. Υπήρξε μια καλώς εννοούμενη στρατηγική.

Νομίζω ότι όλη αυτή η προσπάθεια εκινήθη σε εκκλησιαστικά πλαίσια, χωρίς να δημιουργήση ιδιαίτερα προβλήματα, χωρίς να υποτιμήση τους άλλους Αρχιερείς.

Επίσης πρέπει να πω ότι προσωπικά σέβομαι τον Σεβ. Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευστάθιο, τον θεωρώ πνευματικό Ιεράρχη και μάλιστα από καιρό του τηλεφώνησα και του είπα ότι τον εκτιμώ, αλλά η επιλογή μου θα στραφή προς τον Μητροπολίτη Θηβών, επειδή συνδέομαι μαζί του. Αντιμετώπισα το θέμα με σοβαρότητα και εκκλησιαστικό φρόνημα.

Ερώτηση: Είναι γνωστόν ότι οι σχέσεις του νέου Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου με την Μητρόπολη Ναυπάκτου ήταν στενές. Πως προέκυψε αυτό;

Απάντηση: Όσοι γνωρίζουν τα πράγματα της Ιεραρχίας, καταλαβαίνουν ότι μεταξύ των Ιεραρχών υπάρχει κάποια επικοινωνία, από διαφόρους λόγους, όπως είναι φυσικό σε κάθε κοινωνία ανθρώπων.

Ο νυν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος συνδεόταν με τον προκάτοχό μου Μητροπολίτη Αλέξανδρο, από τότε που και οι δύο ως Πρεσβύτεροι υπηρετούσαν στα Γραφεία της Ιεράς Συνόδου. Μετά την μετάθεση του Μητροπολίτου Αλεξάνδρου στην Μαντινεία, με την σημαντική βοήθεια του Σεβ. κ. Ιερωνύμου, εξελέγη στην Ναύπακτο ο Πρωτοσύγκελλός του αείμνηστος Νικόδημος. Και μετά τον πρόωρο θάνατό του, με την ουσιαστική του παρέμβαση, όπως και την βοήθεια του Σεβ. Ιωαννίνων κ. Θεοκλήτου και του τότε Δημητριάδος μακαριστού Χριστοδούλου, εξελέγην εγώ Μητροπολίτης Ναυπάκτου. Σημειωτέον ότι είχα διατελέσει Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Θηβών και είχα και έχω διαρκή επικοινωνία με τον Μακαριώτατο κ. Ιερώνυμο, ο οποίος με τιμά με την αγάπη του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος συνδέεται στενά με την Μητρόπολη Ναυπάκτου και ερχόταν σε όλες σχεδόν τις εορταστικές εκδηλώσεις στην Ναύπακτο. Πολλοί Ναυπάκτιοι έχουν επικοινωνία μαζί του.

Ερώτηση: Διαφάνηκε ότι με τον τρόπο της η Ιεραρχία ήθελε να ζητήση συγγνώμη από τον κ. Ιερώνυμο για τον τρόπο που του συμπεριφέρθηκε το 1998. Θα λέγατε ότι πρόκειται για συνειδητή διόρθωση μιας αδικίας και ότι αυτό μπορεί να λειτουργήση καταπραϋντικά για τον χώρο της Εκκλησίας;

Απάντηση: Όταν ήμουν συνοδικός την περίοδο 1996-1997, καθώς επίσης και κατά την εκλογή Αρχιεπισκόπου το 1998, έζησα όλο το παρασκήνιο αυτής της υποθέσεως. Ο νυν Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος δοκιμάσθηκε σκληρά, συκοφαντήθηκε, αλλά τελικά αποδείχθηκε η αλήθεια. Πρέπει να πω ότι πολλές φορές εδώ στην Ναύπακτο από μερικούς άκουγα να διαδίδεται αυτή η συκοφαντία σε βάρος του, που με λυπούσε και εξαναγκαζόμουν να υπερασπίζομαι την αλήθεια.

Η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού δεν κάνει λάθη, αλλά διάφορα μέλη της, Κληρικοί και λαϊκοί, μπορεί να κάνουν λάθη και μερικές φορές είναι ενδεχόμενο να λάβουν εσφαλμένες αποφάσεις. Όμως, η Εκκλησία, αργά η γρήγορα, διορθώνει τα λάθη. Πρέπει δε να τονίσω ότι η Εκκλησία δεν είναι ένα «κλαμπ» ευσεβών ανθρώπων, αλλά ένας «χώρος» μέσα στον οποίον οι άνθρωποι μετανοούν, αλλάζουν, διορθώνονται, αναγεννώνται.

Επίσης, πρέπει να επαινεθή το γεγονός ότι μερικοί Ιεράρχες οι οποίοι, ενδεχομένως άθελά τους, είχαν δεχθή τις συκοφαντίες εναντίον του τότε Θηβών Ιερωνύμου, ανεγνώρισαν το λάθος τους και υπήρξαν πρωταγωνιστές της αναδείξεώς του σε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Αυτό τους τιμά ιδιαιτέρως και αποδεικνύει ότι η μετάνοια είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του εκκλησιαστικού ήθους. Επίσης, δείχνει ότι όταν ο άνθρωπος είναι ταπεινός και δεν διακατέχεται από εωσφορικό φρόνημα, τιμάται από την Εκκλησία. Αντίθετα, οι αυθαδιάζοντες και δημιουργούντες σχίσματα και παρασυναγωγές αυτοτιμωρούνται.

Πέραν αυτού, θεωρώ ότι η Ιεραρχία επέλεξε τον Σεβ. Μητροπολίτη Θηβών Ιερώνυμο για τις εκκλησιολογικές του θέσεις, τις οποίες εξέφραζε γραπτώς και προφορικώς όλα αυτά τα χρόνια. Όλα αυτά ελπίζω να συντελέσουν στην ενότητα της Ιεραρχίας και την καλύτερη επικοινωνία της Ιεραρχίας με τους Κληρικούς και τους λαϊκούς.

Ερώτηση: Πολλά τα εγκωμιαστικά που γράφηκαν για τον νέο Αρχιεπίσκοπο. Η δική σας γνώμη ποιά είναι;

Απάντηση: Γνωρίζω τον νέο Αρχιεπίσκοπο για είκοσι πέντε (25) περίπου χρόνια και η γνώμη μου δεν έχει αλλάξει. Έχει εκκλησιαστικό φρόνημα, εκκλησιαστικό ήθος, αγαπά τον κάθε άνθρωπο, περισσότερο τον πονεμένο και βασανισμένο, σέβεται την ελευθερία κάθε ανθρώπου, διακρίνεται για μια ιδιαίτερη ευαισθησία πάνω στα πράγματα και τους ανθρώπους και έχει μια θεολογική αντίληψη για την Εκκλησία, πολύ διαφορετική από εκείνη που έχουν μερικοί άλλοι αλαζόνες.

Ελπίζω ότι θα εκφράση την άλλη όψη της Εκκλησίας, η οποία δεν είναι επιθετική, αλλά φιλάδελφη, δεν είναι πολωτική, αλλά συνθετική, δεν είναι εξουσιαστική, αλλά διακονική. Αυτό το έχουν ανάγκη όλοι οι άνθρωποι στην εποχή μας. Θέλουν να αισθάνωνται την Εκκλησία ως μια Μάνα, η οποία αγαπά όλα τα παιδιά της, ακόμη και τα άρρωστα, αρκεί αυτά να θέλουν να δεχθούν την μητρική στοργή της. Μόνον οι υπερήφανοι και εγωϊστές, οι φιλοπρωτεύοντες και οι διχαστικοί δεν μπορούν να ζήσουν άνετα μέσα στην Εκκλησία.

Θυμάμαι σε ένα κήρυγμά του που έκανε εδώ στην Ναύπακτο κατά την ονομαστική μου εορτή ετόνισε ότι όλοι μας πρέπει να διαπνεόμαστε από το εκκλησιαστικό φρόνημα και ότι οι Κληρικοί δεν μπορούν να μεταβάλλωνται σε γκουρού των Χριστιανών, αλλά να έχουν ταπείνωση, να σέβωνται τόσο την ελευθερία καθενός και να μη δημιουργούν οπαδούς και παρατάξεις, όσο και το συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας.–

Εν όψει εκλογής, συνέντευξη στην Εφημερίδα «Ναυπακτία» (25-1-2008)

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ο Αρχιεπίσκοπος έλεγε ότι θέλει να κάνη την Εκκλησία "μόδα". Εσείς τι πιστεύετε ότι πρέπει να συμβολίζη η Εκκλησία σήμερα;

Απάντηση: Δεν έχω ακούσει αυτήν την φράση, αλλά ότι κυρίως ο Αρχιεπίσκοπος προσκαλούσε τους νέους να έλθουν στην Εκκλησία «όπως είναι», γιατί ο Θεός τους αγαπά. Κυρίως ομιλούσε για τον εκσυγχρονισμό της Εκκλησίας στον τρόπο λειτουργία της. Θεωρώ ότι σε όλους τους θεσμούς και στην Εκκλησία υπάρχει διάκριση μεταξύ παραδόσεως και συντηρήσεως, όπως έλεγε ο αείμνηστος Νίκος Σβορώνος. Η παράδοση μεταφέρει την ζωή του παρελθόντος στα σύγχρονα δεδομένα, ενώ η συντήρηση διατηρεί το παλαιό και είναι αναχρονιστική. Προσωπικά θεωρώ ότι η Εκκλησία είναι και πρέπει να είναι μια μεγάλη μητρική αγκαλιά, μια οικογένεια, ένα θεραπευτήριο. Με συγκινεί ο στίχος του τραγουδιού που αναφέρεται στο Άγιον Όρος και το προσαρμόζω στην Εκκλησία: «στ' αμπάρια κουβαλάει νάμα, μέλι, κερί και λιβάνι, για τους πεινασμένους του νάρθηκα, για τους λαβωμένους των στασιδιών».

Ερώτηση: Θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση ένας χωρισμός Εκκλησίας-Κράτους και αν ναι, υπό ποιές προϋποθέσεις;

Απάντηση: Έχω επανειλημμένως τονίσει στο παρελθόν ότι ο όρος «χωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας» δεν είναι ορθός. Ο πιο σωστός χαρακτηρισμός είναι «οριοθέτηση των σχέσεων εκκλησιαστικής και κρατικής διοίκησης». Πράγματι, χρειάζεται κάτι προς την κατεύθυνση αυτή και κυρίως, νομίζω, ότι χρειάζεται μια συζήτηση ώστε ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας και η Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη να μην είναι νόμοι του Κράτους και γενικά η Εκκλησία να διοικήται βάσει των ιερών Κανόνων. Τελικά, η Εκκλησία δεν πρέπει να χάση τον βαθύτερο σκοπό της που είναι να θεραπεύη τους ανθρώπους και να τους προσφέρη νόημα ζωής.

…………

Ερώτηση: Όσο κι αν προσπαθή η επίσημη Εκκλησία να το κρύψη, η κούρσα της διαδοχής για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο έχει αρχίσει. Μάλιστα έχει ακουστεί και το όνομά σας μέσα στους υποψηφίους διαδόχους. Θα σας ενδιέφερε να υπηρετήσετε την Εκκλησία από μια τέτοια θέση;

Απάντηση: Οι εξελίξεις γύρω από το θέμα αυτό θα γίνουν στον κατάλληλο καιρό, όχι όσο ζη ο Αρχιεπίσκοπος. Η Ιεραρχία θα ψηφίση αυτόν που νομίζει ότι είναι κατάλληλος στην παρούσα φάση για να διευθύνη το πηδάλιο της Εκκλησίας. Το θεωρώ αστείο και γελοίο να λέγη κανείς ότι είναι υποψήφιος για Αρχιεπίσκοπος. Αυτό είναι έργο των Ιεραρχών που προτείνουν. Εμένα εκείνο που με ενδιαφέρει κυρίως είναι να έχω την συνείδησή μου ήσυχη ότι επιτελώ το θεολογικό και εκκλησιαστικό μου έργο κάτω από την σκέπη του Θεού και εφαρμόζω τους όρους και τους κανόνες των Συνόδων. Η Πρόνοια του Θεού κατευθύνει την ζωή μας. Και εμείς πρέπει να υποτασσόμαστε σε αυτήν. Δεν πρέπει να κάνουμε αυθαίρετα σχέδια και φιλόδοξους προγραμματισμούς. Όταν ο άνθρωπος γίνεται αιχμάλωτος μιας ιδέας, γίνεται τραγικός, γιατί αν η ίδια πραγματοποιηθή, θα αντιληφθή ότι δεν εξαρτάται από αυτό η ευτυχία και η σωτηρία του, αν δεν πραγματοποιηθή, θα είναι ανικανοποίητος. Με χαροποιεί ιδιαίτερα ότι ευλόγησε ο Θεός να εργάζομαι με χαρά στον χώρο της Μητροπόλεως που με έστειλε Εκείνος, δια της Εκκλησίας, και ότι μεταφράζονται τα βιβλία μου σε πολλές γλώσσες (δεκαεπτά μέχρι στιγμής) και διαβάζονται σε όλο τον κόσμο.

Ερώτηση: Είπατε σε πρόσφατο χαιρετισμό σας σε εκδήλωση συλλόγου της πόλης, ότι οι στόχοι είναι αυτοί που δίνουν στον άνθρωπο ζωντάνια. Τι στόχους θέτει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου για το μέλλον;

Απάντηση: Δεν κάνω λόγο για φιλόδοξους στόχους, αλλά για νοηματοδότηση του βίου, για πνευματική έμπνευση. Αν ο άνθρωπος δεν έχη νόημα στην ζωή του, τότε είναι δυστυχής. Διαρκής στόχος μου είναι να εκτελώ τα ποιμαντικά μου καθήκοντα όσο καλύτερα μπορώ, με ανιδιοτέλεια και ειλικρίνεια, και όταν «κλείσω τα μάτια μου» να με συνοδεύση το έλεος του Θεού και να δώσω καλήν απολογία στο φοβερό βήμα του Χριστού. Ο άνθρωπος δεν τελειώνει με τον θάνατο, αλλά τελειούται. Αλίμονο αν ως Κληρικοί δεν σκεπτόμαστε την λογοδοσία μας στον Αρχιποίμενα Χριστό.–

Συνέντευξη στην Εφημερίδα «Εμπρός» Ναυπάκτου (25-1-2008)

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου

Ερώτηση: Με την συνέντευξή σας στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", Σεβασμιώτατε, θέσατε σειρά ζητημάτων που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν και ως καταδίκη των πρακτικών που υιοθετήθηκαν τα τελευταία χρόνια με Αρχιεπίσκοπο τον κ. Χριστόδουλο. Αναφέρομαι ιδιαίτερα στην θέση σας ότι "ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος δεν πρέπει να εξασκή εθναρχικό λόγο", καθώς και στην άποψη πως "η Εκκλησία δεν μπορεί να λειτουργή σαν κόμμα της δεκαετίας του '70". Είναι έτσι;

Απάντηση: Κατ' αρχάς θα ήθελα να πω ότι εκ χαρακτήρος η θεολογίας δεν καταδικάζω η κρίνω πρόσωπα, πολύ δε περισσότερο όταν αυτά βρίσκωνται σε αδύναμη θέση. Κυρίως κρίνω θεολογικά και ποιμαντικά διάφορες πρακτικές και νοοτροπίες και μάλιστα κατά θετικό τρόπο. Αυτό φαίνεται και στην πρόσφατη συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στην «Ελευθεροτυπία». Τα όσα είπα τα έχω αναπτύξει κατά καιρούς σε παρεμβάσεις μου στην Ιεραρχία και σε άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε Εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, όταν ο Αρχιεπίσκοπος είχε πλήρεις τις δυνάμεις του.

Στην συνέντευξη αυτή με πολλή συντομία περιέγραψα μια τάση που επικρατεί στην Εκκλησία και την Ιεραρχία που υποτιμούν το ποιμαντικό τους ρόλο και υπερτονίζουν τον πολιτικό, κοινωνικό, εθναρχικό και έτσι αναμειγνύονται σε αλλότρια ζητήματα, έξω από την αποστολή τους. Η ακόμη εγκαταλείπουν το ιεραρχικό και συνοδικό πολίτευμα που προβλέπουν οι ιεροί Κανόνες και διοργανώνουν την ζωή τους με βάση την εγκοσμιοκρατική και κομματική νοοτροπία. Η Εκκλησία δεν μπορεί να εκληφθή ως κόμμα, αλλά ως ένα μεγάλο άνοιγμα, μια μεγάλη οικογένεια, ένα μεγάλο θεραπευτήριο.

Έτσι, εν όψει Αρχιεπισκοπικών εκλογών, δεν θα ήθελα να επικρατήση η να συνεχισθή μια τέτοια τάση, που συνιστά την λεγομένη εκκοσμίκευση.

Ερώτηση: Επικαλούμενος τον Έριχ Φρομ υποστηρίζετε πως κατάλληλος για την θέση του Αρχιεπισκόπου είναι εκείνος που μπορεί να διακρίνη «μεταξύ του "έχειν" την εξουσία και του "είναι" ο ίδιος». Επειδή το ζήτημα είναι γενικότερο και αφορά όλους όσους επιδιώκουν θέσεις εξουσίας, μήπως η θέση σας παρά είναι ουτοπική; Έχετε γνωρίσει πολλούς ιεράρχες η πολιτικούς που μπορούν να διακρίνουν την διαφορά αυτή;

Απάντηση: Το ερώτημά σας θέτει δύο βασικά σημεία. Το ένα ότι μια τέτοια θέση είναι ουτοπική και το άλλο εάν υπάρχουν ιεράρχες η πολιτικοί που δεν γνωρίζουν την διαφορά μεταξύ «έχειν» και «είναι».

Ως προς το πρώτο πρέπει να πω ότι ο όρος ουτοπία (ου+τόπος) διατυπώθηκε από τον Μορ στο έργο του «Ουτοπία» που περιγράφει μια ιδεατή πόλη, την Ουτοπία, και εκφράζει μια ιδεώδη κατάσταση που συνήθως δεν υπάρχει, δηλώνει το επιθυμητό-ιδεατό που προσπαθεί να υπερβή το εφικτό, το «εδώ και τώρα».

Πολλές ουτοπίες εκφράσθηκαν στην αρχαιότητα, η περισσότερο γνωστή είναι η Πολιτεία του Πλάτωνα. Όμως ουτοπικές περιγραφές βρίσκουμε και στον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Πίνδαρο, τον Αριστοφάνη και άλλους. Και η σάτιρα είναι μια ουτοπία, που καυτηριάζει μια στάσιμη πραγματικότητα, για να την ωθήση στην υπέρβαση. Οι άνθρωποι πάντα θα οραματίζωνται έναν καλύτερο κόσμο και θα αγωνίζωνται εναντίον της αδικίας, της καταπίεσης και της ανελευθερίας. Κανένας δεν μπορεί να απαγορεύση στους ανθρώπους να σχεδιάζουν, να ονειρεύωνται, αφού η ανθρώπινη φύση επιδιώκει την υπέρβασή της, την θεραπεία των κοινωνικών αδικιών και τον υφιστάμενο εκμαυλισμό που γίνεται από τους εξουσιαστές. Πάντοτε οι ουτοπικές επιδιώξεις επηρεάζουν το κοινωνικό και οικουμενικό γίγνεσθαι, αφυπνίζουν τις συνειδήσεις και ανοίγουν νέες προοπτικές. Αλλιώς θα υπήρχε στασιμότητα και φθορά.

Ως προς το δεύτερο σημείο, πρέπει να παρατηρήσω ότι συνάντησα εκκλησιαστικούς και πολιτικούς ηγέτες, οι οποίοι και γνωρίζουν την διαφορά μεταξύ του «έχειν» και του «είναι», αλλά και είναι οι ίδιοι ώριμοι, δηλαδή βιώνουν το «είναι» της εξουσίας, αφού δεν χρειάζεται «να απειλήσουν, να δωροδοκήσουν». Αυτό δεν εμπνέεται πάντα από θρησκευτικές αξίες, αλλά και από ουμανιστικές-ανθρωπιστικές. Φυσικά, γνώρισα και άλλους –τους περισσότερους– που «έχουν» εξουσία, δηλαδή εκλαμβάνουν την εξουσία ως εκμεταλλεύσιμο υλικό και ως θέση επιβολής στην κοινωνία με οποιοδήποτε τρόπο. Η δημοκρατία αποτελματώνεται από τέτοιους τύπους ανθρώπων.

Προσωπικά θέλω να στοχεύω στις υψηλότερες νότες, να διακρίνομαι από έμπνευση. Τουλάχιστον θέλω να τα έχω καλά με τον εαυτό μου, να μη συμβιβάζομαι με τους συμβιβασμούς, να υπερβαίνω τον ατομισμό που είναι το σαράκι της συγχρόνου κοινωνίας.

Ερώτηση: Η διασύνδεση Εκκλησίας και Πολιτικής έχει παράδοση ετών στην χώρα μας. Είναι γνωστόν επίσης ότι στο –όχι και τόσο απώτερο– παρελθόν παραεκκλησιαστικές οργανώσεις και ακραία εθνικιστικές πολιτικές ομάδες λειτούργησαν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Η κατάσταση αυτή με ποιό τρόπο μπορεί να αλλάξη; Ο διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους θα ήταν νομίζετε μια καλή αρχή;

Απάντηση: Με λυπεί πολύ όταν οι πολιτικές-κομματικές τακτικές εισέρχωνται μέσα στην Εκκλησία και σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές. Όταν υπάρχουν κληρικοί που αποβάλλουν το εκκλησιαστικό ήθος και προσλαμβάνουν κοσμικές νοοτροπίες στενοχωρούμαι βαθειά. Με την είσοδό μας στον ιερατικό βαθμό μόνοι μας αρνηθήκαμε μερικά δικαιώματα που είχαμε ως πολίτες. Ο λαός το λέγει καθαρά: «Η παπάς παπάς, η ζευγάς ζευγάς!».

Η οριοθέτηση των σχέσεων μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας, είναι ένας τρόπος για να αποδεσμευθούμε από τέτοιες εκκοσμικεύσεις. Τελικά, δεν πρόκειται για εύρεση ενός τρόπου και ενός συστήματος, αλλά για βελτίωση του καθενός μας, του προσώπου. Απαιτείται από όλους όσοι ασκούμε κάποια εξουσία (γονείς-δάσκαλοι-δημοσιογράφοι-πολιτικοί-κληρικοί) να είμαστε και λίγο ουτοπιστές, να βλέπουμε μακριά από το εφικτό, να σεβόμαστε την θέση που έχουμε, να θυσιαζόμαστε σαν λαμπάδες που καίουν και φωτίζουν. Πρέπει ο καθένας μας να αποβάλη τον «ωχαδελφισμό», τον συμβιβασμό, την φιλαυτία και να βλέπη έξω από τον εαυτό του, να γίνεται πρόσωπο, με ελευθερία και αγάπη, οπότε θα επιδρά και στο περιβάλλον του. Η κοινωνική αποτελμάτωση θεραπεύεται με ουτοπικές κινήσεις, με «τρέλλες». Αναζητούνται ουτοπιστές για να βγούμε από την μιζέρια και την διαφθορά και να αναπνεύσουμε το οξυγόνο της ελευθερίας. Η απάντηση στο ερώτημα που έθεσε ο Ντοστογιέφσκι «ευτυχία η ελευθερία» ασφαλώς κλείνει προς το δεύτερο (ελευθερία), έστω και αν φαίνεται ουτοπικό.–

«Ποιά πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του νέου Αρχιεπισκόπου;»

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου

Συνέντευξη στην Εφημερίδα «Πολιτεία Αιτωλοακαρνάνων» (Τρίτη, 5 Φεβρουαρίου) 

Ερώτηση: Ποιά είναι τα επιτεύγματα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου;

Απάντηση: Αυτές τις ημέρες πολλοί ομίλησαν για τα θετικά και αρνητικά του μακαριστού Αρχιεπισκόπου. Νομίζω ότι είναι νωρίς να καταλήξη κανείς σε συμπεράσματα, αλλά ο ιστορικός του μέλλοντος, με ψυχραιμία και νηφαλιότητα, θα αποτιμήση την προσφορά του στην Εκκλησία και την κοινωνία.

Αυτό που μπορώ να πω τώρα είναι ότι το μεγαλύτερο έργο του ήταν αυτό που εκδηλώθηκε κατά το διάστημα της ασθενείας του και την διαδικασία του θανάτου του, τότε που δεν μιλούσε πολύ, αλλά μιλούσε η ύπαρξή του. Αντιμετώπισε τον θάνατο με πίστη στον Θεό και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί έδωσε κουράγιο σε πολλούς ομοιοπαθείς του. Ομιλεί κανείς με τον λόγο και την σιωπή. Πολλές φορές ο λόγος της σιωπής έχει μεγαλύτερη δύναμη από τον λόγο των λόγων. Ο Χριστός δίδασκε, αλλά και έπαθε, σταυρώθηκε. Ο Σταυρός του Χριστού έχει μεγαλύτερη δύναμη, όπως και το μαρτύριο των αγίων μεταδίδει μηνύματα για το ποιό είναι το νόημα της ζωής και του θανάτου. Ακόμη δε και η περίοδος των διωγμών, των κατακομβών και των μαρτυρίων είναι η ενδοξότερη περίοδος της Εκκλησίας και όχι τότε που έγινε η Εκκλησία επίσημη θρησκεία του Κράτους.

Οπότε, η σιωπηλή και με πίστη αντιμετώπιση της διαδικασίας του θανάτου, δηλαδή η «σιωπηλή παραίνεση» ήταν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Αρχιεπισκόπου.

Ερώτηση: Ποιά πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του νέου Αρχιεπισκόπου;

Απάντηση: Μέχρι τώρα δόθηκαν πολλές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα και κάθε απάντηση έχει σχέση με τις προοπτικές και τις επιδιώξεις κάθε ανθρώπου, δηλαδή ο καθένας απαντά ανάλογα με τις προσδοκίες του, αλλά και την γνώμη που έχει για την Εκκλησία.

Θα ήθελα όμως να αντιστρέψω το ερώτημα: Όχι ποιά πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του Αρχιεπισκόπου, αλλά πως θέλει η Εκκλησία τον Αρχιεπίσκοπο και γενικά τους Κληρικούς της. Συνήθως ερωτούμε πως θέλει ο κόσμος την Εκκλησία, αλλά το ερώτημα που πρέπει να τεθή είναι πως η Εκκλησία θέλει τους Κληρικούς της.

Έτσι, ο Αρχιεπίσκοπος και κάθε Κληρικός πρέπει να έχη ορθόδοξο φρόνημα και εκκλησιαστικό ήθος. Να είναι ταπεινός, ευπροσήγορος και διάφανος στην υπαρξιακή του ζωή και μέσα από αυτήν την υπαρξιακή προοπτική να βοηθά τον κόσμο και την κοινωνία. Ο,τι κάνει, να είναι απόρροια της εσωτερικής του πληρότητας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύγκριση μεταξύ των αειμνήστων Οικουμενικών Πατριαρχών Αθηναγόρου και Δημητρίουη . Όταν εκοιμήθη ο Αθηναγόρας που ήταν μεγαλοπρεπής και επικοινωνιακός, όλοι διερωτώντο ποιός θα μπορούσε να τον αντικαστήση. Και όμως ο Δημήτριος με την μεγάλη του ταπείνωση, αν και δεν είχε τα χαρίσματα του Αθηναγόρα, τον ξεπέρασε και όπως πολλοί ομολογούν υπήρξε ο μεγαλύτερος Πατριάρχης του 20ου αιώνος.

Ερώτηση: Σε ποιούς τομείς πρέπει να δώση βαρύτητα στην Εκκλησία;

Απάντηση: Συνεχίζοντας τα προηγούμενα, θα πρέπη να αναφέρω την βασική αρχή των Πατέρων της Εκκλησίας, ότι η Εκκλησία δεν έγινε για να βοηθά τον κόσμο, αλλά ο κόσμος δημιουργήθηκε για να γίνη Εκκλησία. Δηλαδή, η Εκκλησία δεν είναι ένας κατεστημένος θεσμός, μια κοινωνική οργάνωση, αλλά το αναστημένο Σώμα του Χριστού. Αυτό σημαίνει ότι το έργο της είναι δεδομένο, δηλαδή να δέχεται τους ανθρώπους στους κόλπους της, να τους εκκλησιοποιή, ώστε να μπορούν με την δύναμη του Χριστού να αντιμετωπίζουν τα τρία μεγάλα προβλήματα και της σημερινής εποχής, που είναι και κατά τον Victor Frankl η ενοχή, ο πόνος και ο θάνατος. Κοινωνικό έργο κάνουν και οι Προτεστάντες, καθώς επίσης και άλλοι ουμανιστικοί οργανισμοί. Άλλωστε κοινωνιολόγοι, πολιτειολόγοι και διεθνολόγοι υπάρχουν πολλοί σήμερα και κάνουν καλύτερa το έργο τους από εμάς τους Κληρικούς. Εμείς πρέπει να ασχοληθούμε με το να επιλύουμε τα υπαρξιακά προβλήματα των ανθρώπων και να δίνουμε νόημα στην ζωή και τον θάνατο.

Και για να είμαι πρακτικότερος, θα έλεγα ότι οι Κληρικοί σήμερα θα πρέπη να δώσουν βαρύτητα πρώτα στην ομολογία της πίστεως και έπειτα στην ποιμαντική του συγχρόνου ανθρώπου, ο οποίος διακρίνεται από την υπαρξιακή αγωνία, τον πόνο και τον θάνατο. Μέσα από αυτήν την προοπτική θα πρέπη να αναπτύσσουν και το φιλανθρωπικό έργο. Κάθε ενορία πρέπει να γίνη μια «θεραπευτική κοινότητα» προσφέροντας ζωή, παρηγοριά, νόημα και ελπίδα.–

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου

Συνέντευξη στην δημοσιογράφο Άντζυ Σταθάτου (Κυριακή 3 Φεβρουαρίου)

(δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Το Θέμα», Κυριακή 3-2-2008).

1 Ερώτηση: Πως θεωρείτε την Αρχιεπισκοπία Χριστοδούλου;

Απάντηση: Η δεκαετία που πέρασε ήταν έντονη, όπως έντονη ήταν και η προσωπικότητα του μακαριστού Χριστοδούλου. Αν αναλύση κανείς θεολογικά, εκκλησιολογικά και κοινωνικά τις τρεις μεγάλες κρίσεις που πέρασε η Εκκλησία (ταυτότητες, Πατριαρχείο, σκάνδαλα), τότε θα μπορέση να εξαγάγη τα απαραίτητα συμπεράσματα.

Πρέπει όμως να γίνουν μερικές διευκρινίσεις. Πρώτον, ότι δεν πρέπει κανείς να σταθή στις κρίσεις αυτές, αλλά να δη και το θετικό έργο του μακαριστού Χριστοδούλου, όπως και το καθ’ όλο έργο του στην Εκκλησία, ως μοναχού, Πρεσβυτέρου και Μητροπολίτη. Ήταν ένας καλός άνθρωπος και για όσους ήταν κοντά του συμπεριφερόταν ως πατέρας. Δεύτερον, ότι δεν ευθύνεται για όλα ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος, γιατί σε όλες τις περιπτώσεις εξασφάλιζε την ομοφωνία η την πλειοψηφία των Ιεραρχών. Τρίτον, ότι η αποτίμηση του έργου του Αρχιεπισκόπου πρέπει να γίνη μετά από πολλά χρόνια και σε σχέση με τον χριστιανικό τρόπο που τελείωσε την βιολογική του ζωή που για μένα είναι καθοριστικό σημείο. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε την ασθένεια και την διαδικασία του θανάτου φανερώνει το «είναι» του και ερμηνεύει το «φαίνεσθαι».

Εγώ πάντως διατηρώ καλές αναμνήσεις από τον Αρχιεπίσκοπο, εξετίμησα το ανεπιτήδευτο του χαρακτήρα του, την καλή του διάθεση, κυρίως στις ώρες που συζητούσαμε προσωπικά διάφορα θέματα, παρά το ότι δεν με χρησιμοποιούσε όπως θα μπορούσε. Του χρωστώ ευγνωμοσύνη, γιατί με εκτιμούσε.

2 Ερώτηση: Επειδή ακούγονται διάφορα ονόματα που προωθούνται στην διαδικασία εκλογής, πως γίνεται αυτό και ποιά κέντρα τους προωθούν;

Απάντηση: Είναι και αυτό αντικείμενο ερεύνης. Μέσα στην Ιεραρχία υπάρχουν αξιόλογα πρόσωπα που διακρίνονται για την σοβαρότητα, την θεολογική κατάρτιση και το εκκλησιαστικό φρόνημα και όμως δεν έγινε λόγος γι’ αυτά. Πιθανόν να είναι και αυτό έργο της επικοινωνιακής πολιτικής και των δημοσίων σχέσεων. Προωθούνται μερικά πρόσωπα η από την Ιεραρχία η από εξωσυνοδικούς παράγοντες που προσπαθούν να έχουν λόγο στην Εκκλησία για πολλούς λόγους. Πρέπει να ερευνηθούν τα κίνητρα και η σκοπιμότητα και κατά πόσον είναι αυτοπροβαλλόμενοι η ετεροπροβαλλόμενοι.

