Πατριαρχικοί Λόγοι

Επιλογές από λόγους τού Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.Βαρθολομαίου

Είναι αφορμή χαράς καί αγαλλιάσεως η συμπλήρωσις εικοσαετίας από τής εκλογής ημών εις τόν πανίερον Οικουμενικόν Θρόνον, ουχί διότι τοιουτοτρόπως απεκτήσαμεν εξουσίαν ή προβολήν, αλλά διότι ούτως εκδηλούται τό άπειρον έλεος τού Κυρίου, τού Οποίου η άμαχος δύναμις εν τή ασθενεία τής ανθρωπίνης φύσεως τελειούται (Β' Κορ. ιβ' 9), «καί χάριν έχω τώ ενδυναμώσαντί με Χριστώ Ιησού τώ Κυρίω ημών, ότι πιστόν με ηγήσατο, θέμενος εις διακονίαν» (Α' Τιμ. α' 12).

Ο Θρόνος ούτος είναι θρόνος διακονίας συμπάσης τής υπ’ ουρανόν Ορθοδοξίας καί εις τό σημείον αυτό έγκειται τό πρωτείον αυτού εν τώ συστήματι τών Εκκλησιών, η δέ ανάρρησις εις αυτόν σημαίνει τήν άρσιν τού σταυρού τής «μερίμνης πασών τών Εκκλησιών» (πρβλ. Β' Κορ. ια' 28).
Πρό εικοσαετίας, υπακούοντες εις τήν κλήσιν τής Μητρός Εκκλησίας, παρελάβομεν, ως είχομεν τότε είπει, «τόν σταυρόν Ανδρέου τού Πρωτοκλήτου, εις συνέχισιν τής ανόδου εις τόν Κρανίου τόπον, εις συσταύρωσιν ημών τώ Κυρίω καί τή Αυτώ συνεσταυρωμένη Εκκλησία», αλλά καί «εις συντήρησιν τού φωτός τής Αναστάσεως».

Ούτω, πρό τού μεγέθους τής κλήσεως, κατά τάς διαρρευσάσας δύο δεκαετίας, εβιώσαμεν, είπερ ποτέ καί άλλοτε, τό τού Αποστόλου Παύλου: «Έχομεν δέ τόν θησαυρόν τούτον εν οστρακίνοις σκεύεσιν, ίνα η υπερβολή τής δυνάμεως ή τού Θεού καί μή εξ ημών...αεί γάρ ημείς οι ζώντες εις θάνατον παραδιδόμεθα διά Ιησούν, ίνα καί η ζωή τού Ιησού φανερωθή εν τή θνητή σαρκί ημών» (Β' Κορ. δ' 7-11).

(Μετά τό πέρας τής Δεξιώσεως επί τή 20ή επετείω τής εκλογής. Πόλη, 22 Οκτωβρίου 2011)

* * *

Kατά τάς ημέρας ταύτας, ως είναι γνωστόν τοίς πάσι, σύμπασα η ανθρωπότης δοκιμάζεται υπό ποικίλων πειρασμών, προερχομένων κυρίως εκ τής εσφαλμένης τοποθετήσεως τού ανθρώπου έναντι τών ηθικών αξιών, έναντι τής αρετής εν γένει. Διότι η οικονομική κρίσις, η οποία μαστίζει τόν σύγχρονον άνθρωπον, είναι αποτέλεσμα τής ηθικής κρίσεως, η οποία ενδημεί εις τάς συγχρόνους κοινωνίας.

Τό κακόν τό οποίον βιούμεν, ως απειλήν ή διακινδύνευσιν ή πραγματικήν μείωσιν ή καί εκμηδένισιν τών οικονομικών πόρων καί τής εκ τούτων ευημερίας, προέρχεται εκ τού μειωμένου ενδιαφέροντος ημών πάντων διά τό ηθικώς δέον, ως τούτο υποδεικνύει ο Θεός. Έχομεν αναγάγει τήν απληστίαν καί τήν πλεονεξίαν εις αρετήν. Τιμώμεν τόν πλούτον υπέρ τό δέον. Άν καί εξαίρομεν τήν απαξίαν τών ανηθίκων μεθόδων πλουτισμού, θαυμάζομεν καί συγχωρούμεν τούς πλουτίζοντας διά τής αφαιμάξεως τών συνανθρώπων των. Ομιλούμεν περί ελευθερίας καί δημοκρατίας ως ηθικών υπεραξιών καί δέν διστάζομεν νά παρίδωμεν τούς παραβιάζοντας αυτάς, όταν διά τής παραβιάσεως προσποριζώμεθα οφέλη. Καταπατούμεν τά δίκαια τών άλλων πρός ικανοποίησιν τών προσωπικών ημών επιθυμιών.

