Εἰσήγηση μὲ θέμα: «διοργάνωση παιδικῆς χορωδίας ἐνορίας» - Συνάντηση κατηχητῶν Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Τήν Πέμπτη 5 Ὀκτωβρίου ἐ.ἔ. στό Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, πραγματοποιήθηκε ἡ πρώτη συνάντηση ὑπευθύνων νεανικοῦ ἔργου καί κατηχητῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεως γιά τήν νέα κατηχητική χρονιά. Μετά τήν εἰσαγωγική ὁμιλία τοῦ Πρωτοσυγκέλλου π. Καλλινίκου, ὁ ὁποῖος μετέφερε τίς εὐχές τοῦ Μητροπολίτου κ. Ἱεροθέου πού ἀπουσίαζε λόγῳ τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ἔγιναν πέντε δωδεκάλεπτες εἰσηγήσεις γιά θέματα ὀργάνωσης τοῦ κατηχητικοῦ ἔργου, ὡς ἑξῆς: –π. Πολύκαρπος Θεοφάνης: α) Τά παιδιά στήν λατρευτική ζωή τῆς Ἐνορίας, β) Σύντομη παρουσίαση τῶν κατηχητικῶν βοηθημάτων. –π. Πρόδρομος Ἀσημακόπουλος: Ἡ διοργάνωση τρίωρων ἐξορμήσεων στήν Κατασκήνωση. –Πολυξένη Τριανταφύλλου-Λαδιᾶ μουσικός-ἐκπαιδευτικός: Διοργάνωση παιδικῆς χορωδίας Ἐνορίας. –Ἀγγελική Λαουρδέκη, φοιτήτρια Παιδαγωγικοῦ Τμήματος: Συνεχής ἐπαφή μέ τά παιδιά. Ἔγινε συζήτηση καί δόθηκαν ὁδηγίες πάνω στά θέματα αὐτά καί σέ ἄλλα διοργανωτικά θέματα, γιά τήν καλύτερη διοργάνωση τοῦ πολύπλευρου κατηχητικοῦ ἔργου τῆς φετινῆς χρονιᾶς. Εὐχόμαστε καλή ἀρχή καί καρποφόρα χρονιά.  Ἐπισυνάπτεται, ἐνδεικτικῶς, μία ἐκ τῶν εἰσηγήσεων.

Πολυξένη Τριανταφύλλου - Εἰσήγηση μὲ θέμα: «διοργάνωση παιδικῆς χορωδίας ἐνορίας»

Πανοσιολογιώτατε,
Σεβαστοὶ πατέρες,
Ἀγαπητοὶ κατηχητὲς καὶ κατηχήτριες,

Εἶναι μεγάλη μου τιμὴ ἡ παρουσία μου ἐδῶ.
Εὐχαριστῶ πάρα πολὺ γιὰ τὴν πρόσκληση.
Εὔχομαι μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά μου ὑγεία, δύναμη, φωτισμὸ καὶ καρποὺς στὸ καλὸ ἔργο ποὺ ἐπιτελεῖται.

Μοῦ ζητήθηκε ἀπὸ τοὺς διοργανωτὲς τῆς ἀποψινῆς συνάντησης νὰ παρουσιάσω στὴν ἀγάπη σας τὴν προσπάθεια ποὺ ἐγκαινιάζεται φέτος στὴν ἐνορία Ἁγίας Παρασκευῆς γιὰ σύσταση παιδικῆς χορωδίας. Θὰ προσπαθήσω νὰ ἐξηγήσω τὸ πόσο ἀναγκαία εἶναι ἡ σχέση τοῦ σημερινοῦ παιδιοῦ μὲ τὴ μουσικὴ καὶ πῶς μπορεῖ αὐτὴ ἡ σχέση νὰ ἀξιοποιηθεῖ στὰ πλαίσια τοῦ κατηχητικοῦ ἔργου μιᾶς ἐνορίας. Ἡ διοργάνωση παιδικῆς χορωδίας ἐνορίας μὲ ρεπερτόριο χριστιανικὰ τραγούδια, τραγούδια τῆς δημοτικῆς μας παράδοσης καὶ βυζαντινοὺς ὕμνους εἶναι μιὰ δραστηριότητα τοῦ ὅλου ἐνοριακοῦ ἔργου. Θὰ ἤθελα νὰ ἐπικεντρωθοῦμε στὴ χρησιμότητα αὐτῆς τῆς διοργάνωσης, καθὼς εἶναι ἀποδεδειγμένο ὅτι ἡ αἰσθητική, ἡ εὐφυΐα, τὸ μουσικὸ ἦθος καὶ ὁ χαρακτῆρας τῶν μικρῶν παιδιῶν ἐξελίσσονται θετικὰ μέσῳ τῆς συγκεκριμένης ἐνασχόλησης.