Τελικά νομίζω σημασία έχει το «πως» της εκλογής, δηλαδή ποιούς τρόπους χρησιμοποιεί κανείς για να επιτύχη τον στόχο του και αυτό το «πως» θα καθορίση το «ποιός» είναι ικανός. Εκείνος που χρησιμοποιεί αντιεκκλησιαστικούς τρόπους αναδείξεώς του δεν θα επιτύχη στο έργο του Αρχιεπισκόπου. Η ποιμαντική και η διοίκηση στην Εκκλησία είναι πολύ ευαίσθητη υπόθεση, όπως ο οφθαλμός του ανθρώπου, και δεν αντέχει σε αντιεκκλησιαστικά και αντορθόδοξα μέσα.

3 Ερώτηση: Ποιά πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του νέου Αρχιεπισκόπου;

Απάντηση: Έχω τονίσει επανειλημμένως τον τελευταίο καιρό ότι ο Αρχιεπίσκοπος έχει δύο ρόλους: την ποιμαντική της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και την προεδρία της Ιεράς Συνόδου. Πρέπει να ασκή ορθόδοξα και εκκλησιαστικά το έργο του στην Αρχιεπισκοπή, με ταπείνωση και ιεραποστολικό ζήλο. Επίσης, ως Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου πρέπει να σέβεται το εκκλησιαστικό δίκαιο, το πρόσωπο και το έργο των Αρχιερέων, το συνοδικό σύστημα λειτουργίας της Εκκλησίας, να είναι ένας διάδοχος των Αγίων Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας. Ο Χριστός και οι άγιοι πρέπει να είναι το πρότυπο της εκκλησιαστικής μας ζωής και όχι άλλα εκκοσμικευμένα πρότυπα.

4 Ερώτηση: Ποιοί θα πρέπη να είναι οι στόχοι του νέου Αρχιεπισκόπου, ποιές είναι οι εκκρεμότητες που πρέπει να διευθετήση;

Απάντηση: Το πρώτο και βασικό έργο του είναι να αποκτήση συνεργάτες με ορθόδοξο και εκκλησιαστικό φρόνημα. Είναι αλήθεια ότι το μεγαλύτερο προσόν ενός ηγέτη είναι να έχη καλούς συνεργάτες, γιατί αν είναι μέτριος τον ανυψώνουν οι συνεργάτες του. Αντίθετα αν έχη ποικίλα οντολογικά χαρίσματα, αλλά δεν έχει την ικανότητα να επιλέγη καλούς συνεργάτες, θα αποτύχη στο έργο του.

Το δεύτερο είναι να διοική την Αρχιεπισκοπή και να προεδρεύη στις Συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου με σύνεση, νηφαλιότητα, φόβο Θεού. Να κρατήση τα θετικά που έκανε ο Χριστόδουλος και να βελτιώση τα άλλα. Θα είναι ανάρμοστο για τον διάδοχο να παραβλέπη η να αναιρή η να ομιλή περιφρονητικά για το έργο του προκατόχου του.Το τρίτο είναι να εξετάση τα εκκρεμούντα θέματα και να τα επιλύση ενεργοποιώντας ο ίδιος το λεγόμενο συνοδικό σύστημα. Όλοι μιλούν για συνοδικό σύστημα λειτουργίας της Εκκλησίας και ότι δήθεν το καταστρατηγεί ο εκάστοτε Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου, αλλά η αλήθεια είναι ότι πολλοί Μητροπολίτες, από διαφόρους λόγους, εκχωρούν τις δικές τους αρμοδιότητες στον εκάστοτε Αρχιεπίσκοπο. Το γεγονός είναι ότι και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος θα πρέπη να σέβεται τον συνοδικό θεσμό, να μην αισθάνεται ως Προκαθήμενος, οιονεί ως «Πρωθυπουργός», αλλά και οι Μητροπολίτες να μην αισθάνωνται ως εντολοδόχα όργανα, ως «Υπουργοί» του κάθε Αρχιεπισκόπου. Το βάρος πέφτει και σε όλους εμάς τους Μητροπολίτες που δεν έχουμε μάθει να εργαζόμαστε συνοδικά.

Συνέντευξη του Μητρ. Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου κ. Ιεροθέου στην Κάτια Τσιμπλάκη

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα “Αδέσμευτος, του Μήτση”, την Κυριακή 20-7-2003.

1. ΕΡΩΤΗΣΗ:  Σεβασμιώτατε, κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 αναμένεται να έλθουν στην χώρα μας εκατομμύρια επισκέπτες αλλά και αθλητικοί παράγοντες, οι οποίοι θα αποτελούν ένα μωσαϊκό θρησκειών και πολιτισμών. Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει φόβους για κάποια προβλήματα (είτε ποιμαντικά είτε πρόκλησης του χριστεπωνύμου πληρώματος) που ενδέχεται να δημιουργηθούν;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Πράγματι θα έλθουν εκατομμύρια άνθρωποι στην χώρα μας που θα μεταφέρουν τις ιδέες τους, τους ιδιαίτερους πολιτισμούς τους, τις παραδόσεις τους, την νοοτροπία τους, αλλά και την κάθε «ιδιοτροπία» τους. Ακριβώς αυτό το γεγονός δημιουργεί ποιμαντικά ερεθίσματα, με τα οποία πρέπει να ασχοληθή η Εκκλησία μας. Δεν είναι δυνατόν να παραβλέψουμε όλα αυτά τα γεγονότα και να μη ασχολούμαστε με αυτά ποιμαντικά. Μια λύση θα ήταν να μη ασχοληθούμε καθόλου με τα προβλήματα που θα ανακύψουν κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων. Αλλά αυτό είναι στρουθοκαμηλισμός και υποκρισία, αφού αυτά καθεαυτά τα γεγονότα θα μας εξαναγκάσουν την περίοδο εκείνη να ασχοληθούμε με το θέμα. Φυσικά αυτή η ενασχόλησή μας δεν ξεκινά από φόβο, αλλά από βαθύ αίσθημα ποιμαντικής ευθύνης, που έχει δύο άξονες, την προφύλαξη του λαού και την προσφορά της Ελληνορθοδόξου παραδόσεως, και αυτή η προσπάθεια δεν πρέπει να έχη απλώς αρνητικό χαρακτήρα, αλλά να κινήται μέσα σε μια θετική προοπτική.

2 ΕΡΩΤΗΣΗ:Ποιά μηνύματα φιλοδοξεί να περάση η Εκκλησία της Ελλάδος κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Πολλά είναι τα μηνύματα τα οποία μπορεί να περάση η Εκκλησία τις ημέρες εκείνες. Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:

- Στην Ελλάδα υπάρχει μια μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά, με διαχρονική εξέλιξη που έχει ως άξονες τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν έχουμε “παππού”, χωρίς “πατέρα”, δηλαδή δεν υπάρχει μια γέφυρα που ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα και φθάνει στην σύγχρονη εποχή.

- Ο γνήσιος αθλητισμός δεν έχει σχέση με την εμπορευματοποίηση, αν και στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν οι “στεφανίτες” και οι “χρηματίτες”, αλλά πρέπει να αποβλέπη σε υψηλούς στόχους. Ο γνήσιος αθλητισμός είναι αθλητικοί αγώνες, που αποβλέπουν στο ψυχοσωματικό άθλημα και δεν είναι olympic games, δηλαδή οι αθλητικοί αγώνες, με την αρχαία σημασία της λέξεως, που ξεκίνησαν από τα ταυροκαθάψια και την κυβίσθηση και συνδέθηκαν με τον αγώνα (άγω) και τον αθλητισμό (από το άθλος = κόπος, μόχθος) δεν μετατρέπονται σε παιχνίδι, σε sport (από το desport = ξέσπασμα, διασκέδαση) ούτε μετατρέπονται σε εμπόρευμα (βλ. Θέμου Γκουλιώνη, Αθλητισμός, ένας έρωτας αλλιώτικος). Αν αυτό γίνεται, τότε αυτό συνιστά την πτώση του αθλητισμού.

- Πέρα από την σωματική άθληση υπάρχει και η ψυχική άθληση που αποβλέπει στην μεταμόρφωση του ανθρώπου και την λογοποίηση-νοηματοδότηση της ζωής του ανθρώπου.

- Ζούμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, και πρέπει να ζούμε με σταθερότητα και αυθεντικότητα στις «παραδόσεις» μας, αλλά συγχρόνως και με αγάπη, ανοχή και ανεκτικότητα προς την κάθε ετερότητα.

- Οι χριστιανοί αθλητές μας δεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιούν την ινδουϊστική και βουδιστική αυτοσυγκέντρωση και τον ανατολικό διαλογισμό κατά το στάδιο της προετοιμασίας τους για να επιτύχουν τον στόχο τους, αλλά να χρησιμοποιούν την μέθοδο που έχει η Εκκλησία μας, ήτοι την προσοχή, την προσευχή, την ψυχική ειρήνη, γενικά την όλη εκκλησιαστική ζωή, όπως έκανε και ο πρώτος Ολυμπιονίκης μας ο Σπύρος Λούης.

- Πέρα από τον πρωταθλητισμό υπάρχει και ο αθλητισμός που βοηθά τον άνθρωπο στην εξισορρόπιση των ψυχικών και σωματικών δυνάμεών του, και βεβαίως μεγάλη σημασία έχει η πνευματική άθληση, η ανύψωση της υπάρξεως του ανθρώπου σε υψηλότερα επίπεδα, που επιτυγχάνεται με την δύναμη του Χριστού, γι’ αυτό και οι μάρτυρες της Εκκλησίας αποκαλούνται αθλητές και το μαρτύριό τους άθληση.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς θα ενημερώση τους επισκέπτες και τους αθλητές για τον Ελληνορθόδοξο και τον Βυζαντινό Πολιτισμό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Ήδη η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέδωσε και θα εκδώση διάφορα κείμενα προς τον σκοπό αυτό, τα οποία θα κυκλοφορήσουν ευρέως. Θα ετοιμασθούν φυλλάδια και βιβλία με τίτλο «βυζαντινός περίπατος στην Αθήνα» τα οποία θα βοηθήσουν αυτούς που θέλουν να γνωρίζουν τα μνημεία της διαχρονικής μας παράδοσης, που δεν είναι μόνον ο Παρθενώνας, αλλά και τα βυζαντινά εκκλησάκια μας. Διάφορες εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν εκείνες τις ημέρες θα καταδείξουν τα στοιχεία του πολιτισμού μας.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ:Πώς θα συμμετάσχη στην διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων και τί οφέλη αναμένεται ότι θα αποκομίση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Εμείς δεν εμπλεκόμαστε στα προγράμματα που ετοιμάζει η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων 2004, ούτε μπορούμε να τα καθορίσουμε, ούτε ευθυνόμαστε γι’ αυτά, ούτε συνεργαζόμαστε επί ίσοις όροις. Αν εννοείτε με την ερώτησή σας τον εθελοντισμό, σάς λέγω ότι όσα από τα μέλη της Εκκλησίας θέλουν να συνδράμουν στο έργο αυτό θα υπογράψουν τις σχετικές δηλώσεις. Γενικά πρέπει να παρατηρηθή ότι το έργο και η προοπτική της Εκκλησίας κινείται στα πλαίσια τα οποία σάς ανέφερα προηγουμένως και δεν αποβλέπουμε σε διάφορα οφέλη, παρά μόνον το να καταλάβουν όσοι θα έλθουν τις ημέρες εκείνες στην χώρα μας ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα της φιλοκαλίας, με την ελληνορθόδοξη σημασία και έννοια και να προβληθή αυτό σε όλο τον κόσμο. Καί, αν πέρα από αυτό, μπορέσουμε να βοηθήσουμε στο να μη γίνη μεγαλύτερη ζημιά στην Πατρίδα μας θα είναι όφελος.

5. ΕΡΩΤΗΣΗ:Θα υπάρξη συνεργασία με τις υπόλοιπες Χριστιανικές Εκκλησίες για την κατάρτιση ενός κοινού κειμένου - διακήρυξης για την Ολυμπιακή Εκεχειρία αλλά και για την επικράτηση της Ειρήνης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Προς το παρόν δεν έχουμε κάποια πρόθεση να συνταχθή ένα κοινό κείμενο - διακήρυξη με όλες τις Χριστιανικές Ομολογίες. Εκείνο που προγραμματίζουμε είναι να συνταχθή κάποια διακήρυξη από πλευράς της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδος που να αναφέρεται στα θέματα αυτά.

Γενικά, πρέπει να παρατηρήσω ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες που θα γίνουν στην Αθήνα το 2004 είναι ένα παγκόσμιο γεγονός, το οποίο δεν μπορούμε ως Εκκλησία να αγνοήσουμε, αλλά πρέπει να ασχοληθούμε με αυτό και να αντιμετωπίσουμε όλα τα προβλήματα που θα αναφυούν με αίσθημα ποιμαντικής ευθύνης, μέσα από το ομολογιακό και πολιτιστικό πνεύμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Επίσης πρέπει να πω ότι όσες φορές συναντηθήκαμε με την Πρόεδρο της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων 2004 κ. Γιάννα Αγγελοπούλου η επικοινωνία μας υπήρξε άψογη.

Συνέντευξη του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

στον Δημοσιογράφο Παναγιώτη Τσούμα

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Εμπρός, την 21-5-2004

Η κρίση στις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο κυριάρχησε στην επικαιρότητα τον τελευταίο καιρό, καί, όπως είναι παρατηρημένο, στην ενημέρωση επικράτησε μάλλον η επιφάνεια των γεγονότων, αρκετές μάλιστα φορές παραποιημένη.

Ο Σεβ. Μητροπολίτης μας ασχολήθηκε με το εκκλησιαστικό αυτό ζήτημα, συμμετείχε σε σχετική Επιτροπή της Ιεράς Συνόδου και συνέγραψε δύο βιβλία για τις σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος.

Η συνέντευξη που παραχώρησε στον δημοσιογράφο της τοπικής εφημερίδος “Εμπρός” κ. Παναγιώτη Τσούμα είναι ενημερωτική και συγχρόνως αναλυτική.

1. Ερώτηση: Ποιές είναι οι εντυπώσεις σας από τις συζητήσεις που έγιναν αυτήν την εποχή στα Μέσα Μαζικής Ενημερώσεως για την κρίση μεταξύ των δύο Εκκλησιών;

Απάντηση: Τις περισσότερες φορές αισθάνθηκα βαθειά θλίψη. Φαινόταν καθαρά η άγνοια μερικών για τα θέματα αυτά, η αποσπασματική θεώρηση που είχαν, η συνειδητή ή ασυνείδητη προσπάθεια παραπληροφόρησης.

Για παράδειγμα να αναφέρω ότι μου έκανε τεράστια εντύπωση ότι ακόμη και νομικοί έγραψαν ότι η Ελληνική Πολιτεία υπήγαγε διοικητικώς τις Μητροπόλεις των λεγομένων Νέων Χωρών στην Εκκλησία της Ελλάδος με τον νόμο 3615 του 1928 που προηγήθηκε της Πατριαρχικής Πράξεως, η οποία εξεδόθη αργότερα τον Σεπτέμβριο του 1928, αφήνοντας να εννοηθή ότι είναι ισχυρότερος ο νόμος της Πολιτείας από την Πατριαρχική Πράξη. Ενώ αγνοούν ότι τόσο από τα Πρακτικά της Συνόδου του Πατριαρχείου του Ιανουαρίου 1928 που δημοσιεύθηκαν, όσο και από την εισηγητική έκθεση στην Βουλή προκειμένου να ψηφισθή ο νόμος, φαίνεται καθαρά ότι, πριν την ψήφιση του Νόμου, υπήρξε συμφωνία μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Ελληνικής Πολιτείας, η δε Ελληνική Πολιτεία, προκειμένου να εκδώση τον νόμο, είχε υπ' όψη της αποσταλέν Σχέδιο Πατριαρχικής Πράξεως. Το ότι δεν συμπεριλήφθησαν όλοι οι όροι του Σχεδίου Πράξεως στον Νόμο, αυτό δεν είναι σοβαρό πρόβλημα, αφού ο κυρωτικός νόμος δεν είναι απαραίτητο να επαναλαμβάνη πλήρως την κυρουμένη διεθνή Πράξη, όπως σημειώνει ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Βαβούσκος. Επίσης, στον μεταγενέστερο Νόμο 5438 της 17ης Αυγούστου 1932 (Καταστατικός Χάρτης) μνημονεύεται ρητώς ότι η διοίκηση των Μητροπόλεων αυτών γίνεται σύμφωνα με τον νόμο 3615, αλλά και σύμφωνα με την Πατριαρχική Πράξη του 1928.

Όμως τελικά το πρόβλημα που ανέκυψε δεν είναι νομικό, αλλά καθαρά εκκλησιολογικό, επειδή η ευχαριστιακή συγκρότηση της Εκκλησίας δεν γίνεται με τους νόμους της Πολιτείας, αλλά από το Άγιον Πνεύμα, δια των δογμάτων και των ιερών Κανόνων, και γι' αυτό τα νομικά επιχειρήματα είναι ανεπαρκή.

Επίσης, μου έκανε αλγεινή εντύπωση η αδιακρισία μερικών, ο φανατισμός τους και ο απόλυτος τρόπος με τον οποίο μιλούσαν και αντέκρουαν τις απόψεις των άλλων. Δεν διαλέγονται με αυτόν τον τρόπο Κληρικοί και γενικά άνθρωποι της Εκκλησίας.

Ακόμη κακή εντύπωση μου έκαναν οι δημοσκοπήσεις για το θέμα αυτό και τα ποσοστά που δίνονταν στον Πατριάρχη και τον Αρχιεπίσκοπο. Κατ' αρχάς σε κανονικά θέματα δεν έχουν θέση οι δημοσκοπήσεις. Μπορείτε να φαντασθήτε το να γίνονται δημοσκοπήσεις για δογματικά και κανονικά ζητήματα; Έπειτα τα ερωτήματα που έθεταν για το ποιός έχει δίκαιο ή άδικο ήταν κενά περιεχομένου. Και αυτό γιατί, όπως είπε κάποιος, αν ετίθετο πρώτα το ερώτημα: “Έχετε διαβάσει την Πατριαρχική Πράξη του 1928 και τον Καταστατικό Χάρτη;”, τότε θα διαπιστωνόταν ότι το 99% των ανθρώπων, ακόμη δε και των Κληρικών, δεν είχε διαβάσει τα κείμενα αυτά, οπότε δεν είχε νόημα η ερώτηση για το ποιός έχει δίκαιο.

2. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, στο βιβλίο σας “Εκκλησιαστικοί Αναβαθμοί” και στο κεφάλαιο “Η πόλις εάλω αλλά ζή” εκφράζετε την άποψη ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είναι ο μόνος θεσμός που εξακολουθεί να εκφράζη το οικουμενικό πνεύμα της ρωμηοσύνης. Πιστεύετε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος υπό την νυν ηγεσία της ασπάζεται αυτή την άποψη;

Απάντηση: Πάντοτε πίστευα και το έχω δημοσιοποιήσει σε διάφορα κείμενά μου, κυρίως στα δύο βιβλία που έγραψα για την σχέση μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος, ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκφράζει την οικουμενικότητα του ελληνισμού και την οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας. Είναι το τελευταίο απομεινάρι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του λεγομένου Βυζαντίου. Είναι γνωστή η έκφραση ότι η Εκκλησία, με πρωτεύοντα ρόλο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αποδείχθηκε το “Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο” όπως είπε ο μεγάλος Ρουμάνος ιστορικός Γιόρκα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένας ακοίμητος οφθαλμός της οικουμενικής Ορθοδοξίας, το συντονιστικό κέντρο των Ορθοδόξων Εκκλησιών, οι δε Μητροπόλεις του επεκτείνονται από την Κορέα μέχρι την Αμερική. Γι' αυτό λυπάμαι πολύ όταν γίνεται λόγος για “Τούρκο Πατριάρχη”, γιατί όσοι το λένε αυτό διαπνέονται από μια εθνικιστική νοοτροπία ή τουλάχιστον ομιλούν αδιάκριτα. Πιστεύω ότι η ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος που είναι η Ιεραρχία, εκτιμά την σπουδαιότητα του θεσμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, χωρίς να αποκλείονται και οι εξαιρέσεις, από άγνοια ή άλλα αίτια που είναι ελλαδοκεντρικά.

3. 'Ερώτηση: Η κρίση που ξέσπασε τελευταία, με αφορμή κυρίως την εκλογή νέου Μητροπολίτη στην Θεσσαλονίκη, φαίνεται να είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ακούγεται ότι η Εκκλησία της Ελλάδος προωθεί σχέδιο αναβάθμισής της σε Πατριαρχείο του απανταχού Ελληνισμού; Αν αυτό έχει βάση, πού οδηγούμαστε;

Απάντηση: Χαίρομαι γιατί έχετε αντιληφθή ότι η Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης ήταν απλώς η αφορμή και το παγόβουνο που φαίνεται. Τα αίτια είναι άλλα και βαθύτερα. Πιστεύω ότι το πρόβλημα δεν είναι νομικό, αλλά βαθύτατα εκκλησιολογικό. Γράφηκε στα Μ.Μ.Ε. ότι παρατηρούνται διάφορες επιδιώξεις για αναβάθμιση της Εκκλησίας της Ελλάδος σε Πατριαρχείο ολοκλήρου του ελληνισμού. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι τέτοιες αντιλήψεις καλλιεργήθηκαν στην εποχή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, που και τότε δημιουργήθηκε μεγάλη κρίση στις σχέσεις μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος, με συνέπεια την πτώση του τότε Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου. Επίσης, και σήμερα μερικοί πολιτικοί άνδρες, όπως λέγεται, διακατέχονται από μερικές τέτοιες τάσεις μεγαλοϊδεατισμού, με άλλη βέβαια μορφή. Σύμφωνα με αυτές πρέπει κατ' αρχάς να γίνη ενοποίηση του κρατικού με τον εκκλησιαστικό χώρο στην Ελλάδα και στην συνέχεια να ακολουθήση η προσάρτιση των ελληνικών Εκκλησιών της διασποράς στην Εκκλησία της Ελλάδος, με την απόσπασή τους από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έτσι, κατ αυτούς, η Αθήνα θα γίνη το κέντρο του Ελληνισμού. Μια αρχή και ένα πρώτο πείραμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η συγκρότηση του “Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού” (ΣΑΕ).

Πρόκειται για επικίνδυνες θεωρίες και απόψεις, διότι χρησιμοποιείται η Εκκλησία για πολιτικούς και εθνικούς σκοπούς. Δεν νομίζω ότι τέτοιες ιδέες καλλιεργούνται από την Εκκλησία της Ελλάδος, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος το αρνήθηκε αυτό. Όμως τέτοιες επικίνδυνες ιδέες υποθάλπονται από μερικούς πολιτικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους, οι οποίοι τελικά πέφτουν στην παγίδα του εθνικισμού, είτε του πανσλαυϊστικού, είτε του παναραβικού εθνικισμού, καθώς επίσης δίνουν επιχειρήματα στην λεγόμενη “Σκοπιανική Εκκλησία”. Και οι Σκοπιανοί ισχυρίζονται, ότι αφού δημιουργήθηκε Σκοπιανικό Κράτος, γιατί να μη έχουν και αυτοί την δική τους ανεξάρτητη “Μακεδονική” Εκκλησία, στην οποία θα συμπεριλαμβάνονται και οι “Μακεδόνες” της Αυστραλίας και των άλλων μερών του κόσμου. Γι' αυτό θεωρώ ότι η ύπαρξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μεταξύ των άλλων, απομονώνει κάθε εθνοφυλετική τάση, αποφεύγοντας τον κίνδυνο που προέρχεται από αυτές και γι' αυτό πρέπει να το στηρίζουμε.

4. Ερώτηση: Τελικά, Σεβασμιώτατε, μήπως οι διαφορές μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος δεν οφείλονται σε διαφορετικές ερμηνείες του υφισταμένου κανονικού και νομικού πλαισίου, αλλά σε προσωπικές φιλοδοξίες κυρίως;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι ένα πνευματικό Νοσοκομείο που θεραπεύει την πνευματική ασθένεια των ανθρώπων. Έτσι μέσα στην Εκκλησία υπάρχουν θεραπευθέντες, που είναι οι άγιοι, θεραπευόμενοι που είναι όσοι αγωνίζονται να θεραπευτούν, και αθεράπευτοι όσοι δεν θέλουν να θεραπευτούν. Είναι δε φυσικό να υπάρχη αυτή η διάκριση, γιατί αυτό συνδέεται με την προσωπική ελευθερία, και έτσι υπάρχουν άνθρωποι, Κληρικοί και λαϊκοί, με διάφορα πάθη μέσα στην Εκκλησία.

Γεγονός όμως είναι ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση έγιναν άστοχες κινήσεις και προτάσεις από Αρχιερείς που πυροδότησαν την κατάσταση. Το πρόβλημα ξεκίνησε από το 1998 όταν ένας Αρχιερεύς πρότεινε στην Ιεραρχία να μνημονεύεται ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών από τους λειτουργούντας Αρχιερείς, ενώ τώρα μνημονεύεται η Ιερά Σύνοδος, επειδή το σύστημα διοικήσεως της Εκκλησίας μας είναι Συνοδικό. Στην συνέχεια, άλλος Αρχιερεύς έκανε σχετική εισήγηση στην Ιεραρχία να μνημονεύεται ο Αρχιεπίσκοπος ακόμη και στις Επαρχίες της Βορείου Ελλάδος, των οποίων οι Αρχιερείς μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη, καθώς επίσης και άλλοι Αρχιερείς το εφήρμοσαν στην πράξη, για προσωπικούς τους λόγους. Όμως το Πατριαρχείο αντέδρασε τότε για πρώτη φορά, με αποστολή Πατριαρχικού Γράμματος, γιατί κάτι τέτοιο θα ανέτρεπε το εκκλησιαστικό θεσμικό σύστημα διοικήσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος και από εκεί άρχισε η κρίση στις σχέσεις μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Ημουν μέλος της σχετικής Συνοδικής Επιτροπής και γνωρίζω όλες τις λεπτομέρειες για το πώς άρχισε η κρίση μεταξύ των δύο Εκκλησιών.

5. Ερώτηση: Έχει συνειδητοποιήσει, νομίζετε, η ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος τί θα σήμαινε για τον Ελληνισμό τυχόν περαιτέρω αποδυνάμωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως η Εκκλησία της Ρωσίας και ενδεχομένως το Βατικανό επιδιώκουν;

Απάντηση: Η όλη εξέλιξη της καταστάσεως και η παραπληροφόρηση γύρω από το θέμα αυτό συντελεί στην αποδυνάμωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Είναι γνωστόν ότι η Εκκλησία της Μόσχας, μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453, ανέπτυξε την θεωρία της Τρίτης Ρώμης και διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, περιθωριοποιώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Και τώρα το επιδιώκει με την προσπάθεια αναβαθμίσεως μερικών Τοπικών Εκκλησιών. Το Βατικανό επίσης επιδιώκει ή χαίρεται με τα προβλήματα που δημιουργούνται στην ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Προσωπικά πίστευα από παλαιά ότι η επιμονή του Πάπα να έλθη στην Αθήνα εκινείτο σε αυτήν την προοπτική. Αυτόν τον κίνδυνο τον έχουν συνειδητοποιήσει πολλοί Ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδος.

6. Ερώτηση: Η παρατηρούμενη από πολλές πλευρές προσπάθεια αποδυνάμωσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου θα λέγατε ότι οφείλεται σε μια τάση εθνικοποίησης των επί μέρους Εκκλησιών στο χώρο της Ορθοδοξίας; Και αν ναί, αυτό είναι καλό ή κακό για την Ορθοδοξία;

Απάντηση: Ο εθνοφυλετισμός αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο της συγχρόνου Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Πατριαρχική Σύνοδος του 1872, που λειτούργησε όπως η Σύνοδος που έγινε πριν λίγες ημέρες στην Κωνσταντινούπολη, κατεδίκασε τον εθνοφυλετισμό ως αίρεση. Με την επανάσταση του 1821 αναπτύχθηκε ο ελληνικός εθνικισμός. Με την βουλγαρική εξαρχία το 1870 καλλιεργήθηκε ο βουλγαρικός και κατ' επέκταση ο σλαυϊκός εθνικισμός. Και με την κατάληψη του Πατριαρχείου Αντιοχείας από τους Άραβας, με την συνεργασία της Τσαρικής Ρωσίας, όπως εκφράσθηκε από τον Ρώσο Πρόξενο στην Συρία Μπηλάηεφ, το 1896, εκφράστηκε ο αραβικός εθνικισμός. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα των ημερών μας, όπως το βλέπει κανείς στην Ευρώπη, κυρίως όμως στην Αμερική, που οι Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι “εθνικές” Εκκλησίες, αφού ήταν Εκκλησίες μεταναστών και μετέφεραν τις παραδόσεις και το πνεύμα των πατρίδων τους. Συνέπεια αυτού του προβλήματος είναι ότι οι ξένοι βλέπουν την παρουσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας σε ελληνόφωνη, σλαυόφωνη και αραβόφωνη Ορθοδοξία. Τώρα δε με την κρίση στις σχέσεις μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος, παρουσιάζεται και διάσπαση μεταξύ των ελληνοφώνων Εκκλησιών, ακόμη και στην Εκκλησία της Αμερικής. Υπάρχει ο κίνδυνος να επαναληφθή στις ημέρες μας, με άλλη μορφή, η διάσπαση των Ελληνικών Εκκλησιών της Αμερικής στις αρχές του 20ου αιώνος σε βασιλόφρονας και βενιζελικούς. Πρέπει να προσέξη αυτό το σημείο πολύ κυρίως η πολιτική Ηγεσία του τόπου. Δεν είναι καιρός για πειράματα στον χώρο του ελληνισμού και κυρίως στον χώρο της Εκκλησίας, η οποία πρέπει να εκφράζη την ενότητα και όχι την διαιρεμένη κοινωνία.

Ο κίνδυνος αποδυναμώσεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου φαίνεται στην Αμερική. Είναι γνωστόν ότι στην Αμερικανική Ήπειρο δεν υπάρχει ενιαία Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά κάθε Πατριαρχείο και κάθε αυτοκέφαλη Εκκλησία έχει και τις δικές του Εκκλησίες. Το πρόβλημα της Διασποράς είναι ένα πρόβλημα με το οποίο πρόκειται να ασχοληθή η Οικουμενική Σύνοδος που προετοιμάζεται. Επίσης, υπάρχουν και πολλές Εκκλησίες Παλαιημερολογιτών ή Επίσκοποι αχειροτόνητοι. Για να διασφαλισθή η ενότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών και να αντιμετωπισθούν μερικά προβλήματα, δημιουργήθηκε η λεγομένη SCOBA (Σύνοδος Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων Αμερικής) υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής που υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μπορείτε να φανταστήτε την ζημιά που θα υποστή η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική, με την αποδυνάμωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο διακρίνεται από την οικουμενική του αποστολή και διασφαλίζει την ενότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών;

7. Ερώτηση: Έχει ειπωθεί, Σεβασμιώτατε, ότι για να ενταχθή ένας άνθρωπος στην παγκοσμιότητα, προϋπόθεση είναι να μάθη να ζη και πέρα από τον εαυτό του. Για τους ανθρώπους της Εκκλησίας αυτό ισχύει πολύ περισσότερο αν θέλουν πραγματικά να προσφέρουν με το παράδειγμά τους.

Σπανίως όμως βλέπουμε τέτοια παραδείγματα και το ερώτημα είναι μήπως τελικά η Εκκλησία από χώρος πνευματικός που έπρεπε να είναι έχει καταστεί χώρος απνευμάτιστος; Και δεν εννοώ θεολογικά.

Απάντηση: Ασφαλώς υπάρχει διαφορά μεταξύ παγκοσμιότητας και παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιότητα έχει σχέση με την λεγόμενη πολυπολιτισμική κοινωνία στην οποία οδηγούμαστε και είμαστε υποχρεωμένοι να ζήσουμε. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έζησε πάντα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Για την καλή συνύπαρξη των διαφόρων πολιτισμών πρέπει να εφαρμοσθή η λεγομένη αρχή των συστημάτων, σύμφωνα με την οποία πρέπει να υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις ήτοι σαφής γνώση των ορίων μεταξύ των παραδόσεων, σεβασμός της άλλης πολυπολιτισμικής ομάδας και γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων πολυπολιτισμικών ομάδων. Έτσι αποφεύγεται τόσο η πολιτιστική αλλοτρίωση όσο και ο φονταμενταλισμός. Όταν μια Εκκλησία δεν κινείται μέσα σε αυτήν την προοπτική είναι ή εκκοσμικευμένη ή φονταμενταλιστική, καθώς επίσης είναι “απνευμάτιστη”, όπως το χαρακτηρίζετε.

