Κύριο θέμα: Ο Μοναχισμός στην Ρουμανία - Στην Ιερά Μητρόπολη Ολτενίας της Ρουμανίας

 Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Πριν λίγους μήνες έλαβα πρόσκληση από τον Σεβ. Μητροπολίτη Ολτενίας κ. Θεοφάνη, γνωστό μου από προηγούμενη επίσκεψη στην Ρουμανία και την Κραϊόβα, να συμμετάσχω στις εορταστικές εκδηλώσεις της Ιεράς Μητροπόλεώς του, και μάλιστα στην ιστορική Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Tismana.

Ανταποκρίθηκα στην πρόσκλησή του, διότι αντελήφθηκα την σημασία των εκδηλώσεων και του μοναστικού Συνεδρίου, που έγινε με αφορμή τα 600 χρόνια από την κοίμηση του αγίου Νικοδήμου της Tismana, και ύστερα από σχετική άδεια της Ιεράς Συνόδου παρευρέθηκα στις εορταστικές εκδηλώσεις.

Θα καταγράψω μερικές εντυπώσεις μου, χάριν της ενημερώσεως των αναγνωστών της εφημερίδος μας με σκοπό να γνωρίζουμε τι συμβαίνει σε άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, διότι έτσι αποκτούμε την ενότητα μεταξύ μας, ιδιαιτέρως δε στον ευαίσθητο και ζωντανό χώρο των Βαλκανίων.

1. Η πρόσκληση του Μητροπολίτου Ολτενίας

Η επιστολή – πρόσκληση του Μητροπολίτου Ολτενίας διαγράφει την όλη προοπτική αυτών των εκδηλώσεων.

Το γράμμα έχει ως εξής:

«Σεβασμιώτατε,

Με την εν Χριστώ αγάπη, θα θέλαμε να Σας προσκαλέσουμε στην Αρχιεπισκοπή της Κραϊόβα κατά την περίοδο 22-24 Σεπτεμβρίου 2006 με την ευκαιρία του εορτασμού των 600 ετών από την εις ουρανούς άνοδον του αγίου Νικοδήμου από την Tismana.

Με αυτήν την ιδιαίτερη ευκαιρία σκοπεύουμε να οργανώσουμε στο Μοναστήρι της Tismana ένα Συνέδριο με θέμα: «Η προσφορά του αγίου Νικοδήμου στην Ρουμανική μοναχική ζωή», όπου Ιεράρχες και Ηγούμενοι από όλη την Ρουμανία θα λάβουν μέρος. Θα είναι ιδιαίτερη ευλογία για μας να μας τιμήσετε με την παρουσία Σας, επειδή σκοπεύουμε επίσης να παρουσιάσουμε τον τόμο: «Ο Ορθόδοξος Μοναχισμός ως προφητική, αποστολική και μαρτυρική ζωή», γραμμένο από την Σεβασμιότητά σας και μεταφρασμένο από τον εκδοτικό οίκο της Μητροπόλεως Oltenias.

Θα θέλαμε να Σας υπενθυμίσουμε ότι ο άγιος Νικόδημος από την Tismana τιμάται ως προστάτης της Μητροπόλεως της Oltenias, επειδή ίδρυσε με την δραστηριότητά του τα Μοναστήρια της Vodita και της Tismana. Η προσωπικότητά του είναι συνδεδεμένη με την περιοχή της Oltenia, αλλά η πνευματική κληρονομιά που άφησε σε μας ως οργανωτής του Ρουμανικού Μοναχισμού και υπερασπιστής της αληθινής ορθόδοξης πίστης ανήκει σ' όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας.

Συνεπώς, η προσωπικότητα του Αγίου Νικοδήμου της Tismana ξεπερνά τα σύνορα της Οltenia και της χώρας μας. Δι’ όλης της ζωής και της δραστηριότητας, βόρεια και νότια του Δούναβη, ο άγιος Νικόδημος είναι βαθύτατα συνδεδεμένος με την Ορθόδοξη Βαλκανική περιοχή.

Γεννήθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα στο Prilep, στην Μακεδονία, και επέλεξε να εγκαταλείψη το σπίτι και να ανακαλύψη το θρησκευτικό και ευσεβές πνεύμα σαν μοναχός στο Άγιον Όρος, στην Ελλάδα. Αυτό το πνεύμα τον οδήγησε έπειτα στα μοναστήρια της Σερβίας, στην Vratna και Manastirita, όπως διατηρήθηκε από την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην χώρα μας. Επίσης είναι παρών στην Ορθόδοξη ζωή σαν ένας ευφυής διπλωμάτης του Σερβικού Πατριαρχείου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως και σαν ένας αξιόπιστος σύμβουλος των Σέρβων και Ρουμάνων αρχόντων. Εν τω μεταξύ ο άγιος Νικόδημος αλληλογραφούσε με τον άγιο Ευθύμιο, τον Πατριάρχη της Tarnova, για την επίλυση των θεολογικών προβλημάτων της εποχής. Όλες αυτές οι διασυνδέσεις με εκκλησιαστικούς και πολιτικούς εκπροσώπους από την Σερβία, Ελλάδα και Βουλγαρία μας οδήγησαν σε μια καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίον ο άγιος Νικόδημος επέτυχε στην δημιουργία μιας εσωτερικής, πνευματικής και πανορθόδοξης ενότητας.