Γιατί, λοιπόν, τὰ παιδιά μας, κοντὰ στὶς ἄλλες ἐξωσχολικές τους δραστηριότητες, νὰ ἀσχοληθοῦν καὶ μὲ τὴ μουσική - ἐν γένει;

Πρῶτον: Ἡ μουσικὴ εἶναι κώδικας ἐπικοινωνίας καὶ συγχρόνως μηχανισμὸς δημιουργίας σχέσεων.

Εἶναι μιὰ ἀκόμη διάλεκτος, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε. Μιὰ γλῶσσα συνεννόησης ποὺ δὲ βασίζεται σὲ λέξεις, ἀλλὰ σὲ ἤχους. Εἶναι ζωντανὴ ἀπὸ τὴν ἀπαρχὴ τοῦ κόσμου καὶ βρίσκεται καθημερινὰ σὲ χρήση μέχρι σήμερα. Πρὶν ἀκόμα ὁ ἄνθρωπος μάθει τοὺς κώδικες ἐπικοινωνίας τοῦ κόσμου μας, γνωρίζει νὰ ἐπικοινωνεῖ μὲ κύματα ἠχητικά. Τὸ ἔμβρυο εἶναι ὀργανικὰ συνδεδεμένο μὲ τὴ μητέρα μέσῳ τοῦ ὀμφάλιου λώρου. Ψυχικά, ὅμως, «δένεται» μὲ τὴ μητέρα μέσῳ ἠχητικῶν κυμάτων, μέσῳ τῆς πρώτης μουσικῆς ποὺ ἀκούει. Δηλαδὴ μέσῳ τοῦ χτύπου τῆς καρδιᾶς τῆς μητέρας. Οἱ λογοπεδικοὶ ἐπιστήμονες ἀναγνωρίζουν σὲ ἔρευνές τους ὅτι ἡ πρώιμη ἔκθεση τοῦ ἐμβρύου στὴ μουσικὴ προάγει οὐσιαστικὰ τὴ δημιουργία τοῦ ἐγκεφάλου καὶ τὴ διαδικασία σύναψης δεσμοῦ μὲ τὴ μητέρα πρὶν καὶ μετὰ τὸν τοκετό. Ἡ κλασική, ἡ βυζαντινὴ μουσική, τὰ νανουρίσματα καὶ οἱ ἤρεμες, ρυθμικές, ἐπαναληπτικὲς μελωδίες ποὺ μιμοῦνται τοὺς καρδιακοὺς παλμοὺς τῆς μητέρας ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ἄμεση χαλάρωση τοῦ ἐμβρύου, παρέχοντας συγχρόνως αἴσθημα εὐεξίας καὶ ἀνακούφισης. Ὅταν ἡ μάνα τραγουδᾶ τὸ ἔμβρυο κινεῖται στὴν πλευρὰ τῆς φωνῆς της. Ἠχητικὲς καὶ κινητικὲς ἀλληλεπιδράσεις σηματοδοτοῦν τὴν ὕπαρξη ἀσφάλειας καὶ ἱκανοποίησης στὸ παιδὶ καὶ διαμορφώνουν τὸ πλαίσιο γιὰ ἕναν ὑγιῆ δεσμὸ μεταξὺ μητέρας καὶ παιδιοῦ.