8. Ερώτηση: Ακούσθηκαν τον τελευταίο καιρό κάποιες απόψεις για το ότι είναι ανάγκη να χωρισθή η Πολιτεία από την Εκκλησία για να μη διαταράσσωνται οι μεταξύ τους σχέσεις. Ποιά είναι η γνώμη σας;

Απάντηση: Πράγματι, παρετήρησα ότι η πρόσφατη συζήτηση περιστράφηκε και προς την κατεύθυνση αυτή. Διετύπωσα δε γραπτώς την άποψη ότι αυτή η συζήτηση για την διαπάλη μεταξύ κανονικότητος και νομιμότητος, θα γίνη αφορμή να επιχειρηθή, ενδεχομένως, με την πρώτη ευκαιρία, όταν θα γίνη αναθεώρηση του Συντάγματος, να βγή από το τρίτο άρθρο του η αναφορά στον Συνοδικό Τόμο του 1850 και την Πατριαρχική Πράξη του 1928, ή να γίνουν μερικές άλλες ρυθμίσεις και αλλαγές στις σχέσεις μεταξύ της πολιτικής και της εκκλησιαστικής διοικήσεως, για να μη εμπλέκεται η Πολιτεία σε αυτές τις ενδοεκκλησιαστικές διενέξεις.

Απλώς όμως θα ήθελα να σημειώσω ότι όταν διαβάση κανείς προσεκτικά το τρίτο άρθρο του Συντάγματος σε συνδυασμό με το δέκατο τρίτο άρθρο του θα διαπιστώση ότι δεν υφίστανται μεγάλες εμπλοκές και δεν χρειάζεται αναθεώρηση του Συντάγματος για να γίνουν μερικές νομοθετικές αλλαγές. Άλλωστε, και ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα να είναι νόμος του Κράτους. Θα μπορούσε ένας νόμος της Πολιτείας να ρυθμίζη το νομικό καθεστώς που θα διέπη την Εκκλησία σε σχέση με την Πολιτεία, όπως γίνεται με το Γερμανικό Σύνταγμα, όπως και μερικά άλλα ζητήματα και να δίδεται η δυνατότητα στην ίδια την Εκκλησία να καταρτίζη τον Καταστατικό της Χάρτη και να εκδίδη κανονιστικές διατάξεις για να διοικήται σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνας.

Βρίσκω την ευκαιρία να υπογραμμίσω ότι προσωπικά θεωρώ υποτιμητικό να γράφεται στον Καταστατικό Χάρτη (Νόμο του Κράτους) ότι ο Μητροπολίτης δίδει ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Αρχιεπισκόπου και του Υπουργού Παιδείας την διαβεβαίωση “περί της εκπληρώσεως των "αρχιερατικών" αυτού καθηκόντων” (άρθ. 26 του Νόμου 590/1977), αφού προηγήθηκε η αρχιερατική ομολογία κατά την διάρκεια της χειροτονίας του.

Γενικά πρέπει να γίνη κάτι προς την κατεύθυνση αυτή, δηλαδή στην ελευθεροποίηση, τόσο ως προς την διοίκηση της Εκκλησίας όσο και προς την απόδοση της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης, αλλά αυτό πρέπει να γίνη μέσα σε μια ήρεμη ατμόσφαιρα και όχι σε εντάσεις.

9. Ερώτηση: Στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας ποιοί από τους σημερινούς Ιεράρχες νομίζετε ότι ξεχωρίζουν;

Απάντηση: Η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο, αποτελείται από 81 Αρχιερείς, οι οποίοι διακρίνονται από πολλά και ποικίλα χαρίσματα. Δεν είναι ανάγκη να έχουν όλοι τα ίδια χαρίσματα, γιατί τότε δεν θα υπήρχε αληθινή κοινωνία. Δεν θα ήθελα αυτήν την στιγμή να αναφέρω ονόματα, γιατί θα αδικήσω διαφόρους αδελφούς. Πάντως οι Αρχιερείς που ξεχωρίζουν σε διαφόρους τομείς δεν είναι μόνον αυτοί που παρουσιάζονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

10. Ερώτηση: Για τον Αλβανίας Αναστάσιο ποιά είναι η γνώμη σας;

Απάντηση: Γνωρίζω τον Μακαριώτατο Αρχιεπίκοπο Αλβανίας από Πρεσβύτερο και τον εκτιμούσα, αλλά και εκείνος με αγαπούσε. Υπήρχε μια στενή σχέση και επικοινωνία μεταξύ του Μακ. Αλβανίας κ. Αναστασίου και του αειμνήστου Γεροντός μου Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμπωπίας κυρού Καλλινίκου. Είχε έλθει πολλές φορές στην Έδεσσα για ομιλίες και θείες Λειτουργίες. Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος είναι εκφραστής της παγκοσμιότητος του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, είναι έξυπνος άνθρωπος, έχει πολλά χαρίσματα και είναι γνώστης των συγχρόνων προβλημάτων και γι' αυτό συνεργάζεται στενά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο τον αξιοποιεί σε διάφορες εκκλησιαστικές αποστολές.

Τελειώνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ευλογημένο από τους Πατέρας των Οικουμενικών Συνόδων και η Εκκλησία της Ελλάδος είναι μια ζωντανή Εκκλησία, γι' αυτό και πρέπει το ταχύτερο η κρίση αυτή να περατωθή και να υπάρχη στενή επικοινωνία μεταξύ τους για την ενότητα της Εκκλησίας, την ενότητα της κοινωνίας και την αποτροπή των διαφόρων εθνοφυλετισμών.-

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

στην δημοσιογράφο κ. Γωγώ Καραλή, για την Εφημερίδα “Πελοπόννησος” Πατρών

(Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα “Πελοπόννησος”, την Κυριακή 5-9-2004)

1. Ερώτηση: Ποιά είναι η άποψή σας για το ντόπιγκ;

Απάντηση: Το θέμα του ντόπιγκ είναι μεγάλο και η Συνοδική Επιτροπή μας είχε ασχοληθή ιδιαίτερα και με το ζήτημα αυτό, διότι ένα μέλος της, ο αείμνηστος Ιωάννης Κοΐνης χειρουργός ιατρός στον “Ευαγγελισμό” και πρώην Βαλκανιονίκης, εγνώριζε καλά το θέμα, έγραψε δε και σχετικό βιβλίο. Είναι σοβαρό θέμα, διότι ακόμη και η ΔΟΕ δεν μπορεί να το επιλύση πλήρως. Έχει καταρτίσει μία λίστα απαγορευμένων ουσιών (διεγερτικά, ναρκωτικά, αναβολικά, ορμόνες, οιστρογόνα, ουσίες απόκρυψης κλπ.) υπάρχουν όμως και άλλες ουσίες που δεν απαγορεύονται, όπως και άλλες ουσίες που δεν ανιχνεύονται ακόμη. Επίσης για να απαγορευθή μια ουσία, πρέπει να βρεθή μια μέθοδος που θα αποδεικνύη επιστημονικά την ύπαρξη της ουσίας στα ούρα του αθλητού σε πυκνότητα ανώτερη της επιτρεπομένης. Ακόμη από την στιγμή που κυκλοφορεί στην αγορά μία ουσία, μπορεί να περάσουν δυόμιση ώς έξι χρόνια για να βρεθούν μέθοδοι ανιχνεύσεως και να θεωρήται απηγορευμένη, οπότε οι αθλητές μέχρι τότε μπορεί να την λαμβάνουν χωρίς να ανιχνεύεται. Βέβαια και στο θέμα του καταρτισμού της λίστας απαγορευτικών ουσιών υπάρχουν σοβαρές παρεμβάσεις από φαρμακοβιομηχανίες. Αυτά δείχνουν την ευρύτητα του θέματος.

Πρέπει να σημειωθή ότι ο Σπύρος Λούης έτρεξε στον Μαραθώνιο δρόμο σε 2:58΄:50΄΄ ενώ στους Αγώνες που μόλις έληξαν, ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου διήνυσε την ίδια απόσταση σε 2:10΄:55΄΄, δηλαδή κατέβασε τον χρόνο κατά 47΄:55΄΄, περίπου μια ώρα, κατά το ένα τρίτο. Αυτό, παρά την ιδιαίτερη τεχνική, είναι δύσκολο να γίνη και πιστεύω κινείται πέρα από τις ανθρώπινες δυνάμεις. Και το ερώτημα τίθεται το τί θα συμβή αν εφαρμοσθή το γενετικό ντόπιγκ που έρχεται ακάθεκτα και θεωρείται ότι τα πρώτα δείγματα θα τα αντιμετωπίσουμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο το 2008.

Οι αθλητές από την πλευρά τους, που έχουν αγάπη για τον αθλητισμό, εμπιστεύονται τον προπονητή τους, και δέχονται να λαμβάνουν τα “συμπληρώματα διατροφής” όπως τους τα χαρακτηρίζει, χωρίς ενδεχομένως να γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Είναι δε γνωστόν ότι ο έλεγχος ντόπιγκ γίνεται επιλεκτικά. Όλα αυτά δείχνουν ότι είναι μεγάλο το πρόβλημα του ντόπιγκ και πολλοί προτείνουν ότι η επίλυσή του δεν θα προέλθη από την λίστα των απαγορευμένων ουσιών, αλλά από την κατάργηση του επαγγελματικού αθλητισμού, την επικράτηση του ερασιτεχνικού αθλητισμού και την καθιέρωση ερασιτεχνικών Ολυμπιακών Αγώνων, με μόνιμη τέλεσή τους, διεθνοποιημένη περιοχή, μικρότερης διάρκειας αγώνων, μείωση των αθλημάτων. Μπορεί να φαίνονται ανέφικτες αυτές οι λύσεις στην εμπορευματοποιημένη κοινωνία που ζούμε, αλλά αν δεν γίνη κάτι τέτοιο, τότε είναι υποκρισία να μιλάμε για αντιντόπιγκ και για “καθαρούς” Ολυμπιακούς αγώνες.

2. Ερώτηση: Όλα αυτά δεν αποτελούν επέμβαση στο έργο του Θεού; Πώς η Εκκλησία βλέπει αυτό το ζήτημα;

Απάντηση: Πολλά πράγματα στην εποχή μας είναι υπερβολική επέμβαση στην φυσική ζωή. Μέσα σ' αυτά εντάσσεται και ο πρωταθλητισμός. Βεβαίως η Εκκλησία δεν δέχεται τις υπερβολές απ' οπουδήποτε και αν προέρχονται. Χρειάζεται μία ισορροπία. Ακόμη και ο Αριστοτέλης έλεγε ότι “τά τε υπερβάλλοντα γυμνάσια και τα ελλείποντα φθείρει την ψυχήν· σώζεται δε η σωφροσύνη υπό της μεσότητος”.

3. Ερώτηση: Πόσο ο πρωταθλητισμός προάγει το πνεύμα;

Απάντηση: Αυτό είναι ένα πρόβλημα, γιατί άλλο είναι ο αθλητισμός και άλλο ο πρωταθλητισμός. Πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ αυτών των δύο. Η Εκκλησία χρησιμοποιεί στις νεανικές της συναντήσεις, κατασκηνώσεις κλπ., τον υγιή αθλητισμό, ο οποίος μαζί με την προσπάθεια καλλιεργήσεως της ψυχής βοηθά στην εξισορρόπηση του ανθρώπου.

Σήμερα, δυστυχώς, δίνεται μεγάλη προσοχή μόνον στο σώμα που καταλήγει σε μια σωματολατρεία. Το σύνθημα “γρηγορότερα - ψηλότερα – δυνατότερα”, είναι αιτία πολλών αρνητικών καταστάσεων στον αθλητισμό.

Γενικά, μαζί με τον αθλητισμό πρέπει να καλλιεργήται και το πνεύμα του ανθρώπου, ώστε να υπάρχη μία ισορροπία στον άνθρωπο. Αυτό υπογραμμίζει ο άγιος Νεκτάριος σε σχετική μελέτη του με τίτλο “Περί γυμναστικής”.

4. Ερώτηση: Ως Εκκλησία της Ελλάδος και ως Πρόεδρος της αρμοδίας Συνοδικής Επιτροπής είσθε ικανοποιημένος από τους Ολυμπιακούς Αγώνες;

Απάντηση: Από πλευράς Εκκλησίας δεν είχαμε σύμπραξη σε όλα αυτά που έγιναν. Εμείς αντιμετωπίσαμε την πρόκληση αυτή μέσα από την ποιμαντική προοπτική της Εκκλησίας. Είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουμε ποιμαντικά κάθε περίπτωση, ακόμη και αυτές που δεν συμφωνούμε.

Στο Ολυμπιακό χωριό μας παρεχώρησαν έναν χώρο για τις θρησκευτικές ανάγκες των Ορθοδόξων αθλητών, εθελοντών και εργαζομένων εκεί, που προέρχονταν από την Ελλάδα και άλλες Ορθόδοξες Χώρες και αποτελούσαν έναν πληθυσμό περίπου τριάντα χιλιάδων (30.000) ατόμων. Πολλοί από αυτούς, ιδίως Έλληνες και Σλαύοι Αθλητές, όπως και εργαζόμενοι και εθελοντές ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Αρκετοί εκκλησιάστηκαν, ζήτησαν να γίνη ακολουθία του Ευχελαίου, παρακολούθησαν Παρακλήσεις, ζήτησαν την συμπαράσταση των Ιερέων.

Ακόμη ασχοληθήκαμε έμμεσα με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Πριν δύο χρόνια συναντηθήκαμε με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και είχαμε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του. Βέβαια δεν μας απεκάλυψε τα σχέδιά του, μας άκουσε όμως με πολύ προσοχή. Είχαμε επισημάνει λοιπόν πώς αν στο Σίδνεϊ, κατά την τελετή έναρξης, παρουσιάστηκε η μικρή παράδοση της Αυστραλίας, πολύ περισσότερο στην Ελλάδα θα έπρεπε να παρουσιασθή ή όλη διαχρονική παράδοσή της, να αρχίση δηλαδή η θεματολογία από την αρχαία Ελλάδα και να φθάση στην σύγχρονη Ελλάδα. Και το είπαμε αυτό, διότι επικρατούσε μια παγανιστική αντίληψη εκείνη την εποχή, κατά την οποία στην τελετή έναρξης να μη παρουσιασθή όλη η ιστορία μας, κυρίως να απαλείψουν το Βυζάντιο, γιατί τότε με αυτοκρατορικό διάταγμα σταμάτησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Εμείς όμως είχαμε διαφορετική άποψη επί του θέματος, ότι δεν θα έπρεπε να αγνοηθή μια ιστορική περίοδος. Διεπίστωσα δε ότι στις τελετές αυτές πέρασαν και το Βυζάντιο και η σύγχρονη κοινωνική ζωή. Αυτό οφείλεται και στην κ. Γιάννα Αγγελοπούλου και στον Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Παράλληλα με τις πολλές συναντήσεις που είχαμε, ο Αρχιεπίσκοπος και εγώ, με την κ. Γιάννα Αγγελοπούλου, είχαμε επισημάνει πώς και η Εκκλησία θα μπορούσε να έχη κάποια συμμετοχή στην τελετή έναρξης, για να μη δοθή η εντύπωση ότι εδώ κατοικούν αρχαίοι Έλληνες, αλλά ζουν Χριστιανοί ορθόδοξοι. Δεν ήταν βέβαια δυνατόν η τελετή να αρχίση με ακολουθία ή προσευχή, αλλά τελικά η χορωδία της Εκκλησίας της Ελλάδος τραγούδησε τον ολυμπιακό ύμνο, που συνέταξε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, ο εκφραστής αυτός της Ρωμηοσύνης.

5. Ερώτηση: Γενικά είσθε ικανοποιημένος από τους Ολυμπιακούς Αγώνες που έγιναν στην Ελλάδα;

Απάντηση: Θα μείνω μόνον στην εκκλησιαστική πλευρά του θέματος, γιατί στα υπόλοιπα δεν θέλω να αναμειχθώ. Συγκροτήσαμε μια ομάδα είκοσι Ιερέων, η οποία εργάστηκε πολύ καλά στο Ολυμπιακό χωριό και απέσπασε τα συγχαρητήρια πολλών υπευθύνων. Σε μια πρόσφατη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου που τον συνόδευα στο Ολυμπιακό χωριό, ο Δήμαρχος του Χωριού εξέφρασε την ικανοποίησή του για τον τρόπο που λειτούργησε το θρησκευτικό κέντρο και ιδίως τον τρόπο που εργάσθηκε η ομάδα των ορθοδόξων Κληρικών, οι οποίοι ήταν πολύγλωσσοι, ένας γνώριζε πέντε γλώσσες, και μπορούσαν να επικοινωνούν με όλους τους ορθοδόξους. Ήταν χαρούμενοι και ευπροσήγοροι (είχαμε κάνει κάποια εκπαίδευση) και εκφράζονταν με μειλιχιότητα, δίχως φανατισμούς. Στο θρησκευτικό Κέντρο, σε άλλους βέβαια χώρους, εκτός από τους Χριστιανούς, βρίσκονταν Εβραίοι, Μουσουλμάνοι Ινδουϊστές και Βουδιστές. Οι Ιερείς μας είχαν συζητήσεις μαζί τους. Έτσι διαφυλάξαμε την παράδοσή μας, κάναμε ποιμαντική με αυτούς που το εζήτησαν και ταυτόχρονα σεβαστήκαμε και την παράδοση των άλλων. Ήταν μια πιλοτική εργασία για το πώς μπορεί να λειτουργήση μια πολυπολιτισμική κοινωνία.

6. Ερώτηση: Δηλαδή πήραμε και εκεί άριστα;

Απάντηση: Νομίζω ότι έγινε μια πολύ καλή εργασία, όπως το επεσήμαναν και μερικοί δημοσιογράφοι στις εφημερίδες τους και οι Ιερείς μας απέκτησαν μια πολύ καλή εμπειρία. Όπως μας είπαν, στο Σίδνεϊ δεν υπήρχε αντίστοιχο θρησκευτικό Κέντρο. Έτσι ικανοποιήθηκε η θρησκευτική αναζήτηση των ανθρώπων χωρίς να υπάρχουν ακρότητες ή αντιπαλότητες, χωρίς να γίνη παράβαση των ιερών Κανόνων και όλα εξελίχθηκαν σε ένα κλίμα ειρήνης και αγάπης. Κατά την επίσκεψή μας στο Ολυμπιακό χωριό και στο θρησκευτικό Κέντρο, ο Μακ. Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος είχε ιδιαίτερες συναντήσεις και συζητήσεις και με τους αρχηγούς των Βουδιστών και των Μουσουλμάνων, που παρευρίσκονταν εκείνη την ώρα εκεί. Είναι γνωστόν ότι βασική αρχή της ΔΟΕ είναι να ικανοποιούνται τα θρησκευτικά συναισθήματα των ανθρώπων που διαμένουν στο Ολυμπιακό χωριό, αλλά να μη θεωρήται το Ολυμπιακό χωριό ως χώρος Ιεραποστολής.

7. Ερώτηση: Θα συνεχίσετε με τους Παραολυμπιακούς;

Απάντηση: Βεβαίως θα συνεχίσουμε, διότι υπάρχει και μεγαλύτερη ανάγκη. Πρέπει να δείξουμε την αγάπη μας στα παιδιά αυτά, τα οποία όπως έλεγε ο Αντώνης Σαμαράκης δεν είναι παιδιά με ειδικές ανάγκες αλλά παιδιά με ιδιαίτερες ικανότητες, και πρέπει να έχουν μια αγάπη για την ζωή, παρά τα προβλήματα που έχουν. Οι Ιερείς μας θα βοηθήσουν και με την πείρα που έχουν αποκτήσει. Επίσης σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την επικοινωνία με τους αθλητές μας που έχουν ανάγκη της παρουσίας της Εκκλησίας. Οι ίδιοι οι Ολυμπιονίκες, όπως ο Κακλαμανάκης σε μία ημερίδα που κάναμε μας είπαν ότι έχουν ανάγκη της Εκκλησίας και του Θεού.

8. Ερώτηση: Πόσο εύκολο ήταν να οργανωθή αυτή η δράση από την πλευρά της Εκκλησίας;

Απάντηση: Ήταν μια προσπάθεια που ξεκίνησε τις αρχές του 1999. Η Ιερά Σύνοδος με όρισε πρόεδρο της Επιτροπής, στην οποία συγκαταλέγονταν ως μέλη πολλά επίλεκτα πρόσωπα της κοινωνία μας από όλους τους χώρους. Ιδιαιτέρως θα πρέπει να μνημονεύσω τον αθλητικό δημοσιογράφο κ. Μανώλη Μαυρομάτη, νυν Ευρωβουλευτή, ο οποίος με την πείρα που είχε μας βοήθησε πολύ. Συνεδριάζαμε δύο-τρείς φορές τον μήνα σε πολύωρες συνεδριάσεις, γιατί έπρεπε να καθορίσουμε τον σκοπό της Επιτροπής και να αποφασίσουμε τον τρόπο δράσης. Ξεκαθαρίσαμε ότι η δική μας δράση έπρεπε να κινηθή στον ποιμαντικό χώρο, χωρίς να συμμετέχουμε σε όλα όσα γίνονται στους Ολυμπιακούς αγώνες. Εργαστήκαμε θετικά και αυτό φαίνεται από τα δύο Συνέδρια που διοργανώσαμε με θέμα “Αθλητισμός και Εκκλησία”, τις εκδόσεις που έγιναν, την ενημέρωση του κοινού, την θεία Λειτουργία που έκανε ο Μακαριώτατος για τους αθλητές, την επικοινωνία που είχαμε με τους αθλητές μας, την λατρευτική και ποιμαντική διακονία στο ολυμπιακό χωριό, την συμμετοχή της χορωδίας της Εκκλησίας στην τελετή έναρξης, την προώθηση του εθελοντισμού κλπ.

Βέβαια υπάρχουν πολλές απόψεις επί του θέματος, τις οποίες λάβαμε σοβαρώς υπόψη.Μας βοήθησαν και όσοι έκαναν θετική κριτική. Αλλά πρέπει και πάλι να υπογραμμίσω ότι όπως εργάζεται η Εκκλησία ποιμαντικά στον στρατό, χωρίς να συμφωνεί με όλα όσα γίνονται εκεί, όπως εργάζεται στα σχολεία, την κοινωνία ποιμαντικά, χωρίς να συνευδοκή με όσα αρνητικά γίνονται, το ίδιο εργαστήκαμε και εδώ ποιμαντικά, χωρίς να συμμετέχουμε ή να συμφωνούμε με όσα αρνητικά γίνονται σε τέτοιες περιπτώσεις ή έγιναν.

Ἔχει εἰπωθῆ ὅτι πολλές φορές δέν ἔχουν σημασία τά γεγονότα, ἀλλά ἡ ἀξιολόγησή τους ἐκ μέρους τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἑρμηνεία τους. Αὐτό τό γνωρίζουν πολύ καλά οἱ «διαμορφωτές τῆς κοινῆς γνώμης» καί γι' αὐτό μέ ἐπιστημονικό τρόπο πρῶτα ἐπιλέγουν ποιά γεγονότα θά προβάλουν καί ἔπειτα ἐπιλέγουν ποιά ἑρμηνεία θά τούς δώσουν. Μέσα ἀπό τήν ἐπιστημονική αὐτή διαδικασία ποιοῦν «τό πονηρόν καλόν καί τό καλόν πονηρόν», κάνουν «τό σκότος φῶς καί τό φῶς σκότος», «τό πικρό γλυκύ καί τό γλυκύ πικρόν».

Ἀλλά καί χωρίς τήν σκόπιμη αὐτή διαδικασία, τά γεγονότα εἶναι τόσο πολλά καί τά μέσα πού μᾶς τά γνωστοποιοῦν τόσο ἱκανά, πού πάλι εἶναι δύσκολο νά ἐπιλέξουμε σέ ποιά νά δώσουμε τήν προσοχή μας καί ποιά νά προσπεράσουμε.

Γιά τόν λόγο αὐτό, εἶναι ἀπαραίτητη, γιά μᾶς τούς Χριστιανούς, ἡ θεολογική ματιά στά γεγονότα, προκειμένου νά λαμβάνουν αὐτά τήν θέση πού τούς ἁρμόζει καί νά μεταφέρουν καθαρά τό μήνυμά τους, χωρίς νά μᾶς προκαλοῦν ταραχή καί σύγχυση.

Σήμερα δημοσιεύουμε δύο πρόσφατες συνεντεύξεις πού ἔδωσε ὁ Σεβασμιώτατος σέ δημοσιογράφους τόν μήνα Δεκέμβριο, ὅπου δίνονται θεολογικές ἀπαντήσεις σέ γεγονότα καί ἐρωτήματα τῆς ἐπικαιρότητας.

1. Συνέντευξη στόν Δημοσιογράφο Ἀλέξανδρο Κολλιόπουλο γιά τήν Ἐφημερίδα «Ἐκκλησιολόγος» Πατρῶν 
2. Συνέντευξη στην Παρασκευή Βονάτσου του newsbomb.gr:  Ἀνθρώπινα Δικαιώματα-θρησκευτική ἐλευθερία

*

Συνέντευξη στόν Δημοσιογράφο Ἀλέξανδρο Κολλιόπουλο γιά τήν Ἐφημερίδα «Ἐκκλησιολόγος» Πατρῶν.

τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἄν συμφωνεῖτε, θά θέλαμε νά ξεκινήσουμε ἀπό τήν ἐπικαιρότητα. Πολύς κόσμος ἀνησυχεῖ ὅτι ἐπίκειται ἕνωση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μέ τούς Παπικούς χωρίς ὅρους καί προϋποθέσεις. Σᾶς παρακαλοῦμε, ξεκαθαρίστε μας πότε καί πῶς εἶναι δυνατή ἡ ἕνωση μέ τούς Δυτικούς; Ὑπάρχουν, ἰσχύουν καί στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας οἱ «κόκκινες γραμμές», πού ἄν παραβιασθοῦν, τότε ὁμιλοῦμε γιά προδοσία τῆς πίστεως;

Ἀπάντηση: Πάντοτε προσευχόμαστε στήν Ἐκκλησία γιά τήν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν, ἰδίως γιά τήν «ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Μάλιστα στήν θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, παρακαλοῦμε τόν Θεό ἀμέσως μετά τήν μεταβολή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ: «τούς ἐσκορπισμένους ἐπισυνάγαγε, τούς πεπλανημένους ἐπανάγαγε καί σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου καθολικῇ καί ἀποστολικῇ Ἐκκλησίᾳ», δηλαδή προσευχόμαστε νά ἐπιστρέψουν οἱ πεπλανημένοι στήν Ἐκκλησία. Δέν εἶναι δυνατόν νά προσευχόμαστε μέ αὐτά τά λόγια στήν θεία Λειτουργία καί στήν πράξη νά ἐπιδιώκουμε τήν ἕνωση χωρίς ὅρους καί προϋποθέσεις, χωρίς νά ἀντιμετωπισθοῦν τά δογματικά θέματα. Τό lex orandi συνδέεται στενά μέ τό lex credendi.

Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ  Ἔσσεξ μοῦ ἔλεγε ὅτι ὅποιος κάνει λόγο γιά «ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν» χωρίς νά τηροῦνται οἱ βασικές ὀρθόδοξες καί ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις, δηλαδή ἡ τήρηση τῶν δογμάτων, αὐτός δέν γνωρίζει οὔτε τό ὕψος τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, πού εἶναι ἡ θέωση, οὔτε τό βάθος στό ὁποῖο ἔφθασαν ὁ Παπισμός καί οἱ Προτεστάντες μέ τήν ἀπομάκρυνσή τους ἀπό τήν θεολογία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, ἀπό τήν Ἀποκάλυψη αὐτοῦ τοῦ Ἴδιου τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀσάρκου καί σεσαρκωμένου Λόγου.

Ἔτσι, ἄν δέν ἀντιμετωπισθῆ θεολογικά ἡ αἵρεση τοῦ actus purus, δηλαδή ἡ αἱρετική ἄποψη ὅτι στόν Θεό ταυτίζεται ἡ ἄκτιστη οὐσία μέ τήν ἄκτιστη ἐνέργεια, ὁπότε ὁ Θεός ἔρχεται σέ ἐπικοινωνία μέ τήν κτίση καί τόν ἄνθρωπο μέ κτιστές ἐνέργειες, δέν μπορεῖ νά γίνη λόγος γιά τήν λεγομένη «ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν». Ἀπό τήν αἵρεση αὐτή προέρχονται ὅλες οἱ ἄλλες αἱρέσεις, μεταξύ τῶν ὁποίων τό filioque, τό ἀλάθητο καί τό πρωτεῖο τοῦ Πάπα κ.ἄ.

Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ  Ἔσσεξ μοῦ ἔλεγε ὅτι ὅποιος κάνει λόγο γιά «ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν» χωρίς νά τηροῦνται οἱ βασικές ὀρθόδοξες καί ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις, δηλαδή ἡ τήρηση τῶν δογμάτων, αὐτός δέν γνωρίζει οὔτε τό ὕψος τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, πού εἶναι ἡ θέωση, οὔτε τό βάθος στό ὁποῖο ἔφθασαν ὁ Παπισμός καί οἱ Προτεστάντες.

2. Ἐρώτηση: Ἀπό τήν ἐπικαιρότητα καί ἡ δεύτερη ἐρώτηση: Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μέ τό ἀντιρατσιστικό νομοσχέδιο πού ἔχει ψηφισθεῖ δέν μποροῦν οἱ κήρυκες τῆς Ἐκκλησίας νά στηλιτεύουν ἁμαρτήματα, ὅπως εἶναι ἡ ὁμοφυλοφιλία, καί νά ἐπισημαίνουν ὅτι θρησκεύματα, ὅπως ὁ ἰσλαμισμός, δέν εἶναι ὁδός σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων; Θά παύσει ἡ Ἐκκλησία νά παρουσιάζει τήν αἰώνια ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου καί τῶν Πατέρων;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία δέν δεσμεύεται ἀπό κανέναν στό νά λέγη τήν ἀλήθεια οὔτε καί ἀπό τόν νόμο. Οἱ ἅγιοι διά μέσου τῶν αἰώνων ὁμολογοῦσαν τήν ἀλήθεια, κήρυτταν τήν μετάνοια, παρουσίαζαν τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Κατά τήν διάρκεια τῆς εἰδωλολατρικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Πατέρες καί οἱ Μάρτυρες θυσίασαν τήν ζωή τους γιατί δέν ἤθελαν νά ἐφαρμόσουν τούς νόμους τοῦ Κράτους πού εἶναι ἀντίθετοι μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Βέβαια, χρειάζεται καί ἐμεῖς μαζί μέ τό ὁμολογιακό πνεῦμα, τό ὁποῖο δυστυχῶς μειώθηκε ἀπό τούς σύγχρονους Χριστιανούς –Κληρικούς καί λαϊκούς– νά ἔχουμε καί κάποια διάκριση, γιά νά ξεχωρίζουμε τήν ὀρθόδοξη ὁμολογία ἀπό τήν ἐμπάθεια, τήν μαρτυρία τῆς πίστεως ἀπό τήν ἀνάμειξη σέ πολιτικές σκοπιμότητες. Πάντοτε ἡ ὁμολογία γιά νά εἶναι ἀληθινή πρέπει νά προέρχεται ἀπό καθαρή καρδιά καί κυρίως ἀπό ἀγάπη γιά τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.  

3. Ἐρώτηση: Συμπληρώνονται πέντε χρόνια ἀπό τήν οἰκονομική κρίση πού ταλαιπωρεῖ τήν πατρίδα μας. Βλέπετε νά ἔχουν συνειδητοποιήσει ἡ Πολιτεία καί ὁ Λαός ὅτι ἡ κρίση ἔχει αἴτια ἠθικά καί πνευματικά; Διαπιστώνετε νά ὑπάρχει στροφή πρός τή ζωή πού ὑποδεικνύει ἡ Ἐκκλησία; Ἄν δέν ἔχει ἀλλάξει κάτι, πού μπορεῖ νά ὁδηγηθοῦμε;

Ἀπάντηση:  Ἡ κρίση ὅπως ἔχει τονισθῆ ἀπό πολλούς καί ἔγινε κοινός τόπος εἶναι πράγματι ἠθική καί πνευματική. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι προτιμοῦν τό ἀτομικό συμφέρον παρά τό κοινό καλό, διακατέχονται ἀπό τήν φιλαυτία καί τήν ἰδιοτέλεια καί ὄχι ἀπό τήν φιλοθεΐα καί τήν φιλανθρωπία, διακρίνονται ἀπό τήν εὐδαιμονία τοῦ καταναλωτισμοῦ καί ὄχι τήν ἀσκητικότητα τοῦ Εὐαγγελίου, κυριαρχοῦνται ἀπό τήν προτεσταντική ἠθική καί ὄχι ἀπό τήν ὀρθόδοξη ἀσκητική. Ἐκεῖ βρίσκεται τό πρόβλημα.