Ο “δίκης οφθαλμός ός τά πάνθ’ ορά”, καί ός “ανταποδίδει ένδικον μισθαποδοσίαν” επιτρέπει, τούτων ένεκα, εις τό κακόν νά πλήττη τάς κοινωνίας καί τά πρόσωπα ημών κατά τρόπον σκληρόν, ώστε διερωτώμενοι περί τής αιτίας τών πληττόντων ημάς δεινών νά συνειδητοποιήσωμεν τάς ευθύνας καί νά έλθωμεν εις μετάνοιαν καί νά ζητήσωμεν τό έλεος τού ευσπλάχνου Θεού, ίνα Ούτος απαλλάξη ημάς τών συνεπειών τών ανομιών ημών.

Ο σύγχρονος άνθρωπος “λάκκον ώρυξε καί ανέσκαψεν αυτόν καί εμπεσείται εις βόθρον, όν ειργάσατο”, προφητεύει ο ψαλμωδός πράγματι σήμερον πρέπει νά διακηρύξωμεν ότι ενέπεσεν εις αυτόν ο ίδιος, άν καί προώριζε τόν λάκκον τούτον διά τούς συνανθρώπους αυτού. Ο χάρτινος πλούτος αποκαλύπτεται ως άνευ αξίας. Η άνεσις, ως ζητούμενον αγαθόν, μετεβλήθη εις κόπον καί μόχθον καί άγχος. Η μαρτυρία τού Αββά Ισαάκ τού Σύρου ότι ο Θεός καί οι Άγγελοι Αυτού εν ανάγκαις χαίρουσιν, ο δέ διάβολος καί οι άνθρωποι αυτού εν αναπαύσει, πανηγυρικώς επιβεβαιούται. Η ανάγκη ωθεί πρός τήν εργασίαν καί τήν δημιουργικότητα. Η ανάπαυσις συνεπάγεται τήν αχρήστευσιν τών δημιουργικών δυνατοτήτων καί τελικώς τήν αυτοκαταστροφήν. Πρό δύο χιλιάδων ετών ο Αδελφόθεος Ιάκωβος έγραφε πρός ημάς τούς σημερινούς ανθρώπους, ότι πρέπει νά χαίρωμεν διά τάς δοκιμασίας, διότι αύται αποτελούν πρόκλησιν διά τήν δημιουργικότητα ημών, πρόσκλησιν πρός μετάνοιαν, καί ώθησιν πρός προσευχήν.

Λυπούμεθα ειλικρινώς, διά τάς δοκιμασίας καί τούς πειρασμούς, τούς οποίους υφίστανται οι συνάνθρωποι ημών, πολλάκις ανυπαιτίως, αλλά υποδεικνύομεν πρός αυτούς καί πρός εαυτούς τήν συμβουλήν τού Αγίου Ιακώβου, ότι πρέπει νά αντιμετωπίζωμεν τάς δοκιμασίας χωρίς νά απολέσωμεν τό ηθικόν σθένος ημών, χωρίς νά καταβληθώμεν εκ τού βάρους τών δοκιμασιών αυτών. Αντιθέτως, δέον νά εργασθώμεν διά τήν ανόρθωσιν τών κατεστραμμένων υλικών έργων, πρωτίστως δέ τών κατεστραμμένων ή τετραυματισμένων ψυχών ημών.

