τού Θεολόγου Παναγιώτη Μελικίδη: Απόστολος Παύλος καί Θεσσαλονίκη

τού Παναγιώτη Μελικίδη, Θεολόγου

Στίς 26 Οκτωβρίου η Εκκλησία μας γιορτάζει τήν μνήμη τού αγίου Δημητρίου, ο οποίος, μαζί μέ τόν άγιο Γεώργιο, είναι από τούς πιό λαοφιλείς αγίους. Ο άγιος Δημήτριος, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ο πολιούχος τής πόλεως τής Θεσσαλονίκης. Άν οι Φίλιπποι είναι η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη πού δέχτηκε τό μήνυμα τού Ευαγγελίου από τόν απόστολο Παύλο, η Εκκλησία τής Θεσσαλονίκης είναι η πρώτη η οποία δέχτηκε τίς δυό πρώτες επιστολές τού Αποστόλου τών Εθνών πού αποτελούν καί τά αρχαιότερα καινοδιαθηκικά κείμενα. Έτσι στό σημερινό σημείωμα θά δούμε πολύ συνοπτικά τό πώς μεταδόθηκε στήν πόλη αυτή ο Χριστιανισμός από τόν απόστολο Παύλο.

Κατ' αρχάς νά σημειώσουμε δυό βασικά πράγματα γιά τήν τακτική πού ακολουθούσε ο απόστολος στό ιεραποστολικό του έργο καί τήν οποία εφάρμοσε καί στήν περίπτωση τής Θεσσαλονίκης. Πρώτ' απ' όλα ο Απόστολος επέλεγε πόλεις πού διακρίνονταν γιά τή σημαντική γεωγραφική τους θέση, γιά τήν εμπορική τους κίνηση, πού σήμαινε ταυτόχρονα ότι ήταν όχι μόνο πολυπληθείς, αλλά ότι λόγω τής σημασίας τίς επισκέπτονταν καί αρκετοί ξένοι γιά λόγους ποικίλους (εμπορευματικούς, επαγγελματικούς κλπ). Μέ τόν τρόπο αυτό τό ευαγγελικό μήνυμα θά μπορούσε νά διοχετευθή από τήν πόλη-κόμβο καί σέ άλλες περιοχές. Η δεύτερη τακτική του, ήταν νά κηρύττη αρχικά στίς ιουδαϊκές Συναγωγές. Μήν ξεχνάμε ότι ο Ισραήλ είναι ο λαός πού επέλεξε ο Θεός ώστε μέσω αυτού η ανθρωπότητα νά προετοιμασθή γιά τόν ερχομό τού Μεσσία. Εξάλλου η Παλαιά Διαθήκη πού διαβαζόταν καί ερμηνευόταν στίς συναγωγές ήταν «παιδαγωγός εις Χριστόν», οπότε, σέ θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, οι κατά τόπους Ισραηλίτες τής διασποράς θά δεχόντουσαν ευκολότερα τό μήνυμα τού Ευαγγελίου.

Θά ήταν χρήσιμο, νομίζω, νά δούμε εν ολίγοις τί ήταν οι συναγωγές: Κατ' αρχάς οι συναγωγές εμφανίζονται μετά τήν καταστροφή τού πρώτου ναού τού Σολομώντα στά Ιεροσόλυμα (586 Π.Χ.), αλλά ως χώρος λατρείας άρχισε νά αναπτύσσεται μετά τήν καταστροφή τού δεύτερου ναού από τούς Ρωμαίους τό 70 μ.Χ. Στή συναγωγή διαβαζόταν, όπως ήδη σημειώσαμε, η Γραφή (η Π.Δ.) καί ερμηνευόταν. Επίσης εκτός από τήν ανάγνωση καί τήν ερμηνεία υπήρχε καί η προσευχή. Προϊστάμενος τής συναγωγής είναι ο ραββίνος, ο οποίος δέν είναι ιερέας αλλά διδάσκαλος (αυτό εξάλλου σημαίνει καί η λέξη «ραββίνος»).