Σήμερα μέ τόν τρόπο πού διοργανώνεται ἡ κοινωνία ἐπικρατεῖ ἡ λεγόμενη κεφαλαιοκρατία πού εἶναι «ἡ θρησκεία τῆς φιλαργυρίας» μέ τήν «προτεραιότητα τοῦ χρηματικοῦ κέρδους», «τό δικαίωμα τῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας», «τήν προτεραιότητα τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος». Αὐτή ἡ «θρησκεία τῆς φιλαργυρίας» ἔχει δικούς της «ναούς», πού εἶναι οἱ λεγόμενες ἀγορές, ἔχει δικούς της «ἀποστόλους καί ἱερεῖς», πού εἶναι οἱ χρηματιστές καί οἰκονομολόγοι, ἔχει δικό της «εὐαγγέλιο», πού προτρέπει τούς ἀνθρώπους στήν συσσώρευση ὑλικῶν ἀγαθῶν, καί ἔχει δικούς της «ὀπαδούς-λάτρεις», πού εἶναι οἱ καταναλωτές.

Τό θέμα, λοιπόν, δέν εἶναι ἁπλῶς νά δώσουμε κάποια τρόφιμα στόν λαό, ἄν καί αὐτό πρέπει νά τό κάνουμε, ἀλλά νά ἀγωνισθοῦμε γιά τήν ἀνατροπή αὐτῆς τῆς «θρησκείας τῆς φιλαργυρίας» πού εἶναι τό «πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ». Ἄν δέν τό κάνει αὐτό ἡ Ἐκκλησία, τότε ἁπλῶς στηρίζει τό σύστημα τῆς διαφθορᾶς καί τήν ἀντιευαγγελική νοοτροπία.
Προσωπικά πιστεύω ὅτι τελικά τό πρόβλημα πού μαστίζει τήν Πατρίδα μας εἶναι πρωτίστως γεωπολιτικό, δηλαδή συνδέεται μέ τά πολιτικά καί οἰκονομικά συμφέροντα τῶν μεγάλων Κρατῶν γιά τήν περιοχή. Ἀλλά θά ἤθελα νά παραμείνω μόνον στά θεολογικά αἴτια, πού εἶναι ἡ ἀντιευαγγελική ζωή.

Νά ξεχωρίζουμε τήν ὀρθόδοξη ὁμολογία ἀπό τήν ἐμπάθεια, τήν μαρτυρία τῆς πίστεως ἀπό τήν ἀνάμειξη σέ πολιτικές σκοπιμότητες. Πάντοτε ἡ ὁμολογία γιά νά εἶναι ἀληθινή πρέπει νά προέρχεται ἀπό καθαρή καρδιά καί κυρίως ἀπό ἀγάπη γιά τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.

4. Ἐρώτηση: Πῶς μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία νά ἐμπνεύσει τό αὐθεντικό ὅραμα ζωῆς γιά τόν ἄνθρωπο, πού εἶναι ἡ ἁγιότητα, ὥστε νά νιώσει ὁ καθένας ἕναν ἀναβασμό μέσα στήν ἀγωνία, ἔνταση καί ἀνησυχία τῆς ἐποχῆς μας;

Ἀπάντηση: Αὐτό θά γίνη, ὅταν ἐμεῖς οἱ Κληρικοί παντός βαθμοῦ ἀποκτήσουμε εὐαγγελικό ἦθος καί πατερικό φρόνημα, ὅταν ἐφαρμόζουμε γιά παράδειγμα τήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία τοῦ Χριστοῦ. Σήμερα ὁ κόσμος χρειάζεται Κληρικούς μέ ἀσκητική ζωή, ὀρθόδοξη βιοτή, πατερικό καί μαρτυρικό πνεῦμα.

Αὐτό τό βλέπουμε αὐθεντικά στήν «ἱερά ἱστορία» πού εἶναι τά συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή οἱ βίοι τῶν ἁγίων, τά τροπάρια τῆς λατρείας, ἡ ἐσωτερική μαρτυρία τῆς θείας Λειτουργίας. Ἄν καθημερινά ἐμπνεόμαστε ἀπό αὐτήν τήν «ἱερά ἱστορία» τῆς Ἐκκλησίας, τότε θά μπορέσουμε νά τήν μεταγγίσουμε σέ αὐτούς πού τήν ἀναζητοῦν. Δυστυχῶς, κάθε μέρα ὑμνοῦμε μάρτυρες καί ἀσκητές, εἰσερχόμενοι στούς Ναούς βλέπουμε τά ἁγιασμένα πρόσωπά τους, καί ὁ τρόπος τῆς ζωῆς μας διαφέρει ἀπό τόν δικό τους.

Τελικά, πιστεύω ὅτι ὁ ὀρθόδοξος ἡσυχασμός καί ἡ ὀρθόδοξη νηπτική ζωή εἶναι ἐκεῖνο πού δείχνει στούς ἀνθρώπους τήν μέθοδο τῆς ἁγιότητος, τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά ζήσουμε τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καί τήν μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας, τό «πῶς» τῆς Χριστιανικῆς ζωῆς, πράγμα πού ἰσχύει γιά ὅλους τούς Χριστιανούς, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν. Συνήθως, ἐμεῖς περιοριζόμαστε στό «τί» εἶναι ὁ Θεός καί ὄχι στό «πῶς» θά ἑνωθοῦμε μαζί Του. Αὐτό τό «πῶς» χρειάζεται σήμερα νά προσφέρη ἡ Ἐκκλησία στούς ἀνθρώπους πού τό ἔχουν ἀνάγκη.

5. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τό βιβλίο πού σᾶς ἔκανε γνωστό σ’ ὅλον τόν κόσμο εἶναι «ἡ Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία». Πέστε μας τί σημαίνει ὁ ὅρος αὐτός καί ἄν ἡ ἐφαρμογή αὐτῆς τῆς ψυχοθεραπείας καταργεῖ τήν θεραπευτική ἀγωγή.

Ἀπάντηση: Δέν εἶναι τό μόνο γνωστό βιβλίο μου στόν κόσμο, ἀφοῦ πολλά βιβλία μου ἔχουν μεταφρασθῆ, μέ πρωτοβουλία τῶν ἰδίων τῶν μεταφραστῶν σέ ὁλόκληρο τόν κόσμο καί μάλιστα σέ 24 γλῶσσες. Πολλές φορές διερωτῶμαι: τί εἶναι ἐκεῖνο πού κάνει τούς ἀνθρώπους ἀπό ὅλα τά Κράτη, τίς φυλές καί τίς Ἠπείρους νά ἐνδιαφέρωνται γιά νά μεταφράσουν τά βιβλία αὐτά. Νομίζω εἶναι ἡ ἐπικαιρότητα τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας καί κυρίως τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως πού κάνει λόγο γιά τήν μέθοδο πού μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε γιά νά γνωρίσουμε τόν Θεό καί νά γίνουμε πραγματικά ἄνθρωποι.

Εἰδικά τό βιβλίο αὐτό πού ἀναφέρατε, μέ τίτλο «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία», στήν πραγματικότητα παρουσιάζει τήν νηπτική καί ἡσυχαστική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας πού κάνει λόγο γιά τήν θεραπεία τῶν λογισμῶν, τῶν παθῶν, τοῦ νοῦ, τῆς καρδίας κλπ. Μάλιστα, τό ἀμέσως ἑπόμενο βιβλίο ἀπό αὐτό εἶναι τό βιβλίο μέ τίτλο «Ἡ ἰατρική ἐν πνεύματι ἐπιστήμη» καί εἶναι ἡ πρακτική ἐφαρμογή τοῦ πρώτου. Καί τά δύο αὐτά βιβλία δείχνουν τήν ἐπικαιρότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού ξεπερνᾶ τά προβλήματα πού προέρχονται τόσο ἀπό τόν ὀρθολογισμό-σχολαστικισμό, ὅσο καί ἀπό τόν ἠθικισμό πού βασανίζουν τούς δυτικούς ἀνθρώπους.

Βεβαίως, ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία δέν μπορεῖ νά καταργήση τήν ἐπιστήμη, καί τίς νευρολογικές ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων. Ἁπλῶς οἱ Πνευματικοί Πατέρες πρέπει νά συνεργάζονται μέ τούς εἰδικούς ἰατρούς.

Ὅλη ἡ διήγηση τῆς Ἀποκαλύψεως δείχνει τό διάγραμμα τῆς οὐράνιας Λειτουργίας καί τό τί γίνεται ἔξω ἀπό αὐτήν, τήν λεγόμενη παραλειτουργία. Στήν θεία Λειτουργία ὑμνεῖται τό Ἀρνίον ἀπό τούς φίλους Του, καί στήν παραλειτουργία κυριαρχεῖ τό θηρίον μέ τούς ὀπαδούς του. Ἡ τελική ἔκβαση εἶναι ἡ νίκη τοῦ Ἀρνίου ἐπί τοῦ θηρίου. 

6. Ἐρώτηση: Ἡ ἐργασία σας γιά τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου ἀπεκάλυψε κάποιες ἀναλογίες, πού ἔχει ἡ Ἀποκάλυψη μέ τήν Θεία λειτουργία πού βιώνουμε κάθε Κυριακή. Σᾶς παρακαλοῦμε νά τίς ἀπαριθμήσετε ἔστω ἐπιγραμματικά, γιατί πιστεύουμε ὅτι αὐτή ἡ προσέγγιση φυγαδεύει τόν φόβο γιά τό μέλλον τῆς ἱστορίας.

Ἀπάντηση: Μελετῶ γιά πολλά χρόνια τήν Ἀποκάλυψη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, πολλές φορές ἔκανα ἑρμηνευτικές ἀναλύσεις σέ ὁμιλίες πρός τούς ἀνθρώπους. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου διεπίστωσα δύο σημεῖα.

Τό πρῶτον, ὅτι ὅσα εἶδε ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης καί κατέγραψε στήν Ἀποκάλυψη ἐπηρέασαν σέ μεγάλο βαθμό τήν λειτουργική καί λατρευτική πράξη τῆς Ἐκκλησίας, τήν εἰκονογραφία καί γενικά τίς ἐκκλησιαστικές τέχνες, ὅπως γιά παράδειγμα τό σύνθρονο, τήν Ἁγία Τράπεζα μέ τά λείψανα τῶν μαρτύρων, τήν ψαλμωδία κλπ.
Τό δεύτερον σημεῖο εἶναι ὅτι αὐτά πού εἶδε ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης εἶναι ἡ οὐράνια λατρεία, ἡ οὐράνια θεία Λειτουργία, ὅπου ἀνυμνεῖται ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου καί τό «ὡς ἐσφαγμένον ἀρνίον» ἀπό τούς Πρεσβυτέρους, τά ζωντανά ὄντα, τούς ἀγγέλους, τούς μάρτυρας, τούς ὁσίους. Ὅλη ἡ διήγηση τῆς Ἀποκαλύψεως δείχνει τό διάγραμμα τῆς οὐράνιας Λειτουργίας καί τό τί γίνεται ἔξω ἀπό αὐτήν, τήν λεγόμενη παραλειτουργία. Στήν θεία Λειτουργία ὑμνεῖται τό Ἀρνίον ἀπό τούς φίλους Του, καί στήν παραλειτουργία κυριαρχεῖ τό θηρίον μέ τούς ὀπαδούς του. Ἡ τελική ἔκβαση εἶναι ἡ νίκη τοῦ Ἀρνίου ἐπί τοῦ θηρίου καί τῶν φίλων τοῦ Ἀρνίου ἐπί τῶν ὀπαδῶν τοῦ θηρίου, καί ὅτι ὅσοι συνδέονται μέ τόν Χριστό ἀπό τώρα μετέχουν τῆς οὐράνιας θείας Λειτουργίας καί αὐτό εἶναι ἡ πρώτη ἀνάσταση καί προχωροῦν στήν δεύτερη ἀνάσταση πρός τόν μυστικό γάμο μέ τό Ἀρνίο, τήν καινή κτίση, τήν νέα Ἱερουσαλήμ.

Πάντως, ὅταν διαβάση κανείς προσεκτικά τήν Ἀποκάλυψη μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική μπορεῖ νά δῆ ὅτι αὐτό τό ἱερό βιβλίο ἔχει ἐπηρεάσει τήν διάταξη τῆς θείας Λειτουργίας πού γίνεται στούς Ἱερούς Ναούς, καί θά διαπιστώση ὅτι ἡ θεία Λειτουργία εἶναι «σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς», οὐρανίων καί ἐπιγείων, ζώντων καί κεκοιμημένων.

7. Ἐρώτηση: Ἄν ἰσχύει τό Πατερικό ὅτι ὁ σκοπός τῆς Ἀγωγῆς καί τῆς Παιδείας εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς, τότε πῶς τό πέτυχε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός πού ἐφέτος ἑορτάσαμε τά 300 χρόνια ἀπό τή γέννησή του; Καί γιά τόν ὁποῖο, ἅγιε Ναυπάκτου κ.κ. Ἱερόθεε, γράψατε πολύ ἐδιαφέροντα κείμενα καί τί πρέπει νά γίνει σήμερα;

Ἀπάντηση: Φυσικά ἰσχύει ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική ἀγωγή καί ἡ Παιδεία συνδέεται στενά μέ τόν σκοπό τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι ἡ θέωση. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση Θεοῦ, δηλαδή ἔχει νοερό καί αὐτεξούσιο, μέ πορεία πρός τήν θέωση πού εἶναι ἡ ὅραση τοῦ Θεοῦ. Προτιμῶ νά παραμείνω σέ αὐτόν τόν ἁγιογραφικό καί πατερικό ὅρο παρά νά χρησιμοποιῶ τόν σύγχρονο ἀκαθόριστο καί οὑμανιστικό ὅρο «ἀξιοπρέπειa τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου». Βεβαίως, πρέπει νά διασφαλίζονται τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, ἀλλά ἀπό πλευρᾶς Ἐκκλησίας δέν μποροῦμε νά παραθεωροῦμε τόν βιβλικό καί πατερικό ὅρο «κατ’ εἰκόνα» καί «καθ’ ὁμοίωση» καί τήν αὐτοπροσφορά, τήν αὐτοϋπέρβαση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αὐτά δίδασκε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ ὁποῖος ἦταν καρπός τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, ὅπως τήν βρῆκε στό οἰκογενειακό του περιβάλλον καί στό Ἅγιον Ὄρος. Παρατηρῶ ὅτι ἄν θέλουμε νά χαρακτηρίσουμε τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό θά τόν ὀνομάζαμε ἁγιορείτη, ἀφοῦ ἐξέφραζε τήν ζωή τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καί ὄχι διαφωτιστή, ὅπως ἐκφράσθηκε ὁ διαφωτισμός στήν Εὐρώπη. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς δέν ἦταν ἁπλῶς λόγιος μοναχός ἤ ἱεραπόστολος, ἀλλά προφήτης, ἰσαπόστολος, ἅγιος, θεούμενος, μάρτυρας. Αὐτό φαίνεται στήν διδασκαλία του, τόν θάνατό του, τό μαρτύριό του. Μέσα ἀπό τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό βλέπουμε τί εἶναι ἐκκλη-σιαστική ζωή, τί εἶναι ὀρθόδοξη παιδεία, τί εἶναι ἁγιορείτικη ζωή.        

Αἰσθάνεται κανείς τήν χαρά τῆς Ἀναστάσεως στόν βαθμό πού συμμετέχει στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, στόν ἀγώνα ἐναντίον τῶν παθῶν, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ διαβόλου. Δέν μπορεῖ νά βλέπη κανείς τήν θριαμβευτική ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἄν δέν συμμετέχη στήν ἀσκητική ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

8. Ἐρώτηση: Στά τελευταῖα κείμενά σας συνδυάζετε Σταυρό καί Ἀνάσταση. Εἶναι ἐφικτό νά βιώσουμε αὐτόν τόν συνδυασμό καί πῶς μπορεῖ νά γίνει αὐτό, ὥστε ἀνεβαίνοντας τόν Γολγοθᾶ του ὁ καθένας νά περιμένει τήν Ἀνάσταση;

Ἀπάντηση: Μερικοί θεολόγοι ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ δυτική θεολογία τόνισε περισσότερο τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, ἐνῶ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία τονίζει περισσότερο τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, καί ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία τῆς Ἀναστά-σεως. Αὐτή ἡ ἄποψη εἶναι ἐσφαλμένη θεολογικά, διότι γίνεται διχοτόμηση μεταξύ τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως. Δέν ὑπάρχει Σταυρός χωρίς Ἀνάσταση οὔτε Ἀνάσταση χωρίς Σταυρό.

Στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί θεολογία δέν ὑπάρχει διχοτόμηση μεταξύ τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, γι’ αὐτό ψάλλουμε: «τόν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα, καί τήν Ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Αὐτό τό βλέπουμε σέ ὅλη τήν λατρευτική πράξη τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ζωή της.
Γιά παράδειγμα, ἡ θεία Εὐχαριστία δέν εἶναι ἁπλῶς μιά πασχάλεια ἐμπειρία, ἀλλά καί θυσία τοῦ Γολγοθᾶ, εἶναι σταυροαναστάσιμη ζωή. Δηλαδή, αἰσθάνεται κανείς τήν χαρά τῆς Ἀναστάσεως στόν βαθμό πού συμμετέχει στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, στόν ἀγώνα ἐναντίον τῶν παθῶν, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ διαβόλου. Δέν μπορεῖ νά βλέπη κανείς τήν θριαμβευτική ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἄν δέν συμμετέ-χει στήν ἀσκητική ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό σημαίνει βίωση τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἡ μεταπατερική θεολογία κάνει λόγο γιά τήν θεία Λειτουργία ὡς βασιλεία τοῦ Θεοῦ, χωρίς νά βλέπη συγχρόνως καί τήν προσευχή τοῦ Χριστοῦ στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ καί τό μαρτύριο τοῦ Σταυροῦ.

Τελικά, τό μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως εἶναι συγχρόνως καί δόξα τοῦ Σταυροῦ. Μέσα ἀπό αὐτή τήν προοπτική βλέπουμε τήν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική ζωή καί ἀποκτοῦμε γνήσιο ὀρθόδοξο φρόνημα καί βίωμα.

Συνέντευξη ποὺ δόθηκε στό nafpaktia news.gr στὶς 5 Ἰουλίου 2016 γιὰ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο ἀμέσως μετὰ τὴν λήξη τῶν ἐργασιῶν της.

Ἀρχικὴ δημοσίευση Nafpaktia News: Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Μὲ ἐμπειρία καὶ προβληματισμὸ ἔφυγα ἀπὸ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο (Βίντεο)

Απόσπασμα Συνέντευξης σὲ Τουρκικὸ Περιοδικό

Είναι πολλά και αρκετά διαφορετικά από τα δικά μας τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Ρωμηοί της Πόλης.

Μια γεύση των συνθηκών δια(επι)βίωσης και των προβλημάτων του Πατριαρχείου μας δίδει η συνέντευξη που παρεχώρησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος σε δημοσιογράφο του εβδομαδιαίου Περιοδικού “AKSIYON”.

Από την πολύ ενδιαφέρουσα αυτή συνέντευξη αποσπούμε τα όσα αναφέρονται στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Στο απόσπασμα αυτό διαφαίνεται επίσης η επιχειρηματολογία και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι Χριστιανοί της Πόλης την τουρκική καχυποψία.

* * *

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Ποια ήταν τα αιτήματά σας κατά τις συναντήσεις που είχατε τις περασμένες εβδομάδες με τον Τ/ΥΠΕΞ Γκιούλ και τον Πρωθυπουργό Ερντογάν;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Πρωτίστως, επιθυμώ να τονίσω ότι τόσο ο κ. Γκιούλ όσο και ο κ. Ερντογάν άκουσαν με συμπάθεια τα προβλήματά μας και η εντύπωση που αποκομίσαμε ήταν θετική. Γι αὐτό επιβάλλεται να τούς ευχαριστήσουμε και να περιμένουμε τρέφοντας ελπίδες. Τα ζητήματα που τούς αναφέραμε είναι βασικά ζητήματα, τα οποία επί πολλά έτη φέρνουν σε δυσχερή θέση το Πατριαρχείο μας και την κοινότητά μας και επιβάλλεται πια οπωσδήποτε να επιλυθούν.

Τα εν λόγω προβλήματα, συνοπτικά, είναι: Η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χαλκης, η επίλυση των προβλημάτων των εκκλησιών και των ευαγών ιδρυμάτων (της κοινότητάς μας), η παροχή της δυνατότητας περιοδικής διεξαγωγής εκλογών των διοικητικών συμβουλίων τους - αφού προηγουμένως γίνει νομική ρύθμιση του τρόπου διεξαγωγής των- η επαναχορήγηση του καθεστώτος των “εξαρτημένων-ενσωματωμένων ακινήτων” στα ακίνητά τους, τα οποία τελούν υπό επιτροπεία, η αναγνώριση του Πατριαρχείου μας ως νομικού προσώπου και αναγνώριση σ αὐτό του δικαιώματος νομής επί των ακινήτων του, η χορήγηση της δυνατότητας σε αρχιερείς μας, που ζουν στο εξωτερικό, να συμμετέχουν περιοδικά στην Ιερά Συνοδο, η εκλογή Πατριάρχου και εξ αυτών και απόδοση σ αύτὴν την περίπτωση της ιθαγένειας της Τουρκικής Δημοκρατίας, εκ των υστέρων, κ.α.

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Τι σκέφτεστε για την περίοδο που θα ακολουθήση τη δική σας;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Εγώ σήμερα είμαι 64 ετών, οι δε συνεργάτες μου είναι 70, 80, 85 ετών. Μονο ένα μέλος της Ιεράς Συνόδου έχει μικρότερη ηλικία από μένα. Σ ὅλον τον κόσμο έχουμε 80 περίπου Μητροπολίτες και Αρχιεπισκόπους, τούς οποίους εκλέγουμε και τοποθετούμε εμείς και κατά την περίοδο της Δημοκρατίας, όπως πράτταμε και κατά την Οθωμανική περίοδο. Όμως δεν έχουν το δικαίωμα να ασκούν τα καθήκοντά τους εδώ. Υπὸ τις παρούσες συνθήκες υφίσταται η υποχρέωση εκλογής του Πατριάρχη, ο οποίος θα με διαδεχθή, μεταξύ των Μητροπολιτών. Ορισμένοι συνεργάτες μου δεν επιθυμούν να αναλάβουν μία τόσο βαριά ευθύνη. Δηλαδή οι υποψήφιοι είναι ελάχιστοι. Προτείνω, λοιπόν, να παρασχεθή η δυνατότητα εκλογής Πατριάρχη και μεταξύ των Μητροπολιτών του εξωτερικού και μετά την εκλογή του από την Ιερά Συνοδο να του χορηγηθή η τουρκική ιθαγένεια.

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Ναι μεν οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθή σήμερα είναι ευνοϊκότερες σε σχέση με παλαιότερα, αλλά η Θεολογική Σχολή δεν επαναλειτούργησε. Τι θα πράξετε; Π.χ. σκέφτεστε να μεταφέρετε την έδρα σας από εδώ;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Ποτέ. Τη στιγμή κατά την οποία βρισκόμαστε εδώ επί 17 αιώνες, δεν διανοούμαστε ούτε και επιθυμούμε να φύγουμε από εδώ.

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Εαν ζητήσετε να φύγετε, μετά από άσκηση μεγάλων πιέσεων, ποιός θα ήταν ο τόπος στον οποίο θα θέλατε να εγκατασταθήτε;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Υπάρχουν πολλά μέρη στα οποία θα γίνουμε αμέσως δεκτοί. Μπορούμε να πάμε όπου επιθυμούμε. Θα μας δεχθούν ευχαρίστως, διότι η φιλοξενία ενός θεσμού με τόσο μεγάλο κύρος στα εδάφη μιας χώρας, αποτελεί μεγάλο αγαθό γι α?τ?ν. Όμως σε περίπτωση κατά την οποία δεν εκδιωχθούμε, δεν πρόκειται να φύγουμε με δική μας θέληση.

Στην ομιλία που πραγματοποίησα στο Ανάκτορο Γιλντίζ, κατά τούς εορτασμούς της 700ης επετείου της ίδρυσης του Οθωμανικού κράτους (1999), είχα τονίσει ότι: “Κατά την Οθωμανική περίοδο μας είχε επιδειχθεί μεγαλύτερη ανοχή σε σχέση με την περίοδο της Δημοκρατίας”.

Η Θεολογική Σχολή εγκαινιάσθηκε κατά την Οθωμανική περίοδο, ενώ απαγορεύθηκε η λειτουργία της κατά την περίοδο της Δημοκρατίας. Επίσης, οι εξορίες στο Askale (στην Ανατολική Τουρκία, το 1943. Συγκεκριμένα είχαν εξορισθεί σε εκεί στρατόπεδα εργασίας 1.229 μη μουσουλμάνοι Τούρκοι πολίτες, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν να καταβάλουν τούς υπέρογκους φόρους, που τούς είχαν επιβληθή-Φορος Varlik) και τα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου 1955, έλαβαν χώρα κατά την περίοδο της Δημοκρατίας.

Ενώ κατά την περίοδο του Ατατούρκ (το Κράτος) δεν είχε τηρήσει αρνητική στάση έναντι του Πατριαρχείου, μετά την εν λόγω περίοδο, αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ακολουθούσαν τα ίχνη του Ατατούρκ, υποχρέωσαν εμάς και την μειονότητά μας να ζήσουμε χαλεπούς καιρούς.

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Ποια είναι η σημασία της απαγόρευσης της λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χαλκης για το μέλλον του Πατριαρχείου και για τα συμφέροντα της Τουρκίας;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Η λειτουργία της Σχολής μας απαγορεύθηκε το 1971 και η Σχολή δεν λειτουργεί εδώ και 32 χρόνια. Άρα το Πατριαρχείο επί 32 χρόνια ακριβώς είναι υποχρεωμένο να εκπαιδεύη τούς θρησκευτικούς λειτουργούς του στο εξωτερικό. Στις μέρες μας πολλές χώρες συναγωνίζονται για να φιλοξενήσουν το κέντρο ενός διεθνούς κοινωνικού η πολιτιστικού forum. Δηλαδή αυτό, είτε το παραδέχεσθε είτε όχι, αποτελεί κύρος στο διεθνές πεδίο. Ένα δε θρησκευτικό κέντρο προσδίδει μεγαλύτερο κύρος κι απ α?τ?. Σημερα η Τουρκία διατηρεί εντός των συνόρων της ένα ιστορικό και θρησκευτικό κέντρο, παγκόσμιας εμβέλειας. Εχοντας, λοιπόν, επίγνωση αυτού επιβάλλεται σ α?τ?ν να βοηθήση στην απρόσκοπτη και ελεύθερη εκτέλεση της πνευματικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής αποστολής του. Η παροχή της δυνατότητας της λειτουργίας μιας τέτοιας Σχολής στην Τουρκία θα αποτελέση την καλύτερη ένδειξη για την ανοχή και την θρησκευτική ελευθερία που επικρατεί στη χώρα. Επιπλέον και η Συνθήκη της Λωζάννης μας παρέχει σαφώς αυτό το δικαίωμα.

Όπως και παλαιότερα, έτσι και καθ ?λη την διάρκεια της περιόδου της Δημοκρατίας, το Πατριαρχείο συνέχισε να ενέχη παγκόσμια σημασία. Λογω δε των βασικών αρχών της πίστεώς του, βρίσκεται τελείως εκτός της πολιτικής και μακριά από διαμάχες και υπολογισμούς για την εξουσία.

ΔΗΜ/ΦΟΣ: Ποια η γνώμη σας για τις κατηγορίες ότι “εάν λειτουργήση η Σχολή, θα εκπαιδευθούν εκεί εχθροί των Τούρκων και κατάσκοποι των Ελλήνων”;

ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Όσοι έχουν συνείδηση και εμφορούνται από αισθήματα δικαιοσύνης, όταν κατηγορούν κάποιον, είναι υποχρεωμένοι να παρουσιάζουν ταυτόχρονα και τις αποδείξεις στις οποίες στηρίζουν τις κατηγορίες τους. Οι κατηγορίες αυτές σχετικά με τη Σχολή μας, οι οποίες προσάπτονται από κακόβουλα άτομα, δεν εδράστηκαν ποτέ σε συγκεκριμένα τεκμήρια και έγινε παραπληροφόρηση.

Η Σχολή μας λειτούργησε και κατά την περίοδο της Δημοκρατίας ακριβώς όπως είχε λειτουργήσει και κατά την Οθωμανική περίοδο. Είχε Τούρκο υποδιευθυντή, διορισμένο από το Υπουργε?ο Εθνικής Παιδείας και επίσης ελέγχονταν πάντα από επιθεωρητές του Υπουργε?ου. Όλοι οι απόφοιτοι είναι γνωστοί και είναι αξιοσέβαστα άτομα, που κατέχουν σημαντικά θρησκευτικά αξιώματα.

Κατά την περίοδο που λειτουργούσε η Σχολή, δεν υπήρξε καμία σύσταση εις βάρος της εκ μέρους του Υπουργε?ου Παιδείας. Η δε απαγόρευση της λειτουργίας της δεν σχετίσθηκε με την δραστηριότητά της, αλλά ήταν συνέπεια μιας απόφασης που αφορούσε στην απαγόρευση της λειτουργίας ιδιωτικών ανωτάτων σχολών και η λειτουργία της απαγορεύθηκε ταυτόχρονα με την λειτουργία πολλών ιδιωτικών ανωτάτων σχολών. Οι διορισμοί των διευθυντών της Σχολής και των καθηγητών της έγιναν πάντα από το Υπουργε?ο Παιδείας.

Προβάλλονται ισχυρισμοί ότι οι απόφοιτοί της θα προβαίνουν σε ενέργειες εις βάρος της Τουρκίας και γίνεται συνεχώς αναφορά στο όνομα του Αρχιεπισκόπου Κυπρου Μακαρίου. Ο εν λόγω είχε αποφοιτήσει από την Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1942 και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Βοστώνη. Ούτε καν έχει πατήσει το πόδι του στην Χαλκη. Όταν ήταν Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε επισκεφθή, κατά την περίοδο της Πρωθυπουργίας του μακαρίτη Ινονού, την Άγκυρα και την Καππαδοκία, αλλά δεν ήρθε ποτέ στην Κωσταντινούπολη.

Εξ άλλου υπάρχει οργανισμός Ασφαλείας, αποστολή του οποίου είναι η σύλληψη αυτών που διαπράττουν εγκλήματα-αδικήματα στη χώρα και υπάρχουν δικαστήρια, αποστολή των οποίων είναι να τούς δικάζουν. Εαν, λοιπόν, υπάρχουν τέτοια άτομα, γιατί αυτοί που εκτοξεύουν κατηγορίες δεν ασχολούνται σοβαρά με το θέμα και δεν ζητούν πληροφορίες απ α?τ?ς τις Αρχές, αλλά χρησιμοποιούν ασαφείς εκφράσεις;-

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Δημοσιεύουμε εν συνεχεία όλη την συνέντευξη που έδωσε ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος στον δημοσιογράφο κ. Πέτρο Παπαβασιλείου και δημοσιεύθηκε περικεκομμένη, λόγω έλλειψης χώρου, στην Εφημερίδα “Έθνος”, την Κυριακή 13 Φεβρουαρίου ε.έ.

1. Ερώτηση: Ισχύει το Συνοδικό Σύστημα ή αντιμετωπίζονται οι Ιεράρχες ως “μαθητευόμενοι κληρικοί σε μια ομογενοποιημένη γιγαντιαία υπερμητρόπολη υπό τον αρχηγέτη υπερμητροπολίτη”;

Απάντηση: Βεβαίως και ισχύει στο Συνοδικό σύστημα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Σύμφωνα με αυτό, κάθε Μητροπολίτης έχει ουσιαστική ελευθερία μέσα στα πλαίσια της ενότητας της Εκκλησίας. Άλλωστε, ο τρόπος λειτουργίας της Εκκλησίας είναι ο αρχαιοελληνικός τρόπος λειτουργίας των πόλεων-κρατών και όχι ο φεουδαλιστικός τρόπος λειτουργίας. Ο δε Αρχιεπίσκοπος στα Συνοδικά όργανα είναι primus inter pares. Βέβαια, αυτό πολλές φορές αλλοιώνεται, δηλαδή άλλοτε μειώνεται και άλλοτε υπερβαίνεται, ανάλογα με την προσωπικότητα κάθε Ιεράρχη. Έτσι, τα άρρωστα πρόσωπα αρρωσταίνουν τους θεσμούς και οι αρρωστημένοι θεσμοί αρρωσταίνουν πιο πολύ τα πρόσωπα. Επομένως, για την καλή λειτουργία της συνοδικότητας της Εκκλησίας ευθύνονται όλοι οι Επίσκοποι, δεν είναι δυνατόν να επιρρίπτονται ευθύνες στον Αρχιεπίσκοπο. Στην ουσία, στην Εκκλησία της Ελλάδος δεν υπάρχει “αρχηγέτης υπερμητροπολίτης”.

