Κύριο ἄρθρο: Ὁ Θε­ο­λό­γος τῆς ἐ­μπει­ρι­κῆς θε­ο­λο­γί­ας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η Εκκλησία μας σήμερα, εορτάζει τήν μνήμη τού αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου, ενός μεγάλου Πατρός τής Εκκλησίας, ενός φλογερού καί εμπνευσμένου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης καί ενός Ιεροκήρυκος πού χαρακτηρίσθηκε ως «καλλικέλαδο αηδόνι τού άμβωνος». Ίσως δέν εμφανίσθηκε στήν ιστορία λαμπρότερος κήρυκας τού θείου λόγου. Διαβάζοντας κανείς τά κείμενά του διακρίνει μιά θεοφιλή καρδιά πού έπασχε από αγάπη γιά τόν Θεό καί έπαλλε από τήν νοσταλγία τού ουρανίου πολιτεύματος. Τά λόγια του ήταν πυρφόρα, γιατί έβγαιναν από ένα καμίνι αγάπης πρός τόν Θεό καί τόν άνθρωπο. Είναι χαρακτηριστικό ένα τροπάριο τής ακολουθίας τού ιερού Χρυσοστόμου: «Μελωδικώς ανυμνήσωμεν», «τήν χρυσήλατον σάλπιγγα, τό θεόπνευστον όργανον... τής Εκκλησίας τό στήριγμα, τόν νούν τόν ουράνιον, τής σοφίας τόν βυθόν, τόν κρατήρα τόν πάγχρυσον»

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύοντας τό χωρίο τού Προφήτου Ησαΐου: «ιδού ο δεσπότης Κύριος Σαβαώθ αφελεί από τής Ιουδαίας καί από Ιερουσαλήμ ισχύοντα καί ισχύουσαν... δικαστήν καί προφήτην καί στοχαστήν» σημειώνει τήν διαφορά πού υπάρχει μεταξύ τού προφήτου καί τού στοχαστού. Λέγει: «έτερον μέν γάρ στοχασμός καί προφητεία άλλο». Ο στοχαστής ομιλεί γιά τά μέλλοντα, αφού στοχάζεται από τήν πείρα τών πραγμάτων, αλλά ο προφήτης ομιλεί υπό τού Αγίου Πνεύματος. Καί σημειώνει: «Αλλά πολύ τό μέσον τούτου κακείνου, όσον συνέσεως ανθρωπίνης καί θείας χάριτος τό διάφορον». Δηλαδή, όση διαφορά υπάρχει μεταξύ τής ανθρωπίνης σοφίας καί τής σοφίας τού Θεού, τόση διαφορά υπάρχει μεταξύ τού στοχαστού καί τού προφήτου. Τελικά, προφήτης δέν είναι μόνον εκείνος πού προαναγγέλλει τά μέλλοντα, αλλά ο διδάσκαλος, ο εμπειρικός θεολόγος πού καθοδηγεί τόν άνθρωπο γιά τήν βίωση τών μελλόντων από τώρα.

Ο κόσμος σήμερα γέμισε από στοχαστές, δοκησισόφους, πού κρίνουν βάσει τού μυαλού τους καί τής ανθρωπίνης σοφίας, ενώ οι άνθρωποι σήμερα χρειάζονται προφήτες, οι οποίοι θά προσανατολίζουν τόν νού τους στόν Θεό. Ως κάτοικοι μιάς χώρας ενδιαφερόμαστε γιά τόν τρόπο διοργανώσεως τής κοινωνίας, πού έχει σχέση μέ τήν δίκαιη κατανομή τών υλικών αγαθών, αλλά ως Χριστιανοί πρέπει νά ενδιαφερόμαστε περισσότερο γιά τόν τρόπο μέ τόν οποίο θά αποκτήσουμε κοινωνία μέ τόν Θεό. Δυστυχώς έχουμε υποστή μεγάλη φθορά μέ τήν στροφή τού νού μας στά γήϊνα, στήν κοινωνιολογία, ενώ έχουμε ανάγκη από τόν Θεό. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σέ μιά ομιλία του μιλώντας προσωπικά στόν κάθε ακροατή του λέγει ότι «η πόλις άνω εστιν, ενταύθα οδός» καί ότι δέν είσαι «πολίτης» αλλά «οδίτης». Όλοι σήμερα ασχολούνται μέ τήν κάτω πόλη καί όχι μέ τήν άνω πόλη, τό ουράνιο πολίτευμα, δέν αισθάνονται οδίτες, αλλά μόνον πολίτες αυτού τού κόσμου. Σήμερα λείπουν οι θεολόγοι μέ τήν εκκλησιαστική έννοια τού όρου, πού θά ευαγγελίζωνται τήν ειρήνη καί τά αγαθά καί θά επαναφέρουν τόν νού μας στήν καρδιά καί τόν Θεό μέ τήν μέθοδο τής ορθοδόξου ευσεβείας.