Συνεπώς, ο άγιος Νικόδημος μας υπενθυμίζει ότι εμείς ανήκουμε στον Ορθόδοξο κόσμο και ότι οι χιλιετείς σχέσεις με όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς των Βαλκανίων δεν θα πρέπη να διακοπούν. Όθεν, η δική Σας παρουσία εδώ στην Ρουμανία με την ευκαιρία αυτού του γεγονότος θα μας βοηθήση να δηλώσουμε σταθερά ότι εμείς, οι Ορθόδοξοι από τα νότια του Δούναβη (Έλληνες, Σέρβοι, Αλβανοί και Βούλγαροι) και από τα βόρεια, είμαστε στην ψυχή και στην πίστη μέρος της μεγάλης οικογένειας του Ανατολικού Βυζαντίου. Μόνον μαζί θα μπορέσουμε να υποστηρίξουμε την Χριστιανική Ορθόδοξη θρησκευτική μας ταυτότητα σε ένα εκκοσμικευμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Έχοντας στην καρδιά μας την ελπίδα ότι η Σεβασμιότητά Σας θα μας τιμήση με την παρουσία Σας αυτό το έτος, –θα βρεθήτε ανάμεσα στους Χριστιανούς της Oltenia– περιμένουμε να μας απαντήσετε για να Σας αποστείλουμε τις περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με το πρόγραμμα.

Με αδελφική αγάπη εν Χριστώ

Ο Μητροπολίτης της Oltenia

Θεοφάνης»

2. Μερικές από τις εντυπώσεις μου

Πριν τρία χρόνια που επισκέφθηκα την Ρουμανία συνοδεύοντας τον Μακ. Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλο μου δόθηκε η ευκαιρία να καταγράψω τις εντυπώσεις μου από την εκκλησιαστική ιστορία της σύγχρονης Ρουμανίας, ύστερα από την πτώση του Κομμουνιστικού Καθεστώτος. Δεν θα επανέλθω στα ίδια θέματα (βλ. Ε.Π. τευχ. 89, Ιουν. 2003), αλλά θα τονίσω άλλες πλευρές.

α) Ρωμανία - Ρουμανία

Θα πρέπη επιγραμματικώς να γραφή κάτι περί του ονόματος του Κράτους Ρουμανία, κατά την άποψη του αειμνήστου π. Ιωάννου Ρωμανίδη.

Όλη η αυτοκρατορία από την Δυτική Ευρώπη μέχρι την Μέση Ανατολή, που καλύπτει σήμερα την Αγγλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ελβετία, Ιταλία, Αυστρία, τα Βαλκάνια, όλη την Βόρεια Αφρική, τον Λίβανο, την Συρία, την Τουρκία, τις Ρωσικές παραλίες του Εύξεινου Πόντου, λεγόταν κατά τα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η Ρωμανία, από την Πρωτεύουσα Ρώμη και αργότερα την Νέα Ρώμη. Ο Μ. Αθανάσιος γράφει «μητρόπολις η Ρώμη της Ρωμανίας εστίν». Με την ίδρυση της Νέας Ρώμης – Κωνσταντινουπόλεως απλώς το Κράτος άλλαξε Πρωτεύουσα.

Αυτή η εθνική συνείδηση διατηρήθηκε μέχρι τέλους στην ανατολική πλευρά της Αυτοκρατορίας και οι κάτοικοί της λέγονταν Ρωμαίοι η Ρωμηοί και ο Αυτοκράτορας «Βασιλεύς Ρωμαίων». Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε δύο επίσημες γλώσσες, την ελληνική και την λατινική.

Η διάσπαση «της ενιαίας ιστορικής Ρωμανίας εις ρωμαϊκή (δυτική) και βυζαντινή αυτοκρατορία είναι κατασκεύασμα των Φράγκων κατακτητών της δυτικής εν Γαλλία, Ιταλία, Ελβετία, και Αυστρία Ρωμαιοσύνης». Οι Φράγκοι από τον 8ο και 9ο αιώνα απεκάλεσαν τους δυτικούς κατοίκους της Αυτοκρατορίας Ρωμαίους και τους ανατολικούς κατοίκους Γραικούς.

Έτσι, το κρατικό - εθνικό όνομα των κατοίκων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είναι Ρωμανία. Με αυτό το όνομα την συναντούμε σε κείμενα του δεκάτου έκτου (16ου) αιώνος. Με αυτήν την ονομασία τιτλοφορούνται διάφορες περιοχές, όπως Ρούμελη, Ανατολική Ρωμυλία κλπ.