2. Ερώτηση: Η ρήση του Χρυσοστόμου πως “περισσότεροι είναι οι Επίσκοποι που χάνονται παρά αυτοί που σώζονται” βρίσκει τραγική επικαιροποίηση. Είναι τόσο βαθιά τελικά η σήψη στο Ιερατείο;

Απάντηση: Ο λόγος που αναφέρατε, αλλά και άλλοι λόγοι Πατέρων, είναι πάντοτε επίκαιροι. Πράγματι, η αποστολή των Επισκόπων δεν είναι συνηθισμένη, και η υπευθυνότητά τους είναι τεράστια. Το έργο τους δεν είναι απλώς κοινωνικό και ηθικό, ο Επίσκοπος δεν πρέπει να εξαντλήται σε ηθικολογικά κηρύγματα, ούτε βεβαίως πρέπει να έχη πολιτικές επιδιώξεις, αλλά το έργο του είναι θεραπευτικό και θεωτικό, είναι ανεξάρτητο από το έργο της Πολιτείας και των πολιτικών. Δυστυχώς δεν ανταποκρινόμαστε όλοι σε αυτό το υψηλό έργο, γι' αυτό ισχύει αυτό που λέτε στην ερώτησή σας.

Ως προς το κατά πόσον είναι βαθειά η σήψη στο “Ιερατείο”, είναι μια ερώτηση που επιδέχεται πολλές απαντήσεις. Κατ' αρχάς δεν μου αρέσει η λέξη και η πράξη “Ιερατείο”. Όταν οι Πρεσβύτεροι γίνονται “Ιερατείο” και οι Επίσκοποι “Επισκοπάτο”, τότε θρησκειοποιούν την Εκκλησία, την μετατρέπουν σε φεουδαρχία με τις ρατσιστικές κατηγορίες, και χάνουν τον προορισμό τους. Επίσης προβληματίζομαι για τον όρο που επικρατεί στην εποχή μας κάθαρση ή αυτοκάθαρση της Εκκλησίας. Ο λόγος για την κάθαρση προϋποθέτει μια βαθειά σήψη στο Σώμα της Εκκλησίας και αυτό δεν το βλέπω. Βλέπω ασθένειες μερικών μελων, γι' αυτό και μου αρέσει να μιλώ για θεραπεία των προσώπων και των κακώς κειμένων και όχι για κάθαρση και αυτοκάθαρση.

3. Ερώτηση: Το κεφάλαιο των σκανδάλων στους κόλπους της Εκκλησίας θα κλείση ή θα προστεθούν και άλλες σελίδες;

Απάντηση: Τα σκάνδαλα πάντοτε υπήρχαν στην λειτουργία των ζωντανών οργανισμών και της Εκκλησίας. Ο Χριστός μας βεβαίωσε: “Ουαί τω κόσμω από των σκανδάλων· ανάγκη γαρ εστιν ελθείν τα σκάνδαλα· πλην ουαί τω ανθρώπω εκείνω δι’ ου το σκάνδαλον έρχεται” (Ματθ. ιη΄, 7). Μια “ηθικά αποστειρωμένη” κοινωνία είναι μια ουτοπία, όπως την περιγράφει στο ομώνυμο βιβλίο του ο Thomas More. Η “Πολιτεία” του Πλάτωνος είναι μια ιδεατή κοινωνία και όσοι θέλησαν να την κατασκευάσουν έγιναν ιδεολόγοι, ιδεοκράτες, εθνικιστές και τελικά προχώρησαν σε εθνοκαθάρσεις και σε αιματοχυσίες. Με ενδιαφέρουν ποιμαντικά οι ταπεινοί, οι αμαρτωλοί που αισθάνονται την αμαρτωλότητά τους και όχι “οι καθαροί Φαρισαίοι”. Μέσα στους πιο αμαρτωλούς και περιφρονημένους ανθρώπους βλέπει κανείς μια ειλικρίνεια και αληθινότητα. Επομένως, και αν εμφανισθούν νέα σκάνδαλα, όπως είναι ενδεχόμενο, η Εκκλησία με την θεολογία και την ποιμαντική της θα τα αντιμετωπίση με τον τρόπο που περιγράφει και ο σύγχρονος ποιητής για το Άγιον Όρος, δηλαδή την Εκκλησία: “στα αμπάρια κουβαλάει νάμα, μέλι, κερί και λιβάνι για τους πεινασμένους του νάρθηκα για τους λαβωμένους των στασιδιών”. Οπότε, δεν με προβληματίζουν τα σκάνδαλα, γιατί στην Εκκλησία βρήκα αυτούς που προσφέρουν στους πεινασμένους και τους λαβωμένους “νάμα, μέλι, κερί και λιβάνι”.

4. Ερώτηση: Πού μπορεί να οδηγήση αυτή η σκανδαλολογία;

Απάντηση: Όπως γνωρίζουμε άλλο σκάνδαλο και άλλο σκανδαλολογία. Το σκάνδαλο είναι ένα γεγονός με θετικές και αρνητικές συνέπειες, ενώ η σκανδαλολογία είναι η φιλοσοφία και η ιδεολογία περί των σκανδάλων. Τα σκάνδαλα μπορεί να σπάσουν την βιτρίνα και το προσωπείο των ψεύτικων ανθρώπων, όπου και αν υπάρχουν. Η σκανδαλολογία μπορεί να φθάση στο να κατασκευασθούν και άλλες μάσκες υποκρισίας και να δημιουργηθούν λεγεώνες καθαρών μεσσιανιστών και μηδενιστών που αποσαρώνουν και αποσαθρώνουν την κοινωνία. Αυτοί που δημιουργούν την σκανδαλολογία θέλουν να οδηγήσουν την κοινωνία στα τεκταινόμενα σχέδιά τους, αλλά τελικά στην ιστορία υπάρχει ο νόμος της “ετερογονίας των σκοπών”, δηλαδή για αλλού κατευθύνεται ένα γεγονός και τελικά οδηγείται κάπου αλλού. Στο τέλος νικά το αληθινό και το ταπεινό, ενώ το ψεύτικο και το βίαιο χάνεται σβήνεται.

5. Ερώτηση: Ο Αρχιεπίσκοπος επιχαίρει ότι έκανε την Εκκλησία μόδα. Αυτό δεν κρύβει τον κίνδυνο της εκκοσμίκευσης;

Απάντηση: Δεν ξέρω αν επιχαίρει, αλλά κανείς δεν μπορεί να επιχαίρη για το πρόσκαιρο, το επιφαινόμενο. Άλλωστε, ο κίνδυνος της εκκοσμίκευσης ενεδρεύει πάντοτε στην ζωή της Εκκλησίας, είναι η σκιά που συνοδεύει τον ήλιο, δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Άρχισα να γράφω για την εκκοσμίκευση πριν από είκοσι χρόνια, αφού η Εκκλησία εργάζεται στον κόσμο και επηρεάζεται από αυτόν. Όταν η Εκκλησία (τα μέλη της Εκκλησίας) φοβάται τον κόσμο, λειτουργεί η κοσμοφοβία. Όταν ο κόσμος κυριεύει την Εκκλησία, λειτουργεί η κοσμοθεωρία και η εκκοσμίκευση. Τελικά η Εκκλησία είναι, σύμφωνα με τις παραβολές του Χριστού, η ζύμη, το άλας, το φώς, ο σπόρος κλπ. που ζωογονεί χωρίς να σκοτώνη, που θεραπεύει χωρίς να εκδικήται, που φωτίζει χωρίς να φοβίζη και να φοβάται, δηλαδή δεν λειτουργεί βίαια και μηχανικά. Όταν η Εκκλησία χάση αυτήν την αποστολή της, τότε γίνεται θρησκεία, κοινωνική οργάνωση, ηθικό σύστημα, πολιτική εξουσία, και αυτό είναι εκκοσμίκευση. Και βέβαια, όταν η Εκκλησία γίνεται μόδα και χάσει την οντολογία, την παράδοση και την εσχατολογία της, τότε γίνεται βορά του χρόνου, της κάθε ιδεολογίας και του κάθε μεσσιανισμού σημαία κάθε τυραννίσκου.

6. Ερώτηση: Τάσσεσθε υπέρ ή κατά του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας;

Απάντηση: Χρόνια ακούω για τον χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας και σπάνια συναντώ το ξεκαθάρισμα της ορολογίας αυτής. Ο καθένας εννοεί ό,τι θέλει, ό,τι επιθυμεί, ό,τι προσδοκά ανάλογα με την ιδεολογία του. Θεωρώ ότι ο όρος “χωρισμός Κράτους - Εκκλησίας” είναι λαθεμένος. Στο Κράτος ανήκουν και οι Χριστιανοί, και στην Εκκλησία ανήκει ένα μέρος και από τους πολίτες. Πώς θα γίνη ο χωρισμός; Έτσι ομιλώ για χωρισμό κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης, ο οποίος εν πολλοίς υφίσταται. Αυτό δείχνει και η έκφραση “διακριτότητα των όρων”.

Προσωπικά είμαι υπέρ του χωρισμού κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης και ακόμη σε δύο σημεία, πέρα από όσα υπάρχουν. Αυτά είναι ο Κατασταστικός Χάρτης και η Εκκλησιαστική δικαιοσύνη. Και τα δύο αυτά, κατά την εμπειρία μου, δεν πρέπει να είναι νόμοι του Κράτους. Μπορεί να δοθή με νόμο η νομική προσωπικότητα στην Εκκλησία, και τελικά η Εκκλησία να καταρτίζη τον τρόπο της διοικήσεώς της και της απονομής της Εκκλησιαστικής δικαιοσύνης βάσει των ιερών Κανόνων. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα εμπλέκεται το Σ.τ.Ε και τα Διοικητικά Δικαστήρια. Επομένως, στον χωρισμό δεν θα περιλαμβάνεται, για διαφόρους λόγους, η μισθοδοσία, που προβλέπεται από τις συμβάσεις που έγιναν από την παραχώρηση της περιουσίας της Εκκλησίας, και η διδασκαλία των θρησκευτικών που είναι υποχρέωση της Πολιτείας στην απαίτηση των γονέων.

7. Ερώτηση: Πόση αλήθεια μπορεί να κρύβη η εκτίμηση ότι κανένας Μητροπολίτης δεν βγαίνει μπροστά γιατί η συντριπτική τους πλειψοφία έχει καταγεγραμμένο παθητικό;

Απάντηση: Δεν καταλαβαίνω την φράση “κανένας Μητροπολίτης δεν βγαίνει μπροστά”. Κάθε Αρχιερεύς έχει τα ιδιαίτερα χαρίσματά του, τα οποία αξιοποιεί με τον τρόπο του και τον χαρακτήρα του. Δεν είναι δυνατόν να μαζοποιηθούν όλοι οι Αρχιερείς. Ούτε οι Αρχιερείς μπορεί ή πρέπει να κάνουν αντιπολίτευση, ούτε πρέπει να συμμετέχουν σε ομάδες, που διαμάχεται η μία την άλλη. Επίσης, δεν πρέπει να τα ερμηνεύουμε όλα ως “καταγεγραμμένο παθητικό”. Μπορεί να υπάρχουν Αρχιερείς που σιωπούν από ιδιοτέλεια, αλλά αυτό δεν γενικεύεται. Έπειτα, αν κάποιος Μητροπολίτης “βγει μπροστά”, τότε του αποδίδουν διάφορους χαρακτηρισμούς, ότι “κάνει αντιπολίτευση”, “φτιάχνει ίματζ”, “έχει πικρίες και κόμπλεξ”. Μου αρέσει ό,τι κάνει κανείς να είναι αληθινό και να αντέχη στον χρόνο.

8. Ερώτηση: Ποιά είναι η θέση σας για τα “ηθικά παραπτώματα” των Ιεραρχών;

Απάντηση: Είμαι υπέρ της ηθικής και του ήθους, αλλά κατά της ηθικολογίας. Βέβαια, αυτή η ηθική, κατά την ορθόδοξη θεολογία, ταυτίζεται με την ασκητική, που αγγίζει όλη την ύπαρξη του ανθρώπου και δεν είναι μια επιδερμική ηθική. Θεωρώ, λοιπόν, ότι οι Κληρικοί πρέπει να είμαστε πρότυπα ήθους, παρά τα ανθρώπινα λάθη μας. Ο λαός συγχωρεί μερικά λάθη των Κληρικών, όταν βλέπη στο πρόσωπό τους την απλότητα, την ταπείνωση, την εκδαπάνηση υπέρ του λαού, την αφιλαργυρία και την πτωχεία. Τελικά, τα “ηθικά παραπτώματα” και κυρίως το θράσος και η αμετανοησία μερικών Κληρικών χαρακτηρίζονται ως εκκλησιαστικά παραπτώματα, διότι προσβάλλουν το Σώμα της Εκκλησίας. Οι Κληρικοί και τα μέλη της Εκκλησίας πρέπει να αισθάνονται ότι τα αμαρτήματά τους δεν είναι ατομικά, αλλά εκκλησιαστικά, είναι “ασέλγεια” στο Σώμα της Εκκλησίας. Πράγματι, όταν κανείς δεν πιστεύη αυτά που διδάσκει, όταν πλουτίζη σε βάρος του λαού, όταν ζη ως φεουδάρχης και αισθάνεται τους ανθρώπους ως βασάλους, όταν εκμεταλλεύεται ποικιλοτρόπως τα θρησκευτικά συναισθήματα ή το εκκλησιαστικό φρόνημα του λαού, τότε αυτό θεωρείται “ασέλγεια” στο Σώμα της Εκκλησίας. Επομένως, πρέπει να δοθή μεγάλη σημασία και προτεραιότητα στην εκλογή ενός Επισκόπου σε μια Επαρχία.

9. Ερώτηση: Δημιουργεί πλέον η Ορθόδοξη Εκκλησία αληθινές σχέσεις, ολοκληρώνει τον άνθρωπο ως πρόσωπο;

Απάντηση: Νομίζω πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ ορθόδοξης θεολογίας και θρησκειοποιημένης θεολογίας. Η Εκκλησία με τα μυστήρια και την θεολογία της δημιουργεί αληθινές σχέσεις με τον Θεό, τον συνάνθρωπο και την κτίση. Αυτό είναι το ενοποιητικό έργο της, ενώ “η θρησκεία είναι το όπιον του λαού”. Όπου υπάρχει διχασμός, εκεί υπάρχει παρα-ορθοδοξία. Με αυτήν την έννοια η Εκκλησία ολοκληρώνει τον άνθρωπο ως πρόσωπο, δηλαδή, του αναπτύσσει την ελευθερία και την αγάπη, αφού το περιεχόμενο του προσώπου είναι η κένωση και η προσφορά. Το κακό είναι όταν ζη κανείς μέσα στην Εκκλησία και δεν καταλαβαίνει τίποτα από αυτήν την πνευματική ολοκλήρωση που γίνεται μέσα σε αυτήν. Και το χειρότερο είναι όταν υπάρχουν Κληρικοί που ζουν μηχανικά και επαγγελματικά μέσα στην Εκκλησία, ενώ άλλοι, λαϊκοί και μοναχοί, μπορεί να απολαμβάνουν την Εκκλησία ως το “κατάλυμα των θείων ερώτων”. Τελικά, η Εκκλησία είναι ένας αμύθητος θησαυρός που πρέπει κανείς να έχη έμπνευση, δύναμη, αγωνιστικότητα και ζήλο για να τον απολαύση. Γι' αυτό ο πραγματικός Χριστιανός είναι αληθινός ποιητής, καλλιτέχνης. Και το “έγκλημα” ημών των Κληρικών είναι όταν αγνοούμε όλη αυτή την παράδοση της Εκκλησίας και την εκλαμβάνουμε ή την παρουσιάζουμε ως μια ανθρώπινη οργάνωση, ή μια απλή θρησκεία με τελετές και θρησκευτικά συναισθήματα, χωρίς να αισθανόμαστε την αναγέννηση του προσώπου.–

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Απάντηση σέ ερώτηση τού δημοσιογράφου Αλεξάνδρου Κολλιοπούλου, Εκδότου τής Εφημερίδος «Ο Εκκλησιολόγος» Πατρών.

*

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τί Σάς ενέπνευσε περισσότερο κατά τό παρελθόν έτος 2010; (γεγονός ή βιβλίο ή προσωπικότητα)

Απάντηση: Αγαπητέ κ. Κολλιόπουλε, τό ερώτημα αυτό δέν είναι δύσκολο νά απαντηθή, αφού ζούμε σέ μιά κοινωνία προκλήσεων καί πολλών ενδιαφερόντων, καί άν διαθέτης λίγη ευαισθησία σέ εμπνέουν πολλά, γεγονότα, βιβλία, προσωπικότητες. Αναγκαστικά, όμως, περιορίζομαι σέ κάποιο ιδιαίτερο γεγονός.

Θά μπορούσα νά αναφέρω τήν προσωπικότητα τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, αφού ασχολήθηκα αυτόν τόν καιρό καί ιδιαίτερα πέρυσι μέ τόν προφορικό του λόγο καί συνέγραψα τό δίτομο έργο τής «Εμπειρικής Δογματικής». Αλλά γιά νά μή φανή ότι τό γράφω γιά κάποια ιδιοτέλεια, θά αναφερθώ σέ ένα άλλο γεγονός πού μέ ενέπνευσε τό έτος πού πέρασε (2010).

Πρόκειται γιά τόν μεγάλο Ουκρανό Στάρετς όσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι. Είχα διαβάσει γι’ αυτόν στό παρελθόν γιά τό πόσο επηρέασε τήν Ρουμανία, τήν Ρωσία καί γενικά όλον τόν ορθόδοξο χώρο καί δημιούργησε τήν λεγόμενη φιλοκαλική αναγέννηση, η οποία υπήρξε τό αντίβαρο καί τό αντιστάθμισμα στόν δυτικό διαφωτισμό. Έτσι, στίς ιδέες τού διαφωτισμού παρουσιάσθηκε η ζωή τού ορθοδόξου φωτισμού κατά τόν 18ο αιώνα. Άν αυτό συνδυασθή καί μέ τήν φιλοκαλική αναγέννηση πού έγινε στόν δικό μας χώρο τόν 18ο αιώνα, μέ τούς φιλοκαλικούς Πατέρας (άγιο Μακάριο Νοταρά, πρώην Επίσκοπο Κορίνθου, άγιο Νικόδημο Αγιορείτη κλπ.), τότε καταλαβαίνουμε τό συγκλονιστικό αυτό γεγονός. Από αυτήν τήν κίνηση επηρεάσθηκαν πολλοί θεολόγοι, ακόμη καί λογοτέχνες, όπως ο Παπαδιαμάντης, ο Ντοστογιέφσκι κ.ά.

Οι γενικές αυτές γνώσεις μου ικανοποιήθηκαν καί αυξήθηκαν στό έπακρο, όταν διάβασα τό βιβλίο τού Καθηγητού Αντωνίου-Αιμιλίου Ταχιάου, ειδικού σέ θέματα τών σλαβικών Εκκλησιών, μέ τίτλο «Ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι», στό οποίο παρατίθεται η αυτοβιογραφία τού ιδίου τού οσίου, αλλά καί τό κείμενο πού έγραψε γι' αυτόν ο μαθητής του Ιερομόναχος Μητροφάνης, μέ σχόλια καί παρατηρήσεις τού Καθηγητού.

Διαβάζοντας εκτενέστερα γιά τό πρόσωπο, τόν βίο καί τό έργο τού οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι θαύμασα γιά τήν δύναμη τής ησυχαστικής παραδόσεως τής Εκκλησίας, η οποία είναι η ουσία καί η πεμπτουσία τής ζωής τών Προφητών, τών Αποστόλων καί τών Πατέρων τής Εκκλησίας, δηλαδή η ουσία τού ευαγγελικού κηρύγματος. Επίσης επιβεβαίωσε γιά μιά ακόμη φορά τήν μεγάλη προσφορά τού Αγίου Όρους στά υπόδουλα Βαλκάνια καί τόν ευρύτερο χώρο. Ο όσιος Παΐσιος είχε ζήσει στό Άγιον Όρος, έμαθε τήν ελληνική γλώσσα, ανεκάλυψε διάφορα νηπτικά κείμενα τών Πατέρων, τά μετέφρασε στήν σλαβονική καί δίδασκε τήν ησυχαστκή νηπτική παράδοση. Ύστερα μετακινήθηκε στά Μοναστήρια τής Μολδαβίας καί ζούσε τήν ησυχαστική παράδοση. Είχε φθάσει πρός τό τέλος τής ζωής του νά καθοδηγή περίπου 1.000 μοναχούς στήν πνευματική ζωή καί φυσικά πολλούς άλλους εγγάμους Χριστιανούς. Έτσι, δημιούργησε μιά εκπληκτική ατμόσφαιρα πού ως συνέπεια είχε νά αναχαιτίση τόν γερμανικό ιδεαλισμό καί τόν δυτικό σχολαστικισμό πού είχε εισέλθει τόν 17ο καί 18ο αιώνα στήν Ρωσία καί στά Βαλκάνια. Η ζωή τού οσίου Παϊσίου είχε εντυπωσιάσει τόν άγιο Νικόδημο τόν Αγιορείτη, ο οποίος ξεκίνησε νά τόν επισκεφθή, αλλά εμποδίσθηκε από τόν καιρό. Ο όσιος Παΐσιος μετέφρασε τήν Φιλοκαλία στήν σλαβονική γλώσσα καί έγινε η αιτία αναπτύξεως τού ρωσικού ησυχαστικού μοναχισμού. Ένας από τούς τελευταίους πνευματικούς απογόνους του ήταν ο άγιος Σεραφείμ τού Σαρώφ.

Όμως, δέν αρκέσθηκα στήν ανάγνωση τού βίου τού οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, αλλά προγραμμάτισα, μέ μέλη τού ποιμνίου μου, «προσκυνηματική περιήγηση» στά μέρη όπου ασκήθηκε ο μέγας αυτός Όσιος. Έτσι, επισκεφθήκαμε τήν Μολδαβία τής Ρουμανίας καί βαδίσαμε στά ίχνη τού Οσίου Παϊσίου, ήτοι τήν Ιερά Μονή Ντραγκομίρνα, τήν Ιερά Μονή Σέκου καί τήν Ιερά Μονή Νεάμτς. Ιδίως στήν τελευταία αυτή Ιερά Μονή παραμείναμε δύο ημέρες, λειτουργηθήκαμε, προσευχηθήκαμε καί ξεναγηθήκαμε στό Μουσείο-Βιβλιοθήκη κλπ. τής Ιεράς Μονής, όπου υπάρχουν καί χειρόγραφα τού οσίου Παϊσίου. Τελικά, στήν Εκκλησία έχουμε καί δικό μας «διαφωτισμό», τόν «ορθόδοξο φωτισμό», πού είναι η νηπτική παράδοση.

Βέβαια, υπάρχουν μερικοί δικοί μας ορθόδοξοι δυτικόφρονες πού έχουν μιά διαφορετική αντίληψη, ότι δηλαδή η νηπτική-ησυχαστική παράδοση είναι γιά τούς μοναχούς καί όχι γιά τούς εγγάμους. Μιά τέτοια αντίληψη είναι καθαρά σχολαστική καί καλβινιστική-προτεσταντική καί δείχνει ότι παράλληλα μέ τόν δυτικό διαφωτισμό πού μάς ήλθε από τήν Ευρώπη, μάς ήλθε καί ένας «δυτικός Χριστιανισμός», δηλαδή ένας ευσεβισμός πού επηρέασε μερικούς, κατά τά άλλα τυπικά ορθόδοξους Χριστιανούς, καί αλλοίωσε τήν βασική διδασκαλία τού Χριστού, τών Αποστόλων καί τών Πατέρων. Διότι δέν υπάρχει άλλο Ευαγγέλιο γιά τούς μοναχούς καί άλλο γιά τούς εγγάμους. Εκείνο πού αλλάζει είναι ο τρόπος ζωής τής κάθε κατηγορίας. Έτσι, όσοι έχουν αμφιβολίες καί αντιρρήσεις γιά τήν νηπτική παράδοση, η οποία είναι η πεμπτουσία τού Ευαγγελίου καί τής ορθοδόξου εκκλησιαστικής ζωής, εκφράζουν έναν αρρωστημένο δυτικό Χριστιανισμό.

Ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι υπήρξε μιά εκπληκτική φυσιογνωμία πού έδειξε τήν δυναμικότητα τής Ορθοδόξου πίστεως, πού αναδεικνύει μάρτυρες καί ομολογητές, καί αποτελεί πρότυπο εκκλησιαστικής ζωής.

(Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Ο Εκκλησιολόγος» Πατρών)

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Πολιτεία Αιτωλοακαρνάνων»)

Κάθε χρόνο αυτές τις ημέρες προετοιμαζόμαστε να εορτάσουμε την Γέννηση του Χριστού, το μεγάλο αυτό γεγονός μέσα στην παγκόσμια ιστορία και στην ζωή των ανθρώπων που δημιούργησε μια «νέα πνευματική τάξη πραγμάτων», που έδωσε την δυνατότητα στους ανθρώπους να αναγεννηθούν, να αποκτήσουν νόημα ζωής και ύπαρξης, που δημιούργησε ακόμη έναν πολιτισμό προσανατολισμένο στους καρπούς της θεώσεως.

Έτσι, η ετήσια εορτή των Χριστουγέννων μας δίνει την ευκαιρία να σταθούμε προσωπικά στο βαθύ νόημα της εορτής και να νοηματοδοτήσουμε την ζωή μας. Αν δεν το κάνουμε αυτό και σταθούμε μόνον στον εξωτερικό εορτασμό και ταυτίσουμε την συμμετοχή μας στην εορτή με τα λαμπερά λαμπιόνια, τις εκδρομές, την απόλαυση των φαγητών, τα δώρα, την αγορά νέων πραγμάτων, τότε θα αφήσουμε την ύπαρξή μας πεινασμένη και ανικανοποίητη και μια τέτοια ανικανοποίητη ύπαρξη θα είναι επιθετική και βίαιη, θα αισθάνεται τον πλησίον ως απειλή της, ως κόλαση, όπως έλεγε ο Σάρτρ: «οι άλλοι είναι η κόλασή μου». Μια τέτοια κατάσταση είναι γνωστή στην ψυχολογία ως «κατάθλιψη των εορτών».

Ο μέγας φιλόσοφος Χάϊντεγκερ γράφει ότι οι άνθρωποι λειτουργούμε με δύο τρόπους ύπαρξης, δηλαδή «τον καθημερινό τρόπο ύπαρξης», κατά τον οποίο μας περισπούν και μας αναλώνουν τα πράγματα που μας περιβάλλουν, και τον «οντολογικό τρόπο ύπαρξης», κατά τον οποίον η προσοχή μας είναι στραμμένη στην ίδια την ύπαρξή μας και όχι στα πράγματα. Υπάρχουν δε μερικά γεγονότα στην ζωή μας, τα οποία μας αποσπούν από τον «καθημερινό τρόπο ύπαρξης» και μας οδηγούν στον «οντολογικό τρόπο ύπαρξης». Σε αυτόν τον σκοπό αποβλέπουν και οι εορτές των Χριστουγέννων.

Δεν πρέπει να μας σκανδαλίζουν οι αστοχίες Κληρικών, λαϊκών η και μοναχών, γιατί την Εκκλησία την καθορίζει ο Χριστός, η Παναγία και οι Άγιοι και όχι τα αρρωστημένα μέλη της. Οι αμαρτίες των μελών της Εκκλησίας δεν μπορούν να αποπροσανατολίσουν την σκέψη μας από τις αλήθειες που αποκάλυψε ο Χριστός και βίωσαν όλοι οι άγιοι δια μέσου των αιώνων, όπως περιγράφεται στην Αγία Γραφή, στα μεγαλειώδη τροπάρια που ψάλλουμε αυτές τις ημέρες, στα έργα των Πατέρων και στα ιερά Συναξάρια των αγίων της Εκκλησίας. Το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ιστορία είναι ότι ο Θεός μας αγαπά, παρά τα λάθη μας.

Η πραγματική ιστορία της Εκκλησίας δεν είναι τα διάφορα καθημερινά γεγονότα και τα λάθη των Κληρικών, λαϊκών και μοναχών, αλλά η ζωή του Χριστού και των Αγίων. Σε αυτήν την ιστορία πρέπει να εισερχόμαστε και να αναβαπτιζόμαστε. Πρόκειται για έναν χορό εορταζόντων. Μακάρι να συμμετάσχουμε σε αυτές τις υπαρξιακές χαρές και εορτές.

Με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στα εκκλησιαστικά ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος δέχθηκε πολλές ερωτήσεις από δημοσιογράφους και έδωσε ορισμένες συνεντεύξεις σε Εφημερίδες τοπικές και μη. Ήδη στο προηγούμενο τεύχος δημοσιεύσαμε μία. Στο παρόν τεύχος δημοσιεύουμε μια επιλογή από τρεις συνεντεύξεις που έδωσε σε ισάριθμους δημοσιογράφους, ήτοι στην δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου της Εφημερίδας “Αγγελιοφόρος” της Θεσσαλονίκης (δημοσιεύθηκε την Κυριακή 27-2-2005), στον δημοσιογράφο Γιάννη Συμψηρή της Εφημερίδας “Πολιτεία Αιτωλών και Ακαρνάνων” (δημοσιεύθηκε την 8-3-2005) και στον δημοσιογράφο Πάνο Τσούμα της Εφημερίδας “Εμπρός” Ναυπάκτου (δημοσιεύθηκε στις 11-3-2005). Οι ερωτήσεις δημοσιεύονται επιλεκτικά και κατά θέματα. Σε κάθε ερώτηση εντός παρενθέσεως δηλώνεται το αρχικό γράμμα της εφημερίδας στην οποία δημοσιεύθηκαν.

* * *

1. Ερώτηση (Α.): Σεβασμιώτατε, τις τελευταίες εβδομάδες ζούμε στην δίνη αποκαλύψεων που φέρουν στο επίκεντρο εκπροσώπους της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μπορείτε να προσδιορίσετε την γεννησιουργό αιτία αυτής της κρίσης;

Απάντηση: Ορθώς αποκαλείτε ως δίνη αυτό που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες, θα μπορούσα βέβαια να προσθέσω ότι δεν είναι μόνο δίνη, αλλά και οδύνη. Είμαι βαθύτατα λυπημένος για τα γεγονότα τα οποία καθημερινώς έρχονται στην επιφάνεια με τέτοιους ρυθμούς που δεν μπορεί κανείς να τους παρακολουθήση. Θεωρώ ότι η κρίση έχει ένα βάθος που είναι ότι πολλοί Κληρικοί έχουν πάρει διαζύγιο από την ορθόδοξη θεολογία και έχουν επηρεασθή από την κοσμική νοοτροπία, έχουν εκκοσμικευθή. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε απομακρυνθή από τον σκοπό της Εκκλησίας, που είναι η ποιμαντική των ανθρώπων προς την θέωση, και ασχολούμαστε με κοινωνικά και πολιτικά θέματα, έξω από την ορθόδοξη Εκκλησιολογία. Τελικά το πρόβλημα δεν είναι απλώς ηθικό – σεξουαλικό, αλλά κατ' εξοχήν θεολογικό και εκκλησιολογικό. Οι περισσότεροι από εμάς δεν θεολογούμε και αγνοούμε τον βαθύ σκοπό της Εκκλησίας. Μιλάμε ηθικολογικά, επικοινωνιακά και συνθηματολογικά και όχι θεολογικά. Και για να θυμηθώ τον λόγο του Μεγάλου Βασιλείου για τους ποιμένες της εποχής του: “τεχνολογούσι και ου θεολογούσι”.

2. Ερώτηση (Ε.): Η εκκλησιαστική κρίση των ημερών ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία ή έχει βάθος και αποτελεί περιστασιακή κορύφωση μιας κατάστασης που κρατάει χρόνια;

Απάντηση: Δεν υπάρχουν ιδανικές πολιτείες και όποιος προσπάθησε να τις κατασκευάση (Πλάτων, More) οδηγήθηκε στην ουτοπία, γι’ αυτό κάνουμε λόγο για ουτοπιστικές καταστάσεις. Όσο υπάρχουν άνθρωποι με τα πάθη και τις αδυναμίες τους θα υπάρχουν κρίσεις. Η εξιδανίκευση δημιουργεί ψεύτικες καταστάσεις ή και απολυταρχικά καθεστώτα. Πιστεύω ότι πάντα θα υπάρχουν κρίσεις και έτσι αποδεικνύονται εκείνοι που πραγματικά πιστεύουν στον Θεό με ελευθερία και αγάπη και όχι με εξαναγκασμό και φόβο. Έτσι θα ξεχωρίζεται η ήρα από το σιτάρι. Έπειτα, δεν γνωρίζετε ότι η τελειομανία συνιστά μια σχιζοφρένεια;

3. Ερώτηση (Ε.): Σαν κοινωνία ζούμε μια περίοδο παρακμής. Μήπως τελικά τα φαινόμενα στην Εκκλησία εντάσσονται στο γενικότερο κλίμα; Διότι και η Εκκλησία μέρος της κοινωνίας είναι.

