Συνέντευξη στόν Δημοσιογράφο Γιάννη Ξύδη Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Εμπρός» Ναυπάκτου)

Ερώτηση: Θεωρείτε ότι σήμερα, στήν εποχή τής παγκοσμιοποίησης καί ταυτόχρονα τού απόλυτου ατομικισμού, υπάρχει χώρος γιά τήν φιλανθρωπία;

Απάντηση: Πράγματι, ζούμε σέ μιά εποχή, όπως τό διατυπώνετε, παγκοσμιοποίησης καί απόλυτου ατομικισμού. Παγκοσμιοποίηση σημαίνει τήν «μετατροπή τού κόσμου σέ μιά ενιαία οικονομική, πολιτική καί πολιτιστική επικράτεια» καί είναι συνώνυμο τής διεθνοποίησης. Ατομικισμός σημαίνει «νά ασχολήται κάποιος αποκλειστικά μέ τόν εαυτό του» καί τελικά «η θεωρία πού προβάλλει τήν αξία τού ατόμου έναντι τού κοινωνικού συνόλου» (Μπαμπινιώτης). Σέ αυτήν τήν εποχή δημιουργείται οικονομική κρίση καί μεγάλο οικονομικό πρόβλημα καί επομένως ανάγκη φιλανθρωπίας.

Στήν Ορθόδοξη Εκκλησία δίνουμε μεγάλη σημασία στό πρόσωπο, τό οποίο βρίσκεται στό μέσον μεταξύ παγκοσμιοποίησης καί ατομισμού, δηλαδή βλέπουμε τόν κάθε άνθρωπο ως ένα ιδιαίτερο πρόσωπο, μιά ιδιαίτερη οντότητα πού είναι παιδί τού Θεού καί έχει δικαιώματα πάνω στήν περιουσία τού Πατέρα του.

Πέρα από αυτό, στήν Ορθόδοξη Εκκλησία καλλιεργούμε σέ μεγάλο βαθμό τήν φιλανθρωπία ως αγάπη πρός τόν άνθρωπο, αφού ο κάθε συνάνθρωπος είναι αδελφός μας. Πρέπει δέ ακόμη νά προστεθή ότι μέσα στήν Εκκλησία επιδιώκουμε νά εργαζόμαστε όσο τό δυνατόν εθελοντικά, δηλαδή καλλιεργείται σέ μεγάλο βαθμό ο εθελοντισμός, η εθελούσια προσφορά αγάπης καί αλληλεγγύης στόν συνάνθρωπο.

Ερώτηση: Δέν νομίζετε ότι τό Κράτος είναι αρμόδιο γιά τήν φιλανθρωπία, ενώ η Εκκλησία πρέπει νά ασχοληθήται μέ τίς πνευματικές αναζητήσεις τών ανθρώπων;

Απάντηση: Βεβαίως κάθε οργανωμένη Πολιτεία είναι υποχρεωμένη νά σέβεται τούς πολίτες της καί νά ενδιαφέρεται γι' αυτούς. Δέν πρέπει νά υπάρχη κανένας συμπολίτης μας πού νά στερήται τών αναγκαίων. Οι άνθρωποι σήμερα έχουν ανάγκη από εργασία, δικαιοσύνη καί όχι από τίς κατά διαστήματα φιλανθρωπίες.

Επειδή γιά μεγάλο χρονικό διάστημα είχα διαρκή επαφή μέ τήν Αγγλία, διεπίστωσα ότι εκεί ναί μέν η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων καί πτωχών έχει μεγάλο άνοιγμα, αλλ' όμως υπάρχει κοινωνική πρόνοια, ώστε κανείς άνθρωπος νά μήν πεθαίνη από τήν πείνα.

Επομένως, μακάρι η Πολιτεία νά είναι σέ μεγάλο βαθμό οργανωμένη, ώστε νά μή χρειάζεται καμμία άλλη παρέμβαση από τήν Εκκλησία καί τούς φιλανθρωπικούς φορείς. Όμως, αυτό δέν μπορεί γιά διαφόρους λόγους νά πραγματοποιηθή πλήρως, οπότε πάντοτε θά υπάρχουν ανάγκες πού πρέπει νά ικανοποιηθούν.

Η Εκκλησία μέ τήν θεολογία της ικανοποιεί τίς υπαρξιακές καί πνευματικές αναζητήσεις τών ανθρώπων. Αλλά βλέπει τόν άνθρωπο στό σύνολό του, πού αποτελείται από ψυχή καί σώμα καί δέν μπορεί νά αγνοή ούτε τά πνευματικά ούτε τά υλικά. Εάν ενδιαφέρεται μόνον γιά τά πνευματικά ζητήματα, εκφράζει έναν εκκλησιαστικό μονοφυσιτισμό. Εάν ασχολήται μόνον μέ τό φιλανθρωπικό έργο, αγνοώντας τίς υπαρξιακές αναζητήσεις τών ανθρώπων, τότε εκφράζει μιά εκκοσμίκευση καί μιά κοινωνικοποίηση τού Ευαγγελίου, γιατί εξαντλεί τήν ταυτότητά της καί τήν οντολογία της μόνον σέ κοινωνικές εκδηλώσεις. Οπωσδήποτε χρειάζεται συνδυασμός τών δύο παραγόντων.

Ερώτηση: Μέσα από ποιές δράσεις η Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου συμβάλλει μέ τήν φιλανθρωπική της προσφορά στήν κοινωνία;

Απάντηση: Η απάντηση στά προηγούμενα ερωτήματα δείχνει τό πώς αισθανόμαστε όσοι εργαζόμαστε στήν τοπική Εκκλησία καί στόν τομέα αυτό.

Από τήν αρχή τής ελεύσεώς μου στήν Ναύπακτο έδωσα μεγάλη βαρύτητα στήν διοργάνωση τής Ενορίας ως μιάς ζωντανής κοινότητας, ως μιάς «θεραπευτικής» κοινότητας. Θεωρώ ότι κάθε Ενορία πέρα από τήν λατρευτική ζωή πρέπει νά αναπτύξη τήν αίσθηση τής οικογενειακής ζωής καί έτσι η δράση τής Ενορίας νά μήν περιορίζεται μόνον στήν λατρεία καί τήν λειτουργία τής Κυριακής, αλλά νά επεκτείνεται καί σέ άλλους τομείς τού ανθρώπινου βίου.

Έτσι, στίς τρείς Ενορίες τής Ναυπάκτου υπάρχει ένας αριθμός προσώπων πού εργάζονται κατά κύριον λόγο εθελοντικά γιά τήν σωστή λειτουργία τής Ενορίας. Τά πενταμελή Εκκλησιαστικά Συμβούλια, οι δωδεκαμελείς Σύνδεσμοι Αγάπης από γυναίκες, τά πρόσωπα τά οποία εργάζονται γιά τήν νεότητα κλπ. περίπου 25 άτομα σέ κάθε Ενορία, εργάζονται εθελοντικά γιά τήν βοήθεια τών συνανθρώπων μας. Επίσης, οι Ιερείς καί τά Εκκλησιαστικά Συμβούλια όλων τών Ιερών Ναών τής Επαρχίας μας εργάζονται μέ πολλή αγάπη γιά τούς Ιερούς Ναούς πού πολλοί από αυτούς είναι πολιτιστικά μνημεία καί γιά τούς διαμένοντες γέροντες καί γερόντισσες στά χωριά.

Ειδικότερα στό φιλανθρωπικό έργο λειτουργούν συγκεκριμένες δράσεις στήν Ιερά μας Μητρόπολη, ήτοι τό Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο, τό Ταμείο Ευποιΐας τού Μητροπολίτου, οι Σύνδεσμοι Αγάπης τών Ιερών Ναών. Τό παρελθόν έτος δόθηκαν περίπου 150.000 ευρώ γιά τήν ανακούφιση τών συμπολιτών μας, χωρίς στό ποσό αυτό νά συνυπολογίζεται η προσωπική βοήθεια η οποία προσφέρεται σέ ανήμπορους συμπολίτες μας.

Ερώτηση: Σέ εποχές κρίσης, γενικά ο άνθρωπος πλησιάζει τήν Εκκλησία. Κατά πόσο αυτό συμβαίνει σήμερα;

Απάντηση: Γίνεται συνεχώς λόγος γιά τήν οικονομική κρίση στήν εποχή μας. Κρίση είναι «η διατάραξη τής ομαλής πορείας» καί «η κακή λειτουργία τής κοινωνίας» μας. Οπότε η κρίση δέν είναι μόνον οικονομική, είναι πνευματική, πολιτιστική, κοινωνική καί θεσμική. Εκείνο πού παρατηρεί κανείς στήν εποχή μας είναι ότι γίνεται μιά ανατροπή τής κλίμακας τών αξιών καί ο κάθε άνθρωπος, αντί νά αισθάνεται τόν άλλον ως αδελφό του, τόν αισθάνεται ως αντικείμενο εκμεταλλεύσεως.

Οπωσδήποτε υπάρχουν πολλοί άνθρωποι πού προστρέχουν στήν Εκκλησία καί ζητούν βοήθεια πνευματική καί οικονομική καί προσπαθούμε νά κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν μέ τίς μικρές δυνατότητες πού έχουμε. Πρέπει δέ νά σάς πώ ότι η Ιερά Μητρόπολη δέν έχει νόμιμες κατ' έτος επιχορηγήσεις από τό Κράτος, αλλά επειδή οι άνθρωποι τήν εμπιστεύονται, γι' αυτό καί δίδουν δωρεές γιά νά προσφερθούν στούς αδελφούς μας.

Βεβαίως, τό πρόβλημα δέν λύνεται μέ μερικά τρόφιμα καί βοηθήματα πού δίδονται σέ ανθρώπους πού έχουν ανάγκη. Μακάρι τό Κράτος νά αναλάβη τίς ευθύνες του. Αλλά κάνουμε ό,τι μπορούμε γιά νά αντιμετωπίσουμε τίς ελλείψεις τής κοινωνίας μας.

Ερώτηση: Μέ τίς κατά καιρούς «φωνές» γιά φορολόγηση τής εκκλησιαστικής περιουσίας, θεωρείτε ότι μπορεί η Εκκλησία νά προσφέρη περισσότερα;

Απάντηση: Βεβαίως η Εκκλησία ζή καί εργάζεται σέ μιά οργανωμένη Πολιτεία καί πρέπει νά σέβεται τούς νόμους πού εκείνη θεσπίζει γιά τήν καλή λειτουργία τής κοινωνίας. Απαιτούμε όμως από τήν Πολιτεία, μαζί μέ τήν φορολογία, νά κάνη καί καλή διαχείριση τών εσόδων, πράγμα τό οποίο δέν συνέβη στίς τελευταίες δεκαετίες. Καί παρατηρείται τό φαινόμενο, ενώ έρχονται στό φώς διάφορα σκάνδαλα, εν τούτοις νά μή ζητούνται ευθύνες από τούς υπεύθυνους πού ασκούσαν διοίκηση.

Εν πάση περιπτώσει, η Εκκλησία δέν αρνείται τήν δίκαιη φορολόγηση, μέ ορισμένες βέβαια προϋποθέσεις. Η πρώτη προϋπόθεση είναι ότι πρέπει νά γίνη αντιληπτό ότι η λεγόμενη αμύθητη εκκλησιαστική περιουσία είναι ένας μύθος. Γιά παράδειγμα, η Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών, η οποία διαχειρίζεται τήν μοναστηριακή περιουσία, έχει ετήσιο προϋπολογισμό πού ισοδυναμεί μέ τόν προϋπολογισμό ενός μεσαίου επαρχιακού Δήμου (23 εκατομ. Ευρώ). Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ότι τό Κράτος πρέπει νά καταλάβη ότι η Εκκλησία επιτελεί ένα μεγάλο κοινωνικό έργο, θά έλεγα ότι είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής πατρίδας μας, γιατί λειτουργεί καί συντηρεί επτακόσια περίπου Ιδρύματα, στά οποία βρίσκουν θαλπωρή χιλιάδες συνάνθρωποί μας. Αυτό τό αναγνώρισε πρόσφατα μέ επίσημο τρόπο καί ο Πρωθυπουργός στό Υπουργικό Συμβούλιο. Άν κάποτε η Εκκλησία δυσκολευτεί γιά τήν συντήρηση καί τήν λειτουργία τών Ιδρυμάτων αυτών, τότε τό Κράτος θά βρεθή σέ δύσκολη θέση.

Αυτός είναι ο λόγος γιά τόν οποίον η Πολιτεία πρέπει νά δή μέ ανοικτό ορίζοντα τό φιλανθρωπικό έργο τής Εκκλησίας καί νά τήν διευκολύνη, ώστε νά προσφέρη περισσότερα στούς ανθρώπους.–

Γιά τήν εκκλησιαστική επικαιρότητα

(Δόθηκε στόν δημοσιογράφο Δημήτριο Κουνιά τής Εφημερίδος «Η Χώρα» καί δημοσιεύθηκε τήν Κυριακή 22-3-2009)

Ερώτηση: Τόν τελευταίο καιρό απασχολεί έντονα τήν επικαιρότητα η υπόθεση τού πρώην μητροπολίτη Αττικής κ. Παντελεήμονα, τόν οποίον ουσιαστικά "αθώωσε" μέ τήν απόφασή του τό Συνοδικό Δικαστήριο. Σχετικά μέ αυτό τό ζήτημα αναλάβατε πρωτοβουλία σύνταξης επιστολής πού υπογράφηκε από πολλούς μητροπολίτες. Γιατί προχωρήσατε σέ αυτή τήν κίνηση; Πιστεύετε ότι πρέπει νά αλλάξη η απόφαση τού Συνοδικού Δικαστηρίου; Βλέπετε, μετά από αυτές τίς εξελίξεις, διασάλευση τής ενότητας καί ηρεμίας τής Ιεραρχίας;

Απάντηση: Η υπόθεση πού σχετίζεται μέ τόν πρ. Μητροπολίτη Αττικής κ. Παντελεήμονα απασχολεί τήν επικαιρότητα τουλάχιστον τά τελευταία επτά (7) χρόνια σέ διάφορες φάσεις. Όταν τό 2002-2003 ήμουν Συνοδικός Μητροπολίτης δύο υποθέσεις του πήγαν στό Αρχείο καί μειοψήφισα καί στίς δύο περιπτώσεις. Νομίζω ότι τόσο οι δύο παλαιότερες όσο καί η νέα αρχειοθέτηση ήταν καί είναι πρόκληση καί σέ μάς τούς Αρχιερείς καί στόν λαό. Κατά τήν γνώμη μου είναι αδιανόητο άνθρωποι τού ποιμνίου μας νά πεινούν καί νά δυσκολεύονται νά αναθρέψουν τά παιδιά τους καί οι Κληρικοί, μάλιστα οι άγαμοι, νά έχουν αποταμιευμένα υψηλά ποσά.

