Δύο Δορβιτσιώτες Αρχιερείς

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Επιμνημόσυνη ομιλία στόν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κυρό Δαμασκηνό Παπανδρέου καί τόν Μητροπολίτη Φθιώτιδος κυρό Δαμασκηνό Παπαχρήστου (Δορβιτσά 28-8-2011)

* * *

Ιερόν καθήκον μάς συγκέντρωσε σήμερα στόν Ιερό αυτόν Ναό τής Αγίας Παρασκευής Δορβιτσάς γιά νά προσευχηθούμε υπέρ αιωνίου μνήμης καί μακαρίας αναπαύσεως τών αειμνήστων Αρχιερέων, πατέρων καί αδελφών ημών Δαμασκηνού Παπανδρέου Αρχιεπισκόπου Αθηνών καί Δαμασκηνού Παπαχρήστου Μητροπολίτου Φθιώτιδος.

Θά ήθελα, εν πρώτοις, νά σάς πληροφορήσω ότι στίς εκδηλώσεις αυτές έχω τήν τιμή νά εκπροσωπώ τόν Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών καί Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο, ο οποίος, λόγω αδυναμίας του νά παραστή προσωπικά, μέ παρεκάλεσε νά μεταφέρω τίς ευχές του γιά τήν ανάπαυση τών ψυχών τών δύο Αρχιερέων.

Η Δορβιτσά είναι ο χώρος όπου είδαν τό φώς τής ζωής τους, από γονείς πού διακρίνονταν γιά τήν Ελληνορθόδοξη-Ρωμαίϊκη παράδοση, καί εδώ εμυήθηκαν κατά πρώτον στήν εκκλησιαστική ζωή, τά γράμματα καί γενικότερα στήν παιδεία τού Γένους. Η Δορβιτσά, μέ τήν ωραιότατη τοποθεσία, τό φυσικό κάλλος, αλλά καί τίς εξωτερικές δύσκολες συνθήκες ζωής, υπήρξε η αληθινή μήτρα πού τούς χαρακτήρισε σέ όλη τους τήν ζωή. Άν μελετήσουμε προσεκτικά τόν βίο τών μακαριστών αυτών Αρχιερέων θά διαπιστώσουμε ότι διέθεταν στοιχεία από τήν κώμη αυτήν, αλλά καί τήν γύρω περιοχή. Τό λεβέντικο ύφος, η ηγετική φυσιογνωμία, η δραστηριότητα, η ευφυΐα, η ευστροφία στήν υπερνίκηση τών δυσκολιών, η πληθωρική αγάπη, η δυναμικότητα, η φιλανθρωπία, η κοινωνική αλληλεγγύη συνδέονται αναπόσπαστα μέ τό περιβάλλον στό οποίο μεγάλωσαν καί αναπτύχθηκαν οι προαναφερθέντες Ιεράρχες. Πράγματι, τό αγέρωχο τών ορέων, τό κρημνώδες τών περιοχών, τό δύσβατο τού χώρου, οι χαράδρες, τά ποτάμια, τά ύψη, οι απότομες μορφολογικές εναλλαγές καί τόσα άλλα καθορίζουν εν πολλοίς τόν χαρακτήρα τού ανθρώπου καί προσδιορίζουν τήν κοινωνικότητά του, αφού υπάρχει μιά σχέση καί επίδραση τού περιβάλλοντος στόν ψυχολογικό κόσμο τού ανθρώπου.

