Κύριο ἄρθρο: Οι σύγχρονοι τοκογλύφοι

Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα "Τό Βήμα τής Κυριακής", 20-6-2010)

Σέ δύσκολες εποχές, όπως οι σημερινές, εμφανίζονται καί διάφοροι τοκογλύφοι πού εκμεταλλεύονται τήν ανημπόρια τού λαού ή τών λαών καί πλουτίζουν χωρίς νά έχουν μέσα τους κανένα αίσθημα αγάπης καί συμπόνοιας γι’ αυτούς πού δυστυχούν.

1. Ορισμός τοκογλυφίας

Η τοκογλυφία ορίζεται ως ο δανεισμός χρημάτων μέ υψηλό επιτόκιο πού συνήθως είναι παράνομο. Αυτό προκαλείται από συγκεκριμένα άτομα πού εκμεταλλεύονται κάθε δύσκολη κατάσταση τών συνανθρώπων τους. Μερικές φορές αυτό γίνεται καί μέσα από τήν λεγόμενη «νόμιμη» οδό, όταν οι Τραπεζίτες προτρέπουν τούς ανθρώπους νά λαμβάνουν καταναλωτικά ή άλλα δάνεια, εκμεταλλευόμενοι τήν τάση τους γιά ευμάρεια, ευδαιμονία καί εύκολο πλουτισμό.

Στήν τοκογλυφία μπορώ νά εντάξω καί τίς λεγόμενες παγκόσμιες «αγορές» πού ανεβάζουν τά επιτόκιά τους, τά λεγόμενα σπρέντς, εκμεταλλευόμενοι μερικές δύσκολες καταστάσεις πού περνούν διάφορες χώρες. Δέν μπόρεσα νά «χωνέψω» αυτόν τόν όρο «αγορές» πού παρουσιάζεται τόσο εύηχα, σάν νά πρόκειται γιά τά γνωστά μας καταστήματα, από τά οποία προμηθευόμαστε τά αναγκαία γιά τόν βίο μας! Όταν όμως σέ αυτές τίς παγκόσμιες «αγορές» τής καπιταλιστικής κοινωνίας, οι συζητήσεις γίνωνται μέ «γεμάτο τό πιστόλι πάνω στό τραπέζι», έστω κι άν αυτό λέγεται μεταφορικά, τότε δέν πρόκειται γιά συνηθισμένες αγορές, αλλά γιά συνομιλίες μέ ανθρώπους πού κάνουν οικονομικά εγκλήματα, γιά νά μή χρησιμοποιήσω έναν άλλον αγγλικόν όρο.

2. Η τοκογλυφία κατά τούς Πατέρας τής Εκκλησίας

Από πλευράς χριστιανικής η τοκογλυφία είναι ένα έγκλημα καί ο τοκογλύφος είναι πράγματι ένας εγκληματίας, μέ κοινωνικό καί αγγελικό πρόσωπο. Οι Πατέρες τής Εκκλησίας ομίλησαν σκληρά καί κατήγγειλαν τήν τοκογλυφία, όπως επίσης κατηγόρησαν μέ ισχυρές λέξεις τόν τοκογλύφο πού δρά στίς ανθρώπινες κοινωνίες.

Ο Μ. Βασίλειος χαρακτηρίζει τόν τόκο «πονηρών γονέων, πονηρόν έκγονον». Περιγράφει μέ απαράμιλλο λόγο τήν νοοτροπία τού τοκογλύφου πού προσφέρει στούς ανθρώπους «δηλητήρια», καί ομοιάζει μέ τούς γιατρούς πού αντί νά θεραπεύουν τούς αρρώστους τούς αφαιρούν καί τήν ελάχιστη δύναμη πού έχουν. Στήν συνέχεια περιγράφει τήν κατάσταση τού δανειζομένου, ο οποίος στήν αρχή πού παίρνει τό δάνειο είναι χαρούμενος, γιατί επέτυχε τόν σκοπό του, αλλά μετά ζή έναν εφιάλτη, ακόμη καί στόν ύπνο του, όταν πρόκειται νά αποδώση τό δάνειο. Ο δανειστής ομοιάζει μέ τόν «σκύλο» πού τρέχει στό θήραμά του, καί ο δανειζόμενος αισθάνεται ως θήραμα πού τρέμει τήν συνάντηση αυτή. Πάντως, εκείνος πού δανείσθηκε χάνει τήν ελευθερία του, γιατί ο τοκογλύφος σάν τό σκυλί γαυγίζει καί ζητά περισσότερα, εκβιάζει τόν δανεισθέντα ποικιλοτρόπως, τόν ντροπιάζει καί τόν εξευτελίζει μπροστά στούς φίλους καί συγγενείς του, στό μέσον τής αγοράς καί κάνει τόν βίο του αβίωτο.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρεί τήν τοκογλυφία ως «εσχάτην αναισχυντίαν», αφού ο τόκος είναι «διαβεβλημένος καί κατηγορίας άξιος», πρόκειται γιά «ευπρόσωπον αρπαγήν, ευπροφάσιστον πλεονεξίαν». Θεωρεί ότι οι τόκοι ομοιάζουν μέ τά φίδια πού κατατρώγουν τίς ψυχές τών δυστυχισμένων ανθρώπων περισσότερο από τά γνωστά δηλητηριώδη φίδια.

