Γεγονὸς καὶ σχόλιο: Θεός και θάνατος

Δύο από τα πιο μεγάλα προβλήματα που απασχόλησαν πάντοτε τους φιλοσόφους, τους καλλιτέχνες, τους θεολόγους είναι ο Θεός και ο θάνατος. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν πάντοτε να δώσουν απαντήσεις στο μυστήριο του Θεού, στο ποιός τελικά δημιούργησε και κυβερνά τον κόσμο, και συγχρόνως να δώσουν απαντήσεις στο πρόβλημα του θανάτου, που τον έβλεπαν σε όλη την φύση, στο περιβάλλον τους, στα αγαπητά τους πρόσωπα, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό τους. Και αυτοί οι άθεοι έχουν στιγμές που προσπαθούν να ψελίσουν κάτι για τα δύο αυτά θεολογικά και υπαρξιακά θέματα, δηλαδή τον Θεό και τον θάνατο.

Μερικοί άθεοι προσπάθησαν να συσχετίσουν τα δύο αυτά θέματα μεταξύ τους, γι’ αυτό υποστήριξαν ότι ο φόβος του θανάτου κατασκεύασε την ιδέα του Θεού και την θρησκεία που υπηρετεί αυτήν την ιδέα. Υπάρχουν και άλλοι, οι οποίοι ακολουθούν τα συμπεράσματα της Ψυχολογίας της θρησκείας και διατυπώνουν την άποψη ότι δεν είναι ο θάνατος και το άγνωστο που δημιουργεί την θρησκεία, αλλά η θρησκεία είναι καρπός της έμφυτης θρησκευτικής λειτουργίας της ψυχής. Πάντως, άθεοι, αγνωστικιστές και «ένθεοι» ασχολούνται με τον Θεό και τον θάνατο, από διαφορετική ο καθένας πλευρά.

Τελευταία, ο αμερικανός Τζιούλιαν Μπαρνς (Julian Barnes) έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Nothing to be Ftightened of» στο οποίο αντιμετωπίζει το γεγονός του θανάτου, μέσα από συζητήσεις, εμπειρίες του περιβάλλοντός του, και των ανθρώπων στην κοινωνία, θρησκευόμενων, αθέων και αγνωστικιστών, αλλά και από τον θάνατο συγγραφέων και καλλιτεχνών. Ο Αναστάσης Βιστωνίτης, που παρουσιάζει το βιβλίο αυτό γράφει ότι αυτό το έργο είναι «καθαρτήριο ενός απίστου που καταφέρνει να συνομιλεί με το μελλοντικό του φάντασμα» (Το Βήμα, Κυριακή 26-10-2008).

Σε ένα σημείο του βιβλίου του ο Τζιούλιαν Μπαρνς γράφει αφοπλιστικά: «δεν πιστεύω στον Θεό, αλλά μου λείπει». Η απιστία, πράγματι, αφήνει ένα κενό στην ζωή του ανθρώπου, που δεν μπορεί να αναπληρωθή με τίποτε άλλο.

Κάπου αλλού γράφει: «Ο φόβος του θανάτου αντικαθιστά τον φόβο του Θεού». Όταν ο άνθρωπος αρνείται τον Θεό, επειδή δεν θέλει να τον φοβάται, τότε καταλήγει να φοβάται αυτόν τον ίδιο τον θάνατο. Και αυτός ο φόβος του θανάτου που συνδέεται με τον φόβο της ανυπαρξίας και της μετάβασης, όπως νομίζουν, στο απόλυτο και παγερό μηδέν, προκαλεί μεγάλη οδύνη και απόγνωση. Ο ίδιος με αφοπλιστικότητα γράφει ότι «ενώ ο φόβος του θεού είναι κάτι που έχουμε τουλάχιστον την δυνατότητα να το διαπραγματευθούμε, με το γεγονός του θανάτου δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο διότι ο θάνατος δεν είναι καλλιτέχνης». Κατά κάποιο τρόπο μπορούμε να θεωρήσουμε την θρησκεία ως μια διαπραγμάτευση με τον Θεό, αλλά με τον θάνατο δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοιες διαπραγματεύσεις, αφού είναι αδυσώπητος. Μόνο με τον Θεό μπορούμε να υπερβούμε όχι μόνον τον φόβο του θανάτου, αλλά και τον ίδιο τον θάνατο.

Κατά τον Βιστωνίτη, το ύφος του Μπαρνς, το πικρό χαμόγελο και η ευφυΐα του, «τον βοηθούν να ατενίζει τον θάνατο, να ομολογεί ότι τον φοβάται, αλλά και να τον κοροϊδεύει ταυτοχρόνως: εντάξει, σου ανήκω, αλλά μην το παίρνεις και τόσο σοβαρά. Εξάλλου, είμαι ακόμη ζωντανός».

Όμως, κανείς δεν μπορεί να κοροϊδεύη και να παίζη με τον Θεό και τον θάνατο, κανείς δεν μπορεί να παίζη με την αιωνιότητα!

Ν.Ι.