Δεύτερον: Ἡ μουσικὴ συνδέεται μὲ τὴν ἀνάπτυξη συγκεκριμένων συναισθημάτων (Ἦθος τῆς Μουσικῆς)

Ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα χρόνια οἱ μητέρες καὶ οἱ τροφοὶ τραγουδοῦσαν τα «βαυκαλίσματα» (παιδικά – θωπευτικὰ ἄσματα) καὶ τὰ παιχνίδια τῶν παιδιῶν συνοδεύονταν ἀπὸ τραγουδάκια. Ἡ ἠθικὴ ἀξία τῆς μουσικῆς ἀναγνωριζόταν ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους φιλοσόφους τῆς ἀρχαιότητας. Πίστευαν πὼς συγκεκριμένα εἴδη μουσικῆς, κυρίως τῶν ἁρμονιῶν καὶ τῶν ρυθμῶν, προκαλοῦν συγκεκριμένα πάθη καὶ πὼς οἱ ψυχικὲς διαθέσεις ἀναζητοῦν τὴν ἔκφρασή τους στὴ μουσική. Ἡ συναρμολόγηση τῶν μουσικῶν φθόγγων (ἁρμονία) ἀποτελοῦσε τὸ μέτρο γιὰ τὴ δημιουργία ἤθους. Ἡ Δώρια ἁρμονία ἦταν μεγαλειώδης, ἀνδροπρεπὴς καὶ ταίριαζε σὲ φιλοπόλεμους συνετοὺς ἄντρες. Σὲ Δώρια ἁρμονία γράφονταν τὰ ἐπινίκια. Ἡ Φρύγια ἁρμονία παιζόταν στὸν αὐλὸ καὶ ἀποτελοῦσε τὴν ἁρμονία τοῦ ὀργιαστικοῦ στοιχείου τοῦ διθυράμβου. Ἦταν δεμένη μὲ τὴ λατρεία του Διόνυσου. Ἡ Λύδια ἁρμονία συνδεόταν μὲ τὸ θρῆνο καὶ τὸ πένθος. Σὲ Λύδια ἁρμονία μαρτυροῦνται ἐπιθαλάμια τραγούδια.

Ἡ μουσικὴ εἶχε ἐπίσης τρία γένη: τὸ διατονικό, ποὺ τὸ ἦθος του ἦταν ἀρρενωπὸ καὶ αὐστηρό, τὸ χρωματικό, μὲ ἦθος γλυκὸ καὶ διασκεδαστικὸ καὶ τὸ ἐναρμόνιο, ποὺ χαρακτηριζόταν ἀριστοκρατικὸ καὶ σοβαρὸ καὶ χρησιμοποιήθηκε στὴν τραγωδία. Ὑπῆρχαν δύο εἴδη ρυθμῶν: Ὁ Ἀριστείδης Κοϊντιλιανὸς ἀναφέρει πὼς οἱ ρυθμοὶ ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ τὴ θέση εἶναι πιὸ ἥσυχοι (ἡσυχάζουν τὴ διάνοια), ἐνῷ αὐτοὶ ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ τὴν ἄρση εἶναι ταραγμένοι. Ἐπίσης ὑπῆρχε ποικιλία μέτρων ποὺ προκαλοῦσαν διαφορετικὰ συναισθήματα. Ὅλες αὐτὲς οἱ ἀντιλήψεις γιὰ τὸ Ἦθος τῆς μουσικῆς στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα διατήρησαν τὸ κῦρος τους μέχρι καὶ σήμερα. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ συνθέτει μουσικὴ ἐκφράζει τὸ δικό του ψυχικὸ κόσμο καὶ μὲ τὸ ἔργο του δημιουργεῖ ἀντίκτυπο στὴ ψυχὴ τοῦ ἀκροατῆ του καὶ πολὺ περισσότερο τοῦ μικροῦ παιδιοῦ, ποὺ θὰ ἀκούσει κατ’ ἐπανάληψη τὸ ἀγαπημένο του κομμάτι.

Ἀλληλένδετα, Τρίτον: Ἡ μουσικὴ διαμορφώνει ὁλοκληρωμένες προσωπικότητες.