Δέν είναι πρόθεσή μου σέ αυτήν τήν σύντομη επιμνημόσυνη ομιλία μου νά αναφερθώ στά βιογραφικά στοιχεία τών δύο Ιεραρχών τά οποία οπωσδήποτε είναι γνωστά στούς παρόντες, καί τά οποία, τουλάχιστον γιά τόν δεύτερον, θά αναφερθούν καί αργότερα στούς χαιρετισμούς πού θά απευθύνουν όσοι έχουν καθορισθή από τό πρόγραμμα, κατά τήν τελετή αποκαλυπτηρίων τής προτομής του. Τό γεγονός είναι ότι πρόκειται γιά δύο Ιεράρχες, οι οποίοι καθόρισαν τά εκκλησιαστικά πράγματα στήν εποχή τους καί άφησαν μνήμη στούς ανθρώπους. Εγράφησαν βιβλία γι’ αυτούς, προκάλεσαν τήν προσοχή τών ανθρώπων κάθε κατηγορίας, έκαναν αισθητή τήν παρουσία τους στήν Ελλάδα καί εκτός αυτής. Χαίρεται η Δορβιτσά γιά τούς δύο αυτούς Αρχιερείς, μέ τά ιδιαίτερα χαρίσματά τους, καί θά τιμάται στούς αιώνες ως «δεσποτοχωριό». Όταν διαβάζω τήν ιστορία τής περιόδου τής κατοχής στούς Γερμανούς βλέπω παντού τήν πελώρια φυσιογνωμία τού Αρχιεπισκόπου καί Αντιβασιλέως Δαμασκηνού Παπανδρέου, γιά τόν οποίο εγράφη ότι ήταν η πιό αξιόλογη προσωπικότητα τής πολυτάραχης εποχής εκείνης, από όλους τούς χώρους, γιά νά επιφέρη τήν ενότητα τών Ελλήνων. Γράφηκε ότι ο Δαμασκηνός ήταν «ο μόνος ικανός νά διαδραματίση ρόλο διαιτητού, διαπραγματευόμενος μεταξύ τών αντιμαχομένων, γιά τήν ταχεία λύση τής καταστάσεως» (Σπ. Μαρκεζίνης-Νικόλαος Σοϊλεντάκης) καί «ήταν δυναμικός ρεαλιστής, τό καλύτερο πρόσωπο μέσα σέ αυτήν τήν ελληνική θύελλα» (Τσώρτσιλ). Καί όταν πρόσφατα διάβασα τό βιβλίο «Ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος Δαμασκηνός (Παπαχρήστου) 1960-1996», πού συνέγραψε ο Αρχιμ. Χριστοφόρος Κολοκυθάς, Ηγούμενος τής Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος Καμένων Βούρλων, είδα όλα τά περικοσμούντα χαρίσματά του. Σίγουρα, οι δύο κεκοιμημένοι Αρχιερείς διακόνησαν τήν Εκκλησία σέ διαφορετικούς καιρούς, αλλά έδειξαν στούς ανθρώπους τό καθολικό, ηγετικό καί φιλάνθρωπο «πρόσωπο» τής Εκκλησίας.

Οι Επίσκοποι είναι πνευματικοί Πατέρες τών Χριστιανών, οι οποίοι μετέχουν στήν αρχιερωσύνη τού Χριστού μέ τήν προφητική, βασιλική καί ιερατική Χάρη. Τά τρία αυτά δέν είναι απλώς «αξιώματα», αλλά χαρίσματα πού δίνονται στούς Αρχιερείς γιά τήν πρόοδο τών Χριστιανών καί τήν ενότητα τής Εκκλησίας. Τό προφητικό χάρισμα είναι η κατά Θεόν διδασκαλία καί ο Επίσκοπος πρέπει νά κηρύττη ως Προφήτης. Τό βασιλικό χάρισμα είναι η καθημερινή θυσιαστική διακονία, όπως τό έπραττε ο Μωϋσής καί οι βασιλείς στήν Παλαιά Διαθήκη, γιά παράδειγμα ο Δαυίδ. Τό ιερατικό χάρισμα είναι η ιερουργία, όπως τό έπρατταν οι Ιερείς καί οι Αρχιερείς τής Παλαιάς Διαθήκης, έξοχο δέ παράδειγμα είναι ο Μελχισεδέκ. Τά τρία αυτά χαρίσματα (προφητικό, βασιλικό, ιερατικό) ενώθηκαν αρμονικά στό Πρόσωπο τού Χριστού, μεταδίδονται δέ διά τού μυστηρίου τής αρχιερωσύνης στούς Επισκόπους καί εκφράζονται ανάλογα μέ τήν συνέργειά τους, τόν κατά Θεόν ζήλο τους καί τήν ενεργοποίηση τού χαρίσματος πού έλαβαν μέ τά μυστήρια τού βαπτίσματος καί τού χρίσματος.