Πάνω από τούς κοινωνιολόγους καί τούς φιλοσόφους, δηλαδή τούς στοχαστές, έχουμε ανάγκη από πραγματικούς θεολόγους. Ένα τέτοιο έργο επιτέλεσε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, διδάσκαλος τής ησυχαστικής παραδόσεως, «προφήτης τής Ρωμηοσύνης», όπως τόν αποκάλεσαν, εκφραστής τής εμπειρικής θεολογίας. Συχνά δίδασκε ότι η ορθόδοξη εμπειρική θεολογία δέν είναι στοχασμός, αλλά προφητεία καί ο κάθε Κληρικός, ιδιαίτερα ο Επίσκοπος, πρέπει νά είναι προφήτης, γιατί εκεί πού υπάρχουν προφήτες δέν μπορούν νά αναπτυχθούν οι αιρέσεις.

Η Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου μέ τήν συμπλήρωση δεκαετίας από τήν κοίμηση τού αειμνήστου διδασκάλου π. Ιωάννου Ρωμανίδη αφιέρωσε αυτήν τήν Κυριακή, πού συνέπεσε μέ τήν εορτή τού αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου, καί τελεί ιερό μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως τής ψυχής του μετά τών δικαίων Προφητών, Αποστόλων καί Αγίων, τούς οποίους τόσο αγάπησε, καθώς επίσης διοργανώνει καί επιστημονική Ημερίδα πού θά επακολουθήση καί θά ασχοληθή μέ τό έργο καί τήν διδασκαλία τού μακαριστού Κληρικού και θεολόγου.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης στό τέλος τής ζωής του, μέ δική του απόφαση καί δικές μου ενέργειες, μετεγγράφη από τό Κληρικολόγιο τής Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής στό ιερατικό δυναμικό τής Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου, χωρίς φυσικά νά μισθοδοτήται, γιατί κάπου έπρεπε νά ανήκη ως Κληρικός. Η επιλογή του οφείλεται στήν μεγάλη επικοινωνία πού είχαμε, ιδιαιτέρως τά τελευταία χρόνια τής ζωής του, μετά τήν συνταξιοδότησή του από τό Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όταν, κατά κάποιον τρόπο, περνούσε τήν «θεολογική του μοναξιά». Δέν ήμουν ο μόνος μέ τόν οποίο τόν τελευταίο καιρό είχε επικοινωνία, αφού επικοινωνούσε ιδιαιτέρως καί μέ άλλους, μεταξύ τών οποίων μέ τόν Πρωτοπρ. π. Γεώργιο Μεταλληνό, πού βρίσκεται σήμερα μαζί μας.

Η θεολογία πού εξέφραζε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης δέν ήταν δική του, δέν πρόκειται γιά μιά «ρωμανιδική» θεολογία, αλλά γιά τήν θεολογία τών Προφητών, τών Αποστόλων καί τών αγίων διά μέσου τών αιώνων πού αξιώθηκαν νά δούν τόν Θεό μέσα στό Φώς. Πρόκειται γιά τήν θεολογία τού ακτίστου Φωτός καί γι’ αυτό ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης αγαπούσε πολύ τόν άγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο, τόν άγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά καί γενικά τούς φιλοκαλικούς καί νηπτικούς Πατέρες τής Εκκλησίας πού δίδασκαν αφ' ενός μέν ότι ο Θεός είναι Φώς καί αποκαλύπτεται μέσα στό Φώς, αφ' ετέρου δέ ότι η μέθοδος τής πραγματικής γνώσεως τού Θεού είναι η ιερά ησυχία, όπως φαίνεται στήν Αγία Γραφή, τήν συστηματοποίησε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς καί τήν κατοχύρωσαν οι Σύνοδοι τού 14ου αιώνος, ιδιαιτέρως η Σύνοδος τού έτους 1351, πού δίκαια μπορεί νά χαρακτηρισθή ως Θ’ Οικουμενική Σύνοδος.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης πέρα από τίς οικογενειακές καταβολές υπήρξε γνήσιος μαθητής τού μεγαλυτέρου θεολόγου τού εικοστού αιώνος μακαριστού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι. Ο ίδιος ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκι σέ μιά διασωθείσα επιστολή του, πού τήν απέστειλε σέ κάποιον Ρώσο τό έτος 1960, αφού κρίνει μερικούς άλλους θεολόγους τής εποχής του, στό τέλος γράφει: «Γενικώς ομιλούντες, είναι λίγες οι Θεολογικές δυνάμεις πού υπάρχουν στήν Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα. Εναποθέτω τίς ελπίδες μου στόν μαθητή μου π. Ιωάννη Ρωμανίδη πού συνέγραψε πρίν από τρία-τέσσερα χρόνια υπέροχη διδακτορική διατριβή γιά τό προπατορικό αμάρτημα, σπουδή στούς δύο πρώτους αιώνες (Ελληνικά, στήν Αθήνα) καί τώρα εργάζεται κοντά μου γιά διδακτορικό στήν φιλοσοφία στό Harvard. Σέ αυτόν, αντιθέτως, υπάρχει μάλλον η τάση πρός τήν πλευρά τής “απομονώσεως” - αποστροφή από τή Δύση σέ όλα καί απομόνωση στή Βυζαντινή Παράδοση, αλήθεια, παραμένοντας στό επίπεδο τής γνήσιας Θεολογικής κουλτούρας καί τής βαθιάς εκκλησιαστικότητας».

