Κύριο ἄρθρο: Ἡ Ὀρθόδοξη Γοητεία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου στήν Γαλλία, πού πραγματοποιήθηκε τό τέλος τοῦ 1995, συνετέλεσε στό νά στραφῆ περισσότερο ἡ προσοχή τῶν Γάλλων στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ τήν θεολογία, τήν τέχνη της, ὅπως τήν βυζαντινή ἁγιογραφία καί τήν μουσική, μέ τήν μυστική της παράδοση προσήλκυε πολλούς Εὐρωπαίους στούς κόλπους της. Στήν Εὐρώπη ἱδρύονται Ἕδρες γιά τήν σπουδή τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, συγκροτοῦνται ὁμάδες γιά νά μελετήσουν πτυχές τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας, κυρίως τῆς λεγομένης νηπτικῆς θεολογίας. Ὅμως ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Πατριάρχου μεγάλωσε αὐτή τήν στροφή, ὅπως φαίνεται ἀπό δημοσιεύματα ἐφημερίδων.

* * *

Πρόσφατα τό Γαλλικό περιοδικό “LE POINT”, ὅπως τό ἀναλύει ἡ Ἐλευθεροτυπία (15-1-1997), ὡς κεντρικό θέμα τοῦ ἔχει τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ τίτλο “Ὀρθοδοξία, τό μεγάλο ξύπνημα”. Κεντρική ἰδέα εἶναι ἡ ὕπαρξη στήν Γαλλία μιᾶς “ὀρθόδοξης γοητείας”. Παρατηρεῖται μιά ἀθρόα προσέλευση Γάλλων στήν Ὀρθοδοξία. Γράφει τό περιοδικό: “Ἡ Γαλλία μετρᾶ σήμερα περίπου 300.000 Ὀρθοδόξους. Κάθε χρόνο δεκάδες Γάλλοι ἐπιλέγουν νά μποῦν στήν γλυκυτάτη Ὀρθοδοξία”. Προσπαθεῖ τό περιοδικό νά ἀπαντήση στό ἐρώτημα, γιατί μεγαλώνει ὁ ἀριθμός τῶν Γάλλων πού προσέρχονται στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Γράφει: “Ὁ μή Χριστιανός γοητεύεται ἀπό τό προσκύνημα στίς πηγές τοῦ πρωτόγονου Χριστιανισμοῦ. Βρίσκει ἐκεῖ μιά πνευματική τεχνική καί μιά μυστικιστική διάσταση πού δέν ἔχει σέ τίποτε νά ζηλέψη τά ἀνατολικά δόγματα”.

Ἀσφαλῶς ἐδῶ γίνεται λόγος γιά τήν νηπτική παράδοση καί θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, πού σήμερα γίνεται ἀντικείμενο ἐρεύνης ἀπό πολλούς Χριστιανούς, ἀλλά καί ἀθέους της Δύσεως. Ἐξ ἄλλου, ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία, πού συνδέει πολύ στενά τόν ἡσυχασμό μέ τήν δράση, τήν ἀποφατικότητα μέ τήν καταφατικότητα, τήν λογική μέ τόν νοῦ... κ.λ.π., εἶναι μοντέρνα στήν μεταμοντέρνα ἐποχή καί ἱκανή νά ἀναπαύη τά πιό ἀτίθασα πνεύματα τῶν ἀνθρώπων.

* * *

Ἕνα ἄλλο ἀξιοπρόσεκτο σημεῖο τῆς ἀναλύσεως ἀπό τό γαλλικό περιοδικό εἶναι ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στήν Ἑλλάδα διατηρεῖ σέ μεγάλο βαθμό τήν αὐθεντικότητα τῆς πίστης. Ἐνῶ, ὅπως ἰσχυρίζεται, ἡ Ὀρθοδοξία στήν Ρωσία, τήν Σερβία, τήν Ρουμανία ἔχει πέσει στήν “ἐθνικιστική παγίδα” καί τόν “θρησκευτικό ἰμπεριαλισμό”, ἀντίθετα ἡ Ἑλλάδα εἶναι “ἡ πατρίδα τῆς πίστης” ὅπου ἡ Ὀρθοδοξία ἀποτελεῖ “ἀναπόσπαστο τμῆμα τοῦ ἐθνικοῦ πολιτισμοῦ, γνωρίζει μιά ἀνανέωση καί τά μοναστήρια τοῦ Ἄθω ξαναζωντανεύουν”.

Βέβαια, οἱ γενικεύσεις κάνουν μεγάλο κακό, καθώς ἐπίσης καί οἱ ἁπλουστεύσεις δημιουργοῦν ἀρκετά προβλήματα. Ὅμως, διακατέχομαι ἀπό τήν βεβαιότητα ὅτι πράγματι στήν Ἑλλάδα, τήν ὁποία ἀκόμη καί ἄλλοι ὁμόδοξοι ἀδελφοί μας ὑπολογίζουν πολύ, ἀφοῦ διαθέτει πολύ μεγάλο θεολογικό καί μοναστικό δυναμικό, διαζώζεται ἡ αὐθεντικότητα τῆς πίστεως καί ἡ ἀληθινότητα τῆς ζωῆς, παρά τά διάφορα σφάλματα σέ προσωπικό ἐπίπεδο. Οἱ ἐπισκέψεις μου σέ Ἀνατολή καί Δύση μέ ὁδήγησαν σέ αὐτό τό συμπέρασμα.