Το μίσος των Φράγκων εναντίον της ενιαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε ως αποτέλεσμα να ονομασθούν από τον 16ο αιώνα οι κάτοικοι της Ανατολικής Αυτοκρατορίας Βυζαντινοί – Γραικοί και οι Ανατολικοί Ρωμαίοι, και οι Γερμανοί – Φράγκοι ως Ρωμαίοι, ο δε ηγεμόνας τους ως «Βασιλεύς των Ρωμαίων».

Αργότερα με την επήρεια του διαφωτισμού και του εθνοφυλετισμού οι Φράγκοι διέσπασαν την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία των Βαλκανίων σε Κράτη, όπως Ελλάδα, Αλβανία, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία. Προηγουμένως οι κάτοικοι των περιοχών αυτών ήταν ελληνόφωνοι και λατινόφωνοι κάτοικοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Έτσι, οι κάτοικοι της σημερινής Ρουμανίας που είναι απόγονοι των λατινοφώνων και ελληνοφώνων Ρωμαίων, έλαβαν το όνομα Ρουμανία (Romania). Δηλαδή το προηγούμενο κρατικό όνομα Ρωμανία αποδόθηκε στο νέο Κράτος, πράγμα που σημαίνει ότι το εθνικό όνομα της Αυτοκρατορίας δόθηκε σε μια από τις επαρχίες της. Συγχρόνως δε αλλοιώθηκε και πολιτιστικά από την Δύση και παρουσιάζεται ωσάν να μην έχη μεσαιωνική ιστορία.

Είναι σημαντικό ότι κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας «οι σλαυόφωνοι ήσαν μια μικρά μειονότης στα Βαλκάνια» (ενθ. ανωτ. σελ. 179). Στα Βαλκάνια κατοικούσαν ελληνόφωνοι και λατινόφωνοι Ρωμαίοι. Έτσι εξηγείται ότι «η βλαχική (γλώσσα) είναι η ρωμαϊκή (λατινική ) και η ελληνική είναι η ρωμαίϊκη και η αρβανίτικη είναι η ωραιότατη σύνθεση των δύο».

Αυτήν την ενιαία πολιτιστική παράδοση την συναντά κανείς στα μνημεία που υπάρχουν στα Βαλκάνια, στις αγιογραφίες των Ιερών Ναών και Μονών, όπου φαίνεται η επίδραση της Μακεδονικής και Παλαιολογείου Τέχνης, και στις κοινές παραδόσεις με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.

Έτσι, μπορούμε να καταλάβουμε την μετακίνηση του αγίου Νικοδήμου της Tismana από την περιοχή της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος στο Άγιον Όρος, όπου διετέλεσε και Πρωτεπιστάτης, και στην συνέχεια την μετάβασή του στην σημερινή Σερβία και την σημερινή Ρουμανία, καθώς και το ότι ενδιαφερόταν για την εκκλησιαστική κατάσταση της Εκκλησίας που βρισκόταν στην σημερινή Βουλγαρία. Ήταν πράγματι Ρωμηός.

Για να εννοήσουμε αυτήν την δράση του, πρέπει να υπερβούμε την διαίρεση που υφίσταται σήμερα σε διάφορα Κράτη και να εννοήσουμε την κοινή Ρωμαίϊκη συνείδηση. Γι' αυτό όταν επισκέπτομαι τα Βαλκάνια, αισθάνομαι ως Ρωμηός ότι βρίσκομαι στο «σπίτι» μου και την πολιτιστική μου Πατρίδα και καυχώμαι γι' αυτό.

Σχετικά με το Ρουμανικό Κράτος πρέπει να σημειωθή ότι τα εδάφη που αποτελούν την σημερινή Ρουμανία κατά την αρχαία εποχή, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ήταν μέρος της Δακίας και οι κάτοικοί της λέγονταν Δάοι, Γέτες, Δάκες και Δακοί. Οι Έλληνες από αρχαιοτάτους χρόνους ήλθαν σε επικοινωνία με τους κατοικούντες παρά τον ποταμό Δούναβη και τα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου και διασώζονται επιγραφές και νομίσματα, συνετέλεσαν δε στον εκπολιτισμό των ιθαγενών. Κατά την διάρκεια των Φαναριωτών ηγεμόνων (1711-1821) όλα τα επίσημα έγγραφα, όπως γινόταν και στους πρώτους χρόνους της Τουρκοκρατίας, γράφονταν στην ελληνική γλώσσα. Εκκλησιαστικώς θεωρούσαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως κεφαλή της Ορθοδοξίας. Είναι γνωστόν ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διετέλεσε Ηγεμόνας της Βλαχίας. Ευπαίδευτοι Έλληνες δίδαξαν σε όλες τις Σχολές της περιοχής.

Η ιστορία του Κράτους της σημερινής Ρουμανίας αρχίζει τον Μάρτιο του 1856, μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, με την Συνθήκη των Παρισίων. Η διεθνής επιτροπή που συστάθηκε αποφάσισε την ένωση των ηγεμονιών της Βλαχίας και της Μολδαυΐας σε ένα Κράτος. Η ένωση των παραδουνάβιων ηγεμονιών πραγματοποιήθηκε τρία έτη μετά, το 1859. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο προσαρτήθηκαν και άλλες περιοχές και απετέλεσαν την σημερινή Ρουμανία.