Απάντηση: Κατ' αρχάς δεν βλέπω απαισιόδοξα την κοινωνία ότι δήθεν είναι κοινωνία παρακμής. Παντού και πάντοτε υπάρχουν τα θετικά και τα αρνητικά σημεία. Φθάσατε στο συμπέρασμα αυτό, γιατί πιθανόν ως δημοσιογράφος, από την φύση της εργασίας σας, επιλέγετε να παρουσιάζετε και να σχολιάζετε μόνον τα παρακμιακά γεγονότα που ούτως ή άλλως υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες.

Έπειτα δεν πιστεύω ότι η Εκκλησία είναι μέρος της κοινωνίας, αφού η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, Θεανθρώπινος οργανισμός. Τα μέλη όμως της Εκκλησίας ζουν μέσα σε μια συγκεκριμένη κοινωνία και είναι επόμενο να επηρεάζονται από το κλίμα που επικρατεί σ' αυτήν. Πάντως τα πραγματικά μέλη της Εκκλησίας δεν επηρεάζονται, γι' αυτό και έχουμε τους μάρτυρες και τους νεομάρτυρες. Ένας αρχαίος απολογητής του Χριστιανισμού έλεγε ότι οι Χριστιανοί “επί γης διατρίβουσιν, αλλ' εν ουρανώ πολιτεύονται”.

4. Ερώτηση (Α.): Τα μέτρα που ψήφισε η Ιεραρχία, στην ουσία το σύνολο των προτάσεων του Αρχιεπισκόπου κ. Χριστοδούλου, μπορούν να εγγυηθούν την πορεία της λεγόμενης κάθαρσης στην Εκκλησία της Ελλάδος;

Απάντηση: Τα μέτρα τα οποία ψήφισε η Ιεραρχία, ύστερα από πρόταση του Αρχιεπισκόπου, χαρακτηρίζονται διαφοροτρόπως, ήτοι τολμηρά, αντιρεαλιστικά, λαϊκιστικά, και ανεπαρκή. Νομίζω όμως ότι κινούνται σε μια καλή προοπτική. Φυσικά όχι για την κάθαρση, η οποία λέξη δεν μου αρέσει, αλλά για την θεραπεία των μελών της Εκκλησίας, η οποία δεν είναι αποτέλεσμα μέτρων, νόμων και κανονισμών (“ψεκάστε, καθαρίστε, τελειώσατε!”), αλλά καρπός της ενέργειας του Θεού και συνέργειας του ανθρώπου. Εάν ο άνθρωπος δεν ανταποκριθή με ελευθερία στην καθαρτική ενέργεια του Θεού, τότε δεν τον ωφελεί το πιο τελειότερο μέτρο που θα ληφθή. Στην περίπτωση αυτή δημιουργείται ένα προσωπείο - μάσκα ευσεβείας. Και είναι γνωστόν ότι η εποχή μας γέμισε από προσωπεία και μάσκες. Δυστυχώς στην εποχή μας η φαρισαϊκή δικαιοσύνη, η αυτοδικαίωση, η αυτάρκεια είναι εγκληματική και όταν εν ονόματι αυτών των προσωπείων επιδιώκεται η δήθεν κάθαρση, δημιουργούνται μεγαλύτερες πληγές στο Σώμα της Εκκλησίας. Επομένως πρέπει να αγωνιστούμε για την θεραπεία μερικών αρρώστων μελών, χωρίς όμως να καταλήξουμε σε καλβινιστικές πρακτικές και στις αιρέσεις των “καθαρών” που πρόδωσαν τον Χριστιανισμό και οδήγησαν πολλούς Ευρωπαίους στον αγνωστικισμό και την αθεΐα. Τελικά η λεγόμενη ποιμαίνουσα Εκκλησία πρέπει να βρη την παράδοσή της, τον εαυτό της.

5. Ερώτηση (Α.): Στην παρέμβασή σας κατά την Σύνοδο της Ιεραρχίας προτείνατε, μεταξύ άλλων στην συγκρότηση επιτροπής η οποία θα μελετήση την αναθεώρηση των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας, υποστηρίζοντας ότι μία καλύτερη οριοθέτηση των σχέσεών τους είναι προς όφελος της Εκκλησίας. Ποιο κατά την άποψή σας είναι το πρόβλημα που διέπει τις μεταξύ τους σχέσεις;

Απάντηση: Πράγματι, μια από τις προτάσεις μου ήταν να συγκροτηθή επιτροπή για να μελετήση το θέμα του λεγομένου χωρισμού Εκκλησίας – Πολιτείας ώστε να είμαστε έτοιμοι, όποτε αυτό τεθή, και η οποία πρόταση απορρίφθηκε. Η άποψή μου είναι ότι ο όρος “χωρισμός Εκκλησίας – Πολιτείας” είναι εσφαλμένος και πρέπει να αντικατασταθή με τον όρο αναθεώρηση και οριοθέτηση των σχέσεων εκκλησιαστικής και πολιτικής διοικήσεως. Όλοι οι Οργανισμοί, τα Σωματεία κλπ. έχουν μια σχέση με το Κράτος. Τίποτε δεν μπορεί να ενεργή αυτόνομα από το Κράτος. Το ίδιο συμβαίνει και με την εκκλησιαστική διοίκηση. Το θέμα, λοιπόν, είναι ότι πρέπει να προσδιορισθή καλύτερα η σχέση αυτή μεταξύ εκκλησιαστικής και πολιτικής διοίκησης. Νομίζω ότι το βασικό που πρέπει να γίνη είναι η ψήφιση ενός νόμου που θα έχη λίγες διατάξεις με τις οποίες θα καθορίζεται η νομική προσωπικότητα της Εκκλησίας, και θα δίδονται εξουσιοδοτήσεις κανονιστικού περιεχομένου, προκειμένου η Ιεραρχία να συντάξη τον Καταστατικό Χάρτη της και τον Κανονισμό περί Εκκλησιαστικής Δικαιοσύνης. Έτσι η Εκκλησία θα αυτοδιοικήται καλύτερα, χωρίς να εμπλέκεται το Κράτος σε πτυχές της Εκκλησιαστικής ζωής.

6. Ερώτηση (Α.): Επί πλέον εισηγηθήκατε να αλλάξη και το σύστημα εκλογής των Ιεραρχών. Υπάρχουν αγκυλώσεις και εξαρτήσεις σε αυτές τις διαδικασίες;

Απάντηση: Και στο θέμα αυτό έκανα συγκεκριμένη πρόταση να συγκροτηθή Ειδική Επιτροπή για να μελετήση το ζήτημα της αλλαγής τρόπου εκλογής των Αρχιερέων που και αυτό δεν έγινε αποδεκτό. Αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό, διότι ο Αρχιερεύς σε μια Επαρχία θα χειροτονήση Κληρικούς, θα επιλέξη τους στενούς συνεργάτες του, θα καθορίση τα πλαίσια της ποιμαντικής διακονίας κλπ. με θετικές ή αρνητικές συνέπειες για την Τοπική Επαρχία και την όλη Εκκλησία. Πολλά λέγονται για την αλλαγή του τρόπου εκλογής των Αρχιερέων, αλλά αντιτείνεται ότι γι' αυτό πρέπει να αλλάξη ο Καταστατικός Χάρτης. Ας αρχίζουμε όμως να θεραπεύουμε μερικές καταστάσεις μέσα στην σύγχρονη νομοθεσία. Δηλαδή, με προκαλεί η νοοτροπία να προσδιορίζωνται υποψήφιοι για μια Μητρόπολη, ενώ ο Μητροπολίτης ζη ακόμη, να ανακοινώνωνται από ομάδες Αρχιερέων δύο ή τρία ονόματα μετά την χηρεία της Μητροπόλεως, να χρίεται ως υποψήφιος ένας Κληρικός από τον εκάστοτε Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος υποψήφιος επισκέπτεται στην συνέχεια τους Μητροπολίτας ζητώντας την ψήφο τους και στο τέλος να συνέρχεται η Ιεραρχία για μια τυπική διαδικασία. Πρόκειται για μια κοσμική διαδικασία. Εγώ όταν έγινα Μητροπολίτης, δεν αντιμετώπισα τέτοια νοοτροπία. Επίσης θα ήθελα ο υποψήφιος προς Αρχιερατεία να έχη όχι τα τυπικά αλλά τα ουσιαστικά προσόντα για την αρχιερωσύνη, ήτοι εμπειρική θεολογία, ορθόδοξη ποιμαντική, μοναχική βιοτή και πνευματική ελευθερία. Ένας τέτοιος Επίσκοπος δεν θα αισθάνεται εξαρτημένος και φυσικά και οι εκλέκτορες δεν θα τον θεωρούν εξάρτημά τους, και δεν θα μπορούν να τον χαρακτηρίζουν “αχάριστο” σε περίπτωση που λάβη άλλη θέση πάνω σε εκκλησιαστικά ζητήματα.

7. Ερώτηση (Ε.).: Αν είσαστε στην θέση του Αρχιεπισκόπου, με όλα αυτά που συνέβησαν, θα σκεφτόσαστε ή όχι την παραίτηση;

Απάντηση: Επειδή δεν είμαι στην θέση του Αρχιεπισκόπου, γι' αυτό και δεν χρειάσθηκε να το σκεφθώ. Πάντως, καθένας κρίνει τα γεγονότα ανάλογα με τις καταστάσεις της εποχής εκείνης που δημιουργούνται και ανάλογα με το ποιό είναι το νόημα και ο σκοπός της ζωής του.

8. Ερώτηση (Ε.): Το όνομά σας βρέθηκε μεταξύ εκείνων που αναφέρθηκαν ως πιθανοί διάδοχοι του κ. Χριστοδούλου στην περίπτωση παραίτησής του. Θα ήθελα να μου πήτε πώς προέκυψε η φήμη και αν αυτό το κρίνετε αρνητικό ή θετικό για το πρόσωπό σας;

Απάντηση: Δεν είναι δικό μου θέμα, ούτε εγώ το προκάλεσα. Το αν αυτό είναι αρνητικό ή θετικό για το πρόσωπό μου δεν θα το κρίνω, γιατί δεν το προκάλεσα. Εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι το Σαββατοκύριακο που έγραψαν πολλές εφημερίδες το όνομά μου, μόνον εγώ έκανα αμέσως, και δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες, την ακόλουθη δήλωση:

“Το εκκλησιαστικό μου φρόνημα και ήθος δεν μου επιτρέπει να συμμετέχω σε σενάρια διαδοχολογίας, αφού υπάρχει στην Εκκλησία Αρχιεπίσκοπος. Το θεωρώ ανεπίτρεπτο, που δεν συμβαίνει ακόμη και σε κοσμικά επίπεδα. Την Εκκλησία μας την διοικεί η Ιεραρχία, η οποία και μόνη έχει λόγο σε όλα τα εκκλησιαστικά ζητήματα”.

9. Ερώτηση (Ε.): Πολλές ενστάσεις έχουν διατυπωθή και σε ό,τι αφορά την αμφίεση των ιερωμένων. Επειδή υπάρχει και εκείνο που λέει ότι “το ράσο δεν κάνει τον παπά”, θα ρωτήσω ευθέως: “Μήπως τα ράσα, οι γενιάδες κλπ. διατηρούνται για να καλύψουν τον παπά που δεν υπάρχει”;

Απάντηση: Ούτε τα ράσα ούτε τα γένια κάνουν τον παπά. Η Ιερωσύνη είναι η βάση της χριστιανικής και εκκλησιαστικής ζωής, η ουσία της φυσικής ζωής, όπως έλεγε και ο Σμέμαν. Κατά τον ίδιο λόγο δεν κάνει τον γιατρό η άσπρη μπλούζα, αλλά την χρησιμοποιεί για να του έχουν οι άλλοι εμπιστοσύνη ότι είναι γιατρός και όχι κομπογιαννίτης ή νεκροθάφτης. Η Ιερωσύνη βρίσκεται στην ουσία της ζωής, απαντά στα ερωτήματα της ζωής και του θανάτου. Όταν στέκεται κανείς μόνον στα εξωτερικά, τότε είναι “μασκαρεμένος”, φορά μάσκα. Τέτοιοι “παπάδες” που εκφράζουν την ουσία της Ιερωσύνης, ως θεραπευτές των ψυχικών τραυμάτων, υπάρχουν πολλοί σήμερα. Αρκεί να έχη κανείς την διάθεση να τους βρη.

10. Ερώτηση (Ε.): Η αγαμία είναι επίσης ένα από τα ζητήματα που τέθηκαν. Τί εξυπηρετεί πλέον η αγαμία του Κλήρου;

Απάντηση: Μέσα σε μια κοινωνία όλα εξυπηρετούν. Ο άνθρωπος έχει την ελευθερία του να επιλέξη τον τρόπο και τον δρόμο της ζωής του. Οι απολυτοποιήσεις και οι γενικεύσεις είναι φασιστικές και ναζιστικές νοοτροπίες και δεν ταιριάζουν σε μοντέρνους και προοδευτικούς ανθρώπους. Με ποιο δικαίωμα μπορεί κανείς να κατηγορήση ένα λαϊκό (όχι Κληρικό) που επιλέγει να μείνη άγαμος; Το πρόβλημα είναι εάν αυτό που θα επιλέξη ο άνθρωπος, όπως κάποιος Κληρικός την αγαμία του, το κάνη με σύνεση, πνευματική και ψυχολογική ωριμότητα, χωρίς να έχη εσωτερικές αναστολές και όντας απελεύθερος εσωτερικά από βασανιστικά προβλήματα. Διαφορετικά θα κάνη κακό πρωτίστως στον εαυτό του. Γι’ αυτό ο Επίσκοπος πρέπει να προσέχη τις χειροτονίες κυρίως αγάμων Κληρικών. Επειδή όμως υπάρχουν κάποια αρνητικά παραδείγματα δεν πρέπει να αρνούμαστε εκείνους που καταξιώνουν την παρθενία τους, ούτε να βρίσκουμε ως αφορμή την κακή αγαμία για να δικαιολογούμε την ποικιλότροπη πολυγαμία...

11. Ερώτηση (Ε.): Σαν συνέχεια του προηγουμένου ερωτήματος είναι και η απουσία των γυναικών από τον Κλήρο. Ποιος αποφάσισε τελικά, ότι ο Θεός δεν θέλει να τον εκπροσωπούν γυναίκες;

Απάντηση: Ο Χριστός επέλεξε τους δώδεκα Μαθητάς Του να είναι Απόστολοι. Και η Παναγία Μητέρα του Χριστού δεν διεκδίκησε καμμιά ιερατική εξουσία στην πρώτη Εκκλησία, αλλά δεχόταν τον σεβασμό και την τιμή όλων. Δεν αισθανόταν η Παναγία ανασφαλής και δεν έπασχε από μια εγκόσμια εξουσιομανία. Όσοι έχουν εσωτερική πληρότητα δεν ζητούν κοινωνικές ασφάλειες και αναγνωρίσεις. Τελικά η Ιερωσύνη είναι μαρτυρική διακονία και όχι εξουσία, γι' αυτό και την αποφεύγουν αυτοί που καταλαβαίνουν την αδυναμία τους και δεν την αντέχουν όσοι δεν θέλουν να βαδίσουν την ανηφοριά της.

12. Ερώτηση (Ε.): Και ένα ερώτημα σχετικά με την “κάθαρση”. Όταν εδώ και χρόνια η Εκκλησία δεν μπορεί να λύση ένα ζήτημα τοπικό, που αφορά τις σχέσεις της Μητρόπολης Ναυπάκτου με την Μονή του Σωτήρος στην Σκάλα, για ποια κάθαρση ή αυτοκάθαρση μπορούμε να μιλάμε;

Απάντηση: Η κάθαρση στην Ορθόδοξη διδασκαλία έχει σχέση με την θεραπεία του ανθρώπου και την υπέρβαση της ηδονής και της οδύνης. Το πρόβλημα με την Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως που αναφέρατε είναι γνωστό πια στους αναγνώστες της εφημερίδος σας. Υπάρχει μια “διαπλοκή” και στην περίπτωση της Ιεράς Μονής μεταξύ δικαστών, δικηγόρων, πολιτικών κλπ. Θυμηθήτε ότι Πρόεδρος ενός Συλλόγου της Μονής είναι ο πρώην Εισαγγελέας κ. Γ. Κουβέλης. Επίσης, θυμηθήτε ότι η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων πραγματοποίησε την συνέλευσή της στην Μονή, χωρίς να προσκληθή η Ιερά Μητρόπολη. Επίσης, σε όλες τις εκδηλώσεις της Μονής συμμετέχουν οι τοπικοί παράγοντες, Δημοτικοί και Νομαρχιακοί Άρχοντες. Έπειτα, η Ιερά Σύνοδος έλαβε πάνω από 25 αποφάσεις για την περίπτωση αυτή που δεν τηρούνται. Όμως η εκκλησιαστική δικαιοσύνη βρίσκεται σε εξέλιξη και σύντομα θα λάβη τις αποφάσεις της, καθώς επίσης και το Κράτος θα αντιμετωπίση σύντομα τις τυχόν παραβατικές πράξεις. Τελικά, όμως, ο άνθρωπος έχει την ελευθερία η οποία, όπως δίδαξαν οι υπαρξιστές φιλόσοφοι, ενεργεί ή ως αγάπη ή ως “μηδέν”. Ο κάθε άνθρωπος, κατά τους Πατέρας της Εκκλησίας, έχει την ελευθερία του και επομένως έχει την δυνατότητα της επιλογής, η οποία τον οδηγεί ή στον Παράδεισο ή στην Κόλαση, και ο Θεός δεν στερεί τον άνθρωπο από την ελευθερία που Αυτός έχει δώσει.

13. Ερώτηση (Π): Σε παλαιότερη ομιλία σας στο Παπαχαραλάμπειο είχατε θυμίσει την εποχή που η Μητρόπολη της οποίας ηγείστε έφτανε μέχρι την σημερινή Αλβανία. Πιστεύετε ότι με την νέα γεωπολιτική αξία που αποκτά η Ναύπακτος στο μέλλον θα έχη μία, κατ' αντιστοιχία, ανάλογη επιρροή στην Δυτική Ελλάδα;

Απάντηση: Πράγματι η Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου στο παρελθόν ήταν μια μεγάλη Μητρόπολη που έφθανε μέχρι την Χιμάρα. Τα πράγματα όμως αλλάζουν και φυσικά ως Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, καίτοι αισθάνομαι την τιμή να ποιμαίνω αυτήν την ιστορική Μητρόπολη, δεν πάσχω από μεγαλοϊδεατισμούς. Μου αρκεί που η Χάρη του Θεού με ανέδειξε Μητροπολίτη και κάνω ό,τι μπορώ να ανταποκρίνομαι στην πνευματική αυτή διακονία. Βεβαίως, με απασχολεί το γεγονός της συρρικνώσεως της Ιεράς Μητροπόλεως, διότι δεν διαθέτει μόνιμο προσωπικό στα Γραφεία για την εξυπηρέτηση του λαού, δεν υπάρχουν υποψήφιοι για την Ιερωσύνη, λόγω του ότι τα χωριά είναι απομακρυσμένα και εγκαταλελειμμένα το μεγαλύτερο μέρος του έτους, δεν έχει οικονομικές δυνατότητες να εξασκήση μεγάλο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο, δεν μπορεί να συντηρηθή (τά ετήσια έσοδά της ανέρχονται περίπου στα 18.000 €). Θεωρώ ότι είναι αδικία στον ίδιο Νομό να υπάρχουν δύο Μητροπόλεις, η μία να έχη πάνω από διακόσιες χιλιάδες (200.000) Χριστιανούς και η άλλη, η δική μας, να αποτελήται από είκοσι μέχρι είκοσι δύο χιλιάδες (20.000-22.000). Αυτή η υπερβολική ανισότητα δεν διευκολύνει στην καλύτερη διαποίμανση του λαού.

Ελπίζω ότι η Ιεραρχία θα αντιμετωπίση δίκαια και το θέμα αυτό, όταν έλθη η κατάλληλη ώρα.

14. Ερώτηση (Π): Πώς θα συμβουλεύατε τον μέσο πιστό να σταθή μπροστά σε όλη αυτή την κρίση που είδε να ξετυλίγεται, από τα ΜΜΕ, μπροστά στα μάτια του;

Απάντηση: Θα πρέπη ο λαός να καταλάβη ότι η Εκκλησία είναι κάτι ευρύτερο από την Ιεραρχία και από τον Κλήρο, δηλαδή η Εκκλησία δεν είναι “μικρομάγαζο” κανενός. Στην Εκκλησία δεν πρέπει να επικρατή ούτε κληρικοκρατία ούτε λαϊκοκρατία, ούτε δεσποτοκρατία ούτε παπαδοκρατία, αφού το πολίτευμά της είναι ιεραρχικό. Σε μια ακριβέστερη ερμηνεία, η Εκκλησία είναι οι άγιοι που είναι ενωμένοι με τον Χριστό και σε μια ευρύτερη ερμηνεία, στην Εκκλησία ανήκουν όλοι εκείνοι που έχουν βαπτισθή στο όνομα του Τριαδικού Θεού και αγωνίζονται να ζουν σύμφωνα με τις εντολές του Θεού. Γι' αυτό και δεν πρέπει να απογοητεύονται οι άνθρωποι εάν μέσα στην Εκκλησία γίνονται και μερικές ενέργειες που προέρχονται από άρρωστα μέλη της. Επίσης και ο λαός πρέπει να βοηθά με τον τρόπο του, δηλαδή να μη αποδέχεται αντιεκκλησιαστικές ενέργειες που προέρχονται από μερικούς Κληρικούς, να μη επιτρέπη στους Κληρικούς να ασχολούνται με την πολιτική, και να μην αμνηστεύη Κληρικούς που εκμεταλλεύονται ποικιλοτρόπως τα θρησκευτικά συναισθήματά του. Είναι απαράδεκτο μερικοί Κληρικοί να χρησιμοποιούν την πνευματική τους διακονία για άλλους οικονομικούς και ιδιοτελείς σκοπούς.

15. Ερώτηση (Α.): Αναλογεί στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος μερίδιο ευθύνης για την παρούσα κρίση πού, αν μη τί άλλο, έχει θορυβήσει τους πιστούς;

Απάντηση: Και βεβαίως η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει τις ευθύνες της, οι οποίες δεν είναι σημερινές. Και αυτό γίνεται επειδή ανέχθηκε μερικές αντιευαγγελικές και αντιεκκλησιαστικές καταστάσεις μέσα στον χώρο της Εκκλησίας και επικρότησε μηχανισμούς που δεν έχουν καμμία σχέση με το “πνεύμα” του Χριστού και των Πατέρων. Γιατί δεν είναι δυνατόν η διοίκηση της Εκκλησίας να προσλαμβάνη την κομματική νοοτροπία, και εγκαταλείποντας την ορθόδοξη θεολογία και εκκλησιολογία, να κυριαρχήται από την επικοινωνιολογία.

Υπάρχει “όμως” μια μεγάλη παρηγοριά, στο ότι άλλο είναι το εκκλησιαστικό φρόνημα και άλλο το θρησκευτικό συναίσθημα, όπως επίσης άλλο είναι οι άγιοι που είναι τα πραγματικά μέλη της Εκκλησίας και άλλο είναι οι Κληρικοί και λαϊκοί που ενδεχομένως είναι άρρωστοι και αγωνίζονται για την θεραπεία τους. Τελικά, μου αρέσουν τα λόγια του ποιητού που έγιναν και τραγούδι, τα οποία αναφέρονται για το Άγιον Όρος, αλλά έχουν σχέση και με την Εκκλησία: “Στα αμπάρια κουβαλάει νάμα, μέλι, κερί και λιβάνι για τους πεινασμένους του νάρθηκα για τους λαβωμένους των στασιδιών”. Όποιος είναι πεινασμένος και λαβωμένος στην Εκκλησία μπορεί να βρη “νάμα, μέλι, κερί και λιβάνι” για να θεραπεύση τις πληγές του και να βρη νόημα ζωής. Η Εκκλησία δεν είναι θρησκευτικο-πολιτική οργάνωση, αλλά “εργαστήριον αγιότητος”, δεν είναι οργάνωση “ευσεβών” ανθρώπων, αλλά “χώρος” μετανοίας και θεραπευτήριο για τους μετανοούντας, είναι ένας “χώρος” “νηφάλιας μέθης”, όπως έδειξαν οι άγιοί μας. Οι κατά Χριστόν σαλοί υποδεικνύουν τί είναι η Εκκλησία. Είναι περίγελως πολλών, αλλά αυτή έχει την ζωή που νοηματοδοτεί την ύπαρξή μας. Αυτό είναι η παρηγοριά μας.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η συνέντευξη αυτή δόθηκε στον δημοσιογράφο Ευάγγελο Καρανικόλα και δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα “Εφημερίδα Αιτωλοακαρνανίας”.

1. ΕΡΩΤΗΣΗ:  Σε παρελθούσα ομιλία σας αναφέρατε την κατάλληλη κοινωνία που θα πρέπει να αποτελή στόχο και στην οποία μπορούμε να φτάσουμε μέσα από την επικοινωνία και την ιστορική γνώση. Πώς ακριβώς ορίζετε αυτήν την κοινωνία; Ψήγματα αυτής ή βοηθητικά προς αυτήν την κατεύθυνση στοιχεία εντοπίζονται σήμερα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Εκείνο που είπα είναι ότι στην εποχή που έρχεται θα ζήσουμε σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες, στις οποίες θα υπάρχουν πολλοί πολιτισμοί και πολλές παραδόσεις. Ήδη αυτό σε ένα βαθμό γίνεται και σήμερα. Επομένως, χρειάζεται αφ’ ενός μεν να γνωρίζουμε επαρκώς την δική μας παράδοση, για να έχουμε κάτι σταθερό, αφ’ ετέρου δε να έχουμε επικοινωνία με τους ανθρώπους που θα έχουν άλλες παραδόσεις. Αυτό θα μας βοηθήση αφ’ ενός μεν να μη αφομοιωθούμε και αλλοτριωθούμε πολιτιστικά, αφ’ ετέρου δε να μη διακρινόμαστε από φονταμενταλισμούς, δηλαδή, όπως είπε κάποιος, να επικρατή η επιβίωση και η συμβίωση. Πρέπει να καταπολεμήσουμε τον ρατσισμό, όχι μόνον τον φυλετικό, αλλά και τον κοινωνικό ρατσισμό, δηλαδή το φαινόμενο εκείνο που θεωρούμε ως ξένους όχι μόνον τους αλλοφύλους, αλλά και τους ομοφύλους που γεννήθηκαν σε άλλο χώρο της Ελλάδος και μένουν στην δική μας πόλη. Νομίζω ότι και σήμερα υπάρχουν ώριμοι ψυχολογικά και πνευματικά άνθρωποι που ενεργούν ανθρώπινα και ορθόδοξα.

2. ΕΡΩΤΗΣΗ:Ποιές είναι οι προοπτικές ανάπτυξης της πόλης της Ναυπάκτου, αν λάβουμε υπόψη μας και την ίδρυση ΤΕΙ Ναυπάκτου και βέβαια το πολύ σημαντικό έργο της γέφυρας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Είναι αλήθεια ότι τόσο η σύνδεση Ρίου - Αντιρρίου με την γέφυρα που κατασκευάζεται, όσο και η δημιουργία του Παραρτήματος ΤΕΙ θα είναι δύο πόλοι ανάπτυξης της περιοχής μας. Αυτό θα πρέπει από τώρα να μας ενεργοποιήση σε πολλούς τομείς, περιβαλλοντολογικούς, οικοδομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς. Επίσης η Εκκλησία πρέπει να δραστηριοποιηθή για να αναπτύξη την ποιμαντική της. Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο έργο της Εκκλησίας σήμερα είναι η ποιμαντική που πρέπει να κάνη σε όλες τις κατηγορίες των ανθρώπων.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς αντιμετωπίζετε το φαινόμενο των κρίσεων μεταξύ Πατριαρχείου και Ελλαδικής Εκκλησίας; Υπάρχουν σε τοπικό επίπεδο παρόμοιες έριδες; Ρωτάμε, γιατί γίνεται αρκετός λόγος για ένταση στις σχέσεις μεταξύ Μητροπόλεων και Μονών.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Οι κρίσεις στις μεταπτωτικές κοινωνίες είναι συνηθισμένα φαινόμενα. Έτσι έχουμε κρίσεις σε πρόσωπα, σε κοινωνίες, σε θεσμούς. Αυτό που γίνεται μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και του Πατριαρχείου αυτόν τον καιρό, γίνεται και σε άλλα μικρότερα επίπεδα. Όσο ζωντανός είναι ο οργανισμός τόσο και μεγαλύτερο πυρετό προκαλεί. Νομίζω ότι όταν όλοι σέβονται τους ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας, και τους θεσμούς, τότε οι κρίσεις ή αποφεύγονται ή μειώνονται. Τελικά, όταν ο καθένας γνωρίζει τον ρόλο του μέσα στην Εκκλησία και ακόμη όταν, παρά τα λάθη, κυριαρχεί η ταπείνωση και η μετάνοια, τότε οι κρίσεις αντιμετωπίζονται θετικά. Τον ταπεινό άνθρωπο κανείς δεν μπορεί να βλάψη και να αδικήση.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ:Η Εκκλησία στην Ελλάδα παίζει συμπληρωματικό ρόλο απέναντι στο Κράτος ή έχει αυτόνομη πορεία και δράση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Μεταξύ διοικήσεως της Εκκλησίας και διοικήσεως της Πολιτείας υπάρχουν διακριτοί ρόλοι, όπως συνήθως λέμε. Η Εκκλησία όμως ως πνευματικός θεσμός, χωρίς να ασχολήται με την πολιτική, είναι μια μεγάλη ευρύτερη οικογένεια, στην οποία ανήκουν όλοι οι βαπτισμένοι και οι άρχοντες και οι αρχόμενοι, και οι πλούσιοι και οι πτωχοί, και οι νέοι και οι μεγάλοι. Τελικά, η Εκκλησία με την θεολογία της δίνει νόημα και ζωή σε όλες τις εκδηλώσεις του κοινωνικού βίου, γι’ αυτό όλοι την χρειαζόμαστε.

5. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο κοντά είναι οι νέοι άνθρωποι στην Εκκλησία; Σχεδιάζονται κινήσεις για να έρθη η νεολαία πιο κοντά στην Εκκλησία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μπορεί η πλειονότητα των νέων να μη εκκλησιάζεται συχνά, αλλά είναι πολύ κοντά σε αυτό που εκπροσωπεί η Εκκλησία. Θεωρώ ότι η Εκκλησία συντονίζεται με τις βαθύτερες αναζητήσεις των νέων και οι νέοι μπορούν να την καταλάβουν. Η θεολογία της Εκκλησίας είναι εναντίον κάθε μορφής κατεστημένων. Για το δεύτερο σκέλος της ερωτήσεώς σας θα ήθελα να πω ότι στην Μητρόπολή μας έχουμε διάφορα προγράμματα για τους νέους, όπως την εκκλησιαστική κατήχηση, την Σχολή Βυζαντινής Μουσικής και παραδοσιακών τραγουδιών, την Σχολή Βυζαντινής αγιογραφίας, τα σχολεία εκμαθήσεως των αρχαίων ελληνικών, και τώρα προσπαθούμε να ιδρύσουμε Σχολή πληροφορικής. Επίσης έχουμε και τον χώρο των Κατασκηνώσεων. Όμως πέρα από οποιαδήποτε προγράμματα, η Εκκλησία είναι ένας χώρος ελευθερίας, αγάπης, στοργής και λύσεως των υπαρξιακών προβλήματων των νέων και αυτός ο χώρος είναι ανοικτός για όλους τους ανθρώπους, ιδιαιτέρως για τους νέους. Απεχθάνομαι τους ανθρώπους που κοροϊδεύουν τους νέους και εκμεταλλεύονται ό,τι ευγενέστερο έχουν και δεν τους προσφέρουν αυτό που αναζητούν στο βάθος, δηλαδή την λύση των υπαρξιακών τους προβλημάτων.