Μιά τέτοια διακονία τού λαού τού Θεού είναι θυσιαστική, όπως ομολογεί ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Διά τούτο ουκ απειθώ ουδέ αντιλέγω, φησίν ο εμός Δεσπότης, ουκ επί προστασίαν καλούμενος, αλλ’ ως πρόβατον επί σφαγήν αγόμενος αλλά καί προσπίπτω καί ταπεινούμαι υπό τήν κραταιάν τού Θεού χείρα...». Δέν πρόκειται γιά μιά προστασία, αλλά γιά μιά πορεία στόν Γολγοθά. Ο Επίσκοπος πορεύεται πάντοτε «ως πρόβατον επί σφαγήν», οφείλει νά βρίσκεται πάντοτε εσταυρωμένος καί νά μή κατέρχεται από τόν Σταυρό. Είναι βασική πνευματική αρχή ότι από τόν Σταυρό στόν οποίο βρίσκεται ο καθένας μας δέν κατεβαίνουμε, αλλά μάς κατεβάζουν, όταν χρειασθή καί όταν επιτρέψη ο Θεός. Ο ίδιος ο Χριστός δέν κατέβηκε από τόν Σταυρό, όταν τού είπαν «ει υιός εί τού Θεού, κατάβηθι από τού σταυρού» (Ματθ. κζ', 40). Παρέμεινε στόν Σταυρό, δείχνοντας έτσι στούς Χριστιανούς, καί ιδίως στούς Κληρικούς, ότι πρέπει νά μένουν στόν Σταυρό καί νά είναι εσταυρωμένοι, γιατί από τόν Σταυρό οδηγούνται στήν Ανάσταση. Η κατάβαση από τόν Σταυρό είναι πτώση. Ο Μ. Φώτιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έκανε λόγο γιά «τό πολυτάραχον καί πολυμέριμνον τής καθέδρας ταύτης». Ο Επίσκοπος πρέπει νά υπομένη τίς ιδιορρυθμίες τών Χριστιανών, νά αγαπά θυσιαστικά τό ποίμνιό του, αλλά ενίοτε καί ως ιατρός νά επεμβαίνη θεραπευτικά, κάποτε καί χειρουργικά. Καί ούτε η αγάπη αντιπαρατίθεται στήν ιατρική επιστασία, ούτε η χειρουργική επέμβαση χάρη τής σωτηρίας τών Χριστιανών καί τής ενότητος τής Εκκλησίας καταργεί τήν κατά Θεόν αγάπη. Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης στό βιβλίο του «Κλίμαξ», αναφερόμενος «πρός τόν ποιμένα», γράφει ότι ο Ηγούμενος καί ο Επίσκοπος τών ψυχών τών Χριστιανών είναι ποιμήν, κυβερνήτης, διδάσκαλος καί ιατρός. Καί τά τέσσερα αυτά ιδιώματα ενώνονται στήν ζωή τού Επισκόπου.

