Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες

του Χρήστου Ιωάννου, Θεολόγου

Αποσπάσματα του λόγου του που εκφωνήθηκε κατά την εορτή των Τριών Ιεραρχών, στον Ι. Ναό Αγίου Δημητρίου Ναυπάκτου.

… Ο βίος και η πολιτεία των Τριών Ιεραρχών μας παραδειγματίζει διαχρονικά:

Βλέποντας τη λιτή μοναχική ζωή του Μ. Βασιλείου (ατομική του περιουσία ήταν ένα βιβλίο και το ράσο του) αναθεωρούμε το μοντέλο της σπάταλης και καταναλωτικής μανίας του ανθρώπου.

Διδασκόμαστε από την παροιμιώδη φιλανθρωπία και ασκητικότητα του ιδίου. Είναι ο πρώτος οργανωτής νοσοκομείου-ορφανοτροφείου. Παραδειγματιζόμαστε και αναθεωρούμε τον ατομικισμό μας και στρεφόμαστε προς τον πλησίον όπου και να βρίσκεται γεωγραφικά. Πρόσφατα αποδείχτηκε περίτρανα ότι ο λαός μας διακατέχεται από φιλάνθρωπα αισθήματα προς τους ανθρώπους που υποφέρουν από φυσικές καταστροφές, από πείνα, πολέμους και αρρώστιες. Ο Μ. Βασίλειος δεν δίσταζε ακόμη και λεπρούς να ασπαστή, ενώ πολλές φορές η σύγχρονη κοινωνία θέτει στο περιθώριο όχι μόνο αυτούς που πάσχουν από μεταδοτικά νοσήματα, αλλά και αυτούς που έχουν διαφορετική άποψη και γνώμη.

Διδασκόμαστε από την ήρεμη και ασκητική φύση του άριστου ποιητή Γρηγορίου του Θεολόγου, με τα ποιήματα του οποίου δοξάζουμε τον Θεό στις εκκλησίες μας μέχρι σήμερα.

Διδασκόμαστε διαχρονικά από τα μέτρα που είχε λάβει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην Αντιόχεια για την βελτίωση του ηθικού και του μορφωτικού επιπέδου του κλήρου, την απομάκρυνση από το Θυσιαστήριο ορισμένων από αυτούς, από την βελτίωση της θέσης των γυναικών στην εκκλησία, που είχε επιφέρει με την αναβίωση της βαθμίδας των διακονισσών στους ναούς, από την πνευματική και υλική αρωγή στους σκληρά τότε εργαζομένους από ανατολής μέχρι δύσης του ηλίου με την καθιέρωση της εσπερινής λειτουργίας και την σίτισή τους. Είχε όλο τον λαό με το μέρος του, γιατί ο ίδιος τους είχε εμφυσήσει την δυναμική της αγάπης. Αγωνίσθηκε εναντίον της μανίας για σπατάλη και για την κενή περιεχομένου πίστη. Η μεγάλη εκτίμηση και αγάπη του λαού, αλλά και η ρητορική του δεινότητα προκάλεσαν το φθόνο πολλών, αλλά και ορισμένων επισκόπων. Καταδικάσθηκε σε θάνατο και η ποινή του μετατράπηκε σε εξορία.

Οι Τρεις Ιεράρχες συνδυάζουν την πράξη με την θεωρία, την βίωση του Ευαγγελίου με την γνώση και επίλυση των προβλημάτων του ανθρώπου που υποφέρει. Ο πλησίον είναι ο εγγύς και ο μακράν. Αυτό διδάσκει ο Χριστιανισμός, αυτό εφήρμοσαν οι Τρεις Ιεράρχες. Εδώ αποκτά η λέξη αλληλεγγύη το πραγματικό της περιεχόμενο: εγγύς προς αλλήλους.

Με τους Τρεις Ιεράρχες βιώνουμε την ορθόδοξη παράδοση: οι εκατοντάδες τόμοι που περιέχουν τα ποικίλα σε περιεχόμενα έργα των Πατέρων που μιλούν στην καρδιά του ανθρώπου κάθε εποχής: Είναι μεταφρασμένα σε δεκάδες γλώσσες, αμέτρητοι επιστήμονες (θετικών και θεωρητικών επιστημών) σχολιάζουν και θαυμάζουν τα έργα τους.

Όλοι μας διαβάζουμε για την δικαιοσύνη του Θεού που είχαν κάνει πράξη οι Τρεις Ιεράρχες και την οποία αγνόησαν και αγνοούν πολλοί.

Ακούμε τα λόγια του Ιερού Χρυσοστόμου: Δεν είναι ο Θεός των Χριστιανών θεός πολέμου, αλλά ειρήνης. Και ο Μ. Βασίλειος στο έργο του «ότι ουκ έστι αίτιος των κακών ο Θεός» επεξηγεί το γιατί δεν πρέπει να αποδίδονται στο Θεό οι άδικες πράξεις και ενέργειες των ανθρώπων.

Η σκέψη των Τριών Ιεραρχών αποτελεί γνώμονα για την ελληνική παιδεία. Προσφέρει το οικουμενικό μήνυμα της Εκκλησίας και του διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού... Οι Τρεις Ιεράρχες έβλεπαν τον άνθρωπο ως κέντρο της Δημιουργίας, όχι φυσικά ως κέντρο που για χάρη του πρέπει να λεηλατηθούν τα πάντα, αλλά ως κοινωνό του Θεού και προστάτη της φύσης. Τον θεωρούσαν πρόσωπο και όχι μάζα. Οι άνθρωποι δεν ήταν απρόσωπο σύνολο, αλλά ανεπανάληπτες προσωπικότητες που θα έπρεπε να διδάσκονται δια βίου...

Σ’ αυτά τα πλαίσια της παράδοσης τοποθετείται και η γιορτή που τιμούμε σήμερα. Και οι Τρεις Ιεράρχες είναι παρόντες σχεδόν σε κάθε εκκλησιαστική ακολουθία που δοξολογούμε τον Θεό: Ο Μ. Βασίλειος και ο Ι. ο Χρυσόστομος με τα κείμενα των τριών λειτουργιών και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος με την ποίησή του. Στα πρόσωπά τους τιμούμε την τρισήλιο Θεότητα, τον Θεό των όλων που τους ανέδειξε φωστήρες της Οικουμένης, για χάρη μας, για χάρη όλων των ανθρώπων.