Επομένως, το όνομα Ρουμανία (Romania) είναι οικειοποίηση του εθνικού ονόματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από μια επαρχία της. Εάν οι κάτοικοι της Ρουμανίας είναι Ρουμάνοι, εμείς είμαστε Ρουμελιώτες, και εάν σκάψουμε στο πολιτιστικό μας D.N.A. έχουμε κοινή ζωή, ιστορία, πολιτισμό, παραδόσεις. Ούτε εμείς οι Έλληνες είμαστε αποξενωμένοι από την μεσαιωνική μας ιστορία (Ρωμανία – Βυζάντιο) σαν να έχουμε παππού (Αρχαία Ελλάδα) χωρίς πατέρα (Ρωμηοσύνη), ούτε οι Ρουμάνοι είναι ορφανοί από πατέρα, δηλαδή δεν είναι απόγονοι των κατοίκων της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Έχουμε κοινούς γονείς-πατέρας, τους οποίους προσπάθησαν οι δυτικοί να αφανίσουν. Αλλά εμείς έχουμε διαχρονική ιστορική μνήμη, δεν πάσχουμε από πνευματική αμνησία και από πολιτιστικό - ιστορικό αλτσχάϊμερ. Έτσι εξηγείται ότι όλοι αγαπούμε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Άγιον Όρος.

β) Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ρουμανία

Η εκκλησιαστική ιστορία της Ρουμανίας είναι πολυκύμαντη και συνέβησαν περίπου οι ίδιες εξελίξεις με την Εκκλησία της Ελλάδος.

Ο Χριστιανισμός μεταδόθηκε από τους Αποστόλους, κυρίως από τον άγιο Ανδρέα, κατά τον Ευσέβιο Καισαρείας. Ο Απόστολος Παύλος κάνει λόγο ότι μετέδωσε τον λόγο του Θεού από Ιεροσόλυμα έως του Ιλλυρικού (Ρωμ. ιε , 19). Οι Επίσκοποι Δακίας συμμετείχαν στις Α, Β, Γ και άλλες Οικουμενικές Συνόδους. Αργότερα, το 535, ο Ιουστινιανός ίδρυσε την Επισκοπή της Πρώτης Ιουστινιανής. Τον 14ο αιώνα αναφέρεται η Μητρόπολη Ουγγροβλαχίας.

Τον 16ο αιώνα παρατηρείται μεγάλη είσοδος αγιορειτών Μοναχών στις περιοχές της Μολδοβλαχίας, οι οποίοι μετέφεραν το βυζαντινό τυπικό και δημιούργησαν την άνθηση του Μοναχισμού.

Τα σπέρματα της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της περιοχής αυτής ετέθησαν από τον Μητροπολίτη Μολδαβίας Βενιαμίν Κουστάκε (1803-1808) και διαδοχικώς οι Μητροπολίτες απεσπάσθησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δια νόμου το 1864 η Ρουμανική Εκκλησία, κατά μίμηση της αυτονόμου ανεξαρτητοποιήσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη διοικητικώς από κάθε ξένη αρχή, παραμένουσα ηνωμένη με τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες μόνον δογματικώς, διοργανώθηκε δε κατά τα προτεσταντικά πρότυπα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο επέκρινε αυτές τις μεταβολές, αλλά τελικά το 1885 με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο χορήγησε το Αυτοκέφαλο στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας. Το δε έτος 1925 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας ανυψώθηκε σε Πατριαρχείο με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

γ) Ο Μητροπολίτης Ολτενίας

Στο νέο ταξίδι μου στην Ρουμανία, μου δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσω από πιο κοντά τον Σεβ. Μητροπολίτη Ολτενίας κ. Θεοφάνη και να σχηματίσω την εντύπωση ότι πρόκειται για έναν νέο Ιεράρχη με ποιμαντική αγωνία για το ποίμνιό του, αγάπη προς τον μοναχισμό, με ευαισθησία για τα προβλήματα των καιρών μας και με ακάματη δραστηριότητα.

Είναι πράγματι πολύ ενθαρρυντικό να βλέπη κανείς ποιμένες της Εκκλησίας που να διακρίνωνται από αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο και θυσία για την Εκκλησία.

δ) Ο Πατριάρχης Ρουμανίας και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας

Σε όλες αυτές τις εορταστικές εκδηλώσεις συμμετείχε ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Ρουμανίας κ. Θεόκτιστος, ηλικίας 92 ετών, αλλά με ακμαίες τις δυνάμεις του. Ταξίδευσε 5 ώρες από το Βουκουρέστι για να έλθη στην Ιερά Μονή Tismana και άντεξε στο δύσκολο πρόγραμμα, κυρίως την θεία Λειτουργία, η οποία διήρκησε πάνω από 5 ώρες. Διακρίνεται από σοφία, πείρα και αγάπη για τον λαό. Έβλεπες έναν Προκαθήμενο με γνώση των προβλημάτων και αγάπη για τους Κληρικούς και λαϊκούς.