Η επιστολή πού εστάλη στήν Ιερά Σύνοδο καί υπογράφεται από 28 Αρχιερείς, καθώς καί άλλες επιστολές πού εστάλησαν, ήταν μιά αυθόρμητη πράξη, χωρίς νά υπάρχη κάτι προσχεδιασμένο καί οργανωμένο. Η συντριπτική πλειοψηφία τής Ιεραρχίας προκλήθηκε. Έτσι η πράξη αυτή έγινε γιά τήν διατήρηση τής ενότητας τής Ιεραρχίας καί όχι γιά τήν διασάλευσή της. Αυτό αποδείχθηκε καί εκ τών υστέρων.

Τελικά, νομίζω, ότι η Ιερά Σύνοδος καί η Ιεραρχία θά αντιμετωπίση τό θέμα αυτό μέ σοβαρότητα, διάκριση καί νηφαλιότητα, σεβόμενη τό εκκλησιαστικό δίκαιο. Η Εκκλησία γνωρίζει από κρίσεις, αλλά καί από υπερβάσεις τών κρίσεων.

Ερώτηση: Ποιά είναι η άποψή σας, ύστερα από τήν απόφαση τού Αρείου Πάγου, μέ τήν οποία κατέστη αμετάκλητη η απόφαση τού Εφετείου Αθηνών γιά τόν Μητροπολίτη πρ. Αττικής Παντελεήμονα;

Απάντηση: Τό άρθρο 160 τού Νόμου 5383/1932 «Περί τών Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων...» είναι σαφέστατο καί εφαρμοστέο. Άλλωστε, η Εκκλησία μέ τόν Νόμο αυτό, τόν οποίον αποδέχθηκε γιά 75 χρόνια, δικάζει όλες τίς υποθέσεις τών Κληρικών της καί είναι εκκλησιαστικός νόμος. Δυστυχώς δέν μπορεί νά κάνη στό σημείο αυτό εξαίρεση.

Ερώτηση: Μέ αυτά τά φαινόμενα καί άλλα –όπως αυτά πού αποκαλύφθηκαν γιά τήν υπόθεση τής Μονής Βατοπαιδίου– οι πιστοί δείχνουν νά σκανδαλίζονται καί νά απομακρύνονται από τήν Εκκλησία. Πώς τό σχολιάζετε; Πώς μπορεί νά αποφευχθή αυτό;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι ένας Θεανθρώπινος Οργανισμός, στόν οποίο λειτουργεί συνδυασμένα τό θείο μέ τό ανθρώπινο στοιχείο. Γίνονται διά μέσου τών αιώνων διάφορα λάθη από Κληρικούς καί λαϊκούς, αλλά μέσα στήν Εκκλησία υπάρχουν καί θετικά γεγονότα, τά οποία καταγράφονται στά συναξάρια τών αγίων, καί αυτά τήν προσδιορίζουν.

Είναι επόμενο μερικοί νά σκανδαλίζονται από άστοχες ενέργειες Κληρικών, μοναχών καί λαϊκών, αλλά τελικά όλοι πρέπει νά καταλάβουμε ότι η Εκκλησία είναι πνευματικό νοσοκομείο-θεραπευτήριο, όπου υπάρχουν ασθενείς, γίνονται εγχειρήσεις, θεραπεύονται κλπ. Τό ερώτημα είναι: Γιατί νά σκανδαλίζεται κανείς από τά νοσοκομεία επειδή υπάρχουν ασθενείς, οι γιατροί αγωνίζονται γιά τήν θεραπεία, καί μάλιστα τελικά μερικοί πεθαίνουν; Έτσι πρέπει νά βλέπουμε καί τόν εκκλησιαστικό χώρο. Υπάρχουν γιατροί, άρρωστοι πού θεραπεύονται, γίνονται πνευματικές εγχειρήσεις, αλλά μερικοί πεθαίνουν πνευματικά. Όλα αυτά είναι θέματα προσωπικής ελευθερίας.

Ερώτηση: Πρίν λίγο καιρό ο κ. Ιερώνυμος συμπλήρωσε έναν χρόνο από τήν εκλογή του στόν θρόνο τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών καί πάσης Ελλάδος. Τί θεωρείτε ότι χαρακτηρίζει αυτό τό διάστημα; Έχει μπεί σέ νέους δρόμους η Εκκλησία;

Απάντηση: Η Εκκλησία ακολουθεί τόν δικό της δρόμο, τήν δική της πορεία, τόν δικό της ρυθμό, ως Σώμα Χριστού κατευθύνεται από τήν κεφαλή της πού είναι ο Χριστός. Εμείς τά μέλη της, Κληρικοί καί λαϊκοί, μερικές φορές χάνουμε τόν δρόμο μας, αποπροσανατολιζόμαστε ή αγωνιζόμαστε νά συντονιστούμε στόν ρυθμό τής Εκκλησίας. Άν εξετάσουμε τούς τρείς τελευταίους Αρχιεπισκόπους (Σεραφείμ-Χριστόδουλο-Ιερώνυμο) παρατηρούμε ότι είχαν καί έχουν διάφορα χαρίσματα, εργάσθηκαν καί εργάζονται σύμφωνα μέ τόν χαρακτήρα τους καί τήν προσωπικότητά τους, αγαπούν τόν Θεό καί τούς ανθρώπους ποικιλοτρόπως. Έτσι φαίνεται τό μεγαλείο τής Εκκλησίας, αφού όλοι ωφελούνται.

Ερώτηση: Ορισμένοι Ιεράρχες χαρακτηρίζουν τόν Αρχιεπίσκοπο "σιωπηλό", καθώς, όπως λένε, δέν εκφράζει απόψεις γιά πολιτικά ζητήματα. Συμμερίζεστε αυτές τίς απόψεις;

Απάντηση: Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έχει κάνει μιά σημαντική πορεία μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας, μέ τόν δικό του χαρακτήρα, τήν δική του προσωπικότητα. Γνωρίζει πότε νά ομιλή ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών καί πότε ως Πρόεδρος τής Ιεράς Συνόδου, καθώς επίσης γνωρίζει πότε νά ομιλή καί πότε νά σιωπά.

Γενικά, δέν μπορούμε νά αναμειγνυόμαστε σέ πολιτικά-κομματικά ζητήματα. Φυσικά, άλλο είναι η πολιτική ως επίθετο –ζωή τής πόλης– γιά τήν οποία έχουμε λόγο, καί άλλο είναι η πολιτική ως ουσιαστικό –κομματικοποίηση– γιά τήν οποία είμαστε ανοικτοί, αφού η Εκκλησία είναι ενότητα τών πάντων. Η Εκκλησία αγκαλιάζει καί αγαπά όλα τά μέλη της πού ανήκουν σέ όλους τούς πολιτικούς χώρους. Δέν είναι μικρομάγαζο κανενός.

Ερώτηση: Οι σχέσεις τής Εκκλησίας τής Ελλάδος μέ τό Οικουμενικό Πατριαρχείο φαίνεται ότι έχουν αποκατασταθεί. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Η αποκατάσταση τών σχέσεων είχε αρχίσει από τό τελευταίο διάστημα τής αρχιεπισκοπείας τού μακαριστού Χριστοδούλου καί συνεχίζεται μέ σταθερά καί ειλικρινή βήματα. Αυτό οφείλεται στό ότι όλοι κατάλαβαν ότι δέν μπορούν νά παίζουν μέ τούς εκκλησιαστικούς θεσμούς, ιδίως μέ τό Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ερώτηση: Μετά τόν θάνατο τού μακαριστού Αλεξίου, στήν θέση τού Πατριάρχη Μόσχας αναδείχθηκε ο κ. Κύριλλος, ο οποίος παλαιότερα είχε διατυπώσει σκληρές εκφράσεις κατά τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πώς βλέπετε νά διαμορφώνονται οι σχέσεις τών Ορθοδόξων Εκκλησιών, μετά τήν εκλογή τού κ. Κυρίλλου;

Απάντηση: Ο νέος Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος έχει μεγάλη εκκλησιαστική πείρα, αφού ήταν Πρόεδρος τής Επιτροπής γιά τίς διορθόδοξες καί διαχριστιανικές σχέσεις, καί ελπίζω τώρα ως Πατριάρχης θά χαράξη τήν δική του εκκλησιαστική πολιτική. Γιατί άλλο είναι τό νά ενεργή κανείς εκτελώντας αποφάσεις τρίτων καί άλλο νά έχη ουσιαστικό ρόλο καί προσωπική ευθύνη στήν διαμόρφωση τών σχετικών αποφάσεων.

Τελικά πρέπει νά γίνη αντιληπτό ότι η θέση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει καθορισθή από τίς Οικουμενικές Συνόδους, καθώς επίσης ότι η Κωνσταντινούπολη είναι η Νέα Ρώμη (όχι «δεύτερη») καί γι' αυτό δέν μπορεί νά υπάρξη «Τρίτη» Ρώμη, αφού δέν υπάρχει καί δεύτερη, δηλαδή υπάρχει Παλαιά καί Νέα Ρώμη.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μάνο Χαραλαμπάκη, της Εφημερίδος «ΤΑ ΝΕΑ». Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στις 4-3-2008

1. Δηλώσατε ότι η Εκκλησία δεν ξέρει «από διπλωματία»…

Η γνώση της διπλωματίας προϋποθέτει ειδικές σπουδές, γνώση του διεθνούς δικαίου, πληροφορίες από κάθε χώρα, με γνωστό και μυστικό τρόπο, αξιολόγηση των πιέσεων και βιασμών, γενικά χρήση της υψηλής πολιτικής. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί και δεν πρέπει να ασχολήται με την διπλωματία. Άλλος είναι ο ρόλος της.

2. Άλλοι Μητροπολίτες όμως ζητούν συλλαλητήρια για το σκοπιανό. Συνάδουν τέτοιες εκδηλώσεις με το πνεύμα της Εκκλησίας;

Εξαρτάται από τον χρόνο και την εποχή. Στην παρούσα φάση πρέπει να γίνουν ειδικοί και λεπτοί διπλωματικοί χειρισμοί.

3. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είπε ότι κινείστε μεταξύ Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδος, θέλοντας να δείξη ότι δεν έχετε την ίδια ευαισθησία για την Μακεδονία…

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Γιάννενα μέχρι τα 20 χρόνια μου, η μητέρα μου καταγόταν από την Παραμυθιά της Θεσπρωτίας και γνώρισα εμπειρικά την ιστορία των Τσάμηδων. Σπούδασα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για 4 χρόνια, και εργάσθηκα στην Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας για 18 χρόνια, όπου και αντιμετώπισα την προπαγάνδα των Σκοπιανών. Επομένως, τον πιο πολύ χρόνο της ζωής μου (40 χρόνια) τον πέρασα στα βόρεια σύνορα. Μελέτησα την ιστορία της Ρωμηοσύνης και έζησα για 3 χρόνια τον πόλεμο στην Μέση Ανατολή.

4. Τα συλλαλητήρια για τις ταυτότητες όμως στα οποία συμμετείχε η πλειονότητα της Ιεραρχίας;

Τότε έγιναν άστοχοι χειρισμοί και από την Κυβέρνηση και από την ηγεσία της Εκκλησίας. Εάν η τότε Κυβέρνηση χειριζόταν διαφορετικά το θέμα, θα υπήρχαν άλλες εξελίξεις.

5. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός επήνεσαν τον Αρχιεπίσκοπο για την στάση του στο σκοπιανό. Αυτή πρέπει να κρατάη η Εκκλησία σε τέτοια θέματα;

Όταν λέμε Εκκλησία δεν εννοούμε τους Κληρικούς. Πάντως οι Κληρικοί πρέπει να εκφράζουν το πνεύμα της Εκκλησίας, που απαντά στα υπαρξιακά ερωτήματα των ανθρώπων, τον πόνο, τις ενοχές και τον θάνατο. Αυτό είναι το βασικό έργο της Εκκλησίας. Σε άλλα ζητήματα πρέπει να ενεργούν με νηφαλιότητα και διάκριση.

6. Η Εκκλησία πρέπει να μένη μακρυά από θέματα που χειρίζονται οι πολιτικοί;

Οι πολιτικοί εκλέγονται από τον λαό και λογοδοτούν σε αυτόν. Επομένως, τα πολιτικά ζητήματα επιλύονται μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς της κοινωνίας. Οι Κληρικοί ως πολίτες προβληματίζονται με θέματα που απασχολούν τον χώρο που ζουν και ενεργούν συνετά και διακριτικά. Άλλο η πολιτική ως επίθετο (ζωή της πόλεως) και άλλο η πολιτική ως ουσιαστικό.

7. Μήπως ήλθε η ώρα για χωρισμό Πολιτείας και Εκκλησίας;

Δεν είναι ορθός ο όρος «χωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας», ορθότερος είναι «διάκριση εκκλησιαστικής και πολιτικής διοίκησης». Από πλευράς Συντάγματος και νόμων υπάρχει διακριτότητα ρόλων που μπορεί να αποσαφηνισθή ακόμη καλύτερα. Τα πάντα είναι θέμα προσώπων.

8. Τα πρώτα δείγματα γραφής του Αρχιεπισκόπου;

Πολύ θετικά.

9. Πολλοί επαινούν το ήπιο προφίλ του Αρχιεπισκόπου. Εσείς;

Τον γνωρίζω πάνω από 20 χρόνια και εκτιμώ την ευαισθησία του, την ευστροφία του, την αγάπη του προς τον άνθρωπο, το εκκλησιαστικό του φρόνημα. Περισσότερο ακούει, ασκώντας την μέθοδο της ακροάσεως, και λιγότερο μιλά.

10. Τι αλλαγές περιμένετε;

Άλλο ήθος και ύφος στην ποιμαντική και την διοίκηση.

11. Θα δούμε περισσότερη «Δημοκρατία» στην Εκκλησία; «Ίσος μεταξύ ίσων» είπε ο κ. Ιερώνυμος.

Το πολίτευμα της Εκκλησίας είναι συνοδικό, δηλαδή, συναποφασίζουν πολλοί, και ιεραρχικό, δηλαδή υπάρχει ιεράρχηση χαρισμάτων και διακονιών. Δεν υπάρχει συνοδικότητα χωρίς ιεραρχικότητα, και αντιστρόφως. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος εφήρμοσε την συνοδικότητα και ιεραρχικότητα στην Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.

12. Εκκλησιαστική περιουσία. Ο Αρχιεπίσκοπος είπε τα έσοδα στον λαό…

Νομίζω ότι έχει σχέδια, τα οποία θα υλοποιηθούν μέσα από την Σύνοδο της Εκκλησίας. Άλλωστε πιστεύει στην συνοδικότητα.

13. Ο Αρχιεπίσκοπος συναντιέται με νέους, επισκέπτεται ασθενείς, αλλά μακριά από τις κάμερες.

Τον απασχολεί η ποιμαντική της Εκκλησίας που γίνεται με ουσία και περιεχόμενο, χωρίς επικοινωνιακά τρικ. Τον ενδιαφέρει η κοινωνία και όχι τόσο η επικοινωνία.

14. Συμφωνείτε να μπη όριο ηλικίας στους Μητροπολίτες;

Όχι, διότι είναι αντικανονικό. Οι Κανόνες αντιμετωπίζουν παρόμοιες περιπτώσεις με τρόπο εκκλησιαστικό. Αρκεί να τους γνωρίζουμε.