Για νά καταλάβουμε καλύτερα τήν δράση τού απ. Παύλου πρέπει νά έχουμε υπόψη μας ότι η Μακεδονία, άρα καί η Θεσσαλονίκη, υποτάχθηκε στούς Ρωμαίους ολοκληρωτικά τό 146 Π.Χ. Είχε τά προνόμια τής ελεύθερης πόλης καί τό δικαίωμα τής αυτοδιοίκησης μέ επικεφαλής τούς λεγόμενους «πολιτάρχες», τήν ύπαρξη τών οποίων τήν γνωρίζουμε από τό βιβλίο τών «Πράξεων». Οι πολιτάρχες ως ανώτατοι άρχοντες ήταν εκλεγμένοι από τόν λαό, είχαν καθήκοντα διοικητικά καί λογοδοτούσαν στόν ρωμαίο πραίτωρα πού είχε έδρα τήν πόλη αυτή. Η πληθυσμιακή σύνθεση τής πόλης απαρτιζόταν κυρίως από Έλληνες, Ρωμαίους καί Εβραίους. Θά ήταν περιττό νά αναφερθούμε στήν σημασία τής Θεσσαλονίκης, ως σπουδαίου καί σημαντικού αστικού κέντρου τής εποχής.

Όταν λοιπόν ο απ. Παύλος έφθασε στήν Θεσσαλονίκη μετά τούς Φιλίππους, κήρυξε πρώτα, σύμφωνα μέ τήν τακτική του, στήν Συναγωγή τής πόλης. Οι Πράξεις αναφέρουν ότι δίδαξε τρία συνεχόμενα Σάββατα εξηγώντας στούς Ιουδαίους ότι ο Χριστός έπρεπε νά σταυρωθή καί νά αναστηθή από τούς νεκρούς καί ότι Αυτός ο Ιησούς είναι ο Χριστός (Πρ. 17, 2-3). Τά αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Λίγοι μόνο Ιουδαίοι πίστεψαν στό κήρυγμα τού Παύλου, ενώ οι περισσότεροι πού ανταποκρίθηκαν ήταν οι ειδωλολάτρες. Μεταξύ τών πρώτων χριστιανών ήταν οι: Αρίσταρχος, Γάϊος καί Σεκούνδος. Η παράδοση (χωρίς αυτό νά είναι γενικά αποδεκτό) θεωρεί τόν Αρίσταρχο πρώτο επίσκοπο Θεσσαλονίκης.

Η μεγάλη επιτυχία τού έργου τού απ. Παύλου εξόργισε τούς Ιουδαίους, οι οποίοι κατευθύνθηκαν στό σπίτι τού Ιάσονα όπου φιλοξενούνταν ο Απόστολος. Δέν βρήκαν τόν απ. Παύλο εκεί, αλλά συνέλαβαν τόν Ιάσονα καί μερικούς πιστούς πού ήταν εκείνη τήν ώρα στό σπίτι του καί τούς οδήγησαν στούς πολιτάρχες. Η κατηγορία πού διατυπώθηκε σύμφωνα μέ τίς «Πράξεις» ήταν η εξής: «ούτοι πάντες απέναντι τών δογμάτων Kαίσαρος πράσσουσιν βασιλέα έτερον λέγοντες είναι Ιησούν». Ο Ιάσονας τελικά αφέθηκε ελεύθερος αφού πλήρωσε εγγύηση. Μετά από όλα αυτά ο Παύλος φυγαδεύτηκε νύχτα στήν πόλη τής Βέροιας.

Είναι γεγονός ότι ο Απόστολος αγάπησε πολύ τούς Χριστιανούς τής Θεσσαλονίκης. Έτσι όταν τό 51 μ.Χ. βρισκόταν γιά ιεραποστολικούς λόγους στήν Κόρινθο, έστειλε τήν πρώτη επιστολή του στούς Θεσσαλονικείς. Η επιστολή αυτή αποτελεί τό πρώτο γραπτό κείμενο τής Καινής Διαθήκης καί απαντάει σέ ζητήματα πού αφορούσαν τήν χριστιανική κοινότητα τής πόλης, αλλά τά θέματα πού θίγει μέ τά θεόπνευστα λόγια τού Αποστόλου τών Εθνών είναι σίγουρα διαχρονικά καί αφορούν όλους τούς ανθρώπους όπου καί σέ όποια εποχή κι άν ζούνε.-