Επίσης, σε όλες τις εορταστικές εκδηλώσεις συμμετείχε και ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και Πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος, ο οποίος τιμήθηκε ως επίτιμος διδάκτορας από το Πανεπιστήμιο της Κραϊόβας. Είχα την δυνατότητα όλες αυτές τις ημέρες να επικοινωνήσω μαζί του και αφ' ενός μεν να πληροφορηθώ από το δικό του στόμα την ανασυγκρότηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Αλβανία, αφ' ετέρου δε να διαπιστώσω τις έντονες ποιμαντικές του ανησυχίες. Εργάζεται με κόπο και μόχθο για το ποίμνιο της Εκκλησίας της Αλβανίας, μέσα σε πολλές δυσκολίες και με πολλές αρρώστιες. Μάλιστα μου έλεγε ότι όταν τελειώνη μια αρρώστια αρχίζει η διαδικασία μιας άλλης, αλλά αισθάνεται ότι όλα αυτά ωριμάζουν τον άνθρωπο πνευματικά. Ο λόγος του απέπνεε ένα άρωμα αισιοδοξίας όταν μιλούσε για την αίσθηση της Οικουμένης, την αγάπη προς όλους τους άνθρώπους, ακόμη και προς τους αθέους, αλλά και την πίστη στην Ανάσταση του Χριστού και των ανθρώπων.

ε) Ο άγιος Νικόδημος

Όπως είναι φυσικό κεντρικό πρόσωπο ήταν ο άγιος Νικόδημος της Tismana. Η Ιερά Μητρόπολη Ολτενίας είχε αφιερώσει όλο το έτος στην μεγάλη αυτή μορφή με την ευκαιρία των 600 ετών από την κοίμησή του. Στην πρόσκληση του Μητροπολίτου την οποία παρέθεσα πιο πάνω φαίνεται η ζωή και η πολιτεία του αγίου Νικοδήμου.

Εδώ θα πρέπη να προστεθή ότι ο άγιος Νικόδημος είναι έκφραση της καθόλου Εκκλησίας και κυρίως της Ορθοδόξου Εκκλησίας στα Βαλκάνια, της Ρωμηοσύνης μας. Έγινε μοναχός στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου σε ηλικία 16 ετών, στην συνέχεια αναδείχθηκε Ηγούμενος της Ιεράς αυτής Μονής, αλλά και Πρωτεπιστάτης του Αγίου Όρους. Ήταν η εποχή που στο Άγιον Όρος ασκήτευε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και, βεβαίως, έγιναν οι γνωστοί ησυχαστικοί αγώνες. Ο άγιος Νικόδημος ήταν εκφραστής αυτής της παραδόσεως.

Μετά το Άγιον Όρος με πολλούς υποτακτικούς του πήγε στον νότιο Δούναβη όπου ίδρυσε δύο μικρά Ησυχαστήρια την Vratna και την Monastirita. Στην συνέχεια πήγε στην Ουγγροβλαχία και έκτισε την Μονή Vodita επ' ονόματι του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου. Επίσης, στον λάκκο του ποταμού Tismana, όπου ασκήτευαν στις αρχές του 14ου αιώνος πολλοί ησυχαστές γύρω από μια ξύλινη μικρή Εκκλησία, ο όσιος Νικόδημος, βοηθούμενος από τους ηγεμόνας της Ουγγροβλαχίας, έκτισε την ηγεμονική Μονή Tismana αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σ' αυτήν την Ιερά Μονή ίδρυσε και περίφημη Σχολή καλλιγράφων και αντιγραφέων εκκλησιαστικών βιβλίων ονομαστή σε όλη την Χερσόνησο των Βαλκανίων.

Ο όσιος Νικόδημος γνώρισε το «πνεύμα» της ησυχίας και ζούσε με τον ησυχαστικό τρόπο ζωής και με αυτό δίδασκε τους μοναχούς του, μάλιστα δε διασώζεται και η σπηλιά στην οποία κατά διαστήματα ο άγιος ζούσε με προσευχή και ιερά ησυχία.

Όμως αγωνίστηκε και για τα διάφορα προβλήματα που απασχολούσαν την Εκκλησία της εποχής του, όπως για παράδειγμα συνετέλεσε στην συμφιλίωση της Ορθοδόξου Σερβικής Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Πατριάρχης Φιλόθεος, συμμοναστής και βιογράφος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, δώρισε στον όσιο Νικόδημο την ράβδο του, τον προεχείρισε σε Αρχιμανδρίτη και του προσέφερε ως δώρο τρία τεμάχια αγίων Λειψάνων, ήτοι του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου και του αγίου Ομολογητού Θεοφίλου, τα οποία διαφυλάσσονται την Ιερά Μονή. Επίσης στην Ιερά Μονή σε ειδική θήκη διαφυλάσσονται τα δάκτυλα του οσίου Νικοδήμου καθώς και ο μολύβδινος σταυρός που φορούσε στον λαιμό του. Ακόμη ο άγιος μεσολάβησε για την συμμαχία του Αυτοκράτορος του Λουξεμβούργου Sigismund με τον Ηγεμόνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κάνοντας διάφορα θαύματα. Μάλιστα ο Sigismund ζήτησε από τον άγιο να βαπτισθή Χριστιανός Ορθόδοξος και έλαβε το όνομα Ματθαίος.