Αυτές τίς ημέρες προετοιμαζόμενος γιά τήν επιμνημόσυνη αυτή ομιλία καί γιά τό όλο πρόγραμμα τής ημέρας αυτής, μέ τά Αποκαλυπτήρια τής προτομής τού μακαριστού Μητροπολίτου Φθιώτιδος Δαμασκηνού Παπαχρήστου, σκεπτόμουν πόσες πίκρες δοκίμασαν καί αυτοί οι Αρχιερείς στήν ποιμαντική τους διακονία, σέ δύσκολες πράγματι εποχές πού έζησαν, διότι οι κοινωνικές καί εθνικές καταστάσεις ήταν δύσκολες, καθώς επίσης οι άνθρωποι πάντοτε επιθυμούν τήν ικανοποίηση τών επιθυμιών τους καί, όταν αυτό δέν μπορή νά γίνη, τότε στρέφονται μέ οργή εναντίον αυτών πού αποτελούν εμπόδιο στόν σκοπό καί τά σχέδιά τους! Αλλά καί πόσες επιθέσεις δέχονται οι ιατροί από τούς ασθενείς όταν η ίασή τους προκαλή πόνο! Βεβαίως καί πόσες θλίψεις δοκιμάζουν οι ποιμένες όταν, λόγω αδυναμίας, δέν μπορούν νά ανταποκριθούν στίς πνευματικές αναζητήσεις τών μελών τού ποιμνίου τους! Αυτό δέν σημαίνει ότι καί εμείς οι ποιμένες δέν κάνουμε λάθη στήν εξάσκηση τών ποιμαντικών καθηκόντων μας. Ο Θεός, όμως, βλέπει τίς προθέσεις μας καί τήν αγάπη μας γιά τήν Εκκλησία.

Οι άνθρωποι είναι πάντοτε έτοιμοι, κατά τόν λόγο τού Χριστού, νά χαρακτηρίζουν τόν ασκητή Ιωάννην τόν Βαπτιστήν ως έχοντα «δαιμόνιον», ήτοι απρόσιτον, αλλά καί τόν Χριστό πού συναναστρεφόταν τούς ανθρώπους νά τόν χαρακτηρίζουν ως «άνθρωπον φάγον καί οινοπότην, φίλον τελωνών καί αμαρτωλών». Καί έτσι δικαιώνεται «η σοφία από τών τέκνων αυτής πάντων» (Λουκ. ζ', 33-34). Συνήθως οι άνθρωποι είναι σκληροί καί απόλυτοι στίς κρίσεις τους. Βλέπουν τούς άλλους εξωτερικά καί επιπόλαια. Ο Θεός, όμως, βλέπει τό βάθος τής καρδίας μας καί θά μάς κρίνη «ως αγαθός καί φιλάνθρωπος».

Οι δύο μακαριστοί Δαμασκηνοί, συγγενείς μεταξύ τους κατά σάρκα, αρχιερείς κατά πνεύμα, βάδισαν τόν δρόμο τής ποιμαντικής διακονίας καί επετέλεσαν τό χρέος τους μέ τά ιδιαίτερα χαρίσματά τους καί τίς ικανότητές του ο καθένας. Εμείς εκτιμούμε τά εξωτερικά έργα, αλλά ο Θεός θά αποδώση δικαιοσύνη, γιατί Αυτός γνωρίζει τά βάθη τών καρδιών μας καί θά είναι ο δίκαιος Κριτής. Εμείς οι περιλειπόμενοι διάδοχοί τους τιμάμε τούς αγώνες τους, θυμόμαστε τήν προσφορά τους στό έθνος, τήν κοινωνία καί τήν Εκκλησία, επαινούμε τήν Δορβιτσά Ναυπακτίας γιά τά τέκνα της καί υποσχόμαστε νά βαδίσουμε τόν δρόμο τής θυσίας, διαφυλάσσοντας μέχρι τέλους τήν Ορθόδοξη πίστη, τήν φιλοπατρία, τίς παραδόσεις τού Γένους, «αφορώντες εις τόν τής πίστεως αρχηγόν καί τελειωτήν Ιησούν, ός αντί τής προκειμένης αυτώ χαράς υπέμεινε σταυρόν, αισχύνης καταφρονήσας» (Εβρ. ιβ', 2).
Αιωνία νά είναι η μνήμη τών αειμνήστων αδελφών ημών Δαμασκηνού καί Δαμασκηνού.–