Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Τεχνητή γαλήνη ἤ θεραπεία;

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ἕνα στοιχεῖο ἀνησυχητικό γιά τήν στάθμη τοῦ πολιτισμοῦ μας, ἡμῶν τῶν συγχρόνων Ἑλλήνων, εἶναι ἡ εἰσβολή μέσα στήν καθημερινότητά μας τῶν ἀσκήσεων καί τῶν θεωριῶν τῆς γιόγκα. Μιλᾶμε γιά στάθμη πολιτιστική, γιατί γενικά ἡ θρησκεία, μέ τήν θεολογία, τήν λατρεία καί τήν ἀσκητική της, εἶναι γιά κάθε τόπο θεμελιῶδες στοιχεῖο τοῦ πολιτισμοῦ του. Καί ἡ γιόγκα, πού ἐπιθετικά μᾶς καταλαμβάνει, εἶναι ἀσκητική μέ συγκεκριμένο θρησκευτικό θεμέλιο καί «μεταφυσική» προοπτική. Διαφημίζεται βέβαια ὡς «γυμναστική», δέν εἶναι ὅμως μιά ἁπλή γυμναστική τοῦ σώματος. Ἔχει «θεωρία» πού βρίσκεται πολύ πέρα ἀπό τήν ἰατρική καί τήν φυσιολογία τοῦ σώματος. Εἶναι μιά θρησκευτική θεωρία.

Γιά νά συνειδητοποιήσουμε τήν εἰσβολή τῆς γιόγκα περιγράφουμε μιά συνηθισμένη εἰκόνα ἀπό ἐκπομπή τῆς τηλεόρασης. Ἕνας τύπος μέ περιβολή χορευτή ἤ γυμναστή καθισμένος ὀκλαδόν μιλᾶ μέ τήν δημοσιογράφο γιά τόν διαλογισμό καί τίς ἀσκήσεις τῆς γιόγκα, ἔχοντας ὡς φόντο διάφορα ἀντικείμενα πού παραπέμπουν μέ σαφήνεια σέ λατρεῖες τῆς Ἀνατολῆς. Ἕνας πολιτιστικά ἀβαθής καί θεολογικά ἀπαίδευτος μπορεῖ νά σχημάτιζε τήν ἄποψη ὅτι ὁ συγκεκριμένος διάκοσμος ἦταν πρωτότυπος καί ὅτι ἐξέφραζε τήν ἰδιαίτερη αἰσθητική αὐτοῦ τοῦ «ἐξελιγμένου» ἀνθρώπου. Ὁ διάκοσμος αὐτός ὅμως ἦταν γι’ αὐτόν ὅ,τι εἶναι οἱ εἰκόνες στά σπίτια γιά τούς πιστούς Χριστιανούς –βοηθητικά τῆς προσευχῆς ἤ «δεῖκτες» πού θυμίζουν στόν νοῦ τόν θρησκευτικό θεολογικό προσανατολισμό του.

Ἡ συζήτηση γινόταν σέ ἀτμόσφαιρα μυσταγωγική. Σέ τέτοιες περιπτώσεις συνήθως δέν γίνεται καμμιά ἀναφορά σέ θεούς ἤ θεές τοῦ ἰνδουϊστικοῦ πανθέου, πού ἀποτελοῦν τήν θεολογική ὑποδομή τῆς γιόγκα, ἀλλά ὁ λόγος ἐξαντλεῖται στά σχετικά μέ τήν χαλάρωση τοῦ σώματος ἀπό τήν καθημερινή ἔνταση, στήν εὐεξία τοῦ ἀνθρώπου ἤ στήν ἐνεργοποίηση ὅλων τῶν ψυχικῶν καί σωματικῶν δυνάμεών του. Θύρα στίς μεταφυσικές διαστάσεις τῆς γιόγκα ἀνοίγει ἡ ἀναφορά στήν ἐνεργοποίηση τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, ὅμως δέν γίνεται καμμιά «θεολογική» ἐπέκταση γι’ αὐτήν τήν ἐνεργοποίηση. Τά μεταφυσικά ἀφήνονται ἀσαφῆ γιά νά μήν τρομοκρατοῦνται οἱ θηρευόμενοι.