Γενικὰ ἡ πρωταρχικὴ σημασία τῆς μουσικῆς παιδείας συνδεόταν μὲ τὴν ἄποψη αὐτή. Ὁ πραγματικὰ μορφωμένος ἄνθρωπος ἦταν ὁ Μουσικὸς Ἀνήρ. Στὴν ἀρχαία Ἀθήνα ἡ εὐθύνη καὶ γιὰ τὴ μουσικὴ μόρφωση τῶν νέων βάραινε ἀποκλειστικὰ τοὺς γονεῖς. Κατ’ ἐξαίρεση ἡ πόλη ἀναλάμβανε τὴ μόρφωση τῶν νέων ποὺ εἶχαν χάσει τὸν πατέρα τους στὸν πόλεμο. Οἱ δάσκαλοι τῆς μουσικῆς ἦταν οἱ πιὸ καλὰ ἀμειβόμενοι καὶ ἡ γνώση ἑνὸς ἐγχόρδου μουσικοῦ ὀργάνου ἦταν σημαντικὸ προσὸν τῆς ὅλης προσωπικότητας μαζὶ μὲ τὴν ὀμορφιά, τὴ δύναμη, τὴν ἀνδρεία, τὶς χορευτικὲς ἱκανότητες, τὴν εὐφράδεια. Ὁ Πλάτωνας ὑποστήριζε ὅτι στὸ μάθημα τῆς μουσικῆς τῶν ἀγοριῶν πρέπει νὰ ἀκούγονται ὁμοφωνικὰ τὸ τραγούδι καὶ ἡ συνοδεία, διαφορετικὰ τὸ ἄκουσμα ἦταν θηλυπρεπές, ἄρα, ἀταίριαστο γιὰ ἀγόρια μαθητές. Ὁ Ἀριστοτέλης πίστευε ἐπίσης στὴν ἐπίδραση τῆς μουσικῆς στὴν ψυχὴ καὶ δεχόταν ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν παιδαγωγικὴ ἐπίδραση ἡ μουσικὴ μπορεῖ νὰ προκαλεῖ ἁπλῶς τέρψη καὶ χαλάρωση. Στὴ Σπάρτη φρόντιζε τὸ κράτος γιὰ τὴ μουσικὴ μόρφωση ὅλων τῶν παιδιῶν, ἀγοριῶν καὶ κοριτσιῶν. Πίστευαν ὅτι ἡ ἀπόλυτη ἐξοικείωση μὲ τὸν ρυθμὸ ἐξασφάλιζε τὶς πειθαρχημένες κινήσεις τοῦ στρατοῦ, ποὺ τὸν συνόδευαν πάντοτε αὐλοὶ καὶ τραγούδια.

Γενικὰ ἡ ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν ἄρχιζε ἀλλοῦ στὰ ἕξι καὶ ἀλλοῦ στὰ ἑπτά τους χρόνια καὶ κάλυπτε τὸ τρίπτυχο γράμματα – μουσική – γυμναστική. Τὰ παιδιὰ μάθαιναν πολὺ καλὰ τὸ ἀλφάβητο, γιατί μὲ τὰ γράμματα ἀποτύπωναν καὶ τοὺς μουσικοὺς φθόγγους. Ἡ μουσικὴ συνδεόταν μὲ ὅλες τὶς πτυχὲς τῆς ζωῆς καὶ στὸν δημόσιο καὶ στὸν ἰδιωτικὸ βίο τους. Καθὼς ἡ ζωή τους ἦταν συνδεδεμένη μὲ τὴ λατρεία τῶν θεῶν, ἡ μουσικὴ ἦταν κυρίαρχη στὶς γιορτὲς πρὸς τιμήν τους. Παρατηρήσατε ἴσως ὅτι ἕνα μεγάλο μέρος τῆς ἐπιχειρηματολογίας ἀντλεῖται ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας. Δὲν πρόκειται γιὰ ἰδεολογικὴ ἐμμονή, οὔτε γιὰ ἀδυναμία ἄντλησης στοιχείων ἀπὸ μεταγενέστερες περιόδους τῆς μουσικῆς ἱστορίας. Ἐκεῖ ἡ μουσικὴ ἔγινε πεδίο θρησκευτικῶν ἀντιθέσεων, κοινωνικῶν ἀντιπαραθέσεων, ἐθνικῶν ἐπιδιώξεων, ἀλλὰ καὶ πάλι δὲν ἀμφισβητήθηκε ποτὲ ἡ δύναμή της νὰ ἐκφράζει καὶ νὰ διαπλάθει. Αὐτὸ ποὺ μὲ κάνει νὰ στρέφομαι συνέχεια στὸν χῶρο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς μουσικῆς εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἐκεῖ βρίσκονται οἱ ρίζες τῆς σημερινῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ὡς στοιχείου τῆς κουλτούρας μας καὶ τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας.