15. Νέοι και Εκκλησία;

Η Εκκλησία δεν είναι μόνον για τα γηροκομεία και τα νεκροταφεία. Από την φύση της είναι επαναστατική, ανατρεπτική, νεοποιεί τους γηγενείς. Όταν γνωρίζη κανείς την θεολογία της Εκκλησίας, καταλαβαίνει ότι είναι μοντέρνο να είναι κανείς ορθόδοξος, ο οποίος δεν πιστεύει στην μεταφυσική, την νοησιαρχία, τον φονταμενταλισμό, την στασιμότητα.

16. Οι ενορίες χρειάζονται ενδυνάμωση;

Είναι τα κύτταρα της εκκλησιαστικής ζωής. Μπορούν να λειτουργήσουν ως ζωντανές θεραπευτικές κοινότητες που επιλύουν υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα. Ο Χριστιανισμός κάνει τις εφαρμογές του στον ενοριακό χώρο.

17. Μπαίνουν πλέον σε άλλη βάση οι σχέσεις Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος;

Επανέρχονται στην πραγματική βάση που καθορίζεται από τα Καταστατικά κείμενα, με τα οποία υφίσταται η Εκκλησία της Ελλάδος.

18. Τι σας απογοητεύει σήμερα στην Εκκλησία;

Η εκκοσμίκευση στην θεολογία, την Εκκλησία και την ποιμαντική, η μετατροπή της Εκκλησίας σε κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα.

19. Περιβαλλοντικά προβλήματα. Πρέπει η Εκκλησία να έχη πιο ενεργό ρόλο;

Η Εκκλησία εργάζεται μέσα στην ιστορία και θεραπεύει τα πάθη των ανθρώπων. Το περιβάλλον έχει σχέση με τα υπαρξιακά και θεολογικά προβλήματα. Τι θα γίνη όμως με τους παγκόσμιους ρυπαντές; Ποιός μπορεί να τους σταματήση;

20. Το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε;

Πέντε τον αριθμό στα ελληνικά και μερικά από τα εκδοθέντα μεταφράζονται σε άλλες γλώσσες. Το βασικό βιβλίο που ετοιμάζεται έχει ως θέμα την εντόπιση των διαφορών μεταξύ ορθόδοξης και δυτικής παράδοσης στην διαδρομή των αιώνων μέχρι σήμερα από πλευράς ιστορικής, εθνολογικής, πολιτικής, κοινωνικής, εκκλησιαστικής και θεολογίας.

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στον «Ελεύθερο Τύπο», Κυριακή 13-4-2008.)

Ερώτηση: Η θέση σας για το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης;

Απάντηση: Δεν μπορώ να το καταλάβω, αφού η συμβίωση δύο ανθρώπων δεν είναι ελεύθερη, επειδή έχει αυτοδεσμεύσεις και η αγάπη δεν μπορεί να κλεισθή σε σύμφωνα, σε συμβολαιογραφικά κείμενα! Πάντως, για την Εκκλησία και για μας είναι το ίδιο ο πολιτικός γάμος και το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Για την Εκκλησία οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων δεν τίθενται απλώς σε συναισθηματικό, βιολογικό, νομικό η ηθικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε θεολογικό. Κάθε πράξη χωρίς την ευλογία του Θεού είναι ανευλόγητη, είναι εκτός της Χάριτος. Ο έξω της Εκκλησίας χώρος είναι «χώρος της πτώσεως». Έπειτα, στην γλώσσα της Αγίας Γραφής οι λέξεις πορνεία και μοιχεία δεν δηλώνουν μόνον την σεξουαλική συμπεριφορά, αλλά και την αποστασία και απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, είτε είναι εκτός της Εκκλησίας είτε εντός της Εκκλησίας. Πάντως η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να ρυθμίζη θέματα που αφορούν τους ανθρώπους που δεν ανήκουν στην Εκκλησία, η ανήκουν σε αυτήν, αλλά επιλέγουν άλλον τρόπο ζωής.

Ερώτηση: Γάμος ομοφυλοφίλων;

Απάντηση: Από την αρχαιότητα ο Γάμος, όπως τον όρισε ο νομοθέτης Μοδεστίνος (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.), είναι ένωση ανδρός και γυναικός και συγκλήρωση του βίου παντός, θείου και ανθρωπίνου κοινωνία. Έτσι η Εκκλησία δεν μπορεί να αποδεχθή για τα μέλη της ομοφυλοφιλικό γάμο η ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Ο Απόστολος Παύλος γράφει προς τους Ρωμαίους: «Και οι γυναίκες τους αντάλλαξαν την φυσική χρήση με την αφύσικη, ομοίως και οι άνδρες, αφού άφησαν την φυσική χρήση της γυναικός, άναψαν από τις ορέξεις μεταξύ τους, ώστε ασελγούν άνδρες με άνδρες, απολαμβάνοντες έτσι ο ένας από τον άλλον την ανταμοιβή της πλάνης τους που τους αξίζει» (Ρωμ. α , 26-27). Επίσης η Εκκλησία δεν μπορεί να δεχθή αμφιφυλοφιλικές και πολυγαμικές σχέσεις. Πρόκειται για πνευματικές αρρώστιες. Βέβαια, άλλο είναι η αρρώστια και άλλο ο άρρωστος άνθρωπος. Αγαπούμε τον πνευματικά άρρωστο άνθρωπο και προσπαθούμε να τον θεραπεύσουμε. Ο Ντοστογιέφσκι έγραφε ότι Στάρετς είναι εκείνος που αγαπά αυτόν που αμάρτησε πιο πολύ. Αυτό έκανε και ο Χριστός. Πρέπει να μάθουμε να ασκούμε θεραπευτική ποιμαντική με αγάπη, παρά να καταδικάζουμε τους ανθρώπους. Τον εαυτό μας καταδικάζουμε με την αρετή της αυτομεμψίας.

Ερώτηση: Εκκλησία και εθνικά θέματα;

Απάντηση: Η Εκκλησία άσκησε τα εθναρχικά της καθήκοντα σε δύσκολους καιρούς, όταν δεν υπήρχε Κράτος, η όταν δεν υπήρχε νόμιμη Κυβέρνηση και τότε έπαιξε σημαντικό ρόλο. Στις δημοκρατικές περιόδους προτεραιότητα για την επίλυση των θεμάτων έχουν η πολιτική και η διπλωματία, που τις ασκεί η υπεύθυνη Κυβέρνηση. Ο,τι βοηθά στην καλή έκβαση της υποθέσεως αυτής είναι καλό. Πάντως εμείς οι Κληρικοί πρέπει να σκεπτόμαστε περισσότερο εκκλησιαστικά παρά πολιτικά. Η Εκκλησία είναι πάνω από τα έθνη και τις πατρίδες, χωρίς να τις καταργή. Τελικά αποβλέπουμε σε μια αταξική κοινωνία, με την βίωση της εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής. Κάποτε θα καταργηθούν και τα έθνη και οι πατρίδες, θα παραμείνη μόνον η Εκκλησία.

Ερώτηση: Να ιδρυθή Εξαρχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Απάντηση: Όλοι αναγνωρίζουμε ότι απαιτείται σεβασμός στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιδίως αυτός πρέπει να απονέμεται από την Εκκλησία της Ελλάδος για ειδικούς λόγους. Η εκπροσώπησή του στην Αθήνα πρέπει να είναι σημαντική, ώστε να επιλύωνται διάφορα θέματα, αλλά για το ποιά θα είναι η μορφή πρέπει να μελετηθή από τις αρμόδιες Συνοδικές Επιτροπές και να αποφασισθή σχετικώς από την Ιερά Σύνοδο. Πάντως και πάλι πρέπει να υπογραμμισθή ότι πρέπει να υπάρχη στενή σχέση μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ερώτηση: Η εκκλησιαστική περιουσία και η αξιοποίησή της;

Απάντηση: Το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας είναι ένας μύθος. Δεν είναι τόσο μεγάλη, όσο παρουσιάζεται, αλλά και αυτή που υπάρχει πρέπει να αξιοποιηθή κατά τον καλύτερο τρόπο, ώστε να εξυπηρετήται ο λαός που υποφέρει και βασανίζεται πολύ. Το θέμα δεν είναι η εκκλησιαστική περιουσία, αλλά η απελευθέρωση από το πάθος της φιλαργυρίας που έχει καταλάβει πολλούς Κληρικούς, όλων των βαθμών. Δεν μπορώ να αντιληφθώ την νοοτροπία μερικών Κληρικών, ιδίως αγάμων, που ζουν πλουσιοπάροχα, διαβιούν ως νεόπλουτοι, αυξάνουν την περιουσία τους, συμπεριφέρονται ως φεουδάρχες, ενώ ο λαός που έχουν υπό την πνευματική τους ευθύνη, βασανίζεται και υποφέρει. Αυτό ισοδυναμεί με σαρκικό παράπτωμα, είναι κατά κάποιον τρόπο «εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής.

Ερώτηση: Απλούστευση της εμφάνισης των Κληρικών;

Απάντηση: Το θέμα των Ιερέων δεν είναι εμφανισιακό, αλλά υπαρξιακό, δεν είναι τι φορούν, αλλά ποιοί είναι οι ίδιοι στην ύπαρξή τους. Το έργο και η αποστολή των Ιερέων είναι μια διαρκής θυσία και προσφορά, είναι μαρτύριο. Όποιος αγαπά πρέπει να θυσιάζεται γι' αυτόν που αγαπά, να σταυρώνεται καθημερινά. Παρά ταύτα, σε μερικά σημεία χρειάζεται μια απλούστευση στην εξωτερική εμφάνιση, όταν βοηθά τους Κληρικούς στο έργο τους. Αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Οι Προτεστάντες απλούστευσαν τα πάντα, αλλά ο λαός δεν συγκινείται, αδειάζουν οι Ναοί και τους πωλούν.

Ερώτηση: Το συνοδικό σύστημα, λύση για τα δεινά της Εκκλησίας;

Απάντηση: Είναι σημαντικό να λειτουργή το συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των Ιεραρχών στα Συνοδικά όργανα, μεταξύ Επισκόπων και Κληρικών στις Μητροπόλεις, μεταξύ Ιερέων και συνεργατών στους Ιερούς Ναούς, μεταξύ Ηγουμένου και Μοναχών στις Ιερές Μονές. Όμως υπάρχει ο κίνδυνος ο καθένας να εννοή ο,τι θέλει με το λεγόμενο συνοδικό σύστημα. Επίσης νομίζω ότι το συνοδικό σύστημα πρέπει να συμβαδίζη απαραίτητα με το ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας, που σημαίνει ότι υπάρχει ιεράρχηση χαρισμάτων, ήτοι άλλο είναι το έργο του Αρχιεπισκόπου ως Προέδρου και άλλο των Αρχιερέων ως μελών της Συνόδου• άλλο το έργο των Μητροπολιτών και άλλο των Κληρικών• άλλο το έργο των Κληρικών και άλλο των λαϊκών. Έτσι, η συνοδικότητα δεν καταργεί την ιεραρχικότητα, πρέπει να συμβαδίζουν μαζί.

Ερώτηση: Εκλογή Μητροπολιτών με την συμμετοχή και των λαϊκών;

Απάντηση: Όλοι αναγνωρίζουν ότι κάτι πρέπει να γίνη στις εκλογές των Μητροπολιτών, ώστε να αποφεύγωνται οι συναλλαγές, οι πιέσεις, οι ανθρώπινες επιδιώξεις. Κατ' αρχήν πρέπει να αποφευχθή να δίδεται το λεγόμενο «χρίσμα». Οι υποψήφιοι Μητροπολίτες δεν χρειάζονται «χρίσμα», αλλά χρίση από το Άγιον Πνεύμα, γιατί κατά τον ιερό Χρυσόστομο ο Θεός «ου πάντας χειροτονεί, αλλά δια πάντων ενεργεί». Όποιος είναι ειλικρινής με τον εαυτό του και σοβαρός, δεν θέλει να τεθή μέσα στην διαδικασία του ανθρωπίνου «χρίσματος». Είναι βέβαια επικίνδυνο να φθάσουμε στο άλλο άκρο, να γίνωνται εκλογές από τους λαϊκούς. Νομίζω στην παρούσα περίπτωση θα πρέπη να προτείνωνται από τον Αρχιεπίσκοπο τρεις υποψήφιοι για κάθε Μητρόπολη, που έχουν την αποδοχή των λαϊκών και των Επισκόπων, και όταν αλλάξη ο Καταστατικός Χάρτης, να βρεθή τρόπος να υπολογίζεται σοβαρώς η απόφαση των Κληρικών, των Εκκλησιαστικών Συμβούλων, των Θεολόγων, των Ιεροψαλτών και Κατηχητών της χηρευούσης Ιεράς Μητροπόλεως.

Ερώτηση: Τι λείπει από την Εκκλησία σήμερα;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι Σώμα Χριστού, έχει το πλήρωμα της Χάριτος και δεν της λείπει απολύτως τίποτε. Όταν φαίνεται ότι κάτι λείπει, αυτό πρέπει να αποδοθή στους Κληρικούς, όταν δεν έχουν εκκλησιαστικό φρόνημα. Έτσι, αν κάτι λείπη από πολλούς η μερικούς Κληρικούς σήμερα είναι το ιεραποστολικό φρόνημα, το θυσιαστικό ήθος, το ομολογιακό πνεύμα και η ποιμαντική διακονία, όταν οι ίδιοι εκκοσμικεύνται και συμπεριφέρονται σαν κοσμικοί ηγέτες. Πολλοί θέλουν να ζουν από την Εκκλησία, να λαμβάνουν αξιώματα, θέσεις, εξουσία οικονομικές απολαβές και δεν θέλουν να ζουν για την Εκκλησία. Αυτό κοστίζει και δημιουργεί προβλήματα και στην Εκκλησία και στην κοινωνία.–

Συνέντευξη στὸν κ. Μᾶρκο Μεντζᾶ. Δημοσιεύθηκε στὸ Περιοδικὸ «Δάφνη».

Εὐχαριστοῦμε θερμὰ τὸν Σεβασμιώτατο κ. Ἰερόθεο γιὰ τὴν δεύτερη συνέντευξη ποῦ δέχθηκε νὰ μᾶς παραχωρήση. Ἐπειδὴ γνωρίζουμε καλά, τόσο τὸ μεγάλο φάσμα γνώσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου, ὅσο καὶ τὴν ἄνεση νὰ διεισδύη μὲ ἐπιτυχία στὸν πυρῆνα τῶν θεμάτων ποῦ καταπιάνεται, δὲν θὰ τὸν ἀπασχολήσουμε μόνο μὲ θεολογικὰ θέματα.