Ο σύγχρονος άνθρωπος νομίζει, διακατεχόμενος υπό υπερφιάλου αυταρεσκείας, ότι έχει ενδυθή βασιλικήν πορφύραν και βύσσον, επιστήμην καί γνώσιν, ισχύν καί παντοδυναμίαν. Αλλά έν παιδίον –τό παιδίον Χριστός- διά καθαρών οφθαλμών κραυγάζει έκπληκτον ότι ο βασιλεύς είναι γυμνός, ότι ουδέν εκείνων φορεί τά οποία φαντάζεται ότι φορεί, καί τά οποία οι συνάνθρωποί του, απατηλώς ψευδόμενοι, λέγουν εις αυτόν ότι φορεί. Πού η εκ τής οικονομικής επιστήμης ευημερία; Πού η εκ τής προετοιμασίας τού πολέμου ειρήνη; Πού η εκ τής επιστήμης ψυχική υγεία;

...

Άλλωστε, η ιστορική πείρα πολλών αιώνων έχει διδάξει εις ημάς νά έχωμεν αντοχήν εις τάς δοκιμασίας, ελπίδα σωτηρίας καί πίστιν ότι εκείνος ο οποίος επιτρέπει τάς δοκιμασίας δέν θά επιτρέψη νά δοκιμασθώμεν υπέρ ό δυνάμεθα νά ανθέξωμεν, καί ότι ακόμη θά δώση ημίν τήν δύναμιν νά υποφέρωμεν καί νά εξέλθωμεν αναγεννημένοι πνευματικώς εκ τών δοκιμασιών, ως έπραξε καί δι’ εκείνους τούς οποίους εξήγαγεν εις αναψυχήν, διελθόντας προηγουμένως διά πυρός καί ύδατος.

.......

Οι σύγχρονοι άνθρωποι διασκέπτονται διά τήν εξεύρεσιν τρόπων επιλύσεως τών απασχολούντων αυτούς προβλημάτων καί ιδία τής συγχρόνου κρίσεως, ημείς δέ προσευχόμεθα πρός τόν Θεόν διά τόν αυτόν σκοπόν. Όταν οι άνθρωποι εξεύρουν τάς προσηκούσας λύσεις, κατ' έμπνευσιν Θεού, ίσως θά αγνοούν ότι τούτο έχει συμβή χάρις εις τάς προσευχάς τών ταπεινών πιστών, καί δέν θά αποδώσουν τήν πρέπουσαν ευχαριστίαν, τιμήν καί δόξαν τώ Θεώ. Ημείς, γνωρίζοντες τήν αγαθότητα τού Θεού καί τό ευήκοον τού ωτός Αυτού, ευχαριστούμεν από τούδε Αυτώ

(Συλλειτουργία μετά τού Πατριάρχου Σερβίας Ειρηναίου. Πόλη, 23 Οκτωβρίου 2011)

* * *

Ιστάμενοι εις τό μέσον τού Καθολικού καί θεωρούντες τό σεμνόν κάλλος τών περιβαλλουσών ημάς οσίων μορφών, τάς οποίας ο πνευματοκίνητος χρωστήρ Θεοφάνους τού Κρητός ευλαβώς απετύπωσεν, αναγόμεθα επί τό πρωτότυπον, κατά τόν τής Καισαρείας φωστήρα Μέγαν Βασίλειον, καί αποθαυμάζομεν τήν δύναμιν τής θείας Χάριτος, η οποία μετεμόρφωσε τάς ψυχάς καί ηγίασε τά σώματα τών εν καθαρότητι βίου καί ησυχία διαλαμψάντων θείων πατέρων.

Προσκυνούμεν ευλαβώς τόν θαύματα βρύοντα καί ιάσεις πηγάζοντα τάφον τού Οσίου Αθανασίου τού Αθωνίτου, τού ουρανόφρονος κτήτορος καί θεμελιωτού τού εν Άθωνι κοινοβιακού Μοναχισμού, τού υποδεχομένου ημάς νοερώς εις τήν θείαν αυτού Μάνδραν, καί εκπληττόμεθα καί ημείς μετά τών αγγελικών ταγμάτων «πώς μετά σώματος πρός αοράτους συμπλοκάς εχώρησε καί τών δαιμόνων κατετραυμάτισε τάς φάλαγγας».