Γιατί τὰ παιδιά μας νὰ ἀσχοληθοῦν – εἰδικά - μὲ τὴ βυζαντινὴ καὶ τὴν παραδοσιακή μας μουσική;

Σήμερα ἡ ἑλληνική μας μουσικὴ μοιάζει μὲ ἕνα δέντρο ποὺ ἔχει δυὸ μεγάλα κλαδιά : τὸ ἕνα ἡ παραδοσιακή μας λαϊκὴ μουσική. Καὶ τὸ ἄλλο ἡ βυζαντινή μας μουσική. Ἡ πρώτη ἐκφράζει τὴν κοινωνία, τὶς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων, τὴν καθημερινὴ ζωή. Καὶ ἡ ἄλλη τὴ σχέση, τὴν πίστη καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεό. Καὶ οἱ δυὸ τοὺς ἔχουν πολλὲς ὁμοιότητες μὲ τὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ μουσική. Μὲ πρώτη καὶ καλύτερη τὴν κοινὴ καταγωγή. Ἐπιγραμματικὰ ἀναφέρω ὅτι:

• Πρῶτον: Ἡ παρασημαντική, δηλαδὴ ἡ σημειογραφία καὶ οἱ φθόγγοι τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ κατ’ ἐπέκταση τῆς παραδοσιακῆς - ὅταν ἀργότερα ἄρχισε νὰ γράφεται – βασίζεται στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραφή.
  
• Δεύτερον : Στὴ Βυζαντινὴ Μουσική, ἀλλὰ καὶ στὴν παραδοσιακή, ἀκολουθεῖται, μὲ κάποιες παραλλαγές, ἡ λεγόμενη Πυθαγορικὴ Ὀκτάχορδος, τὴν ὁποία, ὅπως φανερώνει τὸ ὄνομά της, ἐφηῦρε ὁ ἀρχαῖος φιλόσοφος, μαθηματικὸς καὶ μουσικὸς Πυθαγόρας. Οἱ ὀκτὼ ἦχοι τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς (ὁ Πρῶτος, ὁ Δεύτερος, ὁ Τρίτος, ὁ Τέταρτος, ὁ Πλάγιος τοῦ Πρώτου, ὁ Πλάγιος τοῦ Δευτέρου, ὁ Πλάγιος τοῦ Τρίτου καὶ ὁ Βαρὺς ἢ Πλάγιος τοῦ Τετάρτου) συστηματοποιήθηκαν κατὰ βάση ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνό, μετὰ ἀπὸ ἀναμόρφωση τῶν ἀρχαίων ἤχων (Δώριος, Φρύγιος, Λύδιος, Μιξολύδιος, Ὑποδώριος, Ὑποφρύγιος, Ὑπολύδιος καὶ Ὑπομιξολύδιος) καὶ χρησιμοποιοῦνται κατὰ κόρον ἀπὸ τὸν παραδοσιακὸ λαϊκὸ μουσικό.
  
