Κύριο ἄρθρο: Τὸ σχέδιο Καποδίστρια καὶ ἡ ἀλλοίωση τοῦ Καποδίστρια

Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Πολύς λόγος γίνεται για το σχέδιο συνενώσεως των Κοινοτήτων σε Δήμους, σύμφωνα με το σχέδιο του πρώτου Κυβερνήτου της Ελλάδος Ιωάννου Καποδίστρια. Βεβαίως, αμφισβητείται από μερικούς η πατρότητα του σχεδίου αυτού, γιατί ουσιαστικά αναφέρεται, τουλάχιστον ως εφαρμογή, στους Βαυαρούς, που προσπάθησαν να συγκροτήσουν τους Έλληνας - Ρωμηούς σε ελληνικό Κράτος, απομακρυνόμενοι από την προοπτική της Ρωμηοσύνης.

Δεν θα επιμείνουμε, όμως, στο θέμα της συνενώσεως των Κοινοτήτων σε Δήμους, αλλά θα υπογραμμίσουμε την μεγάλη παραφθορά και αλλοίωση που γίνεται σχετικά με το όνομα του Καποδίστρια. Δηλαδή, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να ταυτισθή το όνομα του μεγάλου αυτού Κυβερνήτου με το σχέδιο της συνενώσεως των Κοινοτήτων και να αγνοηθή όλο το άλλο μεγάλο και ουσιαστικό του έργο, κυρίως ότι ο Καποδίστριας ήταν γνήσιος Ρωμηός, αγαπούσε την Ορθόδοξη Εκκλησία, αφού παντού φαίνεται η αγάπη του προς την Ορθόδοξη Ρωμαίικη παράδοση και την Εκκλησία.

* * *

Ο Πρωτοπρ. π. Γεώργιος Μεταλληνός έχει ασχοληθή με το πρόσωπο του Καποδίστρια σε όλα τα σημεία των έργων του και αναλύει όλη αυτήν την μεγάλη και χαρισματική προσωπικότητα, αναφέροντας πολλές φορές κείμενά του από επιστολές και άλλες πηγές.

Ο Καποδίστριας μεγάλωσε μέσα σε ορθόδοξα πλαίσια, που τα διαμόρφωσαν η Ηπειρώτισσα μητέρα του Αδαμαντία Γονέμη, ο παπα-Ανδρέας Ιδρωμένος και οι Μοναχοί της Μονής Πλατυτέρας της Κέρκυρας. Σε μια επιστολή την οποία αποστέλλει ο Καποδίστριας στον πατέρα του το 1819 εκφράζει την ευσέβεια και ευλάβειά του: “Είναι έργον μοναδικόν της προστασίας του Θεού και των θαυματουργών Αγίων, που αναξίως επεκαλέσθην με δάκρυα ειλικρινούς καρδίας και αφωσιωμένης”. Και προσθέτει την φράση: “πίπτων εις τους πόδας του θαυματουργού Αγίου μας και της αειπαρθένου Πλατυτέρας”. Είναι χαρακτηριστική η δήλωσή του στον B. Georges Bory De Saint - Vincent: “Πρώτα είμαι Έλληνας ... γιατί γεννήθηκα σ’ αυτή τη χώρα ... Είμαι Έλληνας από πατέρα και μητέρα· είμαι με την χάρη του Θεού, που μου ανέθεσε την κυβέρνησιν αυτού του πτωχού λαού ... Είμαι Έλληνας εκ γενετής, από καθαρή αγάπη, από αίσθημα, από καθήκον και από θρησκεία” (βλ. π. Γεωργίου Μεταλληνού: Ελληνισμός μαχόμενος σελ. 72-73).