 ***

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ συναντήσατε, καὶ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ περιμένατε νὰ συναντήσετε ὅταν γίνατε Μητροπολίτης;

Ἀπάντηση: Ὅπως γνωρίζετε, τελείωσα τὸ ἑξατάξιο Γυμνάσιο στὸ Ἀγρίνιο (1959-1963) καὶ ἀπὸ τότε ἄκουγα γιὰ τὴν Ναύπακτο, τὴν Ναυπακτία καὶ τοὺς Ναυπακτίους. Οἱ Ἀγρινιῶτες ἀγαποῦσαν καὶ μιλοῦσαν μὲ τὰ καλύτερα λόγια γιὰ τὸν Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Χριστοφόρο ποῦ τότε εἶχε πρόσφατα κοιμηθῇ. Ἐπίσης, στὴν Κατασκήνωση τοῦ Ἁγίου Βλασίου, ὡς μαθητής, γνώρισα τὸν τότε Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Δαμασκηνό. Ἀκόμη, ἄκουγα γιὰ τὴν ὀρεινὴ Ναυπακτία ἀπὸ τὸν Διευθυντὴ τοῦ Οἰκοτροφείου τοῦ Ἀγρινίου κ. Ἠλία Ξένο, ποῦ ἀργότερα ἔγινε μοναχὸς στὸ Ἅγιον Ὅρος μὲ τὸ ὄνομα π. Σπυρίδων Νεοσκητιώτης, καὶ ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴν Περίστα τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Ἀλλὰ καὶ στὴν ὑπόλοιπη ζωή μου μάθαινα πολλὲς πληροφορίες γιὰ τὴν Ναυπακτία ἀπὸ τὸν μακαριστὸ Γέροντά μου Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυρὸ Καλλίνικο Ποῦλο, τοῦ ὁποίου ἡ καταγωγὴ ἦταν ἀπὸ τὸν Πλάτανο Ναυπακτίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν συντοπίτη μοῦ Ἀρχιμ. π. Ἰερόθεο Κατσάνο, Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας.

Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε ἐγνώριζα πολλὰ γιὰ τὸν χῶρο αὐτόν, γιὰ τὴν ἱστορία, τὴν ἐξυπνάδα τῶν κατοίκων, τὶς παραδόσεις, χωρὶς νὰ τὸν ἔχω ἐπισκεφθῇ. Καὶ ὅταν ὁ Θεός, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, μὲ κατέστησε Μητροπολίτη τῆς ἱστορικῆς καὶ παλαιφάτου αὐτῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἐπιβεβαίωσα ὅλες τὶς πληροφορίες ποῦ εἶχα, ἔμαθα καινούρια πράγματα, γιατί γνώρισα ἀξιόλογους ἀνθρώπους, συνδέθηκα μαζί τους, ἔμαθα ἐκ πείρας τὶς παραδόσεις τοῦ τόπου καὶ πολλὰ ἄλλα. Ἄλλωστε, ἡ ζωὴ τῆς περιοχῆς ὁμοιάζει μὲ τὴν γενέτειρά μου Ἤπειρο. Μέσα μου ἔχω πολλὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν Ρούμελη. Βέβαια, σήμερα πολλὰ στοιχεῖα ἔχουν ἐν πολλοῖς ἀλλάξει, ἀλλὰ πρέπει νὰ βλέπουμε τὴν παράδοση ὡς μιὰ δυναμικὴ ἐνέργεια καὶ ὄχι ὡς συντήρηση. Ἐπειδὴ ἀγαπῶ πολὺ τὴν Ρωμηοσύνη, γι’ αὐτὸ αἰσθάνομαι εὐλογία ποῦ εἶμαι Μητροπολίτης σὲ ἕνα ζωντανὸ κομμάτι τῆς Ρούμελης, ποῦ ξέρει νὰ συνδυάζη τὴν παράδοση μὲ τὴν σύγχρονη ζωή, τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ἑνότητα τῆς κοινωνίας, τὴν συμμετοχὴ στὸν πόνο καὶ τὴν χαρά, τὸν συνδυασμὸ τοῦ αὐθορμητισμοῦ μὲ τὴν δημιουργία. Βέβαια, συναντῶ διάφορα προβλήματα ἀλλὰ πρέπει νὰ μαθαίνουμε στὴν ὑπομονή, γιατί οἱ κρίσεις βοηθοῦν τὸν ἄνθρωπο στὴν ὡρίμανση.

2. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς ἑρμηνεύετε τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Ἕλληνες ἂν καὶ διαθέτουμε δύο φοβερὰ πνευματικὰ ὁπλοστάσια: τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ πνεῦμα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, ἐν τούτοις τὰ ἀποτελέσματα δὲν εἶναι τὰ ἀναμενόμενα;

Ἀπάντηση: Χαίρομαι ποῦ ἐπισημάνατε αὐτὰ τὰ δύο μεγάλα πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη. Οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης δὲν ἔχουν αὐτὴν τὴν μεγάλη ἱστορία, μὲ τὴν φιλοσοφία, τὸν πολιτισμό, τὴν θεολογία, τὸν κοινοτισμὸ κλπ. Δὲν αἰσθάνομαι μειονεκτικὰ σὲ σύγκριση μὲ τοὺς ἄλλους λαοὺς τῆς Εὐρώπης, γιατί ξέρω ὅτι ὅλα τὰ μεγάλα ρεύματα ποῦ πέρασαν ἀπὸ τὴν Εὐρώπη τὶς δύο τελευταῖες χιλιετίες ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὴν προσωκρατικὴ φιλοσοφία, τὴν κλασικὴ μεταφυσικὴ καὶ τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση. Βέβαια, ὅλα τὰ πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη δὲν ἐπιβάλλονται, ἀλλὰ προβάλλονται, δὲν καταργοῦν τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς, τῆς προτίμησης, τῆς προαίρεσης. Πάντως, οἱ θησαυροὶ ὑπάρχουν καὶ χρειάζεται κατάλληλο ἔδαφος γιὰ νὰ εὐδοκιμήσουν. Τόσο ὁ Ἑλληνισμὸς ὅσο καὶ ἡ Ὀρθοδοξία ἔχουν μεγάλη δυναμικότητα, θαυμαστὴ διαχρονικότητα καὶ ἰσχυρὴ γονιμότητα. Στὴν ἐποχή μας χρειάζεται νὰ προσεγγισθῇ ὅλος αὐτὸς ὁ πλοῦτος, γιὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωὴ μὲ ἄλλον τρόπο καὶ ἄλλη ματιά. Γιὰ νὰ πᾶμε καλὰ πρέπει νὰ στηρίζουμε ὅλη τὴν προσωπικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ στὴν παιδεία μας καὶ τὸν πολιτισμό μας. Αὐτὸ εἶναι θέμα ἐλευθερίας.

3. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ποῦ ὀφείλεται τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἁρμονικὴ σχέση τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Μεταμορφώσεως Σκάλας μὲ τὴν Μητρόπολη δὲν ἔχει ἀκόμα ἐπιτευχθῇ;

Ἀπάντηση: Ὁ Ἐπίσκοπος κατὰ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι διδάσκαλος καὶ Ἰατρὸς ποῦ πρέπει νὰ διδάσκη καὶ νὰ θεραπεύη τὶς ἀρρώστιες τῶν ἀνθρώπων, κυρίως τὴν φιλαυτία, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐκκλησιολογικὲς ἀσθένειες. Ὅμως, κάθε ἀρρώστια ἀπαιτεῖ διάθεση καὶ ἀπὸ τὶς δύο πλευρές. Ἐκεῖνα ποῦ πρέπει νὰ τονισθοῦν εἶναι δύο σημεῖα. Πρῶτον, ὅτι ἡ δυσαρμονία αὐτὴ ἄρχισε σχεδὸν ἀπὸ τὴν ὕπαρξη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ τὴν δοκίμασαν τρεὶς (3) Μητροπολῖτες πρὶν ἀπὸ μένα, καὶ αὐτὸ λέει πολλά. Δεύτερον, γύρω ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ ὑπάρχουν πέντε (5) τοὐλάχιστον δορυφορικὰ Σωματεῖα καὶ Ἑταιρεῖες ποῦ δὲν συνάδουν μὲ τὸ κανονικὸ ἐκκλησιαστικὸ δίκαιο. Τρίτον, ἡ δυσαρμονία εἶναι μεταξὺ Ἱερὰς Μονῆς Μεταμορφώσεως καὶ Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα ἔφθασε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο, τὰ Συνοδικὰ ὄργανα ἐξέδωσαν πάνω ἀπὸ ἑξῆντα (60) ἀποφάσεις, οἱ ὁποῖες δὲν τηροῦνται ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονή. Τέταρτον, δὲν ὑπάρχει διαφάνεια στὶς διαχειρίσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, δὲν δηλώνονται οἱ ἀπολογισμοί της. Ἂν νομίζουν ὅτι τοὺς ἀδικοῦμε ἅς τοὺς δημοσιοποιήσουν, καθὼς καὶ τῶν Σωματείων τους, γιὰ νὰ δὴ ὁ κόσμος τὸ ἔργο τους. Προσωπικὰ δὲν μπορῶ νὰ καλύψω ἀδιαφάνειες καὶ παράνομες πράξεις. Πάντως, τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι κανένας ὀργανισμὸς στὸ Κράτος δὲν εἶναι αὐτόνομος καὶ ἀνεξάρτητος. Ὅλοι κάπου λογοδοτοῦν καὶ κάπου ἔχουν ἀναφορά. Κατὰ τοὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας οἱ Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια ὑπάγονται στὸν Μητροπολίτη. Ἡ ἀναρχία δὲν ἔχει θέση σὲ νόμιμες καὶ κανονικὲς Πολιτεῖες.

4. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, γιατί καὶ οἱ θρησκεῖες ἐκεῖνες ποῦ εἶναι ἀνθρώπινα δημιουργήματα, ἐξακολουθοῦν νὰ ὑφίστανται καὶ νὰ ἔχουν ἑκατομμύρια ὀπαδούς;

Ἀπάντηση: Ἡ ἐρώτηση εἶναι εὔστοχη. Ἡ ὀπαδοποίηση δείχνει ἀναμφισβήτητα ἔλλειψη νοημοσύνης, δημοκρατικότητος καὶ πολιτισμοῦ. Ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ πολίτη καὶ ὀπαδοῦ, μεταξὺ μαθητοῦ καὶ ὀπαδοῦ. Ὁ ὀπαδὸς δὲν ἔχει δική του βούληση, δέχεται τὴν παράνοια ἑνὸς μεσσία, δρὰ μέσα στὸν μυστικισμὸ καὶ τὸν μεσσιανισμὸ τοῦ ἀρχηγοῦ, ἀποδέχεται συνθήματα καὶ πύρινους λόγους ἐμπαθῶν ἡγετῶν καὶ καταλήγει σὲ ἀντικανονικότητες, σὲ ταραχές, καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἴδιος καταλήγει νὰ γίνη ψυχοπαθής, ἂν δὲν ἔχει προηγουμένως τέτοια συμπτώματα. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε σὲ σέκτες καὶ σὲ καταστροφικὲς λατρεῖες, πολλὲς φορὲς καὶ σὲ χριστιανικὰ περιβάλλοντα. Αὐτὸ ποῦ λέγω εἶναι ὅτι γιὰ ὅλα τὰ θέματα χρειάζεται ἐνημέρωση, νηφαλιότητα, λογικὴ ἐπεξεργασία, πολιτισμός. Εἰδικὰ στὴν Ἐκκλησία πρέπει νὰ λειτουργοῦμε ὡς μαθητὲς καὶ ὄχι ὡς ὀπαδοί, νὰ σεβόμαστε τὸ συνοδικὸ σύστημα, τοὺς ἱεροὺς κανόνες, διαφορετικὰ λειτουργεῖ ὁ νόμος τῆς πολιτιστικῆς καὶ πνευματικῆς ἀλλοτρίωσης.

5. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τί θὰ πρέπει νὰ ἀλλάξη στὴν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ νὰ ἔχουμε καλύτερα ἀποτελέσματα;

Ἀπάντηση: Νομίζω, ἐκεῖνο ποῦ πρέπει νὰ ἀλλάξη εἶναι ἡ νοοτροπία μας. Νὰ παύσουμε νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα ὠφελιμιστικά, ὀπορτουνιστικά, ἀτομικά. Ἡ διοίκηση ἔχει τὰ δικά της προβλήματα, ἀλλὰ τὸ θέμα εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποῦ τὴν ἀσκοῦν καὶ οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορὲς ἐνεργοῦν κάτω ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τῶν παθῶν. Οἱ ἄρρωστοι ἄνθρωποι ἀρρωσταίνουν πιὸ πολὺ τὸ σύστημα καὶ τὸ ἀρρωστημένο σύστημα ἀρρωσταίνει πιὸ πολὺ τοὺς ἀνθρώπους. Γενικά, στὴν Ἐκκλησία ἐκεῖνο ποῦ μπορεῖ νὰ γίνη εἶναι νὰ ἀποδεσμευθῇ ἀπὸ τὶς ἀσφυκτικὲς πιέσεις τοῦ Κράτους καὶ ἀπὸ τὴν παρέμβαση τῶν πολιτικῶν προσώπων. Ἡ πρακτικὴ δείχνει ὅτι δὲν μποροῦν νὰ θεραπευθοῦν νοσογόνα στοιχεῖα, διότι παρεμβαίνουν πολιτικοὶ ποῦ ἐπιδιώκουν τὴν ψηφοθηρία καὶ ἔτσι δὲν ἀφήνουν τὴν Ἐκκλησία νὰ διοικῆται βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων της.

6. Ἐρώτηση: Ποιά ἡ σημασία τῶν ὀνείρων ἀπὸ θεολογικῆς πλευρᾶς;

Ἀπάντηση: Στὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ κανεὶς νὰ βρὴ στοιχεῖα ὅτι μερικὰ ἀπὸ τὰ ὄνειρα δείχνουν τὴν ὕπαρξη τῶν παθῶν (ἐγωϊσμοῦ, ὑπερηφάνειας, θυμοῦ κλπ.), ἀκόμη καὶ ἐνοχικῶν καταστάσεων. Ὑπάρχουν καὶ ἐλάχιστα ἀπὸ τὰ ὄνειρα ποῦ εἶναι θεϊκά, δηλαδὴ φανερώσεις τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ἐκεῖνο ποῦ τονίζουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ μὴ προσέχουμε τὰ ὄνειρα, οὔτε νὰ ἀσχολούμαστε μὲ ὀνειροπολήσεις, ἀλλὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωή, τὴν πραγματικότητα, νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὴν κοινωνικὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν μεταμόρφωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἐπίσης, νὰ χρησιμοποιοῦμε καλοὺς λογισμούς, ὅπως τὸ συνιστᾶ καὶ ἡ γνωσιακὴ ψυχολογία.

7. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς σχολιάζετε κάποιους ψιθύρους ποῦ ἀκούγονται κατὰ καιροὺς ὅτι ἐνδέχεται νὰ γίνετε ἢ Ἀρχιεπίσκοπος ἢ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἢ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς;

Ἀπάντηση: Δὲν θέλω νὰ ἀσχολοῦμαι μὲ «ψιθύρους» καὶ «ψιθυριστὰς» ποῦ συνήθως κινοῦνται στὸ σκοτάδι, ἀπρόσωπα, χρησιμοποιῶντας μάσκες καὶ «κουκοῦλες». Ἄλλωστε, αἰσθάνομαι ἀηδία νὰ διαψεύδω συνέχεια «σενάρια» ποὺ γίνονται ἀπὸ «κουκουλοφόρους». Ἦρθα στὴν Ναύπακτο γιὰ νὰ μείνω σὲ αὐτήν. Ἔπειτα, ἐσύ, Μᾶρκο, γνωρίζεις, ἀπὸ τότε ποὺ ἤμασταν συγκάτοικοι στὰ φοιτητικά μας χρόνια, ὅτι δὲν ταυτιζόμουν μὲ τὸ κατεστημένο, ἀλλὰ ἤμουν ἐλεύθερος ἄνθρωπος, ἐπιδίωκα πάντοτε τὸ γνήσιο, τὸ ἀληθινό, τὸ αὐθεντικό. Μὲ ἐνδιέφερε ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων, ἡ ἀλήθεια τῆς ζωῆς καὶ ἡ πληρότητα τῆς ὕπαρξης καὶ ὄχι οἱ εὐκαιριακὲς ἀπολαύσεις.–

Ἐρώτηση 1η: Στὴν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας ζητήσατε νὰ συσταθῇ Ἐπιτροπὴ ποὺ θὰ μελετήση τὶς σχέσεις Κράτους καὶ Ἐκκλησίας. Ἡ πρότασή σας δὲν ἔγινε δεκτή. Πιστεύετε πῶς τὸ ζήτημα χωρισμοῦ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας θὰ ἐπανέλθη;

Ἀπάντηση: Λαμβάνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγικὴ ὁμιλία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, ἐπανέφερα καὶ πάλι τὴν παλαιότερη πρότασή μου γιὰ συγκρότηση μιᾶς Ἐπιτροπῆς ποὺ θὰ μελετήση τὴν ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ "Ἐκκλησίας καὶ Κράτους", ὥστε νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε τὶς σωστὲς λύσεις, ἐὰν καὶ ὅταν θὰ τεθῇ ἐπισήμως τὸ θέμα αὐτὸ ἀπὸ τὴν Πολιτεία. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ τονίσω καὶ πάλι ὅτι δὲν ὁμιλῶ γιὰ χωρισμὸ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας, ἀλλὰ γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὀρθότερη ἔκφραση στὴν περίπτωση αὐτή.

Στὴν πρότασή μου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔδωσε ἱκανοποιητικὲς ἐξηγήσεις, ὅτι δηλαδὴ δὲν μποροῦσε νὰ συζητηθῇ τὸ θέμα αὐτὸ στὴν ἔκτακτη αὐτὴ σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία ἔκτακτη ὅπως προβλέπεται ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, συζητᾶ τὰ θέματα τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως. Ἐπίσης εἶπε ὅτι τὸ θέμα μελετᾶται μὲ ὑπευθυνότητα καί, ὅταν θὰ τεθῇ κατὰ τὸν οἱονδήποτε τρόπο, θὰ δοθοῦν ἀπὸ πλευρᾶς Ἱερὰς Συνόδου οἱ δέουσες ἀπαντήσεις. Ὑπάρχει δὲ καὶ σχετικὴ παλαιότερη πεῖρα ἀπὸ συζητήσεις ποὺ ἔγιναν τὴν δεκαετία τοῦ '80.

Τελικά, τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἕνα ἁπλῶς ἐκκλησιαστικὸ θέμα, οὔτε θέμα ἁπλῶς ἐκσυγχρονισμοῦ τοῦ Κράτους, ἀλλὰ θέμα κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικὸ καὶ ἐθνικό. Ὑπάρχουν πολλὲς παράμετροι ποὺ πρέπει νὰ συζητηθοῦν, ὅπως ἡ κοινωνικὴ ἀναταραχή, ἡ πολιτιστικὴ ἰδιομορφία, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης, ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν κοινοτήτων κλπ.

Πάντως ἔχω ἕναν προβληματισμὸ ποὺ ἔχει δύο σκέλη. Τὸ ἕνα ὅτι ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα γίνεται λόγος γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, σὲ ἄλλες χῶρες, ὅπως τὴν Ρωσία, τὴν ὁποία πρόσφατα ἐπισκέφθηκα καὶ συζήτησα τὸ θέμα σὲ Διεθνὲς Συνέδριο, ὅπου καὶ ἐγὼ ἤμουν εἰσηγητής, τὸ Κράτος προσπαθεῖ νὰ βρῇ τρόπο συνεργασίας μὲ τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων καὶ ἐπιστρέφει περιουσία στὴν Ἐκκλησία. Τὸ ἄλλο σκέλος ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀναμένουμε νέα ὄξυνση γιὰ νὰ ἀρχίσουμε πάλι τὴν συζήτηση γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας. Ἡ ὅλη συζήτηση πρέπει νὰ γίνη σὲ περίοδο νηφαλιότητας καὶ ἠρεμίας, ἀκόμη καὶ μὲ πρωτοβουλία τῆς Ἐκκλησίας.

Δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς ὁμοιάζουμε μὲ ἐπιβάτες ἑνὸς αὐτοκινήτου, ποὺ ξυπνοῦν ὅταν ὁ ὁδηγὸς ἀπὸ ἕνα κίνδυνο φρενάρει ἀπότομα καὶ στὴν συνέχεια πάλι κοιμοῦνται.

Ἐρώτηση 2η: Πρόσφατα κάποιοι πολιτικοὶ ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ τὰ δημόσια κτίρια καθὼς καὶ νὰ διακοπῆ ἡ μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν ἀπὸ τὸ Δημόσιο. Πιστεύετε πῶς κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ ἐφαρμοσθῇ; Θὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἕτοιμη νὰ ἀντιμετωπίση ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς μερικὲς δηλώσεις πολιτικῶν γίνονται χάρη μιᾶς ἐσωτερικῆς κατανάλωσης ἢ φανερώνουν μιὰ ἄγνοια τῶν πραγμάτων.

Τὸ θέμα τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἔχει πολλὲς πλευρές. Πρέπει νὰ διευκρινισθῇ ἀκόμη περισσότερο ἡ διακριτότητα τῶν ρόλων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης καὶ κυρίως θὰ πρέπη νὰ ἐντοπισθῇ ὅτι ἡ νομοθεσία δὲν πρέπει νὰ εἰσέρχεται καὶ νὰ καθορίζη τὴν ἐσωτερικὴ πνευματικὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλες πλευρὲς εἶναι ὁ πολιτιστικὸς τομέας ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλοιωθῇ μὲ τὸν χωρισμό, ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ παραβιασθῇ, ἡ μισθοδοσία τοῦ Κλήρου ποὺ διέπεται ἀπὸ σχετικὲς δεσμευτικὲς γιὰ τὸ Κράτος συμβάσεις καὶ τὸ Κράτος ἔχει ὑποχρέωση νὰ τὶς τηρήση, τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιθυμία τῶν γονέων τῶν παιδιῶν, ὅπως γίνεται σὲ ὅλα τὰ Εὐρωπαϊκὰ Κράτη κλπ.

Ἡ ἀφαίρεση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τοὺς δημόσιους χώρους δὲν εἶναι τελικὰ προσβολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ προσβολὴ τοῦ θρησκεύοντος λαοῦ καὶ τοῦ ἰδιαίτερου πολιτισμοῦ. Ἐπίσης ἡ ἐνδεχόμενη διακοπὴ μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου, ὅπως καὶ ἡ τροποποίηση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, ἢ ἡ ἐνδεχόμενη κατάργησή του θὰ δημιουργήσουν κοινωνικὰ προβλήματα καὶ ἐνδεχομένως θὰ αὐξήσουν ἀκόμη περισσότερο τὴν ἐκμετάλλευση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος τοῦ λαοῦ.

Τελικά, νομίζω ὅτι δὲν εἶναι τόσο πρόβλημα τὸ ἐὰν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕτοιμη νὰ ἀνταποκριθῇ σὲ τέτοιες ἀλλαγές, ἂν καὶ πρέπει νὰ προετοιμασθῆ, ἀλλὰ τὸ ἐὰν εἶναι ἕτοιμη ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη τὴν εὐθύνη καὶ τὸ κόστος τῶν κοινωνικῶν, πολιτικῶν, πολιτιστικῶν καὶ ἐθνικῶν προβλημάτων ποὺ θὰ ἐμφανισθοῦν. Γι' αὐτὸ καὶ χρειάζεται μιὰ στενὴ συνεργασία μεταξὺ Ἱερὰς Συνόδου καὶ Πολιτείας γιὰ ἐπίλυση μερικῶν θεμάτων ποὺ θὰ γίνεται μὲ ὑπευθυνότητα, εἰλικρίνεια καὶ γνώση τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Πάντως πιστεύω ὅτι ἐκεῖνο ποὺ πρέπει πρωτίστως νὰ γίνη εἶναι ὅτι οἱ Κληρικοὶ στὰ κηρύγματά μας καὶ στὶς συναναστροφές μας δὲν πρέπει νὰ πολιτικολογοῦμε, ἢ νὰ ἀναμειγνυόμαστε στὶς κομματικὲς διαμάχες, ἀλλὰ νὰ ἀσχολούμαστε μὲ τὴν ὀρθόδοξη κατήχηση καὶ τὴν ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν ἀνθρώπων ποὺ συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία. Τότε νομίζω ὅτι δὲν θὰ γίνεται λόγος γιὰ τὸν λεγόμενο χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας.

Ἐρώτηση 3η: Θεωρεῖτε πῶς ἡ Ἐκκλησία ἔχει πετύχει τὴν κάθαρση στοὺς κόλπους της, ὅπως εἶχε ὑποσχεθῇ ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος;

Ἀπάντηση: Τὰ περιστατικὰ ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας ἀντιμετωπίσθηκαν ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, σύμφωνα μὲ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες καὶ τοὺς νόμους τῆς Πολιτείας.

Γενικά, ἡ λεγομένη κάθαρση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, γι' αὐτὸ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ τὸ ἐὰν ἔχη περατωθῇ ἢ ἔχη ἐπιτευχθῇ ἡ κάθαρση. Τίποτε δὲν εἶναι στατικὸ καὶ μηχανικό. Ἡ λεγομένη κάθαρση εἶναι μιὰ συνεχὴς διαδικασία ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν εὐθύνη ποὺ αἰσθάνεται κανεὶς μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ γίνεται μὲ ἀγάπη καὶ φιλανθρωπία. Ἡ τελεία καθαρότητα τῆς κοινωνίας - τὸ "ἀψεγάδιαστο", καὶ ἡ τελειομανία εἶναι ἐκφράσεις μιᾶς σχιζοφρενοὺς ζωῆς.

Πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι τὸ σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Συνοδικό, καθὼς ἐπίσης ὅτι κάθε Ἱερὰ Μητρόπολη εἶναι μία αὐτόνομη ἐκκλησιαστικὴ ἐπαρχία καὶ γι' αὐτὸ δὲν εὐθύνεται γιὰ ὅλα τὰ θέματα οὔτε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, οὔτε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Δὲν ὑπάρχει μιὰ ἀντιστοιχία μεταξὺ τοῦ τρόπου ποὺ διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸν τρόπο ποὺ διοικεῖται ἡ Πολιτεία.

Ἔπειτα, οἱ διάφορες ἀλλαγὲς καὶ διορθώσεις μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὅπως καὶ στὴν κοινωνία καὶ τὴν Πολιτεία, γίνονται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς καὶ στὴν προοπτικὴ τῆς φιλανθρωπίας. Δὲν μποροῦμε ἐν ὀνόματι μιᾶς ἰδέας νὰ "σκοτώνουμε" τοὺς ἀνθρώπους. Πολλὰ ἐγκλήματα μέσα στὴν ἱστορία, πολλὲς ἐθνοκαθάρσεις καὶ κοινωνικὲς ἐκκαθαρίσεις ἔγιναν ἐν ὀνόματι μιᾶς ἀφηρημένης καὶ ἀπρόσωπης ἰδέας. Οἱ βίαιες καὶ ἐπιπόλαιες ἐνέργειες, ὄχι μόνον δὲν διορθώνουν τὰ λάθη, ἀλλὰ τὰ περιπλέκουν ἀκόμη περισσότερο. Δὲν εἶναι δυνατὸν μὲ κοσμικοὺς τρόπους καὶ ἀνθρωποκεντρικὲς ἐνέργειες, μὲ ἀπρόσωπες ἰδεολογίες νὰ ἐπιλύωνται σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.–

1. Ἐρώτηση: Πρέπει, κατὰ τὴν γνώμη σας, νὰ ἁπλοποιηθῇ τὸ ράσο ἢ καὶ νὰ καταργηθῇ ἀκόμη γιὰ νὰ διευκολυνθοῦν κυρίως οἱ ἔγγαμοι Κληρικοὶ στὴν ζωή τους ἐκτὸς Ἐκκλησίας (μᾶλλον ἐκτὸς Ναοῦ);

Τὸ ράσο εἶναι τὸ ἔνδυμα τοῦ Ὀρθοδόξου Κληρικοῦ, ποῦ διαμορφώθηκε ἀπὸ τὴν Παράδοση, καὶ εἶναι διακριτικὸ γνώρισμά του. Ἔχει μιὰ ἱστορία, συνδεμένη μὲ θυσίες, ἀγῶνες, δάκρυα καὶ αἵματα. Ὅπως ξέρετε, πολλὰ λειτουργήματα στὴν κοινωνία ἔχουν κάποια διακριτικὴ ἐνδυμασία, ὅπως οἱ ἰατροί, οἱ νοσοκόμοι, οἱ φαρμακοποιοὶ κλπ. Στοὺς Κληρικοὺς τὸ ράσο θυμίζει ὅτι εἶναι πνευματικοὶ ἰατροὶ καὶ ὄχι ἁπλῶς κοινωνικοὶ λειτουργοί. Ἡ ζωὴ τοῦ Κληρικοῦ εἶναι θυσιαστική, εἶναι μιὰ διαρκὴς προσφορὰ καὶ ἀπαιτεῖ τὸ νὰ βγαίνη κανεὶς ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ προσφέρεται στὸν ἄλλον. Αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸν ἀγῶνα, τὴν θυσία, τὴν ὑπομονὴ στὶς συκοφαντίες καὶ στὴν κριτικὴ τῶν ἀνθρώπων. Τελικὰ πιστεύω ὅτι δὲν εἶναι τὸ ράσο ἐκεῖνο ποῦ δυσκολεύει τοὺς Κληρικοὺς στὸ ἔργο τους, ἀλλὰ ἡ ὑψηλὴ ἀποστολὴ τῆς Ἱερωσύνης. Τὸ νὰ φορᾶ κανεὶς τὸ ράσο εἶναι ἡ μικρότερη θυσία ποῦ μπορεῖ νὰ κάνη.