• Τρίτον: Κάθε ἦχος ἀποδίδει καὶ διαχέει, διαφορετικὰ αἰσθητικὰ ἀκούσματα, ποὺ ἐπιδροῦν στὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν, καὶ γεννοῦν, ὅπως εἴπαμε καὶ προηγουμένως, τὰ ἀνάλογα συναισθήματα. Γενικὰ ὅμως ὅλα τὰ μονόφωνα βυζαντινὰ μαθήματα ἔχουν τὸ κοινὸ γνώρισμα νὰ προσιδιάζουν καὶ νὰ ἀποδίδουν νοήματα καὶ νὰ γεννοῦν συναισθήματα μὲ ἑλληνικὸ χαρακτῆρα, ποὺ εἶναι βασικὸ γνώρισμα τῆς ἀρχαιοελληνικῆς μουσικῆς, ἀπὸ τὴν ὁποία πήγασε ἡ πρωτοεκκλησιαστικὴ μουσική, μὲ τὸ ἀπέριττο κάλλος της.
  

Ἄρα ἡ ἐνασχόληση τῶν σημερινῶν παιδιῶν μὲ τὴν παραδοσιακὴ καὶ τὴ βυζαντινὴ μουσικὴ εἶναι μάθημα ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας καὶ βιωματικὴ ἐπιβίωση τοῦ παρελθόντος στὸ σήμερα, πρᾶγμα ποὺ τὰ παιδιά μας ἔχουν ἀνάγκη γιὰ λόγους ὑπαρξιακοὺς καὶ ἐθνικούς. Ποιός μπορεῖ, λοιπόν, νὰ καλύψει αὐτὴ τὴν ἀνάγκη τῶν παιδιῶν μας; Μπορεῖ ἡ οἰκογένεια καὶ τὸ σχολεῖο;

Ἡ οἰκογένεια καὶ τὸ σχολεῖο ἀποτελοῦν ἀνοιχτά, ζωντανὰ ὑποσυστήματα τῆς κοινωνίας σὲ συνεχῆ ἀλληλεξάρτηση. Καὶ τὰ δυὸ ἔχουν ἱεραρχικὴ ὀργάνωση, κανόνες καὶ κουλτούρα. Τὸ παιδὶ ἀνήκει ταυτόχρονα καὶ στὰ δύο αὐτὰ ὑποσυστήματα, τὰ ὁποῖα παίζουν καθοριστικὸ ρόλο γιὰ τὴ διαμόρφωση τῆς προσωπικότητάς του. Παράλληλα ἀνήκει καὶ σὲ ὁμάδες συνομήλικων (μικρο-συστήματα) οἱ ὁποῖες τὸ ἐπηρεάζουν, ἄλλοτε περισσότερο καὶ ἄλλοτε λιγότερο. Στὶς μέρες μας ἡ οἰκογένεια κλυδωνίζεται. Οἱ γονεϊκοὶ ρόλοι δὲν εἶναι ξεκάθαροι καὶ συνήθως λειτουργοῦν ἀνεπιτυχῶς, δημιουργῶντας στὸ παιδὶ ἀφιλόξενο περιβάλλον. Τὸ σχολεῖο ἀποδομεῖται. Στὴν προσπάθεια προσαρμογῆς του στὰ εὐρωπαϊκὰ μοντέλα ἀπό-προσανατολίζεται ἀπὸ τὸ ρόλο του νὰ διατηρήσει ἐθνικὴ ταυτότητα. Τὸ παιδὶ γίνεται πιὸ εὐάλωτο ἔτσι στὰ ἐρεθίσματα τῶν συνομηλίκων καὶ υἱοθετεῖ πρότυπα ἀπὸ τὸν κοινωνικὸ περίγυρο καὶ ἀπὸ τὰ μέσα διασκέδασης ἢ δικτύωσης.

Μᾶλλον ἐδῶ βρίσκεται ἡ δική μας εὐθύνη – τῶν κατηχητῶν.

