Ο πολιτισμός και η συνθήκη του Μάαστριχτ

 

Η επιστήμη της μελλοντολογίας, μεταξύ των πολλών ενδιαφερόντων σημείων, αναφέρεται και στο γεγονός ότι στις αρχές του εικοστού πρώτου (21) αιώνος θα παρατηρηθούν μετακινήσεις πληθυσμών, τέτοιες που δεν γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Ήδη καθημερινώς γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων μετακινήσεων.

Το θέμα όμως είναι ότι, όπως έχει σημειώσει διακεκριμένος δημοσιογράφος, “κάθε ουσιαστική αλλαγή πολιτισμού συνοδεύθηκε από μετακίνηση πληθυσμών”. Είναι μια ουσιαστική παρατήρηση. Όταν οι πολίτες μιας χώρας χάνουν την πολιτιστική τους παράδοση και αλλοτριώνονται, τότε, αργά ή γρήγορα, αφομοιώνονται, χάνονται ή μετακινούνται.

Επομένως, είναι ανάγκη να προσέξουμε ως χώρα την πολιτιστική μας παράδοση, να την διατηρήσουμε και να την βιώσουμε, γιατί έχουμε ευθύνη τόσο για την δική μας αξιοπρέπεια, όσο και για το μέλλον των επομένων γενεών. Αυτό έχει σημασία ιδιαίτερα για την ελληνορθόδοξη παράδοση, αφού είναι γνωστόν ότι είναι πολύ ανθρώπινη, κοινωνική και ουσιαστική. Διακρίνεται, δηλαδή, για μια ισορροπία, δεδομένου ότι συνδέει αρμονικά αντιφατικές φαινομενικά καταστάσεις. Πράγματι, η παράδοσή μας συνδέει κοινωνικότητα με εσωτερικότητα, χώρο με χρόνο, παρόν με παρελθόν, ενδοκοσμικότητα με υπερβατικότητα κ.λ.π.

Βέβαια, υποστηρίζεται από μερικούς ότι, επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να ανήκουμε στους λαούς της Ευρώπης, πρέπει να συντονισθούμε στην νέα Ευρωπαϊκή πραγματικότητα και να δεχθούμε τις θέσεις της συνθήκης του Μάαστριχτ.

Έχω την γνώμη ότι, δυστυχώς, πολλοί από μας πέφτουμε στον πειρασμό της γενίκευσης και απολυτοποίησης, ιδιαίτερα μάλιστα όταν διακρινόμαστε από άγνοια. Δικαιολογούμε κάθε αστοχία μας στην συνθήκη του Μάαστριχτ, ενώ τα πράγματα μπορεί να είναι και διαφορετικά.

Το γεγονός είναι ότι στην συνθήκη του Μάαστριχτ γίνεται λόγος και για την διατήρηση της ιδιαιτερότητας κάθε χώρας. Οπωσδήποτε, γίνεται λόγος και για την βίωση της κοινής Ευρωπαϊκής πολιτιστικής παράδοσης, αλλά δεν αποκλείει και την ιδιαιτερότητα κάθε τόπου.

Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο για την παιδεία λέγεται: “η Κοινότητα συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας την συνεργασία μεταξύ κρατών και, αν αυτό απαιτείται, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας την δράση τους, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και την πολιτιστική και γλωσσική τους πολυμορφία”.

Στο κεφάλαιο για τον πολιτισμό λέγεται: “Η Κοινότητα συμβάλλει στην ανάπτυξη των πολιτισμών των κρατών μελών και σέβεται την εθνική και περιφερειακή πολυμορφία τους, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά”.

Τονίζοντας η συνθήκη την διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ευρωπαϊκής σημασίας, συγχρόνως επισημαίνει: “Η Κοινότητα λαμβάνει υπόψη της τις πολιτιστικές πτυχές, όταν λαμβάνει δράση δυνάμει άλλων διατάξεων της παρούσας συνθήκης”.

Πιθανόν τα πράγματα στην πράξη να είναι διαφορετικά. Όμως, δεν πρέπει να υποχωρούμε σε κάθε εξωτερική πίεση με την δικαιολογία ότι το επιτάσσει η συνθήκη του Μάαστριχτ, και δεν πρέπει εν ονόματι της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αλλοτριωνόμαστε, να απεμπολούμε την παράδοσή μας. Δηλαδή, πρέπει να σταματήση ο εν γνώσει ή εν αγνοία τελών πιθηκισμός, γιατί θα μας στοιχίση ακριβά. Η αλλοίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνεπάγεται, εκτός από ανθρώπινες, και εθνικές απώλειες.

Ν.Ι.