Ὑπάρχουν νέοι ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι τὸ ράσο τοὺς ἐμποδίζει νὰ γίνουν Κληρικοί. Δὲν νομίζω ὅτι αὐτὸ εἶναι τὸ πρόβλημά τους. Στὴν πράξη ἔχουν ἀντίρρηση στὴν θυσιαστικὴ καὶ ἀσκητικὴ ζωὴ τῆς Ἱερωσύνης, σὲ αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἱερωσύνη. Στὶς ἄλλες Χριστιανικὲς Ὁμολογίες ἔχει ἀποβληθῇ τὸ ράσο ἐκτὸς τοὺς Ἱεροῦ Ναοῦ, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δὲν ὑπάρχουν κλήσεις γιὰ νὰ ἀναλάβουν τὴν ποιμαντικὴ διακονία τῶν ἀνθρώπων. Βέβαια σὲ μερικὰ σημεῖα καὶ στὴν χώρα μας μερικοὶ Κληρικοὶ ἔχουν ἁπλοποιήσει τὴν ἐνδυμασία τους, ὅταν ἐξέρχωνται ἀπὸ τὸν Ναό, καὶ ἴσως κάτι πρέπει νὰ γίνη πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή, ἀλλὰ νομίζω ὅτι δὲν πρέπει οἱ Κληρικοὶ νὰ ἀποβάλουν τὸ ράσο, γιατί δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ βασικὸ πρόβλημά τους σήμερα. Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση καὶ ἡ ἀνικανότητα τῶν ἀνθρώπων νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ θυσιάζωνται γιὰ τοὺς ἄλλους.

2. Ἐρώτηση: Εἶναι ἕτοιμη ἡ Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ ἡ κοινωνία, νὰ δεχθῇ μιὰ τέτοια ἀλλαγή;

Ἡ Ἐκκλησία κινεῖται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς σὲ ἀλλαγές, ὅπως γίνεται καὶ σὲ κάθε πολιτισμό, γιὰ νὰ μὴν ἀποβάλλεται συγχρόνως καὶ τὸ βαθύτερο τῆς Παραδόσεώς της. Κάθε ἀλλαγὴ πρέπει νὰ γίνεται μὲ προσοχή, γιὰ νὰ διασφαλίζεται ἡ οὐσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ μεταβάλλεται εὔκολα σὲ κάθε ἐπικαιρότητα, γιατί ἐνεδρεύει ὁ κίνδυνος τῆς ἀλλοτρίωσης. Ἔχει παρατηρηθῇ ὅτι οἱ Προτεστάντες θέλησαν νὰ ἀποβάλουν μερικὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῆς παραδόσεώς τους καὶ μαζὶ μὲ αὐτὰ ἀπέβαλαν καὶ τὴν ἴδια τὴν Παράδοση, ὅπως ἡ μητέρα ποῦ μετὰ τὸ πλύσιμο τοῦ βρέφους πετάει τὸ ἀκάθαρτο νερό, ἀλλὰ εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ πετάξη καὶ τὸ ἴδιο τὸ βρέφος. Ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις ποῦ ἔχω κάνει στὴν Ἀμερικὴ ἔχω δὴ ὅτι νέοι Κληρικοί, ποῦ τελειώνουν Θεολογικὲς Σχολὲς καὶ μαθαίνουν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀγαποῦν τὸ ράσο καὶ κυκλοφοροῦν ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ ἐνδεδυμένοι μὲ αὐτό, γιατί θέλουν νὰ ζήσουν τόσο τὴν Παραδόση, ὅσο καὶ αὐτὸ ποῦ τὴν ἐκπροσωπεῖ καὶ διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸν Προτεσταντισμὸ καὶ τὸν Καθολικισμό. Νομίζω δὲ ὅτι καὶ ἡ κοινωνία δὲν εἶναι ἕτοιμη νὰ δεχθῇ τὴν ἀποβολὴ τοῦ ράσου ἀπὸ τοὺς Κληρικούς. Ὑπάρχουν μερικοὶ ποῦ θέλουν τὸν Ἱερέα χωρὶς ράσο, ἀλλὰ οἱ περισσότεροι θέλουν τοὺς Κληρικοὺς νὰ σέβωνται τὴν Παράδοση, νὰ ἐκφράζουν αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωποῦν καὶ νὰ εἶναι εἰλικρινεῖς στὴν ἀποστολή τους.–

Στήν δημοσιογράφο Μαρία Μπραουδάκη, γιά τό ἔνθετο «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ & ΕΛΛΑΔΑ» τῆς Ἐφημερίδας «ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ». Δημοσιεύθηκε τήν 25η Ὀκτωβρίου 2014.

*

Δημοσιογράφος: Παραμονές ἄλλης μιᾶς ἐπετείου τῆς 28ης Ὀκτωβρίου… Ποιά νομίζετε πῶς εἶναι τά «ΟΧΙ» πού καλεῖται νά πεῖ σήμερα ἡ χώρα;
Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Δέν πρέπει ἁπλῶς νά ἀντιδροῦμε ἀρνητικά, ἀλλά κυρίως θετικά. Ἔτσι, σήμερα ὅλοι οἱ Ἕλληνες πρέπει νά λέμε ΟΧΙ ἐναντίον τοῦ κακοῦ μας ἑαυτοῦ, πού ἐπιδιώκουμε τήν χρησιμοθηρία, τήν ἰδιοτέλεια καί τήν εὐδαιμονία καί νά λέμε ΝΑΙ στήν πρόοδο, τήν ἀνάπτυξη, τήν νοηματοδότηση τοῦ βίου μας. Πρέπει νά καταλάβουμε ὅτι δέν μᾶς φταῖνε πάντα οἱ ξένοι –οἱ ὁποῖοι ἐργάζονται γιά τό συμφέρον τους– ἀλλά εὐθυνόμαστε κι ἐμεῖς σέ πολλά. Δέν πρέπει νά βλέπουμε τούς ἄλλους ὡς ἀπειλή τῆς ὕπαρξής μας καί τῆς χώρας μας, γιατί μιά τέτοια νοοτροπία δείχνει ὑπαρξιακή ἀνεπάρκεια καί ἐγκυμονεῖ κινδύνους.

Δημ.: Ὑπάρχει κάτι πού σᾶς "φοβίζει" περισσότερο στήν διαδρομή γιά τήν διενέργεια τῆς Μεγάλης Πανορθόδοξης Συνόδου τοῦ 2016, στήν Κωνσταντινούπολη;
Ν.Ι.: Δέν πρόκειται γιά φόβο, ἀλλά γιά προβληματισμό ἀπό γεγονότα πού διασποῦν τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνο πού μέ προβληματίζει ὅσο προχωροῦμε πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκλησιῶν, ἡ ὁποία προσδιορίζεται «ἐκτός ἀπροόπτου» νά γίνη τήν Πεντηκοστή τοῦ 2016, εἶναι οἱ ὁμάδες μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν, ὅτι παρατηροῦνται δύο κέντρα, ἡ Κωνσταντινούπολη καί ἡ Ρωσία, πέριξ τῶν ὁποίων συνασπίζονται οἱ ἄλλες Ἐκκλησίες. Αὐτό εἶναι ἕνα πρόβλημα, πού δυστυχῶς –καί μακάρι νά διαψευσθῶ– προέρχεται ἀπό πολιτικές σκοπιμότητες, ἐπηρεάζονται ἀπό γεωπολιτικές ἐπιδιώξεις. Ἐλπίζω νά ἐπικρατήση νηφαλιότητα καί ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο εἶναι πρωτόθρονο καί ἔχει σαφέστατο συντονιστικό ρόλο καί ἀποτελεῖ τό κέντρο ἑνότητας ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, γι' αὐτό ἀπαιτεῖται σεβασμός σέ αὐτό τόν θεσμό.

Δημ.: Ποιά ἡ θέση καί ὁ ρόλος τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας σέ μιά τόσο σημαντική Ὀρθόδοξη Σύναξη;
Ν.Ι.: Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μπορεῖ νά εἶναι καθοριστικός στήν προετοιμασία τῆς Συνόδου. Εἶναι πανθομολογούμενο ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος διαθέτει ἰσχυρό θεολογικό δυναμικό, εὐπαίδευτους Μητροπολίτες καί καθηγητές, μέ ἐπιστημονική γνώση τῶν θεμάτων καί ἐπάρκεια θεολογική. Τά καλύτερα στελέχη τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν ἔχουν σπουδάσει στήν Ἑλλάδα καί πρέπει νά χρωστοῦν εὐγνωμοσύνη σέ αὐτήν. Ἔτσι, οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας μας μπορεῖ νά βοηθήσουν στήν ἀρίστη κατάρτιση τῶν κειμένων, ἀλλα καί ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας μας, πού θά τά ἐπεξεργασθῆ, μπορεῖ νά βοηθήση γιά τήν ἀρτιότερη ἐμφάνισή τους.

Δημ.: Βρίσκεται ὅτι θά ὑπῆρχε …κάτι παραπάνω, σέ παρουσία ἤ δράση πού θά μποροῦσε νά ἀναλάβη ἡ Ἑλλαδική Ἐκκλησία σ΄ αὐτήν τήν κρίσιμη περίοδο γιά τήν χώρα;
Ν.Ι.: Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἁπλῶς μιά φιλανθρωπική ὀργάνωση πού βοηθᾶ στήν κοινωνική καί οἰκονομική κρίση. Βεβαίως, τό κάνει αὐτό, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται καί ἀπό ψυχή καί ἀπό σῶμα, ὁπότε ἔχει καί ὑλικές ἀνάγκες, τίς ὁποῖες δέν μποροῦμε νά παραβλέψουμε. Ἀλλά τό κύριο ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά δίνη νόημα στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, νά ἱκανοποιῆ τίς ψυχικές τους ἀνάγκες. Μέ αὐτόν τόν τρόπο προσφέρει πίστη, ἐλπίδα, ἀγάπη, ἐλευθερία, εἰρήνη κλπ. καί ἀπαρτίζει τήν ἑνότητα τοῦ Ἔθνους. Ἐπίσης θεωρῶ πολύ σοβαρό τό ὅτι αὐτήν τήν κρίσιμη περίοδο ὑπάρχει ἠρεμία καί ἑνότητα μέσα στήν Ἐκκλησία, λόγῳ τῆς ἠρεμίας καί τῆς νηφαλιότητος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου. Ἀκόμη θεωρῶ σημαντικό τό ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μέ τήν χαρισματική προσωπικότητά του ἥλκυσε τόν σεβασμό ὅλων τῶν πολιτικῶν ἀρχηγῶν καί εἶναι τό ἑνοποιητικό στοιχεῖο μεταξύ τους. Αὐτό θά τό σημειώση ὁ ἱστορικός τοῦ μέλλοντος.

Δημ.: Ἡ ἀγαστή συνεργασία μεταξύ Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας καί Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἶναι ἀνάγκη, εἶναι ὑποχρέωση ἢ εἶναι ἁπλῶς φυσικό ἐπακόλουθο;
Ν.Ι.: Ὅλα αὐτά πού λέτε προσδιορίζουν τήν ἐνότητα μεταξύ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἡ βάση εἶναι τά καταστατικά κείμενα μέ τά ὁποῖα ἔχει λόγο ὕπαρξης ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἐννοῶ τόν Συνοδικό Τόμο τοῦ 1850, μέ τόν ὁποῖον δόθηκε ἡ αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, καί τήν Πατριαρχική Πράξη τοῦ1928, μέ τήν ὁποία δόθηκαν οἱ Μητροπόλεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐν Ἑλλάδι στήν Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος γιά νά τίς διοικῆ. Ὅμως πάνω ἀπό τήν ὑποχρέωση καί τό φυσικό ἐπακόλουθο εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρχη ἑνότητα μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν γιά πολλούς ἐκκλησιαστικούς καί ἐθνικούς λόγους. Αὐτή ἡ ἑνότητα πρέπει νά ὑπάρχη, γιατί ἡ ἱστορία ἔχει ἀποδείξει ὅτι οἱ ἐκκλησιαστικές κρίσεις προηγοῦνται τῶν ἐθνικῶν κρίσεων, ὅπως ἔγινε τήν δεκαετία τοῦ '70 στήν Κύπρο. Ἀπό τήν ἱστορία πρέπει νά διδασκόμαστε.

Δημ.: Ἐξ ἀφορμῆς καί τῆς προσωπικῆς σας γνωριμίας μέ τόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας, ποιά εἶναι νομίζετε ἡ ὤθηση ποῦ θά δώση ἡ Ποιμαντορία του στό παλαίφατο Πατριαρχεῖο;
Ν.Ι.: Γνωρίζω τόν σημερινό Πατριάρχη Ἀντιοχείας κ. Ἰωάννη ἀπό τήν δεκαετία τοῦ '80, πού πήγαινα νά διδάξω γιά τρία χρόνια στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή τοῦ Λιβάνου καί ἐκεῖνος τότε ἦταν Κοσμήτωρ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς. Τότε στόν Λίβανο γινόταν ἐμφύλιος πόλεμος. Συνδεθήκαμε πολύ στενά, γίναμε φίλοι καί τόν ἐκτιμῶ γιά τά χαρίσματα πού διαθέτει. Βέβαια, ἔγινε Πατριάρχης Ἀντιοχείας σέ μιά δύσκολη περίοδο, ἀλλά νομίζω μέ τήν νηφαλιότητα πού διαθέτει, τήν θεολογική καί ποιμαντική του παιδεία, τήν ἀγάπη πού τοῦ ἔχει ὁ λαός θά καταφέρη νά γίνη ἑνοποιητικό στοιχεῖο στήν φλεγόμενη καί ταρασσόμενη αὐτή περιοχή. Ἐγώ τόν ἀγαπῶ καί προσεύχομαι καθημερινά, γιατί ἡ ζωή του εἶναι ὄντως μαρτυρική.

Δημ.: Σέ ποιά ἐπίπεδα θά μποροῦσαν νά συνεργαστοῦν Ἑλλαδική Ἐκκλησία καί Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας;
Ν.Ι.: Ὑπάρχουν πολλά ἐπίπεδα συνεργασίας. Πρῶτα στόν ἐκπαιδευτικό τομέα, γιατί τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας λειτουργεῖ στόν Λίβανο ὄχι μόνον Θεολογική Σχολή, ἀλλά ὁλόκληρο Πανεπιστήμιο. Ἔπειτα, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος θά μποροῦσε νά βοηθήση στήν ἀποκατάσταση τῶν ζημιῶν πού γίνονται ἐκεῖ λόγῳ τοῦ πολέμου. Ἀκόμη θά μποροῦσε νά παρέμβη στούς διεθνεῖς καί εὐρωπαϊκούς ὀργανισμούς γιά τήν προστασία τῶν Χριστιανῶν καί ἰδίως τῶν Ρούμ Ὄρτοντοξ (Ρωμηῶν Ὀρθοδόξων) πού περνοῦν περίοδο διωγμοῦ, ἐφάμιλλο μέ παλαιούς διωγμούς κατά τῶν Χριστιανῶν. Καί πάνω ἀπό ὅλα, τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας, κυρίως ὁ Πατριάρχης καί οἱ Κληρικοί θέλουν τήν ἀγάπη μας, τήν στήριξή μας, τήν προσευχή μας, πρέπει νά αἰσθανθοῦν ὅτι δίπλα τους ἔχουν ἀδελφούς πού τούς ἀγαποῦν.