Ἡ γιόγκα προβάλλεται στούς δυτικούς (Χριστιανούς καί μή) ὡς μιά ἰδιαίτερη γυμναστική, πολύ ἀποτελεσματική, σέ σημεῖο πού νά διαφημίζεται «ὡς πανάκεια σ’ ὅλα σχεδόν τά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει ἡ ἀνθρωπότητα». (Οἱ Γκουροῦ, ὁ νέος καί ὁ Γέροντας Παΐσιος, σ.381). Κάποιος μέ πείρα ἀπό τήν ἄσκηση καί τή θεωρία τῆς γιόγκα γράφει: «εἶχα γνωρίσει ἕνα Γάλλο, τόν Λουίκ, καλό παιδί, πού ἔκανε γιόγκα γιά νά γίνῃ... πλούσιος!!! Ὁ γκουροῦ του τόν εἶχε πείσει μέ κάποιο τρόπο ὅτι μπορεῖ νά γίνῃ πλούσιος μέσα ἀπό τήν γιόγκα, ὅταν “μάθῃ” νά ἐλέγχῃ τά γεγονότα. Καταγόταν ἀπό ἕνα χωριό τῆς Γαλλίας. Δέκα χρόνια μετά, ἀκόμα ζοῦσε στό χωριό μέ τούς γονεῖς του, ἀκόμα ἐξασκοῦσε τεχνικές καί ἔλεγε ὅτι θά μ’ ἐπισκεπτόταν στήν Ἑλλάδα ὅταν γίνῃ... πλούσιος» (ὅ.π. σ.385).

Μέ ἀποσιωπούμενο τό θρησκευτικό περιεχόμενό της ἡ γιόγκα ἔγινε κατορθωτό μέ τήν διαφήμιση νά εἰσβάλῃ σέ κάθε ἐκδήλωση πού θέλει τήν πρωτοτυπία. Γιά παράδειγμα, στό πρόγραμμα μιᾶς πρόσφατα ὀργανωμένης «Μεγάλης Γιορτῆς γιά τά Παιδιά» περιλαμβάνονταν: «Facepainting, zumba, yoga, κλόουν, μπαλονοκατασκευές, δημιουργική ἀπασχόληση, θεατρικά παιχνίδια, ἀφήγηση παραμυθιῶν, ταχυδακτυλουργοί, θεατρικές παραστάσεις, ἀθλητικές δραστηριότητες, Καραγκιόζης καί πολλές ἀκόμα ἐκπλήξεις...». Δηλαδή, μαζί μέ τήν ζωγραφική προσώπου (facepainting) καί τίς ἀεροβικές ἀσκήσεις τίς ἐμπνευσμένες ἀπό λατινοαμερικάνικους χoρούς (zumba), περιλήφθηκαν γιά τά παιδιά καί οἱ ἀσκήσεις γιόγκα! Δέν προχωροῦμε στίς ἄλλες δραστηριότητες τῆς ἐκδήλωσης, πού ἐκφράζουν τίς ἰδιορρυθμίες καί τά σύνδρομα στέρησης τῶν μεγάλων, ἁπλῶς ἐπισημαίνουμε τό πῶς μέ τήν μορφή τῆς γυμναστικῆς ἡ γιόγκα ἔχει εἰσχωρήσει ἀκόμη καί σέ παιδικές γιορτές. Αὐτό εἶναι ἕνα πολύ ἀνησυχητικό σύμπτωμα μιᾶς κρυφῆς ἀσθένειας, ἡ ὁποία χρειάζεται σοβαρή ἀντιμετώπιση.