6. ΕΡΩΤΗΣΗ:Γενικά πώς κρίνεται τους νέους σήμερα; Θεωρείτε ότι διατρέχουν αυξημένους κινδύνους σε σχέση με προηγούμενες γενιές;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Το βασικό πρόβλημα και σήμερα αλλά και πάντοτε δεν είναι οι νέοι, αλλά οι μεσήλικες και οι γηραλέοι. Αυτοί προκαλούν πολέμους, καταστροφές, αντικοινωνικές συμπεριφορές, αυτοί δημιουργούν ακοινώνητες κοινωνίες, αυτοί εμπορεύονται τα ναρκωτικά του θανάτου, αλλά και τα ψυχοναρκωτικά του υπαρξιακού θανάτου. Οι γενιές δεν συγκρίνονται μεταξύ τους, αλλά σίγουρα σήμερα υπάρχουν μεγαλύτερες δυνατότητες για επικοινωνία, αλλά επικρατεί και μοναξιά. Ζούμε σε κοινωνία με μεγάλη επικοινωνία, χωρίς κοινωνία. Αυτήν την κοινωνία δεν την φτιάχνουν οι νέοι, αλλά την βρίσκουν από μάς.

7. ΕΡΩΤΗΣΗ:Οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις θρησκευτικών θεμάτων (ταινίες, βιβλία κλπ) πολλές φορές προκαλούν αντιδράσεις με πρόσχημα την παραποίηση στοιχείων. Ποιά η θέση σας πάνω σ’ αυτό το ζήτημα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Επειδή το ερώτημα είναι θεωρητικό, γι’ αυτό και απαντώ θεωρητικά. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιούμε την τέχνη κάθε εποχής, αλλά προσέχουμε να μη αλλοιώσουμε τα θεολογικά θέματα και να μη τα εκκοσμικεύσουμε. Κάθε επιπεδοποίηση της ζωής, κάθε εκκοσμίκευση είναι μια ψεύτικη και νόθη κατάσταση που αφήνει τον άνθρωπο ανάπηρο πνευματικά και ψυχολογικά.

8. ΕΡΩΤΗΣΗ:Πολλοί κατηγορούν την Εκκλησία μας ότι δεν έχει αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό την ανεκτικότητά της, όταν έρχεται σε επαφή με άλλες θρησκείες (π.χ. η κατασκευή τεμένους στην περιοχή της Παιανίας). Ισχύει αυτό; Δικαιολογείτε τις αντιδράσεις του κόσμου στο συγκεκριμένο παράδειγμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Η Ορθόδοξη Εκκλησία ως Σώμα Χριστού είναι ανοικτή και ανεκτική σε όλους, αλλά μερικά μέλη της δημιουργούν προβλήματα. Δεν πρέπει να συγχέουμε τα μέλη, που έχουν τις ιδιαιτερότητές τους, με την Εκκλησία. Στο θέμα που αναφέρατε πρέπει να σάς πω ότι η Εκκλησία δεν έχει αντίρρηση για την ανέγερση του τεμένους, αλλά έχει αντιρρήσεις για την ανέγερση και λειτουργία Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών, το οποίο δεν είναι ανάγκη να δημιουργηθή στην Παιανία. Υπάρχουν τέτοια Κέντρα σε περιοχές που ζουν μουσουλμάνοι, όπως στην Θράκη. Ποιός ο λόγος να ιδρυθή στην Αττική εκτός από τον χώρο λατρείας, για τον οποίο δεν έχουμε αντίρρηση, και χώρος ισλαμικών σπουδών, πράγμα το οποίο επιθυμεί κυρίως η Σαουδική Αραβία; Και ποιός ο λόγος να ανοικοδομηθή πλησίον του αεροδρομίου και μάλιστα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων ένα τέτοιο Κέντρο; Από ό,τι γνωρίζω για το θέμα αυτό, αντιδρούν οι εκλεγμένοι Δήμαρχοι της περιοχής και ο λαός.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

 Ἡ συνέντευξη στὰ Ἀγγλικά.

Δημοσιεύουμε κατωτέρω την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε ο Σεβασμιώτατος στο περιοδικό «Sobornost» που εκδίδει η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος (βλ. σχετικό κείμενο σελ. 11). Ο Αρχισυντάκτης του περιοδικού, Igor Radev, και οι συνεργάτες του κατόρθωσαν να συμπεριλάβουν μέσα σε 12 ερωτήσεις τα σημαντικότερα ζητήματα που κατά κανόνα αντιμετωπίζει μια Τοπική Εκκλησία σήμερα.

*

1 Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ο κόσμος σήμερα αντιμετωπίζει την ανερχόμενη πρόκληση της παγκοσμιοποίησης. Πως νομίζετε ότι θα πρέπει να αντιδράση σε αυτές τις τάσεις η Ορθόδοξη Εκκλησία; Η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία για ιεραποστολή της Εκκλησίας η μήπως αντιπροσωπεύει μια απειλή γι’ αυτήν;

Απάντηση: Όταν ομιλούμε για παγκοσμιοποίηση, εννοούμε την μετατροπή του κόσμου σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια. Έτσι, σε μερικά σημεία, η παγκοσμιοποίηση στην οικονομία έχει θετικά αποτελέσματα, αλλά, βέβαια, έχει και αρνητικά αποτελέσματα, γιατί αυξάνει την φτώχεια και τα οικονομικά προβλήματα. Η παγκοσμιοποίηση στην πολιτική, ως ενοποίηση της κεντρικής εξουσίας, δημιουργεί ποικιλότροπες πιέσεις, και η παγκοσμιοποίηση στον πολιτισμό αφανίζει τις ιδιαιτερότητες των πολιτισμών. Πέρα από αυτό παρατηρείται και μια παγκοσμιοποίηση στον θρησκευτικό χώρο, ως ενοποίηση όλων των θρησκειών και δημιουργία μιας νέας θρησκείας. Ακόμη και η παγκοσμιοποίηση που λειτουργεί ως πολυπολιτισμικότητα, οδηγεί στην γκετοποίηση και αυξάνει την βία και την καταπίεση. Οπότε, η παγκοσμιοποίηση λειτουργεί εν πολλοίς ως μια νέα τάξη πραγμάτων στον κόσμο.

Η όλη διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας σε Πατριαρχεία, Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, Μητροπόλεις, Ενορίες και Μοναστήρια, ενώνει τους ανθρώπους, διατηρώντας την ιδιαιτερότητά τους. Η Εκκλησία πάντοτε είχε και θα έχη προκλήσεις. Η Ορθόδοξη Εκκλησία «αντιδρά» σε αυτήν την πρόκληση με το να εκφράζη και να βιώνη την αποκαλυπτική της αλήθεια, να ομιλή για την ελευθερία, την αγάπη και την ειρήνη, να προσεύχεται για να επικρατήσουν στην κοινωνία και να ασκή μια ορθόδοξη ποιμαντική στα μέλη της. Έτσι, δεν αντιδρά σε τέτοιες προκλήσεις σπασμωδικά, αλλά ποιμαντικά, αφού προσπαθεί να βοηθήση τα μέλη της να βιώσουν στην πράξη την αποκαλυπτική αλήθεια. Και βασικά νομίζω πρέπει να σταματήσουμε να βλέπουμε γύρω μας εχθρούς, άλλωστε η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού δεν φοβάται τίποτε, αλλά να βλέπουμε ανθρώπους που έχουν αποσπασματική αντίληψη των αληθειών περί του Θεού και του κόσμου.

2 Ερώτηση: Μια ερώτηση που απασχολεί σήμερα αρκετές τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι η σχέση μεταξύ της Εκκλησίας και του Κράτους. Από τη μια μεριά βλέπουμε ένθερμες προσπάθειες πολλών Ορθοδόξων Ιεραρχών, οι οποίοι προσπαθούν πάση θυσία να διατηρήσουν τους συνταγματικούς δεσμούς του Κράτους με την Εκκλησία, αλλά από την άλλη μεριά μπορεί να τεθή το δίλημμα εάν είναι προς το συμφέρον της ίδιας της Ορθόδοξης Εκκλησίας να έχη τέτοιους συνταγματικούς δεσμούς με ένα Κράτος το οποίο στο νομικό του σύστημα αρνείται τις πιο θεμελιώδεις δοξασίες της Χριστιανικής ηθικής (όπως φαίνεται, για παράδειγμα, στη νομιμοποίηση των εκτρώσεων, της ευθανασίας, των γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων…). Πώς θα σχολιάζατε αυτές τις αντιτιθέμενες απόψεις;

Απάντηση: Κατ' αρχάς πρέπει να υπογραμμίσω ότι ενώ εμείς κάνουμε λόγο για σχέση μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους, σε παλαιότερους χρόνους γινόταν λόγος για σχέση και διαφορά μεταξύ Ιερωσύνης και Βασιλείας, που σημαίνει σχέση και διαφορά μεταξύ εκκλησιαστικής και πολιτικής διοίκησης. Αυτό το τελευταίο είναι το ορθότερο.

Έπειτα, οι σχέσεις «μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους» εξαρτώνται κάθε φορά από την ιστορική μνήμη και την πολιτιστική παράδοση κάθε λαού. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε Κράτος μπορεί να επικρατή διαφορετική παράδοση ως προς το θέμα αυτό.

Η βάση πάντως είναι ότι κάθε Τοπική Εκκλησία θα πρέπη να διδάσκη και να εκφράζη την όλη αποκαλυπτική αλήθεια, να ζη με τον τρόπο που ζούσαν οι αποστολικές Εκκλησίες, όπως περιγράφονται στις Πράξεις και τις Επιστολές των Αποστόλων, στις οποίες υπήρχαν Απόστολοι, Προφήτες, Μάρτυρες, δηλαδή υπήρχαν μέλη που αισθάνονταν έντονα την δωρεά του Αγίου Πνεύματος και είχαν θεωτικές εμπειρίες. Καθώς επίσης το σημαντικό είναι η πολιτική διοίκηση να μη εισέρχεται στην εσωτερική ζωή της Εκκλησίας και να την ρυθμίζη με νόμους.

Γενικώς, θα πρέπη να προσέχουμε να μη εισδύση το πνεύμα της εκκοσμικεύσεως στην θεολογία, στην ποιμαντική και στην διοίκηση της Εκκλησίας. Από την άλλη πλευρά, κανένα Κράτος δεν μπορεί να είναι απολύτως «χριστιανικό», αφού θα εξαναγκάζεται να ψηφίζη νόμους αντιχριστιανικούς, αλλά τουλάχιστον θα πρέπη να σέβεται την Εκκλησία και να μη παρεμβαίνη στα εσωτερικά της.

3 Ερώτηση: Όταν αναφερόμαστε σε θέματα βιοηθικής, η συνηθισμένη στάση του κοσμικού κατεστημένου είναι ότι αυτά είναι ηθικώς «ουδέτερα» ζητήματα της επιστήμης και ότι, συνεπώς, δεν υπάρχει χώρος για την θρησκεία η την ηθική σε αυτά. Τι θα πρέπη να κάνη η Ορθόδοξη Εκκλησία, ως απάντηση, και πως μπορεί να φέρη μια διαφορά σε σχέση με αυτά τα προβλήματα;

Απάντηση: Πράγματι η βιοηθική είναι αντίδραση της ιδίας της επιστήμης στις ενδεχόμενες αρνητικές εφαρμογές της γενετικής μηχανικής και της μοριακής βιολογίας. Δηλαδή, η γενετική μηχανική και μοριακή βιολογία προχώρησαν σε ανακαλύψεις που είναι δυνατόν να ασκήσουν έναν ιδιότυπο ιμπεριαλισμό στην ανθρωπότητα, τον λεγόμενο γενετικό ιμπεριαλισμό και αφ' ενός μεν να καταστρέψουν τον ίδιο τον άνθρωπο, αφ' ετέρου δε να δημιουργήσουν έναν γενετικό μολυσμό στο περιβάλλον. Ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο διάφοροι επιστήμονες προσπάθησαν να θέσουν μερικά όρια στην ενδεχόμενη αυτήν καταστροφή και έτσι ανέπτυξαν την επιστήμη της βιοηθικής, η οποία συνδέει την σύγχρονη γενετική μηχανική με τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Υπάρχουν μερικοί βιοηθικοί επιστήμονες, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι τα βιοηθικά προβλήματα είναι επιστημονικά και δεν πρέπει να εμπλέκωνται σε αυτά οι θρησκείες. Όμως η αλήθεια είναι ότι και οι γενετιστές και οι βιοηθικολόγοι και οι θεολόγοι ασχολούνται με τον άνθρωπο, άρα έχουν κοινό σκοπό, και ο άνθρωπος είναι μια ολότητα που αποτελείται από ψυχή και σώμα. Εάν περιορίσουμε την προσοχή μας μόνον στο σώμα, τότε είναι ενδεχόμενο να εκλάβουμε τον άνθρωπο ως μια ζωντανή μηχανή και αφήνουμε άλυτα τα υπαρξιακά του προβλήματα. Είναι γνωστόν ότι παλαιότερα, επειδή η ιατρική εν πολλοίς ήταν μια μηχανιστική ιατρική, γι' αυτό αναπτύχθηκε η ψυχανάλυση, για να εξισορροπήση τα πράγματα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον στο μήνυμα των Ορθοδόξων Εκκλησιών που εξεδόθη από το Συνέδριο που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2000 στην Κωνσταντινούπολη υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γινόταν λόγος για το ότι τα βιοηθικά προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζωνται και μέσα από την βιοθεολογία. Γι' αυτό και τελευταία πολλοί Κληρικοί, αλλά και Σύνοδοι Τοπικών Εκκλησιών, ασχολούνται με θεολογικά προβλήματα που προκύπτουν σχετικά με την αρχή, την παράταση και το τέλος της βιολογικής ζωής, αλλά και με την προστασία του περιβάλλοντος. Φυσικά, η ορθόδοξη θεολογία δεν έρχεται σε αντίθεση με την επιστήμη, όταν στέκεται στα όριά της, αλλά αφ' ενός μεν η επιστήμη της βιοηθικής θέτει τα όρια της επιστήμης, αφ' ετέρου δε η ορθόδοξη θεολογία ασχολείται με την ποιμαντική του ανθρώπου και τον οδηγεί από εκεί που τελειώνει η επιστήμη μέχρι την θέωση.

4 Ερώτηση: Το ζήτημα της συμμετοχής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αποκαλούμενο «οικουμενικό διάλογο» με ετερόδοξες Ομολογίες δημιουργεί μεγάλη ταραχή και διαφωνίες εντός της Εκκλησιαστικής κοινότητας. Ανάμεσα στην υπερενθουσιώδη εμβύθιση σ’ αυτή την επαναπροσέγγιση με τους ετερόδοξους, η οποία κατά μια έννοια ξεθωριάζει (αμβλύνει) τα όρια που χωρίζουν την Εκκλησία από τον κόσμο, και στον συχνά πολύ εύκολο σκανδαλισμό από κάθε κίνηση η οποία θεωρείται αδίκως ύποπτη η ακόμη και συμβιβαστική για την ταυτότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως Una Sancta, ο οποίος έχει οδηγήσει κατά καιρούς στο σχίσμα, ποιά είναι η σωστή στάση αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος; Θεωρείτε ότι μπορεί να έχη οποιαδήποτε χρησιμότητα για την Εκκλησία ένας τέτοιος «οικουμενικός διάλογος»;

Απάντηση: Σήμερα επικρατούν οι δύο αυτοί πειρασμοί τους οποίους επισημαίνετε. Άλλοτε κυριαρχεί μια υπεραισιοδοξία που οδηγεί στην εκκοσμίκευση και τον δογματικό μινιμαλισμό, και άλλοτε μια αντίδραση που οδηγεί στον φονταμενταλισμό – φανατισμό.

Το θέμα όμως δεν είναι αυτός καθεαυτός ο διάλογος, τον οποίο έκαναν και οι Απόστολοι και οι Πατέρες, αλλά πρόβλημα είναι ο διάλογος που αλλοιώνει και την θεολογία ως αποκάλυψη της αλήθειας και την Εκκλησία ως το μοναδικό Σώμα του Χριστού και την ποιμαντική ως πράξη της Εκκλησίας που οδηγεί στην θέωση. Στα σημεία αυτά βρίσκεται το πρόβλημα του λεγομένου Οικουμενισμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι Οικουμενική, δηλαδή καθολική-ορθόδοξη, αφού έχει το καθολικώς θεολογείν και το καθολικώς ζην, αλλά δεν μπορεί να είναι οικουμενιστική, δηλαδή να βιώνη έναν δογματικό μινιμαλισμό και μια εκκλησιολογική εκτροπή.

Η βάση είναι ότι σε έναν τέτοιο διάλογο μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των άλλων Ομολογιών πρέπει να τεθούν ορθόδοξες εκκλησιολογικές βάσεις και να συμμετέχουν άνθρωποι που βιώνουν εμπειρικά την αλήθεια της Εκκλησίας και οι οποίοι θα έχουν πατερικό φρόνημα και θα βλέπουν το δόγμα όχι εξωτερικά και εννοιολογικά, αλλά εσωτερικά. Αυτό σημαίνει ότι θα βλέπουν πως απαντά το δόγμα στα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου, δηλαδή στο τι είναι ζωή και τι είναι άνθρωπος και πως ο άνθρωπος ενώνεται με τον Θεό.

Γι' αυτό στην θεία Λειτουργία κάνουμε λόγο για ενότητα της πίστεως και κοινωνία του Αγίου Πνεύματος και όχι για «ένωση των Εκκλησιών» και κοινωνία εταιρειών, οργανώσεων, έστω και «χριστιανικών», ούτε για επικοινωνιακές ενέργειες.

5 Ερώτηση: Ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος του Αγίου Όρους συχνά έλεγε ότι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που βιώνει η σύγχρονη ανθρωπότητα είναι η συνεχώς αυξανόμενη εξάπλωση των ψυχικών ασθενειών. Θα ήταν σωστό να σκεφτούμε ότι αυτές οι ασθένειες της ψυχής έχουν πνευματικό υπόβαθρο και, συνεπώς, η μόνη αληθινή ψυχοθεραπεία για αυτές πρέπει να είναι αυτή την οποία μπορεί να προσφέρη η Ορθόδοξη Εκκλησία;

Απάντηση: Οι ψυχικές και πνευματικές ανθένειες, ακόμη δε και οι σωματικές, έχουν σχέση με τα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου, δηλαδή με την απομάκρυνσή του από τον Θεό και την είσοδο του θανάτου στην ύπαρξή μας. Η αμαρτία εκλαμβάνεται ως ασθένεια πνευματική. Άλλωστε, ο σωματικός θάνατος, τον οποίο κληρονομούμε από τους γονείς και βρίσκεται στα κύτταρά μας με τα γονίδια της γηράνσεως, είναι η συνέπεια της απομακρύνσεως του ανθρώπου από τον Θεό.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία διασώζεται αυτή η μέθοδος θεραπείας που είναι η νηπτική παράδοση, την οποία μπορούμε να την αποκαλέσουμε ορθόδοξη ψυχοθεραπεία. Άλλωστε, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η Εκκλησία είναι Σώμα Χριστού και κοινωνία θεώσεως. Η φράση κοινωνία θεώσεως δείχνει τον τρόπο με τον οποίο βιώνει κανείς την κατά Χάρη θέωση στην προσωπική του ζωή.

Βέβαια, οι ψυχικές ασθένειες έχουν συνέπεια και στο σώμα, όπως και οι σωματικές ασθένειες επηρεάζουν και την ψυχή. Πέρα από αυτό υπάρχουν ασθένειες νευρολογικές από σωματική υπερκόπωση, ακόμη παρατηρούνται επιδράσεις δαιμονικές, καθώς επίσης ο Θεός επιτρέπει μια ασθένεια για την πνευματική βοήθεια του ανθρώπου. Γι' αυτό υπάρχουν περιπτώσεις που οι σωματικές ασθένειες βοηθούν στην πνευματική ζωή τον άνθρωπο, περισσότερο από την υγεία.

Νομίζω ότι οι Πνευματικοί πατέρες, που ασχολούνται με την θεραπεία του ανθρώπου, θα πρέπη να κάνουν την διάκριση μεταξύ σωματικών, πνευματικών, ψυχολογικών και δαιμονικών ασθενειών. Αυτή η διάκριση είναι ο σκοπός της ορθοδόξου θεολογίας. Ορθόδοξος θεολόγος είναι αυτός που διακρίνει το κτιστό από το άκτιστο, το δαιμονικό από το θεϊκό, το ψυχολογικό από το πνευματικό, το σωματικό από το πνευματικό.

Επειδή αναφέρετε τον π. Παΐσιο, έχω προσωπική άποψη ότι για διάφορες ασθένειες άλλοτε παρέπεμπε τους ασθενείς σε πνευματικούς, άλλοτε στους γιατρούς και άλλοτε στους αγίους. Πολλές φορές έλεγε: «Το παιδί θέλει άγιο» και το έστελνε στον άγιον Νεκτάριο, στον άγιο Γεράσιμο κ.α., και άλλοτε το απέστελνε σε γνωστούς του ιατρούς.

6 Ερώτηση: Ένα βασικό πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει η Εκκλησία στις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι, βεβαίως, το θέμα των λεγόμενων κατ’ όνομα Χριστιανών. Δηλαδή, μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αυτών των χωρών δηλώνουν επίσημα Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αλλά, παρ’ όλα αυτά, δεν ομολογούν την Ορθόδοξη πίστη (αντιθέτως ομολογούν είτε τον αγνωστικισμό είτε την αθεΐα) και συνεπώς δεν συμμετέχουν στην προσευχητική και λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Το μόνο που βλέπουν στην Ορθοδοξία είναι απλώς το φολκλόρ και το εθνικό γνώρισμα. Τι στάση πρέπει να τηρηθή απέναντι σε αυτούς, ιδιαίτερα αν ληφθή υπόψη ότι συχνά επιδιώκουν την επιρροή και τον έλεγχο της Εκκλησίας; Τέλος, με ποίο τρόπο θα πρέπη να προσεγγίση η Εκκλησία αυτούς τους κατ’ όνομα Χριστιανούς, ώστε να τους συνάξη στους κόλπους της;

Απάντηση: «Οι κατ' όνομα Χριστιανοί» η «οι κατ' όνομα Κληρικοί» είναι από τα βασικά προβλήματα της Εκκλησίας, διότι αυτοί δημιουργούν σχίσματα στην Εκκλησία με τα ποικίλα πάθη τα οποία τους διακρίνουν. Θεωρούν την Εκκλησία ως έναν κοινωνικό θεσμό, ως μια οργάνωση κοινωνική, ωσάν μια θρησκεία, έστω και την καλύτερη, ωσάν ένα θρησκευτικό σωματείο η έναν εθνικό θεσμό.

Όμως πρέπει να γίνη σαφές ότι η Εκκλησία, όπως έλεγα προηγουμένως, είναι «Σώμα Χριστού και κοινωνία θεώσεως», κατά την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Είναι Σώμα Χριστού, αφού η Κεφαλή της που είναι ο Χριστός συνδέεται στενότατα με τα μέλη της δια των μυστηρίων και των δογμάτων. Επίσης, είναι κοινωνία θεώσεως, αφού τα μέλη της μετέχουν, κατά διαφόρους βαθμούς, στην κάθαρση, τον φωτισμό και την θεώση.

Μέλη της Εκκλησίας τα οποία δεν ζουν μέσα σε αυτήν την προοπτική οδηγούνται σταδιακά στον αγνωστικισμό και την αθεΐα και είναι εκκοσμικευμένα μέλη, είναι άρρωστα μέλη της Εκκλησίας, έστω κι αν προφασίζονται ότι ανήκουν στην Εκκλησία.

Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Εκκλησία είναι ένα πνευματικό νοσοκομείο και όχι ένας ανταγωνιστικός χώρος επικρατήσεως των παθών. Οι ιατροί είναι οι άγιοι, κατ' εξοχήν δε ιατρός είναι ο Χριστός και οι Ποιμένες, οι οποίοι ενεργούν εν ονόματι του Χριστού και μέσα στα πλαίσια των αγίων επιτελούν ένα έργο θεραπευτικό. Όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να είναι θεραπευόμενοι.

Μέσα στην προοπτική αυτή η Εκκλησία δεν μπορεί να μετατραπή σε ένα φολκλορισμό και σε έναν εθνικισμό. Ο Απόστολος Παύλος σαφώς καθορίζει ποιό είναι το έργο των Χριστιανών όταν γράφη: «λογισμούς καθαιρούντες και παν ύψωμα επαιρόμενον κατά της γνώσεως του Θεού, και αιχμαλωτίζοντες παν νόημα εις την υπακοήν του Χριστού» (Β Κορ. ι , 5).

Τελικά, όμως, η Εκκλησία με την ποιμαντική της θεραπεύει τους Χριστιανούς σε όποια πνευματική ηλικία κι αν ευρίσκονται. Αρκεί και οι Κληρικοί να γνωρίζουν τον τρόπο θεραπείας.

7 Ερώτηση: Επιπλέον, ενθυμούμενοι ότι το Ευαγγέλιο αρχίζει με το μήνυμα της μετανοίας, τίθεται το ερώτημα αν η μετάνοια είναι μόνο μια προσωπική εμπειρία η αν υπάρχη η έννοια της συλλογικής μετάνοιας, όπου συμβαίνει η εσωτερική μεταμόρφωση ολόκληρων λαών; Μπορούμε να βρούμε τέτοια παραδείγματα στην ιστορία της Εκκλησίας;

Απάντηση: Η μετάνοια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την βίωση του Ευαγγελίου της Βασιλείας των Ουρανών. Ο Χριστός άρχισε το κήρυγμά του με την μετάνοια, γιατί συνεχίζει τον διάλογο με τον άνθρωπο, ο οποίος διακόπηκε στον Παράδεισο. Εκεί ο Αδάμ διέκοψε τον διάλογο με τον Θεό με την αμαρτία και τώρα ο Χριστός δια της μετανοίας αρχίζει τον διάλογο για την επανασύναψη των σχέσεων του ανθρώπου με τον Θεό.

Η λέξη μετάνοια στην ελληνική γλώσσα δηλώνει την αλλαγή του νου. Ο νους κατά τον ορθόδοξη διδακαλία δεν είναι η λογική, αλλά ο οφθαλμός της ψυχής. Άλλο είναι ο νους και άλλο είναι η λογική. Με την αμαρτία σκοτίζεται ο νους του ανθρώπου, οπότε με την μετάνοια αρχίζει ο φωτισμός του. Γι' αυτό στην Ορθόδοξη νηπτική διδασκαλία της Εκκλησίας γίνεται λόγος για το ότι η πορεία προς τον Θεό διακρίνεται με τις τρεις αυτές λέξεις: κάθαρση, φωτισμός και θέωση. Με την κάθαρση καθαρίζεται η καρδιά από τα πάθη, με τον φωτισμό φωτίζεται ο νους και αρχίζει η αδιάλειπτη προσευχή και στην θέωση βλέπει κανείς την δόξα του Θεού.

Επομένως, η μετάνοια είναι κατ' αρχήν προσωπική εμπειρία. Όμως είναι και συλλογική εμπειρία, γιατί όταν ολόκληρες τοπικές Εκκλησίες χάνουν την αλήθεια και την ποιμαντική τους αποστολή, πρέπει να μετανοήσουν. Γι' αυτό κάνουμε λόγο για θεολογικές και εκκλησιολογικές αμαρτίες. Έτσι πρέπει να ερμηνεύσουμε τις επιστολές του Θεού προς τους αγγέλους των Εκκλησιών, όπως περιγράφονται στα πρώτα κεφάλαια της Αποκάλυψης του Ιωάννου.

Γι' αυτόν τον λόγο δίνουμε πολύ μεγάλη βαρύτητα στην αίρεση και στο σχίσμα, διότι με την αίρεση αποκοπτόμαστε από την αλήθεια που απεκάλυψε ο Χριστός και με το σχίσμα διασπούμε την Εκκλησία του Χριστού, με φοβερές συνέπειες για την ζωή μας, διότι, όπως λέγει ο άγιος Χρυσόστομος, ούτε και μαρτύριο αίματος δεν μπορεί να σώση τον άνθρωπο, όταν ασελγή πάνω στην Εκκλησία του Χριστού.

Οπότε, η συλλογική μετάνοια είναι η επαναφορά στην δογματική αλήθεια της Εκκλησίας και η επανένταξή μας στην ενότητα των κατά τόπους Εκκλησιών.

8 Ερώτηση: Θα θέλαμε τώρα να αγγίξουμε την ευαίσθητη ερώτηση για την σχέση μεταξύ της μοναχικής εμπειρίας και της καθολικότητας της Εκκλησίας. Γινόμαστε μάρτυρες περιπτώσεων σε ορισμένους κύκλους (ιδιαίτερα στην πατρίδα μας) όπου προβάλλεται η άποψη κάποιας ανωτερότητας της «άσκησης» και της «καρδιακής και νοεράς προσευχής», ακόμη και στο θέμα της κανονικής τάξης της Εκκλησίας και της Μιας Λειτουργίας της. Και αυτό χρησιμοποιείται σε τόσο ακραίες αξιώσεις, ώστε να δικαιολογή την απόσχιση από την Εκκλησία και την διατήρηση σχίσματος. Θα θέλαμε εν συντομία την θέση σας σχετικά με αυτό το φαινόμενο. Ειδικότερα, αν η «άσκηση» και η «καρδιακή και νοερά προσευχή» έχουν νόημα εκτός της λειτουργικής και κανονικής ενότητας της όλης Ορθόδοξης Εκκλησίας;

Απάντηση: Οι Πατέρες της Εκκλησίας, από τον άγιο Ειρηναίο και μετά, μας έχουν διδάξει ότι συνδέεται πάρα πολύ στενά η Εκκλησία με την Ορθοδοξία και την θεία Ευχαριστία. Η Εκκλησία είναι «Σώμα Χριστού και κοινωνία θεώσεως», η Ορθοδοξία είναι η ορθή διδασκαλία και ζωή της Εκκλησίας και η θεία Ευχαριστία είναι η αληθινή πράξη της Εκκλησίας. Και τα τρία αυτά συνδέονται μεταξύ τους και δεν υπερτονίζεται η παραθεωρείται το ένα έναντι του άλλου. «Εκκλησία» χωρίς Ορθοδοξία και θεία Ευχαριστία είναι παρασυναγωγή. «Ορθοδοξία» χωρίς Εκκλησία και θεία Ευχαριστία είναι αιρετικό διδασκαλείον, και «θεία Ευχαριστία» χωρίς Ορθοδοξία και Εκκλησία είναι μια απλή θρησκευτική συνάθροιση.

Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε και την σχέση μεταξύ της άσκησης, της καρδιακής νοεράς προσευχής και της θείας Ευχαριστίας. Η θεία Ευχαριστία είναι στο κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής, γιατί δι' αυτής κοινωνούμε του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, αλλά η θεία Ευχαριστία προϋποθέτει την άσκηση και την καρδιακή νοερά προσευχή. Και η άσκηση και η καρδιακή νοερά προσευχή αναφέρεται και παραπέμπει στην θεία Ευχαριστία. Ούτε η θεία Ευχαριστία γίνεται απροϋπόθετα, ούτε η νοερά προσευχή ξεχωρίζεται από την θεία Ευχαριστία. Και οι δύο αυτές ακραίες αυτόνομες καταστάσεις δημιουργούν προβλήματα εκκλησιολογικά. Ένας που ζη την άσκηση και την καρδιακή νοερά προσευχή χωρίς την θεία Ευχαριστία επηρεάζεται από νόθες και πλανεμένες καταστάσεις. Και ένας που ζη την θεία Ευχαριστία χωρίς τις προϋποθέσεις της ασκήσεως, ζη μηχανιστικά μέσα στην Εκκλησία.

Έπειτα, δεν είναι δυνατόν τα πνευματικά χαρίσματα να αναιρούν την κανονική τάξη της Εκκλησίας, την οποία συγκροτεί το Άγιον Πνεύμα, αφού Αυτό «όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας», δια των Τοπικών και Οικουμενικών Συνόδων, αλλά και ούτε εν ονόματι της κανονικής τάξεως θα πρέπη να παραθεωρούμε τα πνευματικά χαρίσματα.

Γενικά χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στις αυτονομήσεις και τις υπερτονίσεις διαφόρων πλευρών της εκκλησιαστικής ζωής.

9 Ερώτηση: Τις τελευταίες δεκαετίες οι κοινωνίες που θεωρούσαν ότι είναι χριστιανικές πέφτουν θύματα της πλημμυρίδας διάφορων ψευδοθρησκευτικών αιρέσεων (που εκπροσωπούνται από πολυάριθμα συστήματα γιόγκα και διαλογισμού, υστερίες για τα ΟΥΦΟ, νεοπαγανιστικές σέκτες…), ?λα υπό την κάλυψη της λεγόμενης κίνησης της Νέας Εποχής. Κατά την γνώμη σας, ποιός είναι ο λόγος για την δημοτικότητα αυτών των κινήσεων και πως πρέπει να δράση η Ορθόδοξη Εκκλησία απέναντι σ’ αυτή την «πνευματικότητα» της Νέας Εποχής;

Απάντηση: Ο λόγος για τον οποίο διαδίδονται διάφορες ψευτοθρησκευτικές αιρέσεις, οι λεγόμενες θρησκευτικές η νεοπαγανιστικές σέκτες, στις οποίες πέφτουν θύματα και μέλη της Εκκλησίας, είναι ότι πολλοί έχουν αποδεσμευθή από την νηπτική παράδοση της Εκκλησίας μας. Ως γνωστόν η νηπτική - ησυχαστική παράδοση της Εκκλησίας που συνιστά το προφητικό, αποστολικό και μαρτυρικό φρόνημα της αρχαίας Εκκλησίας, είναι το κριτήριο εκείνο που διακρίνει αν μια ενέργεια προέρχεται από τον Θεό η από τον διάβολο.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης διδάσκει ότι οι αιρέσεις ευδοκιμούν στις περιοχές εκείνες που απουσιάζουν οι προφήτες. Γιατί οι προφήτες και οι απόστολοι γνωρίζουν να διακρίνουν την πλάνη από την αλήθεια.