Επίσης, από μιά μαρτυρία κοινού μαθητού καί τών δύο φαίνεται ότι ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκι έλεγε: «Πρόσεχε, υιέ μου, αυτά πού σού διδάσκει ο πατήρ Ιωάννης όχι μόνον θά σώσουν τήν ψυχή σου, αλλά θά σέ κάνουν φάρο τής Ορθοδοξίας σέ έναν κόσμο πού σπαράσσεται από τήν αφομοίωσιν καί τόν σχετισμόν. Η αποστολή σου ως ιερεύς θά είναι νά διδάξης τήν αλήθειαν πού μένει στούς αιώνες, καί αυτή τήν αλήθειαν θά τήν μάθης από τόν πατέρα Ιωάννην». Πράγματι, η θεολογία τήν οποία παρέδιδε ο π. Ιωάννης ήταν θεολογία πού μπορεί νά σώση τόν άνθρωπο, δέν ήταν θεολογική διανόηση πού γεμίζει τό μυαλό μέ θεολογικές γνώσεις, αλλά μιά θεολογία πού οδηγεί στήν σωτηρία, δέν ήταν στοχασμός, αλλά προφητεία ή τουλάχιστον λόγοι Προφητών.

Όσοι διατυπώνουν διάφορους προβληματισμούς γιά τήν θεολογία πού δίδασκε ο μακαριστός π. Ιωάννης φαίνεται καθαρά ότι έχουν δεχθή ποικίλες επιδράσεις από τόν δυτικό χώρο, δηλαδή τόν δυτικό σχολαστικισμό καί προσχολαστικισμό, τόν προτεσταντικό ηθικισμό, τόν γερμανικό ιδεαλισμό καί τόν σλαυικό εθνικισμό. Δυστυχώς, επιδράσεις τέτοιες έχουν εισρεύσει καί στόν χώρο μας, γι’ αυτό καί η θεολογία πού εξέφραζε ο π. Ιωάννης είναι σημαντική από κάθε πλευρά.

Στήν Ημερίδα πού θά ακολουθήση μετά τήν θεία Λειτουργία θά ομιλήσουν διακεκριμένοι θεολόγοι επιστήμονες, οι οποίοι είχαν κατά διαφόρους βαθμούς επικοινωνία μέ τόν μακαριστό π. Ιωάννη καί θά αναλύσουν τήν ζωή καί τό θεολογικό έργο του.

Ευχαριστώ όλους όσοι παρευρίσκονται σέ αυτές τίς εκδηλώσεις μνήμης γιά τόν μεγάλο θεολόγο τής εποχής μας, δηλαδή τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Άρτης κ. Ιγνάτιο, τούς Καθηγητές, τούς μοναχούς καί τίς μοναχές, τούς θεολόγους καθηγητές, όσοι ήλθαν από μακριά γιά νά συμμετάσχουν σέ αυτές τίς εκδηλώσεις. Αλλά είναι καιρός νά προσευχηθούμε γιά τήν ανάπαυση τής ψυχής τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη μετά τών δικαίων, πού τόσο αγαπούσε.