* * *

Η προσπάθειά του να οργανώση το ελεύθερο Κράτος δεν ήταν απλώς εξωτερική, αλλά εσωτερική, δηλαδή προσπάθησε να συνδέση το νέο κράτος με παράδοση των κατοίκων του και να μη δέχεται επιρροές και επιδράσεις από άλλους ανορθοδόξους χώρους. Ο π. Γεώργιος Μεταλληνός λέγει χαρακτηριστικά: “Ο πρώτος Κυβερνήτης της Χώρας μας, με συνείδηση ελληνική - ρωμαίικη, προσπάθησε να συνδυάσει τα σύγχρονα μέσα οργανώσεως του κράτους με την τοπική παράδοση. Γι’ αυτό και ήταν εφεκτικός απέναντι στην Δύση και την εκπαιδευτική προπαγάνδα της - και τούτο δεν οφειλόταν μόνο στον αδιαμφισβήτητο φιλορωσισμό του. Γι’ αυτό, εξ άλλου, προωθούσε ρωμαίικη λύση στο εκκλησιαστικό ζήτημα. Αυτό, όμως, ήθελαν ακριβώς οι Μ. Δυνάμεις να αποφύγουν με την εκκλησιαστική δηλαδή εξάρτηση του νέου κράτους από την εστία της Ρωμηοσύνης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο” (βλ. Παράδοση και αλλοτρίωση σελ. 201).

Εξ άλλου είναι γνωστό από τις πηγές ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας έβλεπε διαφορετικά την εδαφική διάρθρωση των Βαλκανίων, δηλαδή την έβλεπε μέσα από την παράδοση της Ρωμηοσύνης. Είναι σημαντικά όσα γράφει ο Πρωτοπ. π. Ιωάννης Ρωμανίδης: “Ο Ι. Καποδίστριας υπέβαλλε τον Απρίλιο του 1828 σχέδιο στον Τσάρον για την αναδιοργάνωση των Βαλκανίων εν όψει του πολέμου που μόλις εκήρυξε εναντίον της Τουρκίας. Το σχέδιο Καποδίστρια προέβλεπε την Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα πέντε ημιαυτόνομων κρατών, δηλαδή της Δακίας, της Σερβίας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Ελλάδος”. Όπως, όμως, σημειώνει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός, “τό Καποδιστριακό σχέδιο απορρίφθηκε με την συνθήκη της Ανδριανουπόλεως (14.9.1829), αλλά έγινε το θεμέλιο της Ρωσοευρωπαϊκής και Αμερικανικής πολιτικής της “βαλκανοποιήσεως”, ενώ ο Καποδίστριας εργαζόταν για την απελευθέρωση και προοδευτική ενοποίηση των ευρωπαϊκών επαρχιών της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης” (Ελληνισμός μαχόμενος σελ. 79).

* * *

Βέβαια, όλα αυτά είναι συνάρτηση της καταστάσεως της εποχής εκείνης, και τα ιστορικά γεγονότα πρέπει κανείς να τα εντάση στα πλαίσια της εποχής που εκτυλίσσονται. Εκείνο, όμως, που ήθελα να παρατηρήσω και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο κάνω αναφορά στο θέμα αυτό, είναι ότι δεν πρέπει να ταυτίζουμε και να εξαντλούμε το έργο του Καποδίστρια μόνο στις συνενώσεις και να συνδέουμε το πρόσωπό του με πικρίες και απογοητεύσεις μερίδος του λαού. Επίσης, όσοι μιλούν για το έργο και το πρόσωπο του Καποδίστρια πρέπει να διακατέχονται από το Ορθόδοξο και Ρωμαίικο πνεύμα του Πρώτου αυτού Κυβερνήτου της Ελλάδος, ο οποίος, ακριβώς λόγω αυτής της ορθόδοξης υποδομής του, δυσαρέστησε τις Μεγάλες Δυνάμεις, που είχαν άλλες βλέψεις με την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ο Καποδίστριας επιζητούσε μια ανεξάρτητη Ρωμαίικη χώρα, ενώ οι άλλες Μ. Δυνάμεις ήθελαν μια Ελλάδα εξαρτημένη. Γι’ αυτό και η διάδοχη κατάσταση του Καποδίστρια ήταν οι Βαυαροί και ο Βασιλεύς Όθων, για να εφαρμοσθούν τα δυτικά σχέδια.

Καλό θα είναι οι πολιτικοί μας που επικαλούνται τον Καποδίστρια να διακατέχονται και από την ευσέβειά του, να αγαπούν την Εκκλησία, να εμπνέωνται από τον ορθόδοξο φωτισμό του Καποδίστρια και όχι από τον Ευρωπαϊκό διαφωτισμό του Κοραή. Αν δεν το κάνουν αυτό, τότε παρερμηνεύουν, αλλοιώνουν και διαστρέφουν τον Καποδίστρια και θα τον εξαναγκάσουν να διαμαρτυρηθή από τον τάφο του.