Ανατρέχομεν εις τήν περίλαμπρον ιστορίαν τής Ιεράς Μονής καί θαυμάζομεν τούς αναριθμήτους θησαυρούς, σκεύη ιερά καί εικόνας πολυτίμους, κώδικας παλαιούς τε καί περιτέχνως ιστορηθέντας, διά τών οποίων επλούτισαν καί εκόσμησαν ταύτην ευσεβείς βυζαντινοί αυτοκράτορες, εν οίς Νικηφόρος Φωκάς, Ιωάννης Τσιμισκής καί Βασίλειος ο Β/, καί σύν αυτοίς αλλοεθνείς ηγεμόνες, αναγνωρίζοντες διά τού τρόπου τούτου τήν υπεροχήν καί τήν προσφοράν ταύτης εντός καί εκτός τών ορίων τού Αγιωνύμου Όρους.

Μείζονα όμως θαυμασμόν προκαλεί εις τάς ψυχάς ημών ο ουράνιος πλούτος τής Ιεράς ταύτης Μονής, ο αποτεθησαυρισμένος εις τά ταμιεία τής άνω Ιερουσαλήμ, ο μή φθειρόμενος πλούτος τών αρετών καί τής αγιότητος, τόν οποίον δι?ατρύτων αγώνων καί πόνων προσεκτήσαντο οι «τόν δρόμον τελέσαντες καί τήν πίστιν τηρήσαντες» άγιοι καί θεοφόροι πατέρες, ως ο τής ησυχίας καί τού ακτίστου φωτός υπέρμαχος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο τής Ορθοδοξίας φωστήρ καί κλεινός προκάτοχος ημών Φιλόθεος ο Κόκκινος, καί η καλλικέλαδος αηδών τής Εκκλησίας Ιωάννης ο Κουκουζέλης.

(Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, Άγιον Όρος, 8 Οκτωβρίου 2011)

* * *

Η Εκκλησία τού Χριστού, ούσα «εν τώ κόσμω», αλλ ουχί «εκ τού κόσμου» (Ιωάν. 17, 14), δέον νά μή «συσχηματίζηται τώ αιώνι τούτω» (Ρωμ. 12, 2), γνωρίζουσα καί πιστεύουσα ότι «ο κόσμος παράγεται καί η επιθυμία αυτού» (Ι Ιωάν. 2, 17), καί διά τούτο ουδέν σταθερόν καί μόνιμον εν τή Ιστορία, αλλά πάντα τά εν αυτή υπόκεινται εις μεταβολάς, πολλάκις απροσδοκήτους καί ραγδαίας. Διά τούτο καί η Αγιωτάτη Ορθόδοξος ημών Εκκλησία, στοιχούσα τή μακραίωνι παραδόσει καί τή εκκλησιολογία αυτής, απέχει πάντοτε πάσης αναμείξεως εις τήν πολιτικήν καί εις διαμάχας καί συγκρούσεις κοσμικών δυνάμεων οιασδήτινος μορφής.

Η στάσις αύτη τής Ορθοδόξου Εκκλησίας έναντι τών εν τώ κόσμω καί τή ιστορία διαδραματιζομένων ουδόλως, όμως, υποδηλοί αδιαφορίαν καί απάθειαν έναντι αυτών. Τούτο δέ, διότι τά εν τώ κόσμω καί τή Ιστορία συμβαίνοντα επηρεάζουν βαθύτατα τήν ζωήν τών μελών τής Εκκλησίας, προκαλούντα πολλάκις σοβαρότατα προβλήματα διά τήν ειρηνικήν διαβίωσιν καί, ενίοτε, καί δι αυτήν τήν επιβίωσιν τών ανθρώπων. Τούτο συμβαίνει ιδιαιτέρως εις περιπτώσεις αιματηρών συρράξεων, συνεπαγομένων καταστροφάς τών ειρηνικών καί πολιτιστικών επιτευγμάτων τών λαών αλλά καί απώλειαν ανθρωπίνης ζωής καί δυστυχίαν εις τούς ανθρώπους. Εις τάς περιπτώσεις ταύτας δοκιμάζεται καί αυτή ακόμη η πίστις τών ανθρώπων, καί κλονίζονται τά θεμέλια τής ιδίας τής Εκκλησίας, ριπτομένης καί αυτής εις τήν δίνην τής αβεβαιότητος ως πρός τό τί τέξεται η επιούσα.

(Σύναξις τών Πατριαρχών τών Πρεσβυγενών Πατριαρχείων καί τού Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Πόλη, 1-9-2011)