Στήν Ἀνατολή (Συρία, Λίβανο) λειτουργοῦν ἀκόμη Ἐκκλησίες οἱ ὁποῖες διασώζουν μονοφυσιτικές καί μονοθελητικές ἀντιλήψεις, ὅπως εἶναι ἡ Συριακή Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία (μονοφυσιτική) καί ἡ Μαρωνική Ἐκκλησία (μονοθελητική). Ὅλες οἱ διαμάχες μεταξύ των Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν φιλοσοφούντων Θεολόγων ἔγιναν κυρίως στήν Ἀνατολή, ὄχι τόσο ἐπειδή ἐκεῖ ἀνθοῦσε ὁ Χριστιανισμός, ἀλλά ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ εἶναι ἐπηρεπεῖς σέ φανατισμούς καί σέ ἀπολυτοποιήσεις.

Στήν Δύση ἀκόμη οἱ Χριστιανοί ἤ θά ἐκκοσμικεύονται καί θά ἀλλοιώνουν τήν πίστη τους ἤ θά παρασύρονται σέ φανατισμούς καί ὑπερβολές. Αὐτό τό παρατήρησα σέ πολλά θεολογικά ζητήματα.

Στήν Ἑλλάδα, ὅμως, ὑπάρχει μιά θαυμαστή ἰσορροπία, τόσο στήν θεολογία, ὅσο καί τόν μοναχισμό. Αὐτό ἔχει ὑποστηριχθῆ παλαιότερα ἀπό τόν ὀσιολογιώτατο Μοναχό π. Θεοκλητό Διονυσιάτη, πού ἰσχυριζόταν ὅτι ὁ μοναχισμός στήν Ἑλλάδα ἀπέκτησε μιά ἰσορροπία, ἀφοῦ ξέφυγε ἀπό μυστικισμούς καί ὀρθολογισμούς.

Πιστεύω ὅτι αὐτό ἔχει σχέση μέ τήν Παράδοση ἑνός τόπου. Πρίν τήν ἔλευση τοῦ Χριστιανισμοῦ στόν τόπο αὐτό ἔγινε μεγάλη συζήτηση πάνω στά βασικά θέματα πού ἀπασχολοῦσαν καί ἀπασχολοῦν τόν ἄνθρωπο, ἤτοι τά θέματα τοῦ Θεοῦ, τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κακοῦ πού ὑπάρχει στόν κόσμο καί κάθε φιλόσοφος κατέληγε σέ διαφορετικά συμπεράσματα. Ἔπειτα, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἔχοντας τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, τήν διετύπωσαν μέ τήν βοήθεια τῆς ὑπάρχουσας ὁρολογίας. Ἔτσι, ὁριοθέτησαν τήν πίστη μέ ψυχραιμία καί ἀκριβολογία, ἀφήνοντας ὅμως περιθώρια καί στήν βίωση τοῦ μυστηρίου.

* * *

Ὁ ἀρθρογράφος τοῦ Γαλλικοῦ περιοδικοῦ “LE POINT” μεταξύ ἄλλων λέγει: “Πατρίδα τῆς ὀρθοδοξίας ἡ Ἑλλάδα παρουσιάζει μιά διπλή ἰδιαιτερότητα. Εἶναι ἡ μόνη ὀρθόδοξη χώρα ὅπου ἡ Ἐκκλησία καί τό κράτος δέν εἶναι χωρισμένα καί περιλαμβάνει τήν μοναδική θεοκρατία τοῦ κόσμου, τήν μοναστική κοινότητα τοῦ ὅρους Ἄθω. Αὐτή ἡ πρωτοτυπία ἀντιστέκεται μέ θαυμαστό τρόπο στούς καιρούς”.

Μπορεῖ κανείς νά διατυπώση πολλές σκέψεις, θέσεις καί ἐπιφυλάξεις. Τό σημαντικό εἶναι ὅτι στήν σύγχρονη Ὀρθόδοξη Ἑλλάδα, παρά τά λάθη καί τά σφάλματα, παρά τίς ὑπερβολές σέ μερικά ζητήματα, διατηροῦμε τά πιό αὐθεντικά στοιχεῖα. Ὑπάρχουν τρεῖς μεγάλοι τομεῖς πού προξενοῦν τό ἐνδιαφέρον τῶν ξένων. Ὁ ἕνας εἶναι τό ζωντανό θεολογικό δυναμικό, ὁ ἄλλος ἡ πλούσια μοναχική ἀναγέννηση καί ζωή, καί ὁ τρίτος ἡ πολυποίκιλη ἱεραποστολική δράση. Μακάρι αὐτά τά τρία νά συντονίζονται γιά τό καλό ὅλης της ἀνθρωπότητας.

Ἴσως γι’ αὐτό μερικά “ὕποπτα κέντρα” ἐπιδιώκουν νά δημιουργήσουν προβλήματα μέσα στόν Ἑλλαδικό χῶρο. Μήπως οἱ ἐπιθέσεις μέ ἀφορμή μερικά μεμονωμένα περιστατικά ἀπό τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης ἀποβλέπουν στήν διατάραξη τῆς ὀργανικῆς σχέσης πού ὑπάρχει μεταξύ λαοῦ καί ποιμαινούσης Ἐκκλησίας; Μήπως ἡ “γλυκυτάτη Ὀρθοδοξία” προξενεῖ πίκρα σέ μερικούς; Μήπως καί ἐμεῖς μέ τήν ἄγνοια καί ἀφέλειά μας πέφτουμε θύματα μιᾶς ὕπουλης δολιοφθορᾶς;