Τί σημαίνει ὅμως ἡ λέξη γιόγκα; Παίρνουμε τήν σημασία της ἀπό τό Λεξικό Μπαμπινιώτη: Ἡ γιόγκα εἶναι «ἰνδικό φιλοσοφικό σύστημα, πού διδάσκει τήν ἕνωση τοῦ Ἐγώ μέ τό Ὑπέρτατο Ὄν μέ τήν κυριαρχία τοῦ ἀνθρώπου στίς σωματικές καί πνευματικές του λειτουργίες», καί εἰδικότερα εἶναι «σειρά ἀσκήσεων ἀναπνοῆς, σωματικῶν στάσεων καί (ἀτομικοῦ ἤ ὁμαδικοῦ) διαλογισμοῦ γιά τήν αὐτεπιβολή τοῦ ἀνθρώπου στό σῶμα καί τό πνεῦμα του». Ἡ λέξη γιόγκα (yoga) στά σανσκριτικά σημαίνει «ζεύξη, ἕνωση».

Ἀπό τήν γραμματική σημασία τῆς λέξης καταλαβαίνει κανείς ἀμέσως τό θρησκευτικό περιεχόμενο μέ τό ὁποῖο εἶναι φορτισμένη. Εἶναι ἕνα σύνολο ἀσκήσεων πού βοηθᾶ τόν ἄνθρωπο (κατά τήν ἰνδουϊστική θρησκευτική παράδοση) νά ἀποφύγῃ τήν σαμσάρα (δηλαδή τίς διαδοχικές μετενσαρκώσεις) τίς ὁποῖες προκαλεῖ ὁ νόμος τοῦ κάρμα. Σ’ αὐτές τίς προχριστιανικές παρωχημένες ἀντιλήψεις εἰσάγονται ὅσοι αἰχμαλωτιστοῦν ἀπό τήν «ἀποτελεσματικότητα» τῶν ἀσκήσεων γιόγκα.

Ἡ «ἀποτελεσματικότητα», ὅμως, τῶν ἀσκήσεων γιόγκα εἶναι ἕνας βιασμός τοῦ σώματος. Μέ τίς διάφορες στάσεις τοῦ σώματος, πού μιμοῦνται τίς στάσεις ζώων ἀπ’ τίς ὁποῖες παίρνουν καί τά ὀνόματά τους, ὅπως στάση τῆς ἀκρίδας, τῆς κόμπρας, τοῦ κόκορα κ.ἄ., ἀσκεῖται πίεση πάνω στά ἐσωτερικά ὄργανα τοῦ σώματος, καρδιά, ἔντερα, συκώτι, πνεύμονες καί ἰδιαίτερα πάνω στούς ἐνδοκρινεῖς ἀδένες. Ἡ πίεση αὐτή δημιουργεῖ ὑπερλειτουργία τῶν ἀδένων καί ἔκχυση μεγάλης ποσότητας ὁρμόνης μέσα στό σῶμα. Μέ τίς στάσεις τοῦ σώματος, γιά παράδειγμα, πού διεγείρουν τόν θυρεοειδῆ ἀδένα γίνεται ὁ ἀσκούμενος ὑπερκινητικός. Γενικά, μέ τίς ἀσκήσεις τῆς γιόγκα ἐπιδιώκεται  νά ἀλλάξῃ ἡ ὁρμονική καί βιοχημική ἰσορροπία τοῦ σώματος (ὅ.π. σ.384). Αὐτό ὅμως ἐνέχει πολλούς κινδύνους γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματος.

Μέ τά παραπάνω σκοπός μας δέν ἦταν νά μιλήσουμε ἀναλυτικά γιά τήν γιόγκα, τό θρησκευτικό ἰνδουϊστικό ὑπόβαθρό της καί τούς κινδύνους γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματος πού ἐλλοχεύουν στήν ἄσκησή της. Κυρίως θέλουμε νά ἐπισημάνουμε τό ὅτι ἔχει εἰσβάλλει καί ἔχει ἐν πολλοῖς καταλάβει τήν νεοελληνική καθημερινότητα, γιατί ὑπόσχεται χωρίς πόνο, χωρίς αὐτοκατάγνωση, χωρίς μετάνοια ἐσωτερική ἠρεμία καί χαλάρωση ἀπό τήν καθημερινή ἔνταση, δηλαδή θεραπεία.