3. Ποικίλοι τοκογλύφοι

Υπάρχουν, όμως, καί μερικοί άλλοι τοκογλύφοι πού δέν εκμεταλλεύονται τήν οικονομική ανέχεια τού λαού, αλλά τίς ελπίδες καί τίς προσδοκίες του. Οι συνάνθρωποί μας ελπίζουν νά ζήσουν σέ μιά κοινωνία όπου θά επικρατή η διαφάνεια, η αξιοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη, η φιλανθρωπία, ο αλτρουϊσμός, η νοηματοδότηση τού βίου κλπ. Καί όμως πολλές φορές διαψεύδονται από τά πράγματα, γιατί κάθε φορά εμφανίζονται διάφοροι «τοκογλύφοι» πού εκμεταλλεύονται τίς προσδοκίες τών ανθρώπων, κατασπαράζουν τίς ελπίδες καί τά όνειρά τους.

Τέτοιους τοκογλύφους βρίσκουμε συνεχώς δίπλα μας. Είναι οι θρησκευτικοί ηγέτες πού εκμεταλλεύονται καί κατασπαράζουν τό λεγόμενο θρησκευτικό συναίσθημα τού λαού, μέ διάφορους τρόπους, χειρότερους από τό κοινό έγκλημα, γιατί στήν περίπτωση αυτή σκοτώνουν τήν ψυχή τών ανθρώπων. Είναι οι πολιτικοί άρχοντες πού χρησιμοποιούν ως δολώματα διάφορες μαγικές λέξεις μέ τίς οποίες κλέβουν τήν εμπιστοσύνη τών ψηφοφόρων τους, όπως «μεταπολίτευση», «αλλαγή», «κάθαρση», «εκσυγχρονισμός», «επανίδρυση τού Κράτους» κλπ. Είναι λέξεις-όπλα πού σκότωσαν τίς ελπίδες καί τίς προσδοκίες τού λαού καί τόν οδήγησαν στήν απόγνωση καί στήν έκφραση μεγάλου θυμού πού ελπίζουμε νά δράση θετικά στήν κοινωνία μας.

Τό εκπληκτικό είναι ότι όλη αυτήν τήν διάψευση τών ελπίδων, τών προσδοκιών καί τών οραμάτων τού λαού τήν προξένησαν μερικοί τής ηρωικής γενιάς τού Πολυτεχνείου, πού όταν κλήθηκαν νά κυβερνήσουν τόν λαό, τόν διέψευσαν. Καί διερωτάται κανείς: πώς καί γιατί καταπνίγονται τόσο ευγενικά οράματα, όπως τής παιδείας, τής ελευθερίας καί τής ευημερίας;

Τά τελευταία σαράντα χρόνια αποκτήσαμε μιά συμπεπυκνωμένη πείρα, αφού ζήσαμε διάφορες δικτατορίες, ήτοι στρατιωτικές, πολιτικές, ιδεολογικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, σέ όλα τά επίπεδα τής ζωής μας, γνωρίσαμε διάφορους «τοκογλύφους». Θά έπρεπε όλη αυτή η πείρα νά μάς διδάξη, νά μάς ανοίξη τό μυαλό γιά νά δούμε καθαρότερα τά πράγματα. Άν τώρα δέν διδαχθούμε από αυτήν τήν συμπεπυκνωμένη πείρα, τότε είμαστε άξιοι τής τύχης μας.

Η βασική πρόταση είναι νά διδαχθούμε από όσα έγιναν, καί κυρίως νά απαξιώσουμε δημιουργικά τούς ποικιλώνυμους καί ποικιλότροπους τοκογλύφους τού λαού, πού σκοτώνουν τά οραματά του καί τίς προσδοκίες του. Ο καθένας θά πρέπει νά αναλάβη τίς ευθύνες του στό προσωπικό καί κοινωνικό επίπεδο πού ζή. Καί άς αρχίση τό δημιουργικό έργο, όπως έχει γραφή εύστοχα, από τίς προσεχείς εκλογές γιά τήν τοπική αυτοδιοίκηση μέ τό νά αναδείξη τούς κατάλληλους ηγέτες, πέρα από τίς κομματικές επιλογές.