Εκτός από τα Μοναστήρια τα οποία αναφέραμε, ο άγιος Νικόδημος έκτισε και δύο άλλα Μοναστήρια, ήτοι την Visina και το Prislop. Έτσι θεωρείται ο εισηγητής του ησυχαστικού μοναχισμού στον χώρο της Εκκλησίας της Ρουμανίας.

Ο άγιος Νικόδημος κοιμήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου του έτους 1406 και ενταφιάσθηκε στο μνήμα που ο ίδιος είχε προετοιμάσει. Το λείψανό του μυρόβλυζε και θαυματουργούσε. Σήμερα στην Ιερά Μονή υπάρχει ο τάφος στο οποίον είχε ενταφιασθή το ιερό του λείψανο.

στ) Το Συνέδριο

Προς τιμήν του οσίου Νικοδήμου η Ιερά Μητρόπολη, εκτός των άλλων, διοργάνωσε στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Tismana το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου Συνέδριο για τον όσιο Νικόδημο και τον μοναχισμό και την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου τελέσθηκε πανηγυρική πατριαρχική θεία Λειτουργία.

Στις εορταστικές εκδηλώσεις είχαν κληθή οι ηγούμενοι και οι ηγουμένισσες των Ιερών Μονών της Μητροπόλεως Ολτενίας, αλλά και άλλων Ιερών Μητροπόλεων της Ρουμανίας, καθώς επίσης και οι Έξαρχοι των Ιερών Μονών.

Θα πρέπη να σημειωθή ότι ο Μοναχισμός στην Ρουμανία βρίσκεται σε μεγάλη άνθηση, τουλάχιστον ως προς τον αριθμό των Μονών και των μοναχών. Γράφω τουλάχιστον ως προς τον αριθμό, γιατί δεν γνωρίζω ποιό είναι το «πνεύμα» και η ουσία του μοναχισμού στην Ρουμανία. Ασφαλώς η προσέλευση τόσων ανθρώπων θα έχη σχέση με τις αναζητήσεις τους και την ικανοποίηση των αναζητήσεών τους.

Προηγουμένως έγινε λόγος για την συμμετοχή των Εξάρχων των Ιερών Μονών στις εορταστικές εκδηλώσεις. Είναι κάτι το οποίο δεν υπάρχει στην Εκκλησία μας, γι' αυτό θα πρέπη να λεχθή ότι επειδή υπάρχει πληθώρα Μονών και Μοναχών, γι' αυτό και σε κάθε Ιερά Μητρόπολη έχει ορισθή ένας η και περισσότεροι Κληρικοί ως Έξαρχοι, οι οποίοι επιβλέπουν την καλή λειτουργία των Ιερών Μονών.

Στο Συνέδριο προηγήθηκε μια γενική εισήγηση και πέντε (5) επιμέρους εισηγήσεις σχετικά με τον άγιο Νικόδημο και τον μοναχισμό. Επίσης στο πρόγραμμα του Συνεδρίου είχε περιληφθή η παρουσίαση του βιβλίου μου «Ο Ορθόδοξος Μοναχισμός ως προφητική, αποστολική και μαρτυρική ζωή». Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίον είχα προσκληθή να παραστώ στο Συνέδριο.

Η εισήγησή μου δημοσιεύεται σε άλλες σελίδες της Εφημερίδος. Εδώ θα πρέπη να τονισθή ότι στην εισήγηση αυτή παρέστη και ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και Πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος, ο οποίος όταν κλήθηκε, μετά την εισήγησή μου, να πη τις απόψεις του, στην αρχή τόνισε ότι συμφωνεί απόλυτα με όσα ελέχθησαν και στην συνέχεια ανέπτυξε δι' ολίγων την αξία του Ορθοδόξου Μοναχισμού ως τρόπου γνώσεως της αγάπης για όλους τους ανθρώπους και ως εξόδου από τις Μονές και εισόδου στην Οικουμένη για προσφορά στους ανθρώπους. Και κάλεσε όλους τους παρόντες να κάνουν την έξοδο από την ατομικότητα στην οικουμενικότητα.