Φαίνεται ὅτι στίς μέρες μας ὁ ἄνθρωπος ζητᾶ θεραπεία, πέρα ἀπό αὐτήν πού μπορεῖ νά τοῦ προσφέρῃ ἡ ἐπιστημονική ἰατρική τοῦ σώματος. Νοσεῖ στήν ψυχή του μέ μιά νόσο πού δέν περιλαμβάνεται στά διάφορα σύνδρομα τῆς ψυχιατρικῆς. Ταυτόχρονα ἀπωθεῖ τήν ἰδέα τῆς ἁμαρτίας ὡς ἀσθένειας τῆς ψυχῆς. Ὅμως, ἡ ἁμαρτία δρᾶ διαλυτικά παρά τήν ἀπώθηση τῆς ἰδέας της. Ἄλλωστε, δέν εἶναι ἰδέα, εἶναι ἀσθένεια, πού ἄν παραμεληθῆ μπορεῖ νά ὁδηγήσῃ σέ αἰωνίως ἀνεπανόρθωτες συνέπειες.

Θεωροῦμε ὅτι ἡ ἐξάπλωση τῆς γιόγκα μᾶς προκαλεῖ νά βροῦμε τόν θεραπευτικό χαρακτήρα τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας καί ποιμαντικῆς. Νά ξαναβροῦμε μέσα στήν ἐποχή τῆς ποικιλόμορφης κρίσης καί τῆς μεγάλης θεολογικῆς σύγχυσης, τήν μεγάλη σπουδαιότητα τῆς Φιλοκαλίας. Νά «σπουδάσουμε» τόν τρόπο πού ἀποκτᾶται ἡ ἡσυχία τοῦ νοῦ καί ἡ εἰρήνη τῆς καρδιᾶς, ἡ διάκριση τῶν σύνθετων ἀπό τούς ἁπλούς λογισμούς, ἡ ἀπεξάρτηση τοῦ νοῦ ἀπό τίς νοσηρές σκέψεις καί τά συναισθήματα, ὁ ἐθισμός στούς καλούς λογισμούς, ἡ στερέωση στήν ἀβίαστη καλοσύνη πού εὐνοεῖ τήν ἀνάπτυξη τῆς προσευχῆς.

Πολλοί συσχετίζουν τήν γιόγκα μέ τήν ἄσκηση τῆς νοερᾶς προσευχῆς, ὅμως οἱ διαφορές τους εἶναι πολλές καί θεμελιώδεις. Περί αὐτοῦ μπορεῖ κανείς νά ἀνατρέξῃ στό βιβλίο τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου «Μιά βραδυά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους» (σ. 54-58). Καί οἱ δύο (γιόγκα καί νοερά προσευχή) ἔχουν θεολογικό θεμέλιο μέ θεολογίες ὅμως ἄκρως ἀντίθετες. Ἄλλες εἶναι οἱ προϋποθέσεις τῆς μιᾶς καί ἄλλες τῆς ἄλλης. Ὁμοίως καί οἱ στόχοι τους. Στήν γιόγκα ἡ ἀτομική συνείδηση χάνεται μέσα στήν παγκόμια συνείδηση, ἐνῶ μέ τήν λογική καί νοερά προσευχή πού ἀσκεῖται μέσα στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἄνθρωπος ὁδηγεῖται στό «καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ». Στέκεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί συνομιλεῖ μαζί Του, ὅπως συνομιλεῖ κάποιος «πρός τόν ἑαυτοῦ φίλον».

Στίς μέρες μας ἕνα ἀπό τά μεγάλα ἐκκλησιαστικά προβλήματα εἶναι τό πῶς θά λειτουργήσουν ὅλες οἱ «ἐκκλησιαστικές δομές», δηλαδή οἱ Μητροπόλεις, οἱ Ἐνορίες καί τά Μοναστήρια, ὡς «θεραπευτικές κοινότητες» ἤ ὡς «νοσοκομεῖα», ὅπου θεραπεύονται ὅλα τά πνευματικά νοσήματα, ὅπου ἡ ἁμαρτία δέν ἀπωθεῖται, οὔτε ἀθωώνεται, ἀλλά θεραπεύεται.–

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2710