Δημ.: Ἀρνηθήκατε πρόσφατα τήν μετάθεση στήν Μητρόπολη Ἰωαννίνων καί μαζί τήν δυνατότητα νά βρεθῆτε ταγός στήν γενέτειρά σας. Ποιός εἶναι ὁ βασικότερος λόγος τῆς ἀπόφασης νά συνεχίσετε νά διαποιμαίνετε στήν Μητρόπολή σας;
Ν.Ι.: Αὐτή εἶναι προσωπική μου ἐπιλογή καί πεποίθηση καί δέν ἔχει σχέση μόνον μέ τά Ἰωάννινα, ἀλλά γενικά μέ τήν μετάθεση, ἀφοῦ ἀρνήθηκα στό παρελθόν πολλές προτάσεις γιά μετάθεσή μου σέ μεγάλες Μητροπόλεις. Θεωρῶ ὅτι ὁ Μητροπολίτης δέν εἶναι δημόσιος ὑπάλληλος γιά νά μετατίθεται, ἀλλά πνευματικός Πατέρας, πού συνδέεται στενά μέ τούς Χριστιανούς του, πού εἶναι πνευματικά του παιδιά. Προσωπικά δέν μέ ἑλκύουν οὔτε τά χρήματα οὔτε ἡ δόξα οὔτε κάτι ἄλλο ἐνδοκόσμιο. Αἰσθάνομαι πληρότητα σέ αὐτό πού κάνω, δέν μοῦ λείπει κάτι, ἄν καί δέν διαθέτω τίποτε ὑλικό, ἀλλά μέ γεμίζει ἡ Ἀρχιερωσύνη, τό ποιμαντικό καί συγγραφικό μου ἔργο. Μέ ἐντυπωσιάζει ὅτι ἀπό τά 90 περίπου βιβλία πού ἔγραψα στήν ἑλληνική γλώσσα, περίπου τά 70 ἀπό αὐτά μεταφράσθηκαν σέ 24 γλῶσσες. Αὐτό μέ συγκινεῖ ἰδιαίτερα, γιατί φαίνεται ὅτι μεταφέρουν κάποιο πανανθρώπινο καί παγκόσμιο μήνυμα, καί μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐπικοινωνῶ μέ ἑκατομμύρια ἀνθρώπους πού ζοῦν σέ ὅλο τόν κόσμο.

Συνέντευξη Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Δόθηκε στήν δημοσιογράφο Μαρία Καραδημήτρη-Στεφανίδου καί δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Σφήνα», τήν Παρασκευή 12-3-2010

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τί γνώμη έχετε γιά τήν κατάργηση τού μαθήματος τών Θρησκευτικών από τά Σχολεία καί τήν κατάργηση τής πρωϊνής προσευχής;

Απάντηση: Ούτε τό μάθημα τών Θρησκευτικών ούτε η προσευχή πρέπει νά καταργηθούν από τά Σχολεία. Καί αυτό όχι μόνον διότι δέν τό επιτρέπουν τό Σύνταγμα καί οι ισχύοντες νόμοι, πού καθορίζουν ότι η παιδεία «έχει σκοπό τήν ηθική, πνευματική, επαγγελματική καί φυσική αγωγή τών Ελλήνων, τήν ανάπτυξη τής εθνικής καί θρησκευτικής συνειδήσεως καί τής διάπλασής τους σέ ελεύθερους καί υπεύθυνους πολίτες» (16 Συντ.), αλλά καί διότι άν η υπεύθυνη Πολιτεία δέν ενδιαφέρεται γιά τό «θρησκευτικό συναίσθημα», τό οποίο υπάρχει στά παιδιά, τότε θά βρεθούν νά τό εκμεταλλευθούν άλλοι, μέ αποτέλεσμα νά εισχωρήσουν άλλες «καταστροφικές λατρείες» διαφόρων σεκτών, μέ απρόβλεπτα αποτελέσματα. Γι' αυτό καί η υπεύθυνη Πολιτεία πρέπει νά δή τό θέμα αυτό μέ σοβαρότητα.

Ερώτηση: Τί γνώμη έχετε γιά τήν κατάργηση τού όρκου; Βαδίζουμε σέ κράτος αθεΐας ή πολυπολιτισμικότητας;

Απάντηση: Ο Χριστός συνιστά κατηγορηματικά: «μή ομόσαι όλως». Οι Χριστιανοί δέν πρέπει νά ορκίζωνται καί νά παραβαίνουν τήν εντολή τού Χριστού, ούτε νά εξαναγκάζουν άλλους νά τά κάνουν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι γιά νά καλλιεργηθή η εντιμότητα, η σοβαρότητα καί η ειλικρίνεια. Σ' αυτό μπορεί νά βοηθήση η πίστη στόν Θεό.

Στό ερώτημα «κράτος αθεΐας ή πολυπολιτισμικότητας» κλίνω πρός τό δεύτερο, άν καί δέν μέ εκφράζουν οι διαζευκτικές ερωτήσεις, πού τελικά τίς περισσότερες φορές είναι ψευδοδιλήμματα. Κάθε Κράτος έχει τόν ιδιαίτερο πολιτισμικό τρόπο ζωής καί η σχέση τού κάθε Κράτους μέ τίς θρησκευτικές κοινότητες ρυθμίζονται ανάλογα μέ τήν παράδοση τού τόπου, όπως τό προβλέπει καί η Συνθήκη τής Λισαβώνας.

Ερώτηση: Είστε υπέρ τής ελληνικής ιθαγένειας στούς μετανάστες;

Απάντηση: Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος έχει αποφασίσει γιά τό θέμα, ότι αυτό είναι αρμοδιότητα τής Πολιτείας, η οποία όμως θά πρέπει νά λάβη τά απαραίτητα μέτρα καί νά καθορίση τίς δέουσες προϋποθέσεις τηρώντας τήν ευρωπαϊκή νομοθεσία καί προσπαθώντας νά μήν αλλοιωθή η κοινωνική καί πολιτισμική συνοχή. Η Πολιτεία πρέπει νά εκπολιτίζη τούς ανθρώπους καί η Εκκλησία νά τούς εκκλησιοποιή.

Ερώτηση: Πώς μπορεί, κατά τήν γνώμη Σας, νά λυθή τό πρόβλημα τής λαθρομετανάστευσης;

Απάντηση: Δέν έχω ιδιαίτερες γνώσεις στό θέμα αυτό. Πρέπει νά δίνουμε προτεραιότητα στούς ειδικούς. Εκείνο πού γνωρίζω είναι ότι η Πολιτεία πρέπει νά κινηθή μεταξύ τών γενικών αρχών διατήρησης τής κοινωνικής συνοχής καί τής ευαισθησίας στόν ανθρώπινο πόνο. Αυτό είναι μιά σχοινοβασία. Από τήν επικαιρότητα παρατηρώ ότι τελικά οι λαθρομετανάστες είναι θύματα διαφόρων επιτηδείων, καθώς επίσης είναι πονεμένες υπάρξεις.

Ερώτηση: Ποιά είναι η γνώμη Σας γιά τόν χωρισμό Εκκλησίας-Κράτους;

Απάντηση: Η φράση «χωρισμός Εκκλησίας καί Κράτους» δέν μέ εκφράζει καθόλου, γιατί κανένας οργανισμός καί κανένας άνθρωπος δέν μπορεί νά ζή χωρισμένος από τό Κράτος ή νά ζή ως κράτος εν κράτει.

Αυτό πού χαρακτηρίζεται ως χωρισμός ήδη υπάρχει, γιατί άλλο είναι τό έργο τής Πολιτείας καί άλλο τό έργο τής Εκκλησίας. Άν υπάρχουν μερικά σημεία τριβής, μπορούν νά καθορισθούν αρτιότερα μέ ψυχραιμία καί σοβαρότητα. Οπότε, δέν πρέπει νά κάνουμε λόγο γιά χωρισμό Εκκλησίας καί Πολιτείας, αλλά γιά σωστές σχέσεις μεταξύ εκκλησιαστικής καί πολιτικής διοίκησης γιά τό καλό τού πολίτη καί τής κοινωνίας.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι οι Διαθρησκειακοί Διάλογοι αποδίδουν; Καί τί έγινε μέχρι σήμερα;

Απάντηση: Έγιναν καί γίνονται πολλοί Διαθρησκειακοί Διάλογοι, αλλά τό μόνο καλό πού βγαίνει είναι ότι υπάρχει μιά γνωριμία μεταξύ τών θρησκευτικών ηγετών καί ενδεχομένως βελτιώνονται μερικά σημεία πού προκαλούν τριβές.

Θεωρώ όμως ότι οι Διαθρησκειακοί Διάλογοι δέν μπορούν νά είναι μέρος ενός πολιτικού σχεδιασμού, διότι σέ τέτοια περίπτωση οι θρησκείες θά παίζουν τά παιχνίδια τών πολιτικών, ούτε πρέπει νά εκκοσμικεύεται η ορθόδοξη πίστη μας καί νά καταλήγουμε σέ έναν συγκρητισμό πού είναι σκοπός τής «νέας εποχής», πού τά πάντα μαζοποιούνται καί πολτοποιούνται.

Ερώτηση: Μπορεί νά σωθή τό περιβάλλον καί πώς;

Απάντηση: Στήν Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύουμε ότι τό περιβάλλον αγρίεψε από τήν αμαρτία τών Πρωτοπλάστων καί «βιάζεται» από τήν απληστία τών ανθρώπων, ανακαινίζεται δέ καί αυτό μέ τήν επαναφορά τού ανθρώπου στήν προηγούμενη δόξα του.

Πιστεύω στήν αλλαγή τού περιβάλλοντος από τούς Αγίους, όπως δείχνουν τά συναξάρια, αφού οι Άγιοι συμφιλιώνονται μέ τό περιβάλλον. Δέν ελπίζω ότι θά τό βελτιώσουν οι πολιτικοί καί Παγκόσμιοι Οργανισμοί, αφού οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του είναι τά ισχυρότερα καί πλουσιότερα Κράτη, πού έχουν μεγάλα συμφέροντα, όπως φάνηκε καί πρόσφατα στήν Κοπεγχάγη.

Ερώτηση: Αυτές τίς μέρες γίνεται πολύς λόγος γιά τό "έκκλητο". Ποιά είναι η γνώμη Σας;

Απάντηση: Τό «έκκλητο», δηλαδή η έκκλητος προσφυγή στό Οικουμενικό Πατριαρχείο, είναι ένα από τά βασικά κανονικά δικαιώματα τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, γιά τά οποία η Εκκλησία τής Ελλάδος έχει δεσμεύσεις τίς οποίες πρέπει νά τηρή. Γενικά πρέπει νά σεβόμαστε απόλυτα τό Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Παράλληλα σέ όλα τά θέματα υφίσταται καί η κανονική αρχή τής «οικονομίας», δηλαδή επιείκειας. Οι Κανόνες προβλέπουν καί τήν ακρίβεια καί τήν οικονομία. Άλλωστε, η Εκκλησία προχωρεί περισσότερο μέ τήν οικονομία, παρά μέ τήν ακρίβεια, οι δέ Επίσκοποι κατά τόν Απόστολο Πέτρο είναι «καλοί οικονόμοι ποικίλης χάριτος Θεού» καί κατά τόν Μ. Βασίλειο είναι «οι οικονομούντες τάς Εκκλησίας τού Θεού». Ομολογούμε δέ ότι καί ο Θεός θά μάς κρίνη μέ τό έλεός Του καί τήν φιλανθρωπία Του.–

Δηλώσεις στήν δημοσιογράφο κ. Μαρία Παπαβλάχου γιά τό ψηφιακό περιοδικό ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ INFO (orthodoxia.info)

τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, βάσει τῶν ὁποίων ἡ Ἐκκλησία ἐπιλέγει ποιός θά μπῆ στό Ἁγιολόγιο;
Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχάς πρέπει νά ὁρισθῆ τό νόημα τῆς ἁγιότητος, τί σημαίνει ἅγιος, ἀπό πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως καί θεολογικῆς.
Ἅγιος δέν εἶναι ὁ καλός ἄνθρωπος ἤ ἔστω ὁ ἐνάρετος ἄνθρωπος, ἀλλά ἐκεῖνος πού ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία μέ τά Μυστήρια καί τήν εὐαγγελική ζωή, ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί αἰσθάνεται μέσα του τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἱερός Νικόλαος Καβάσιλας λέγει ὅτι ἅγιοι λέγονται «διά τόν Ἅγιον οὗ μετέχουσι».

Ἑπομένως, τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ἑνός Χριστιανοῦ γιά νά εἰσέλθη στό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι: νά εἶναι μέλος τῆς Ἐκκλησίας, νά διαθέτη ὀρθόδοξη πίστη, νά ἔχη ἐκκλησιαστικό φρόνημα, νά ἔχη ἀγάπη γιά τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους, νά εἶναι μάρτυρας ἤ νά διάγη ὁσιακό βίο καί νά γίνωνται θαύματα, δηλαδή ὁ Χριστός δι' αὐτοῦ νά ἐνεργῆ διάφορα σημεῖα.

Βεβαίως, ἡ φράση πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν εἶναι ἡ «ἁγιοποίηση» ἑνός ἀνθρώπου, ἀλλά ἡ ἁγιοκατάταξη ἑνός ἀνθρώπου, δηλαδή ἡ ἔνταξή του στό Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν «κατασκευάζει» ἁγίους, ἀλλά συγκαταλέγει στό Ἁγιολόγιο αὐτούς πού ἔχουν τά γνωρίσματα πού ἀνέφερα, οἱ ὁποῖοι συγχρόνως ἀναγνωρίζονται καί ἀπό τούς ἀνθρώπους πού τούς γνώρισαν ἤ δέχθηκαν θαυματουργικές ἐπεμβάσεις ἀπό αὐτούς. Προηγεῖται ἡ ἀποδοχή ἀπό τόν λαό καί ἀκολουθεῖ ἡ ἁγιοκατάταξη ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἡ συνείδηση τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ παίζει μεγάλο ρόλο στήν ἁγιοκατάταξη ἑνός Χριστιανοῦ.

2. Ἐρώτηση: Τά τελευταῖα χρόνια γίνονται πιό συχνά ἁγιοκατατάξεις, κατά τήν γνώμη σας; Ἄν ναί, ποῦ πιστεύετε ὅτι ὀφείλεται αὐτό;
Ἀπάντηση: Κάθε ἐποχή ἔχει τούς δικούς της ἁγίους. Σέ ὅλους τούς αἰῶνες τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν ἑκατομμύρια ἅγιοι. Γιά παράδειγμα, κατά τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ἀναδείχθηκαν ἑκατοντάδες μάρτυρες, πού λέγονται νεομάρτυρες, ὅπως καί σήμερα ὑπάρχουν νεομάρτυρες στήν Μέση Ἀνατολή.