Επίσης, πρέπει να σημειωθή ότι το βιβλίο μου «Ο Ορθόδοξος Μοναχισμός ως προφητική, αποστολική και μαρτυρική ζωή» που μεταφράσθηκε στα Ρουμανικά και εκδόθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Ολτενίας, κυκλοφόρησε μεταξύ των μοναχών και άλλων ανθρώπων που ενδιαφέρονται για την μοναχική ζωή και όπως μου είπαν πολλοί ηγούμενοι και ηγουμένισσες διαβάζεται ως ανάγνωσμα στην καθημερινή τράπεζα των Μονών. Αισθάνομαι την μεγάλη τιμή και ευλογία από τον Θεό το ότι προσφέρθηκε και ένα μικρό πετραδάκι για την ποιοτική άνθιση του Μοναχισμού στην Ρουμανία, γιατί μοναχός δεν είναι απλώς αυτός που εξέρχεται από τον κόσμο και ζη μέσα σε μια Ιερά Μονή, αλλά αυτός που εξέρχεται από την φιλαυτία και βιώνει την φιλοθεΐα και την φιλανθρωπία. Στην πραγματικότητα η μοναχική ζωή είναι η ευαγγελική ζωή, η μετάνοια και η κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό εν προσώπω Ιησού Χριστού.

Το Σάββατο το απόγευμα, με μια λαμπρή τελετή υποδεχθήκαμε τον γεραρό Πατριάρχη Ρουμανίας κ. Θεόκτιστο, ο οποίος κατά την διάρκεια της τελετής ομίλησε με θερμά λόγια για τους παρισταμένους, ανέφερε ιστορικά γεγονότα από την Μητρόπολη Ολτενίας και την Μονή της Κοιμήσεως Θεοτόκου Tismana από τότε που ήταν Μητροπολίτης της Ιεράς αυτής Μητροπόλεως.

ζ) Θεία Λειτουργία

Κορυφαία στιγμή των εκδηλώσεων ήταν η Πατριαρχική θεία Λειτουργία που τελέσθηκε στην Ιερά Μονή προς τιμήν του αγίου Νικοδήμου. Επειδή προβλεπόταν να προσέλθη πολύς κόσμος, η θεία Λειτουργία έγινε έξω από την Ιερά Μονή, σε ειδική εξέδρα. Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία που δύσκολα κανείς θα ζήση στην ζωή του.

Επρόκειτο για έναν ανοικτό χώρο στον οποίο αριστερά ανυψωνόταν το βουνό με τα πανύψηλα δένδρα (δρυς, καστανιές, σημύδες κλπ.) και αριστερά ο ποταμός Tismana και κατά την διάρκεια της θείας Λειτουργίας ακουόταν να ρέη. Χιλιάδες κόσμος είχε γεμίσει αυτό το άνοιγμα μέχρι που έφθανε το μάτι του ανθρώπου και μερικοί από αυτούς είχαν σκαραφαλώσει και στο βουνό, άλλοι στέκονταν δίπλα στην παραποταμιά και άλλοι βρίσκονταν επάνω στις γέφυρες.

Εκτός από τον Πατριάρχη συλλειτούργησε και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας και πάνω από 20 Μητροπολίτες και Επίσκοποι, 50 περίπου Ιερείς και πολλοί Διάκονοι. Η θεία Λειτουργία διήρκησε πάνω από τεσσεράμιση ώρες μαζί με τους ευχαριστήριους λόγους στο τέλος της. Δηλαδή άρχισε στις 8:45 και τελείωσε 13:30, ο δε Όρθρος είχε τελεσθή την προηγούμενη ημέρα. Βεβαίως, ο λαός είχε αρχίσει να προσέρχεται στον χώρο τελέσεως της θείας Λειτουργίας από τις 8:00 η ώρα και τελικά κοινώνησε μετά τις 13:30, δηλαδή μετά από 5:30 ώρες. Πρέπει δε να υπολογισθή και ο κόπος τον οποίο έκαναν, διότι οι Χριστιανοί ήλθαν από διάφορα μέρη της Ρουμανίας.

Μεγάλη εντύπωση προξένησε σε όλους η κοσμοσυρροή, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο συμμετείχαν στην θεία Λειτουργία. Ο λαός παρέμεινε όρθιος με ένταση προσευχής και προσοχής για 5:30 ώρες. Έβλεπα ανθρώπους να κλαίνε, να ψάλλουν και να συμμετέχουν παντοιοτρόπως και ποικιλοτρόπως στην θεία Λειτουργία. Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα η θεία Λειτουργία ήταν κατανυκτικότατη και σε αυτό συνετέλεσε και ο πολυμελής χορός ιεροψαλτών που έψαλαν θαυμάσια κατά το βυζαντινό μέλος.

Στο τέλος της θείας Λειτουργίας απηύθυνε χαιρετισμό ο Σύμβουλος του Προέδρου της Δημοκρατίας της Ρουμανίας, καθώς και ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων εκ μέρους της Κυβερνήσεως. Θα πρέπη να σημειωθή ότι ο Πρωθυπουργός που προήλθε από τις πρόσφατες εκλογές ζήτησε από τον Πατριάρχη να του υποδείξη το κατάλληλο πρόσωπο για να αναλάβη την Γενική Διεύθυνση των Θρησκευμάτων, διότι όπως είπε αυτό είναι κυρίως αρμοδιότητα της Εκκλησίας.