Έπειτα, οι άνθρωποι σήμερα, κυρίως οι νέοι, δεν αναπαύονται με συμβατικότητες, με μια εξωτερικά ηθικιστική ζωή, αλλά αναζητούν απαντήσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα, αναζητούν εσωτερική ειρήνη και υπαρξιακή ελευθερία.

Επομένως, εκείνο που χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλο στην εποχή μας, είναι η ησυχαστική παράδοση, η οποία αποτελεί την βάση του Ευαγγελίου, το πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται η θεία Ευχαριστία και την ουσία του αποστολικού και πατερικού κηρύγματος. Αυτό το πνεύμα βρίσκεται διάχυτα μέσα στην Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών και στο Γεροντικό. Όταν τα κείμενα αυτά διαβάζωνται μέσα στην κανονική δομή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τότε μας βοηθούν να αποφύγουμε την πλάνη και όλα εκείνα που συνδέονται μαζί της.

10 Ερώτηση: Οι στατιστικές λένε ότι σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω από τους μισούς γάμους καταλήγουν σε διαζύγιο. Πιστεύετε ότι εκτός από τους κοινωνικούς υπάρχουν επίσης και πνευματικοί λόγοι για την ανησυχητική διάλυση της οικογένειας στις σύγχρονες κοινωνίες και, επομένως, ποιά ακριβώς στάση και μέτρα θα μπορούσε να πάρει η Ορθόδοξη κοινότητα για να αντισταθή σ’ αυτή την τάση;

Απάντηση: Η αιτία των διαζυγίων είναι τα διάφορα πάθη, τα οποία αναπτύσσονται στον άνθρωπο, όπως της φιλαυτίας, της ευδαιμονίας και του ατομισμού. Όταν διαβάση κανείς προσεκτικά την ακολουθία του μυστηρίου του γάμου, θα διαπιστώση ότι η συμβίωση του ανδρός και της γυναικός που πρέπει να γίνεται εν Χριστώ κινείται μέσα σε ορισμένα πλαίσια. Όταν κανείς υπερβαίνη τα πλαίσια αυτά, τότε κατ' αρχάς βιώνει το λεγόμενο συναισθηματικό διαζύγιο και κατάληξή του είναι το τελικό διαζύγιο.

Είναι χαρακτηριστικό το πως γίνεται ο λεγόμενος χορός του Ησαΐα κατά την διάρκεια του μυστηρίου του γάμου. Του ανδρογύνου προηγείται ο Ιερεύς, κρατώντας το Ευαγγέλιο και ψάλλοντας το «άγιοι Μάρτυρες, οι καλώς αθλήσαντες και στεφανωθέντες». Αυτό σημαίνει ότι τα βήματα του νέου ζεύγους θα είναι μαρτυρικά και γι' αυτό πρέπει να προηγήται πάντοτε ο Ιερεύς, ο οποίος θα τους καθοδηγή με βάση το Ευαγγέλιο. Αυτό σημαίνει ότι ο χριστιανικός γάμος έχει και την ασκητική του, που είναι η ασκητική της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Όταν δεν συμβαίνη αυτό, τότε παρατηρείται η εκκοσμίκευση του γάμου.

Οι Ορθόδοξες Κοινότητες θα πρέπη να βοηθούν τους ανθρώπους από την μικρή τους ηλικία να αποκτούν σαφή γνώση για το ποιός είναι ο σκοπός της υπάρξεως του ανθρώπου, ποιός είναι σκοπός του γάμου και ποιά είναι η κατάληξή του. Διότι ο σκοπός του γάμου δεν είναι απλώς μια κοινωνική συμβίωση, αλλά είναι βίωση του παραδείσου από την γη και πορεία προς τον παράδεισο.

11 Ερώτηση: Ερχόμενοι τώρα στο σύγχρονο Ορθόδοξο μοναχισμό, ποιός θεωρείτε ότι είναι ο πρωταρχικός ρόλος του στις παρούσες περιστάσεις σε σύγκριση με αυτόν του παρελθόντος; Θα λέγατε ότι κάθε εποχή θέτει μια διαφορετική πρόκληση στη μοναστική κοινότητα, και, αν ναι, ποιά είναι η συγκεκριμένη αποστολή της στην εποχή μας;

Απάντηση: Ο γνήσιος Μοναχισμός μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αυτός που βιώνει στο έπακρο την ησυχαστική παράδοση, για την οποία αναφέραμε προηγουμένως, και οι μοναχοί πρέπει να είναι, κατά μία παλαιά έκφραση, «οι ευαγγελικώς ζώντες».

Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν σταμάτησε ο διωγμός της Εκκλησίας τον 4ο αιώνα μ.Χ. και εισήλθε μέσα στην Εκκλησία το «πνεύμα» της εκκοσμικεύσεως, τότε αναπτύχθηκε ο αναχωρητισμός, ως αντίδραση σ αυτό το «πνεύμα» της εκκοσμικεύσεως της Εκκλησίας. Γι' αυτόν τον λόγο, ο ορθόδοξος Μοναχισμός, σε αντίθεση με τον δυτικό μοναχισμό, είναι βίωση της προφητικής, αποστολικής και μαρτυρικής ζωής και οι μοναχοί δεν σώζουν την Εκκλησία, όπως συμβαίνει στην Δύση, αλλά σώζονται παραμένοντες στην Εκκλησία.

Κατά συνέπειαν, τα μοναστήρια λειτουργούν και πρέπει να λειτουργούν ως πνευματικές ιατρικές Σχολές της Εκκλησίας. Όπως οι ιατροί μαθαίνουν στις ιατρικές Σχολές τι είναι σωματική ασθένεια, ποιός είναι ο υγιής οργανισμός και πως θεραπεύονται οι άρρωστοι, έτσι και οι μοναχοί μαθαίνουν στις πνευματικές αυτές ιατρικές Σχολές τον τρόπο της πνευματικής θεραπείας των ανθρώπων. Όταν ο Μοναχισμός χάνη αυτόν τον σκοπό, τότε εκκοσμικεύεται και δημιουργεί μεγαλύτερη απογοήτευση στους Χριστιανούς. Γιατί σε μια τέτοια περίπτωση ο Μοναχισμός γίνεται μια κοσμική οργάνωση, ένας χώρος στον οποίο καλλιεργούνται όλα τα πάθη, η επιθετικότητα και ο φανατισμός.

12 Ερώτηση: Τελειώνοντας, Σεβασμιώτατε, ποιό θα ήταν το μήνυμα και η συμβουλή σας στους Ορθόδοξους Χριστιανούς της χώρας μας αυτές τις στιγμές δοκιμασίας για αυτούς;

Απάντηση: Νομίζω ότι όσα είπα απαντώντας στις ερωτήσεις σας θεωρούνται και απάντηση στο τελευταίο αυτό ερώτημά σας. Γενικά σήμερα υπάρχει μεγάλη ανάγκη να επικρατή ενότητα στην εκκλησιαστική ζωή, ήτοι να είναι ενωμένα τα πνευματικά χαρίσματα με την κανονική δομή της Εκκλησίας, η νηπτική ζωή με την θεία Ευχαριστία, η θεραπεία του ανθρώπου με την δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας.

Ειδικότερα για την Χώρα σας, νομίζω ότι θα πρέπη να βρεθή ο κατάλληλος τρόπος για να αποκτηθή η κανονική ενότητα με τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, κάτω από την πρωτοκαθεδρία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Θεός δεν ευλογεί τα σχίσματα και τις διαιρέσεις και ούτε μπορεί σε τέτοια σχίσματα να αναπτυχθή σωστή ορθόδοξη πνευματική ζωή. Και πάνω απ' όλα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία, βρίσκεται πάνω από τα έθνη και τις πατρίδες, γι' αυτό και δεν είναι δυνατόν να θεωρούνται οι Εκκλησίες ως εθνικές και προπύργια του εθνικισμού.

Ο Απόστολος Παύλος σαφώς συνιστά: «ημών γαρ το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει» (Φιλιππ. γ , 20). Ο νους μας, η όρασή μας, η προσδοκία μας και η ελπίδα μας, είναι το ουράνιο πολίτευμα, εκεί που βρίσκονται τώρα οι άγιοι ενωμένοι με τον Χριστό. Όταν σκεφτόμαστε κατ' αυτόν τον τρόπο, τότε ισχύει ο άλλος λόγος του Αποστόλου Παύλου «Ει ουν συνηγέρθητε τω Χριστώ, τα άνω ζητείτε, ου ο Χριστός εστιν εν δεξιά του Θεού καθήμενος, τα άνω φρονείτε, μη τα επί της γης» (Κολ. γ , 1-2) και βεβαίως τότε λύονται όλα τα προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα.-

Στόν δημοσιογράφο Δημήτρη Παπαδάκη τής Εφημερίδας «Πολιτεία Αιτωλοακαρνάνων»

1. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, γνωρίζετε καλά ότι τό ζήτημα τής φορολόγησης τής εκκλησιαστικής περιουσίας επανέρχεται κατά διαστήματα στό προσκήνιο, όπως τίς τελευταίες ημέρες. Ποιά είναι η θέση σας γιά τίς προθέσεις τής κυβέρνησης νά φορολογούνται μέ 20% τά έσοδα από τήν εκμετάλλευση τής ακίνητης περιουσίας τής Εκκλησίας καί τών Ιερών Μονών, μέ 5% οι δωρεές ακινήτων καί μέ 10% οι δωρεές μετρητών;

Απάντηση: Η Εκκλησία δέν αρνήθηκε ποτέ νά φορολογηθή, αφού ζή καί εργάζεται σέ μιά νόμιμη Πολιτεία καί δέν μπορεί νά είναι ανεξάρτητη από αυτήν, ούτε κράτος εν κράτει.

Εκείνο πού επιθυμεί είναι νά επικρατήση ισονομία μέ τά άλλα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου καί νά γίνη η φορολόγηση μέ τέτοιο τρόπο ώστε νά μή δυσκολευθή τό φιλανθρωπικό της έργο. Γιατί είναι αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι η Εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής Πατρίδος μας καί μέ τήν οικονομική κρίση πού υπάρχει θά αυξηθούν οι ανάγκες καί θά υποχρεωθή η Εκκλησία νά βοηθήση περισσότερο.

Επί πλέον υπάρχει έντονος προβληματιμός στό ότι θά μειωθούν οι προσφορές καί οι δωρές πρός τήν Εκκλησία. Γιατί οι άνθρωποι όταν γνωρίζουν ότι από τίς δωρεές πρός τήν Εκκλησία θά εισπράξη τό Κράτος ένα μεγάλο μέρος, τό οποίο συνήθως δέν κάνει καλή διαχείριση, τότε θά μειώσουν τίς προσφορές τους. Αυτό είναι υπαρκτό πρόβλημα πού θά λειτουργήση σέ βάρος τού φιλανθρωπικού έργου τής Εκκλησίας, τού Κράτους καί τελικά τής κοινωνίας.

2. Ερώτηση: Δύο Μητροπολίτες, Μεσογαίας καί Αλεξανδρουπόλεως, παραιτήθηκαν από τήν μισθοδοσία τους γιά νά βοηθήσουν καί αυτοί τή προσπάθεια γιά έξοδο από τήν οικονομική κρίση. Πώς σχολιάζετε αυτή τους τήν επιλογή;

Απάντηση: Δέν σχολιάζω τίς δηλώσεις τών Αρχιερέων. Καθένας λαμβάνει τίς αποφάσεις του, ανάλογα καί μέ τούς πόρους πού διαθέτει, διότι δέν μπορώ νά φαντασθώ ότι μερικοί Επίσκοποι θά ζητούν βοήθεια από τούς ανθρώπους ή θά αναλάβη η Ιερά Μητρόπολη τήν διαβίωσή τους.

Έπειτα, κάθε Αρχιερεύς έχει πολλούς τρόπους νά βοηθήση στήν οικονομική κρίση πού διέρχεται η Πατρίδα μας. Γνωρίζω πολλούς Αρχερείς οι οποίοι δέν έχουν προσωπική περιουσία, δέν έχουν λογαριασμούς στίς Τράπεζες καί σχεδόν διαθέτουν όλο τόν μισθό τους στίς Μητροπόλεις τους καί σέ ανθρώπους πού έχουν ανάγκη. Καί μάλιστα αυτό τό κάνουν χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς δημόσιες ανακοινώσεις, οι οποίες ενδεχομένως λειτουργούν μέ όρους επικοινωνιακούς. Άλλωστε, ο Χριστός είπε «μή γνώτω η αριστερά σου τί ποιεί η δεξιά σου» καί «όταν ούν ποιής ελεημοσύνην, μή σαλπίσης έμπροσθέν σου».

3. Ερώτηση: Στή σημερινή συγκυρία πού η οικονομική κρίση διογκώνει τίς παθογένειες τής κοινωνίας, θεωρείτε ότι μπορεί μέ κάποιον τρόπο η Εκκλησία νά συμβάλει περισσότερο σέ σχέση μέ πρίν;

Απάντηση: Η Εκκλησία δέν κάνει ένα εποχιακό έργο, αλλά διαχρονικό. Ήδη όπως προείπα είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής Πατρίδας μας, διαθέτει περίπου 750 Ιδρύματα καί μόνον πέρυσι κατανάλωσε περίπου 100.000.000 ευρώ γιά τό φιλανθρωπικό της έργο. Καί βέβαια στίς δύσκολες μέρες πού περνούν οι άνθρωποι, πού μειώνονται οι μισθοί καί αυξάνονται οι φόροι, θά καταφύγουν πεισσότερο στήν Εκκλησία. Έτσι, άν η Εκκλησία αποδυναμωθή οικονομικά, τότε πώς μπορεί νά βοηθήση;

1 Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, δεν θα αρκούσε η σάρκωση του Υιού του Θεού; Γιατί έπρεπε να γίνη η Σταύρωση για την σωτηρία μας;

Απάντηση: Αρχίζετε από θεολογική ερώτηση και καλά κάνετε, γιατί η θεολογία είναι η ζωή μας. Έχουμε κουρασθή από κούφια λόγια.

Απαντώντας στην ερώτηση θα ήθελα να πω ότι ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του προσέλαβε εκουσίως σώμα άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό, προκειμένου να νικήση τον θάνατο και την αμαρτία επάνω σε αυτό. Έτσι, το σώμα που προσέλαβε ο Χριστός θεώθηκε αμέσως με την πρόσληψή του στην μήτρα της Παναγίας, αλλά η νέκρωση του θανάτου έγινε με το δικό Του θάνατο στον Σταυρό και την κάθοδο της ψυχής μαζί με την θεότητα στον Άδη και, φυσικά, με την Ανάστασή Του.

Εδώ τίθεται το θέμα για το «απροϋπόθετο η εμπροϋπόθετο» της θείας ενανθρωπήσεως. Εγράφησαν διατριβές και μελέτες γύρω από το θέμα αυτό. Το ερώτημα είναι: Η πτώση του ανθρώπου «ανάγκασε» τον Θεό να ενανθρωπήση; Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να θεωρηθή ότι η πτώση έκανε καλό και ήταν αναγκαία! Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και άλλοι Πατέρες ισχυρίζονται ότι τίποτε δεν αναγκάζει τον Θεό, αλλά η ενανθρώπηση του Χριστού θα γινόταν, ανεξάρτητα από την πτώση του ανθρώπου, γιατί προκειμένου να σωθή ο άνθρωπος έπρεπε να ενωθή η ανθρώπινη φύση με την θεία φύση υποστατικώς, αλλιώς δεν θα μπορούσε ο άνθρωπος να σωθή. Γι' αυτό η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το τέλος της δημιουργίας του κόσμου. Μετά όμως την πτώση και την είσοδο του θανάτου στον άνθρωπο και την κτίση προστέθηκε ο Σταυρός και ο θάνατος, λόγω της φθαρτότητας και την θνητότητας. Έτσι «ο Χριστός έπαθεν υπέρ ημών» (Α Πέτρ. β , 21).

2 Ερώτηση: Ποιό είναι το μήνυμα της Αναστάσεως;

Απάντηση: Δεν πρόκειται για μήνυμα, αλλά για αληθινή ζωή, αφού κατά τον ιερό Χρυσόστομο «ανέστη Χριστός και ζωή πολιτεύεται». Μετά την Ανάσταση του Χριστού έχουμε την δυνατότητα, με το Βάπτισμα, την θεία Ευχαριστία και την όλη μυστηριακή ζωή στην Εκκλησία, να εγκεντριζόμαστε στο Σώμα του Χριστού και έτσι η αγριέλαιος να γίνη καλλιέλαιος, να μεταμορφωθή όλη μας η ύπαρξη.

Αν θέλουμε να κάνουμε λόγο για μήνυμα, μπορούμε να πούμε ότι η Ανάσταση του Χριστού γεμίζει την ψυχή μας από την ελπίδα της αναστάσεως των σωμάτων, αλλά και από την μέθεξη του ακτίστου Φωτός. Μετά την Ανάσταση του Χριστού όλα έχουν αλλάξει, αποκτούμε νόημα ζωής και είναι δυνατόν τα σώματά μας να ομοιάσουν με το Σώμα του Μεταμορφωθέντος στο Θαβώρ και Αναστάντος Χριστού. Τώρα άνοιξε ο Παράδεισος και εκεί υπάρχει η ουράνια Εκκλησία, στην οποία γίνεται αέναη Λειτουργία, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Ελπίζουμε και αγωνιζόμαστε να εισέλθουμε σε αυτήν. Υπάρχει πιο ελπιδοφόρο μήνυμα;

3 Ερώτηση: Πως θα φέρουμε περισσότερους νέους στην Εκκλησία;

Απάντηση: Η Εκκλησία έχει μεγάλη δύναμη, μεταμορφώνει τα πάντα, αγκαλιάζει όλους. Όσοι βαπτίσθηκαν και χρίσθηκαν ανήκουν «δυνάμει» στην Εκκλησία και μπορούν να γίνουν ζωντανά μέλη της –«ενεργεία»– να δεχθούν την αναγεννητική ενέργεια του Θεού. Ο Χριστός, που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, «νεοποιεί τους γηγενείς», προσλαμβάνει τους ανθρώπους με τα ποικίλα βάρη της ηλικίας, των τύψεων, των αμαρτιών, και τους καθιστά νέους. Νεοποιεί τους ηλικιωμένους και σοφίζει τους νέους.

Είναι, όμως, αλήθεια ότι πολλοί νέοι διακόπτουν τις σχέσεις τους με την Εκκλησία στις πιο κρίσιμες περιόδους της ζωής τους. Χρειάζεται ιδιαίτερη ποιμαντική επιστήμη για να ανοίξη κανείς διάλογο με τους νέους. Νομίζω ότι τα εκκλησιαστικά βιώματα της νηπιακής και παιδικής ηλικίας επαναφέρουν τους νέους, αργά η γρήγορα, στην Εκκλησία. Γι' αυτό οι Ιερείς, με τους γονείς και τους δασκάλους πρέπει να προσφέρουν στα παιδιά με ελευθερία τέτοια εκκλησιαστικά βιώματα από την νηπιακή τους ζωή.

Ο νομπελίστας Λόρεντς έχει πη ότι στους νέους ανθρώπους λειτουργεί και το φαινόμενο της «νεοφιλίας», επειδή θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούριο, και το φαινόμενο της «καθυστερημένης υπακοής», αφού επανέρχονται έστω και αργά στις ρίζες τους. Αυτό το βλέπουμε στον άσωτο υιό της σχετικής παραβολής. Εκείνο που τον έκανε να επιστρέψη στο πατρικό σπίτι ήταν η αγάπη του Πατέρα, που εκφραζόταν με ελευθερία. Ας δείχνουμε αγάπη στα παιδιά και αυτή θα ενεργήση θετικά σε όλη την ζωή τους.

4 Ερώτηση: Εάν είναι πρόβλημα η εκκοσμίκευση για την Εκκλησία;

Απάντηση: Φυσικά η εκκοσμίκευση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τα μέλη της Εκκλησίας. Όταν ομιλούμε για εκκοσμίκευση, εννοούμε την αλλοίωση η παραθεώρηση της θεολογίας και του ησυχασμού που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς επίσης και η κοινωνικοποίηση της ευαγγελικής ζωής. Έλεγε κάποιος, επηρεασμένος από την εκκοσμίκευση: «Ας αφήσουμε τον ουρανό για τους παπάδες και τα πουλιά. Εμείς ας ασχοληθούμε με την γη». Έτσι στην Δύση αναπτύχθηκε η διαλεκτική θεολογία της κρίσεως, η θεολογία του θανάτου του θεού, η μεταχριστιανική θεολογία, η πολιτική θεολογία κλπ.

Εξίσου όμως προβλήματα είναι και δύο άλλα, ήτοι η κοσμοθεωρία, όταν τον Χριστιανισμό από ζωή τον μετατρέπουμε σε ιδεολογία, και η κοσμοφοβία, όταν φοβόμαστε τον κόσμο, κλεινόμαστε μέσα σε μικρές ομάδες και έτσι αναπτύσσεται ο φονταμενταλισμός.

Επίσης, άλλα προβλήματα που δημιουργούνται στα μέλη της Εκκλησίας προέρχονται από τον ορθολογισμό και τον ηθικισμό. Δεν είναι πρόβλημα η ορθή λογική, αλλά ο ορθολογισμός, ούτε η ηθική, αλλά ο ηθικισμός.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον είναι ανάγκη να μάθουμε την μητρική γλώσσα μας, την οποία ομιλούν οι άγιοί μας.

5 Ερώτηση: Είστε αρκετές φορές προσκεκλημένος από διαφόρους φορείς του εξωτερικού. Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Διασποράς;

Απάντηση: Δύο προβλήματα έχω εντοπίσει. Το ένα είναι ο εθνικισμός, αφού οι πρώτες Εκκλησίες έχουν δημιουργηθή από μετανάστες και έχουν διοργανωθή ως εθνικές Εκκλησίες. Αυτό βέβαια συμβαίνει και με άλλες εθνότητες, όπως των σλαβοφώνων και αραβοφώνων, και έτσι διασπάται η εκκλησιαστική ενότητα. Ο εθνικισμός της Διασποράς είναι ένα μεγάλο εκκλησιαστικό πρόβλημα σήμερα. Το άλλο είναι η αλλοίωση της πίστεως και ζωής, από την άποψη ότι μερικές φορές παρατηρείται ένας εκπροτεσταντισμός της ορθοδόξου ζωής και μια αλλοτρίωση του ορθοδόξου ήθους. Για να είμαι ακριβής θέλω να τονίσω ότι στην Αμερική παρατηρείται έντονα μια στροφή προς την Ορθόδοξη θεολογία και τον αγιορειτικό μοναχισμό και σε αυτό, μεταξύ των άλλων, βοηθά η διάδοση ορθοδόξων βιβλίων και ακόμη συντελούν τα 18 Μοναστήρια που έχει δημιουργήσει ο Γέροντας Εφραίμ, Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Πολλοί Αμερικανοί ενδιαφέρονται για φιλοκαλικά θέματα.

6 Ερώτηση: Την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου στην κεντρική Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών θα σας απονεμηθή ο τίτλος του Επιτίμου Διδάκτορος στο τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας. Ποιά προσόντα πρέπει να έχη ένας σύγχρονος θεολόγος;

Απάντηση: Το θεωρώ ειδική τιμή στο πρόσωπό μου που έγινε από την Θεολογική Σχολή Αθηνών για το θεολογικό συγγραφικό έργο.

Στο ερώτημα, ποιά προσόντα πρέπει να έχη ο σύγχρονος θεολόγος, νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στο έργο και την διδασκαλία των αγίων Πατέρων του Δ αἰῶνος. Ο αιώνας αυτός ήταν ένας αιώνας πολύ σημαντικός, παρόμοιος με τον δικό μας. Οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν δεχθή την αποκαλυπτική αλήθεια, αλλά μελέτησαν και τα οντολογικά, κοσμολογικά, ανθρωπολογικά ερωτήματα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και έδωσαν απαντήσεις σε αυτά. Οι άγιοι Πατέρες σπούδασαν την επιστήμη και την φιλοσοφία της εποχής τους και γνώρισαν όλους τους προβληματισμούς των ανθρώπων, απέκτησαν πνευματικές εμπειρίες του Θεού, οπότε ως αναγεννημένοι άνθρωποι απάντησαν στους προβληματισμούς των ανθρώπων. Έτσι, έκαναν ένα δημιουργικό έργο που είναι σύγχρονο μέχρι τις ημέρες μας.

Νομίζω ότι ο σύγχρονος θεολόγος πρέπει να αποκτήση γνήσιες εμπειρίες του Θεού, να γνωρίση τα σύγχρονα προβλήματα των ανθρώπων, ενδεχομένως την σύγχρονη παιδεία και επιστήμη, και στην συνέχεια να τους βοηθήση αγαπητικά και κενωτικά. Έτσι, τα βασικά γνωρίσματα των συγχρόνων θεολόγων πρέπει να είναι η σπουδή στην ορθόδοξη ζωή, η ομολογία της πίστεως και η ποιμαντική.

7 Ερώτηση: Αφού γράψατε βιβλίο για τον αείμνηστο Μητροπολίτη κυρό Σεβαστιανό και αφού διατελέσατε υπεύθυνος της κατασκηνώσεως στην Χριστιανική Ένωση Αγρινίου, ποιός ο ρόλος των Αδελφοτήτων;

Απάντηση: Νομίζω δεν πρέπει κανείς να αρνήται το παρελθόν του, αλλά να το συμπληρώνη, να το μεταμορφώνη, να το βελτιώνη. Από τους γονείς μου γνώρισα την εκκλησιαστική ζωή. Οι πρώτοι Πνευματικοί μου Πατέρες με αγάπησαν, έδειξαν υπομονή, με παιδαγώγησαν, με τον τρόπο που γνώριζαν. Ήταν Κληρικοί με φόβο Θεού, ανιδιοτέλεια και αγάπη για τον Θεό και την Εκκλησία. Αυτοί έβαλαν τις βάσεις στην ζωή μου. Πάνω σε αυτήν την βάση ο Θεός με τους αγιορείτες Πατέρες και άλλους εξαγιασμένους Κληρικούς, όπως τον μακαριστό Μητροπολίτη μου Καλλίνικο και τον Γέροντα Σωφρόνιο, ακόμη και με την μελέτη των πατερικών έργων, έκτισε και κάτι άλλο.

Δεν αρνούμαι το παρελθόν, αλλά βλέπω την αγάπη του Θεού που εργάσθηκε «πολυμερώς και πολυτρόπως» επάνω μου, αρκεί εγώ να αποδειχθώ άξιος της αγάπης του Θεού και των φίλων του Θεού, και σας παρακαλώ, καθώς και τους αναγνώστες, να προσεύχονται γι' αυτό. Πάντοτε πρέπει να εργαζόμαστε θετικά και όχι αρνητικά και επιθετικά.

8 Ερώτηση: Ποιό το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Απάντηση: Από ανθρωπίνης πλευράς είναι ζοφερό. Αλλά την Εκκλησία την διευθύνει ο Θεός, άλλωστε ο Χριστός είναι η κεφαλή της. Η Εκκλησία πέρασε από πολλές τρικυμίες, αλλά δεν καταποντίσθηκε. Το ίδιο συνέβη και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πέρασε μέσα από διωγμούς, επιθέσεις και όμως παραμένει όρθιο. Καταλύθηκε μια ολόκληρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – Βυζάντιο, από πολιτικής-διοικητικής πλευράς, αλλά η Εκκλησία παραμένει μέχρι σήμερα και έως της συντελείας των αιώνων ζωντανή.

Βέβαια, σήμερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο πάσχει από λειψανδρία, λόγω των εξωτερικών συνθηκών. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως πολυτάλαντος, έθεσε δύο στόχους. Ο ένας να συμμετέχουν στην διοίκηση του Πατριαρχείου όλοι οι Ιεράρχες του Θρόνου, και ο άλλος, ο μελλοντικός Πατριάρχης να εκλέγεται από όλους τους Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, ανά την Οικουμένη, και μετά την εκλογή να λαμβάνη την τουρκική υπηκοότητα, όπως γίνεται στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Επέτυχε τον πρώτο στόχο, πιστεύω ότι θα επιτύχη και τον δεύτερο, για την διάσωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γιατί έχει μεγάλο ρόλο να διαδραματίση. Είναι ένας εξαγιασμένος θεσμός, που τον ευλόγησαν οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων, στην περιοχή του συνήλθαν οι Οικουμενικοί Σύνοδοι, οι οποίες ομολόγησαν την ορθόδοξη πίστη, και καθαγιάσθηκε από τα αίματα των μαρτύρων, Πατριαρχών, Αρχιερέων, αλλά και τους ιδρώτες των ασκητών.

9 Ερώτηση: Ποιά είναι η πρώτη σας επαφή με την πόλη του Πρωτοκλήτου, την Πάτρα;

Απάντηση: Η πρώτη ουσιαστική επαφή ήταν μετά την εκλογή μου στην Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου (1995). Πάντα θεωρούσα την Πάτρα ως μια μεγαλούπολη με έντονη πνευματική παράδοση και την θαύμαζα. Ο τότε Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος με καλούσε στις διάφορρες εορταστικές εκδηλώσεις, όπως το κάνει και ο νυν Μητροπολίτης και αγαπητός εν Χριστώ αδελφός κ. Χρυσόστομος. Πιθανόν να γνωρίζετε ότι ο Σεβ. Μητροπολίτης πρ. Πατρών Νικόδημος ήταν Πνευματικός Πατέρας των γονέων μου, όταν υπηρετούσε Ιεροκήρυξ στα Γιάννενα, και με είχε ευλογήσει από έμβρυο, γι' αυτό έλεγε συνήθως: «Τον Ναυπάκτου τον γνωρίζω εκ κοιλίας μητρός του».

10 Ερώτηση: Ποιόν έχετε πρότυπο στην ζωή σας;

Απάντηση: Το αιώνιο πρότυπο είναι ο Χριστός, και μάλιστα ο Εσταυρωμένος και Αναστάς Χριστός. Και στην συνέχεια οι φίλοι του Χριστού που μετέχουν στο μυστήριο του Σταυρού και της Αναστάσεώς Του. Τέτοιοι ήσαν οι γονείς μου, ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Σεβαστιανός, ο Μητροπολίτης Εδέσσης Καλλίνικος, ο Γέροντας Σωφρόνιος και πολλοί αγιορείτες Πατέρες. Όλοι τους βρίσκονται στην εν ουρανοίς Εκκλησία. Οπότε όραμά μου είναι να αξιωθώ να εισέλθω σε αυτήν την ουράνια Εκκλησία για να τους συναντήσω.

11 Ερώτηση: Τι εύχεσθε για τα παιδιά που σε λίγες ημέρες δίνουν Πανελλήνιες εξετάσεις;

Απάντηση: Οι εξετάσεις που θα δώσουν για τις Ανώτατες Σχολές είναι ένα μέρος των εξετάσεων που θα δίνουν σε όλη τους την ζωή. Εύχομαι να επιτύχουν σε όλες τις εξετάσεις, επαγγελματικές, κοινωνικές, οικογενειακές, εκκλησιαστικές, με την δύναμη του Θεού.

Αυτήν την περιόδο θα πρέπει να διαβάζουν ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από τους ίδιους, και να προσεύχονται στον Θεόν, ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από Αυτόν. Αυτό θα εκδιώξη το άγχος, την ανασφάλεια και θα δώση άλλο περιεχόμενο στις εξετάσεις. Κάποτε ο π. Εφραίμ ο Κατουνακιώτης είπε σε μερικά παιδιά, τα οποία είχα οδηγήσει μέχρι το ερημητήριό του και τα οποία ανέμεναν τα αποτελέσματα των εξετάσεων: «Προσέξτε, γιατί υπάρχουν επιτυχίες που καταλήγουν σε αποτυχίες και υπάρχουν αποτυχίες που οδηγούν σε επιτυχίες».

Πάντως, σε όλα τα θέματα υπάρχουν λύσεις και διέξοδοι. Χρειάζεται υπομονή, ψυχραιμία και πίστη στον Θεό. Σε όλα τα παιδιά που διαγωνίζονται αυτόν τον καιρό εύχομαι καλή επιτυχία στις εξετάσεις, αλλά και σε όλη την ζωή τους.–