Μέσα στήν Ἐκκλησία συναντᾶμε πολλούς ἀνθρώπους, Κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ὅλα τά γνωρίσματα πού σᾶς ἀνέφερα προηγουμένως, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία προχωρᾶ στήν ἁγιοκατάταξη μερικῶν χαρακτηριστικῶν προσώπων, χωρίς νά σημαίνη ὅτι δέν ὑπάρχουν ἄλλοι ἐξαγιασμένοι ἄνθρωποι. Ἑπομένως, ἡ ἁγιοκατάταξη μερικῶν ἁγίων τά τελευταῖα χρόνια δέν καλύπτει τό πλῆθος τῶν ἁγίων πού ὑπάρχουν.

Ἡ ἐποχή μας εἶναι δύσκολη ἀπό κάθε πλευρά, τά ΜΜΕ παρουσιάζουν συνήθως τήν ἐπικαιρότητα, ἀλλά ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὑπάρχουν πολλοί ἄνθρωποι πού μπορεῖ κανείς νά τούς χαρακτηρίση ὡς ἁγίους, οἱ ὁποῖοι συνήθως δέν ἐμφανίζονται. Αὐτό σημαίνει ὅτι παρά τά πολλά προβλήματα πού ὑπάρχουν σήμερα δέν πρέπει νά ἀπελπιζόμαστε.

Ἡ συνέντευξη πού δημοσιεύουμε παραχωρήθηκε ἀπό τόν Μητροπολίτη μας κ. Ἱερόθεο στήν ἐφημερίδα “Ἡ Ὀρθοδοξία στήν Ἑλλάδα καί τόν Κόσμο”

1η Ἐρώτηση: Ποιά ἡ σημασία τοῦ ἱεροῦ Δωδεκαημέρου γιά τούς Ὀρθοδόξους;

Ἀπάντηση: Κατ’ ἀρχάς σᾶς συγχαίρω γιατί ἀσχολεῖσθε μέ τέτοια θέματα, ξεφεύγοντας λίγο ἀπό τήν λεγομένη ἐπικαιρότητα, πού σέ πολλά σημεῖα εἶναι παραπλανητική. Ἀπαντώντας στό ἐρώτημά σας, θά ἤθελα νά πῶ ὅτι τό Δωδεκαήμερό των Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων δίνει στούς Ὀρθοδόξους τήν δυνατότητα νά προσεγγίσουν ὑπαρξιακά καί προσωπικά τίς τρεῖς μεγάλες Δεσποτικές ἑορτές, τήν Γέννηση, τήν Περιτομή καί τήν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, πού συνιστοῦν τό μυστήριο τῆς ἀναπλάσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Καί μάλιστα, αὐτή ἡ προσέγγιση γίνεται μέσα στόν λατρευτικό καί μυστηριακό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.


2η Ἐρώτηση: Ἡ ἐνσάρκωση τοῦ Θεανθρώπου ἀποτελεῖ μιά πρόκληση στόν κόσμο;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστός παρουσιάστηκε στήν ἱστορία ὡς ἡ μεγαλύτερη πρόκληση. Δέν ἀναφέρομαι μόνο στήν ἐπαναστατική διδασκαλία Του, ἀλλά στό γεγονός ὅτι ἤνωσε τό κτιστό μέ τό ἄκτιστο, τό θεῖο μέ τό ἀνθρώπινο. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέγει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι “τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον”. Δηλαδή, μετά τήν δημιουργία τοῦ κόσμου ὅλα τα πράγματα εἶναι ἐπαναλαμβανόμενα, ἐνῶ ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό μοναδικό νέο μέσα στήν ἱστορία. Καί σήμερα ὁ Θεάνθρωπος Χριστός εἶναι πρόκληση, ἀκριβῶς γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀρέσκεται στήν ἀνθρωποκεντρικότητα καί θά ἔλεγα στήν ἐκ-σάρκωση τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, ὅταν οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι ὑποβιβάζουν τόν Θεό στό ἀνθρώπινο, καί τόν ἄνθρωπο στό ὑπάνθρωπο καί κτηνῶδες, τό Θεανθρώπινο εἶναι πρόκληση γιά τήν ἀπόκτηση ὑψηλοῦ νοήματος ζωῆς, γιά τήν βίωση τῆς λεγομένης διαστατικῆς ὀντολογίας. Ἄλλωστε, ἐκεῖνο πού χρειάζεται ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δέν εἶναι ἁπλῶς “ἡ ψυχολογία τοῦ βάθους”, ἀλλά ἡ “ψυχολογία (καί θεολογία) τοῦ ὕψους”, ὅπως θά ἔλεγε ὁ Victor Frankl, δηλαδή χρειάζεται ὑψηλό νόημα ζωῆς.


3η Ἐρώτηση: Ἡ σημερινή εἰκόνα πού παρουσιάζει ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, εἰδικά τα δύο τελευταῖα χρόνια, μπορεῖ νά ἐπηρεάσει ἀρνητικά το ὀρθόδοξο Ποίμνιο, καί ἄν ναί, πῶς εἶναι δυνατόν νά διορθώσουν τήν εἰκόνα αὐτή;

Ἀπάντηση: Ἄν προσπαθήσουμε νά ἀπαντήσουμε σύμφωνα μέ τόν χωροχρόνο τοῦ Αἰνστάιν, κατά τόν ὁποῖο ἡ γνώση ἑνός ἀντικειμένου ἐξαρτᾶται ἀπό τήν θέση καί τήν κίνηση τοῦ παρατηρητῆ, τότε μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ εἰκόνα πού ἔχει κανείς γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προοπτική ἀπό τήν ὁποία τήν βλέπει καί ἀνάλογα μέ τήν δική του ὑπαρξιακή κίνηση. Ἄλλη εἰκόνα ἔχει γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐκεῖνος πού τήν βλέπει μέσα ἀπό τά ποικίλα Μ.Μ.Ε. καί ἄλλη εἰκόνα ἔχει κανείς μέσα ἀπό τήν προσωπική προσέγγιση στόν ἐσωτερικό της χῶρο, ὅπου γίνονται τεράστιες ἀλλαγές καί μεταμορφώσεις. Καί εἶναι γεγονός ὅτι ἄν τό ποίμνιο σταθῆ στίς ἐξωτερικές πληροφορίες, θά ἐπηρεασθῆ ἀρνητικά, ἐνῶ ἄν προσεγγίση στό μυστηριακό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας δέν θά προβληματισθῆ σοβαρά, γιατί θά μάθη ὅτι, παρά τίς προσωπικές ἀστοχίες καί ἀποτυχίες, ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι ἕνα ἀνθρώπινο σωματεῖο, εἶναι ἕνα πνευματικό θεραπευτήριο πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο, ἑπομένως εἶναι ὁ μοναδικός χῶρος ζωῆς.

Εἶναι γεγονός ὅτι τελευταία, καί λόγω τῆς μεγάλης πληροφόρησης, ἦρθαν στό φῶς τῆς δημοσιότητας διάφορα λεγόμενα ἐκκλησιαστικά σκάνδαλα. Ὅμως αὐτά τίς περισσότερες φορές αὐτονομοῦνται ἀπό τήν ὅλη ζωή τῆς Ἐκκλησίας, μεγεθύνονται ὑπερβολικά, καθώς ἐπίσης ἐξυπηρετοῦν διάφορα σχέδια ἀποπροσανατολισμοῦ τοῦ λαοῦ. Τελικά, πιστεύω ὅτι ἡ προσπάθεια μειώσεως τοῦ κύρους καί τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας, λόγω τῶν παθῶν μερικῶν μελῶν της, ὁμοιάζει μέ τήν προσπάθεια καταλύσεως τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτεύματος μιᾶς χώρας, λόγω του ὅτι ἐνδεχομένως μερικοί ἐκλεγμένοι ἀντιπρόσωποι τοῦ λαοῦ κλέβουν καί ἐκμεταλλεύονται τόν λαό. Μιά τέτοια ἀπολυτοποίηση, πιστεύω ὅτι εἶναι τό εὔκρατο κλίμα ἐπωάσεως δικτατορικῶν ἀντιλήψεων.

Αὐτό, βέβαια, δέν σημαίνει ὅτι ἀμνηστεύονται οἱ ἀρρωστημένες καταστάσεις μέσα στήν Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖες πρέπει νά θεραπεύωνται, μέ ὅλη τήν ζωή πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία.


4η Ἐρώτηση: Διαπιστώνουμε σήμερα ὅτι τό μεγαλύτερο ποσοστό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ εἶναι ἀκατήχητο. Πιστεύετε ὅτι ὁ λαός χρειάζεται μιά κατήχηση, ὥστε νά ἐπαναπροσδιορίσει τήν σχέση του μέ τόν πραγματικό σκοπό τῶν ἑορτῶν καί νά μήν ἀναλύεται μόνο φολκλορικά ἀπέναντί σε αὐτές;

Ἀπάντηση: Εἶναι γεγονός ὅτι τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ λαοῦ μας εἶναι ἀκατήχητο, σχετικά μέ τό βαθύτερο νόημα τῶν γεγονότων πού ἑορτάζουμε στίς μεγάλες ἡμέρες. Πέρα ἀπό τήν κατήχηση ἐκεῖνο πού χρειάζεται σήμερα εἶναι νά δή ὁ κόσμος φίλους του Θεανθρώπου Χριστοῦ, ἀφοῦ δέν μπορεῖ νά δή τόν Ἴδιο τόν Θεάνθρωπο Χριστό. Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἐπηρεάζεται ἀρνητικά ἤ θετικά ἀπό τά πρότυπα πού παρουσιάζονται μπροστά του. Φίλοι του Θεανθρώπου εἶναι οἱ ἅγιοι, πού καί σήμερα ὑπάρχουν, καί τούς ὁποίους μπορεῖ νά συναντήση κανείς στά πρόσωπα ἀγωνιστῶν Κληρικῶν καί μοναχῶν, ταπεινῶν γονιῶν καί δασκάλων, πονεμένων ἀνθρώπων, πού ὅμως ὑπομένουν καί πιστεύουν. Καί τελικά, ἄν σήμερα στήν πατρίδα μας ἡ ἐκκοσμίκευση δέν θεσμοθετήθηκε, ὀφείλεται στήν πλούσια παράδοση πού ὑπάρχει, στά ὑπόγεια ρεύματα ζωῆς, πού κυκλοφοροῦν, ὀφείλεται στήν ὕπαρξη ἀνθρώπων μέσα στήν κοινωνία μας, σάν τοῦ Παπαδιαμάντη, τοῦ Μακρυγιάννη κ.α. ποῦ κρατοῦν ἀναμμένη τήν σπίθα τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς.


5η Ἐρώτηση: Συμβαδίζει ὁ καταναλωτισμός τῶν ἡμερῶν μέ τό Σωτηριολογικό γεγονός τῆς ἐνσαρκώσεως;

Ἀπάντηση: Στήν Ὀρθοδοξία δέν εἴμαστε ἰδεαλιστές ἤ ματεριαλιστές, οὔτε βέβαια εἰδωλολάτρες ἤ μανιχαϊστές. Ἑπομένως, δέν ἀπορρίπτουμε τά ὑλικά ἀγαθά, ἀλλά καί δέν τά θεοποιοῦμε. Ὅλα τίθενται στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ ἄνθρωπος ὅλα τα ἐξαγιάζει καί τά μεταμορφώνει. Ὁ καταναλωτισμός, πράγματι, δηλώνει ἕνα σοβαρό ὑπαρξιακό πρόβλημα, μιά ἀνασφάλεια καί μιά ὑπαρξιακή κενότητα. Ἀντίθετα, τό γεγονός τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ συνδέεται μέ τήν κένωση καί τήν καινότητα, τήν ἁπλότητα καί τήν πνευματική ἀρχοντιά, τήν ἀγάπη καί τήν πνευματική τρυφερότητα, τήν πτωχεία καί τήν ψυχική πληρότητα.


6η Ἐρώτηση: Πῶς μποροῦμε σάν Ὀρθόδοξοι νά κατανοήσουμε τό νόημα τῆς Γέννησης τοῦ Θεανθρώπου;

Ἀπάντηση: Εἶναι γνωστό ὅτι κατά τήν καρτεσιανή ἀντίληψη ἡ ὕπαρξη καί ἡ γνώση ταυτίζονται μέ τόν ὀρθό λόγο: “σκέφτομαι, ἄρα ὑπάρχω”. Στήν ὀρθόδοξη ἀντίληψη ἡ γνώση ταυτίζεται μέ τήν ὅλη ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ὕπαρξη δέν ἐξαντλεῖται στήν λογική καί τόν ὀρθό λόγο: “ζῶ ἐν Χριστῷ, ἄρα ὑπάρχω”. Ἔτσι, ὁ μόνος τρόπος νά κατανοήσουμε τό γεγονός τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι νά μπορέσουμε νά εἰσέλθουμε, ὅπως οἱ κολυμβητές, γυμνοί ἀπό τίς εἰκόνες πού μᾶς δίνουν οἱ ἄλλοι, μέσα στήν θάλασσα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὅπως βιώνεται μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ ἀποβολή τῶν παραπλανητικῶν καί ἀποσπασματικῶν εἰκόνων εἶναι μιά ἀσφαλής μέθοδος εὑρέσεως τῆς πνευματικῆς γνώσεως καί πληρότητος.


7η Ἐρώτηση: Ποιό εἶναι τό μήνυμα τῆς Γεννήσεως γιά τήν ἐποχή τῆς Μεταπρατικῆς κοινωνίας;

Ἀπάντηση: Ὅταν κάνουμε λόγο γιά μεταπρατική κοινωνία, ἐννοοῦμε κυρίως μιά κοινωνία χρησιμοθηρική καί ἐμπορική, μιά κοινωνία ἐκπτώσεως τῶν ἀξιῶν καί τῶν παραδοσιακῶν δομῶν τῆς κοινωνίας. Πράγματι, οἱ σχέσεις τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους σήμερα καθορίζονται ἀπό τόν ὀρθολογισμό, τόν ἀτομικισμό καί τήν χρησιμοθηρία, πού εἶναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ δυτικοῦ διαφωτισμοῦ, ὁ ὁποῖος διαπότισε τήν παιδεία καί τήν κοινωνική ζωή πολλῶν ἀνθρώπων στήν ἐποχή μας. Σέ μιά τέτοια ἀκοινώνητη κοινωνία, τό μήνυμα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε γιά νά εἶναι πρόσωπο, νά ἔχη σωστές σχέσεις μέ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους. Πρέπει νά γίνη αὐτό τό ἄνοιγμα πρός τόν ἄλλο, πού δέν εἶναι ὁ ἄλλος, ὁ ξένος, οὔτε ἡ κόλασή μας, ἀλλά ὁ ἀδελφός μας, ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἄν περάσουν καί αὐτές οἱ γιορτές καί δέν μπορέσουμε νά ἀποβάλλουμε τήν ἰδέα ὅτι οἱ ἄλλοι ἀποτελοῦν κίνδυνο γιά μᾶς, τότε θά χάσουμε μιά ἀκόμη εὐκαιρία νά ξεφύγουμε ἀπό τήν κόλαση τῆς μεταπρατικῆς κοινωνίας.