Γράφτηκε στις .

Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου: Τό Βενέτικο σέ Ὀθωμανικό «κατάστιχο» τοῦ 1521

Στίς 29 Αὐγούστου 1499 παραδόθηκε ἀπό τούς Βενετούς στούς Ὀθωμανούς ἡ Ναύπακτος. Εἴκοσι δύο (22) χρόνια μετά ἡ πρώτη εἰκόνα γιά τόν καζά (ἐπαρχία) Ναυπάκτου, στό Κατάστιχο αὐτό. Ἄγνωστο ἐάν ὑπάρχη καί προγενέστερο. Πέραν τῆς πόλης (Nefs) τῆς Ναυπάκτου (Inepanti) περιλαμβάνονται εἴκοσι ὀκτώ (28) χωριά. Σημειωτέον ὅτι τό φωνῆεν στήν ἀρχή τῆς λέξης ἤ μεταξύ δύο συμφώνων εἶναι εὐφωνικό στήν τουρκική γλώσσα.

Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου: Τό Βενέτικο σέ Ὀθωμανικό «κατάστιχο» τοῦ 1521Τά χωριά γιά τήν καλύτερη κατανόηση τοῦ θέματος τά καταχωρίζουμε σέ τρεῖς (3 ) κατηγορίες:

α. Ὅσα ὑπάρχουν καί σήμερα.

Agorino-  Ἀγραπιδόκαμπος
Cas- Τσάτσι Φροξυλιᾶς
Dafni- Δάφνη
Famila Bala- Φαμίλα
Galata- Γαλατάς
Ine-Kastri- Νεόκαστρο
Ivromyari- Ivromyani- Βρόμιαρι-Καστράκι
Kavrolim- Καβρολίμνη (Γαβρολίμνη)
Kofo- Iksila- Φροξυλιά (πάνω)
Mamolada- Μαμουλάδα
Palyo- Horaki- Παλιοχωράκι
Rostiyani- Βρόστιανι-Ριγάνι
Vanboko- Βομβοκού
Velvina- Βελβίνα

β. Μή ὑπάρχοντα σήμερα, ἀλλά γνωστά.

Kamara- Καμάρα
Karonohori- Καρνοχώρι
Kolokova- Sersino- Κλόκοβα-Σέρσενο
Mavromat- Μαυρομάτι
Mazi- Sopoto- Μάζι-Σοποτό
Platavo- Πλάτανος
Rodya- Ροδιά
Volimaho- Βολίμαχο

Περισσότερα γιά τά χωριά τῶν δύο ἀνωτέρω κατηγοριῶν στίς μελέτες: Χαράλαμπος Χαραλαμπόπουλος, Τοῦ Δήμου Ναυπάκτου ἡ πόλη καί τά χωριά, Ε.Ν.Α.Μ. , 2005. Τοῦ ἰδίου: Τοῦ Δήμου Χάλκειας τά χωριά, Ε.Ν.Α.Μ. 2006.

γ. Ἄγνωστα καί δυσκολοταύτιστα

Burgaz-i Cedit-  (Burgaz=πύργος) (Ὁ πύργος στό Περιθώρι;)
Iskilya- Zoga- Σκιλγιά-Ζόγκα
Iskiza- Σκίζα
Kirpirifti- Κυρ Πρίφτης (κυρ Ἱερέας) συσχετίζεται μέ τήν Κάτω Φαμίλα
Makize- Μακίζα
Makrirah- Μακρυράχη

Ἕνας ἀπό τούς μαχαλάδες τῆς Ναυπάκτου λέγεται  Isak- Kalavriz (Ἰσαάκ Καλαβρίζης). Τό ἐπώνυμο μᾶς δίνει μία ἰδέα πῶς ὀνομάστηκε ἡ Καλαβρούζα, πού δέν βρίσκεται στό Κατάστιχο. Ἀντ’ αὐτῆς ἀπαντιόταν ἡ Κλόκοβα-Σέρσενο.

Σημαντικό στοιχεῖο ἐπίσης εἶναι ἡ ἀναφορά σέ μαχαλάδες τῆς Ναυπάκτου, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονται ἀπό τούς ναούς πού ὑπῆρχαν ἐκείνη τήν ἐποχή (1521 καί πρό τοῦ ἔτους αὐτοῦ).

Οἱ Ναοί εἶναι:

Aya- Kostendin- Ἅγιος Κωνσταντίνος
Aya- Nargir- Ἅγιοι Ἀνάργυροι
Aya- Nikola- Ἅη- Νικόλας
Aya- Tanasi- Ἅη-Θανάσης
Aya- Vasil- Ἅη-Βασίλης
Ayo- Apostol- Ἅγιοι Ἀπόστολοι
Ayo- Dimitri- Ἅη- Δημήτριος
Ayo- Ilya- Ἅη- Λιάς
Ayo- Paraskevi- Ἅη-Παρασκευή
Ayo- Sotire- Ἅη-Σωτήρα
Ayo- Yorgi- Ἅη- Γιώργης

Ἀπό τήν μελέτη τοῦ ἀνωτέρω πίνακα προκύπτουν τά παρακάτω συμπεράσματα:

1. Μέχρι τώρα ἀπό τούς ἕνδεκα ναούς οἱ τρεῖς (3), Ἅγιοι Ἀπόστολοι, Ἅγιοι Ἀνάργυροι, Ἅγιος Βασίλειος, δέν εἶναι γνωστοί ἀπό ἄλλες πηγές.

2. Καί οἱ τρεῖς ἐνοριακοί ναοί τῆς Ναυπάκτου ἔρχονται ἀπό τήν Βυζαντινή ἐποχή (Ἅγιος Δημήτριος, Ἁγία Παρασκευή, Ἅγιος Γεώργιος). Μάλιστα ὁ Ἅγιος Γεώργιος μνημονεύεται ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἰωάννη Ἀπόκαυκο (1199-1234;).

3. Ἄρα ὁ Ἅγιος Δημήτριος προτοῦ μετατραπῆ σέ τζαμί ἦταν χριστιανικός ναός γιά νά γίνη καί πάλι χριστιανικός τό 1829. Μετά τήν μετατροπή του σέ τζαμί κτίσθηκε νέος ναός ἀφιερωμένος στόν Ἅγιο Δημήτριο στά δυτικά ἐκτός τῶν τειχῶν (περί τήν ὁδό Θέρμου).

Μέ τήν ἐπικείμενη μετάφραση καί δημοσίευση τοῦ κατάστιχου πιστεύω ὅτι θά ἔχουμε περισσότερες πληροφορίες γιά τίς ἐπαρχίες Ναυπάκτου καί Κραβάρων. (πρβλ. Χαράλαμπος Χαραλαμπόπουλος, Ἀναζητώντας τούς παλαιούς ναούς τῆς Ναυπάκτου, ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ» τεῦχος 229/ Αὔγουστος 1015).