Βεβαίως, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ρουμανία και στις άλλες Ορθόδοξες Χώρες της Βαλκανικής και την Ρωσία μετά την θεία Λειτουργία ο λαός «έπεσε» επάνω στον Πατριάρχη και τους Μτηροπολίτας - Επισκόπους για να λάβουν την ευλογία τους κατά την ρουμανική παράδοση, ήτοι σκύβουν για να τους ευλογήση την κεφαλή και στην συνέχεια ασπάζονται στο χέρι του Κληρικού.

η) Η Ιερά Μονή Tismana

Θα πρέπη να τονισθή και η μεγάλη σημασία της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Tismana για όλη την περιοχή και την Ρουμανία. Πρόκειται για ένα Μοναστήρι με παράδοση, με ομορφιά, κτισμένο μέσα σε δάσος και είναι ένα σημαντικό μνημείο προσκυνήματος, περισυλλογής και ορθοδόξου πίστεως. Είναι ο αρχαιότερος μοναστικός χώρος της Ουγγροβλαχίας, είναι ένα Μοναστήρι όπου έζησαν πολλοί πατέρες και αγιάσθηκαν, αλλά και εμπνέει για μια σκληρή και αγιασμένη μοναχική ζωή.

Σήμερα στην Μονή ασκούνται περίπου 70 μοναχές με αφοσίωση, ησυχία, υπακοή και αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο. Δύο μέρες ήμουν στο Μοναστήρι, χιλιάδες κόσμος πέρασε από εκεί και οι μοναχές κινούνταν και εξυπηρετούσαν τους πάντας σαν μέλισσες, με γρηγοράδα, σιωπή και καλωσύνη. Η Γερόντισσα που ονομάζεται Ιερουσαλήμ, περασμένης τώρα ηλικίας, κράτησε το Μοναστήρι ανοικτό κατά την διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος και ελεύθερο από τις επεμβάσεις του Κράτους. Το έκανε δε αυτό με την ενεργητικότητά της, αλλά και το ανδρικό της φρόνημα.

θ) Στο Πατριαρχείο

Την Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου ταξιδεύσαμε για το Βουκουρέστι. Στο Παριαρχείο μας υποδέχθηκε ο Πατριάρχης κ. Θεόκτιστος με τους βοηθούς του Επισκόπους και τους Κληρικούς του Γραφείου, με πολύ μεγάλη αγάπη. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας συμπεριφέρεται ως πνευματικός άρχοντας και μας παρέθεσε πλούσια τράπεζα την οποία διήνθιζε με τους λόγους του που ήταν έκφραση της πολυχρόνιας εμπειρίας του στα εκκλησιαστικά πράγματα, αφού είναι Επίσκοπος από το 1950 και είκοσι (20) χρόνια Πατριάρχης.

Εντύπωση μας προξένησε και η ακολουθία του Εσπερινού που έγινε εκείνη την ημέρα στον Πατριαρχικό Ναό. Πολλοί πιστοί ήταν παρόντες και συμμετείχαν στον Εσπερινό με μεγάλη κατάνυξη και προσευχή, κυρίως νέοι άνθρωποι, γονατιστοί και σε ευχετική στάση. Όταν ρώτησα μήπως η προσέλευση του κόσμου είχε σχέση με κάποια γιορτή μου είπαν ότι αυτό γινόταν κάθε πρωΐ και κάθε απόγευμα και μάλιστα άλλες ημέρες γεμίζει ο Ναός ο οποίος λειτουργεί και σαν Μοναστήρι.

Έφυγα από την Ρουμανία με τις καλύτερες εντυπώσεις λόγω των εμπειριών που έζησα τις τέσσερεις αυτές ημέρες στην Ιερά Μητρόπολη Ολτενίας, την Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Tismana και το Βουκουρέστι. Ο μοναχισμός είναι η ευαγγελική ζωή και οι μοναχοί είναι οι μυστικοί αδένες του εκκλησιαστικού μας σώματος. Φυσικά εννοείται ότι συμβαίνει αυτό όταν ζουν την πραγματική μοναχική ζωή, όπως ερμηνεύεται στα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας και καθορίζεται από τους Ιερούς Κανόνας των Τοπικών και Οικουμενικών Συνόδων.

Δέχθηκα πολλές αιτήσεις και παρακλήσεις από Επισκόπους, Καθηγητές των Θεολογικών Σχολών και φοιτητές να επισκεφθώ εκ νέου την Ρουμανία για άλλες επαφές και επικοινωνίες, αφού πολλοί Ρουμάνοι έχουν διαβάσει τα δώδεκα (12) βιβλία μου που μεταφράσθηκαν και κυκλοφορούν στην Ρουμανική γλώσσα. Αυτό αφήνεται στην πρόνοια του Θεού.

Εύχομαι ο Θεός να ενδυναμώνη τον Μητροπολίτη Ολτενίας κ. Θεοφάνη και να ενισχύη Κληρικούς και λαϊκούς στο έργο της αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο.–