Μπορεῖ, μὲ σωστὸ σχεδιασμό, τὸ Κατηχητικὸ Σχολεῖο νὰ ἀποτελέσει τὸ μικρο-σύστημα ἐκεῖνο, ποὺ θὰ προσελκύσει τὸ παιδί. Ὅταν τὸ παιδὶ αἰσθάνεται ἀσφάλεια, ὅταν χαίρεται, ὅταν καταλαβαίνει ἀγάπη, τότε ἀπασφαλίζει τὶς ἐπιφυλάξεις του, γίνεται δεκτικὸ καὶ υἱοθετεῖ σταδιακὰ τοὺς κανόνες κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς, τὶς ἠθικὲς ἀξίες, τὴν ἐθνικὴ ταυτότητα, τὴ χριστιανικὴ πίστη. 

Γιατί τὸ κατηχητικὸ σχολεῖο χρησιμοποίει τὴ μουσικὴ ὡς ἐργαλεῖο κατήχησης; 

Σύμφωνα μὲ τὴ θεωρία τῆς πολλαπλῆς νοημοσύνης, κάθε παιδὶ προσλαμβάνει τὴ γνώση μὲ διαφορετικοὺς τρόπους, ἀνάλογα μὲ τὸν τύπο νοημοσύνης ποὺ διαθέτει. Ἕνας μαθητής

• -ποὺ μπορεῖ νὰ θυμᾶται μελωδίες τραγουδιῶν,
  
• -ποὺ καθὼς ἐργάζεται συχνὰ τραγουδᾶ,
  
• -ποὺ γοητεύεται ἀπὸ τοὺς ἤχους καὶ τοὺς ρυθμοὺς τῆς φύσης,
  
• -ποὺ ἀνταποκρίνεται ἐνεργὰ στὴ μουσική - κινεῖται ρυθμικά,
  
• -ποὺ μπορεῖ νὰ συλλάβει καὶ νὰ παράγει τὸ ρυθμὸ ἑνὸς ποιήματος ἤ
  
• -ποὺ ἀναζητᾶ τὴν ἁρμονία στὶς κοινωνικὲς σχέσεις
  

ἔχει τὸν Μουσικὸ Τύπο νοημοσύνης καὶ προσλαμβάνει εὐκολότερα τὴν πληροφορία μέσα ἀπὸ τὸ τραγούδι. Ἡ συμμετοχὴ τοῦ παιδιοῦ σὲ μιὰ Χορωδία, θὰ εἶναι καθοριστική. Ὡς γνωστόν, τὸ χορωδιακὸ τραγούδι ἔχει τεράστια ὀφέλη, ὁδηγῶντας κάποιους νὰ κάνουν ἐκστρατεία γιὰ νὰ συνταγογραφεῖται ὡς θεραπεία σὲ ἰατρικὲς περιπτώσεις.

Κι αὐτὸ γιατί :

• Μειώνει τὰ ἐπίπεδα ἄγχους καὶ κατάθλιψης καθὼς συμβάλλει στὴν αὔξηση τῶν ἐπιπέδων την ὀξυτοκίνης, ποὺ βοηθᾶ στὸ νὰ δημιουργηθοῦν καὶ νὰ ἑδραιωθοῦν δεσμοὶ ἀγάπης μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων.
  
• Ὁμαλοποιεῖ τὸν παλμὸ τῆς καρδιᾶς, ἀφοῦ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ τραγουδιοῦ οἱ χορωδοὶ νιώθουν τοὺς παλμοὺς τῶν καρδιῶν τους νὰ χτυπᾶνε σὲ ἁρμονία σὲ σχέση μὲ τὴν ταχύτητα τῆς ἀναπνοῆς τους. Οἱ παλμοὶ τῆς καρδιᾶς τους ἐπηρεάζονταν ἀπ' εὐθείας ἀπὸ τὴ μελωδία τῆς μουσικῆς.
  
• Ἐνδυναμώνει τὸ αἴσθημα τῆς συλλογικῆς προσπάθειας. Μιὰ μελέτη του Πανεπιστήμιο τοῦ Μπὰθ ἀπέδειξε ὅτι τὰ μέλη χορωδιῶν διαθέτουν χαμηλότερα ἐπίπεδα αὐτονομίας ἀπὸ τὰ μέλη ἄλλων ὁμάδων ἢ ἀπὸ τοὺς σολίστες. Ὁ ἐπί κεφαλῆς τῆς ἔρευνας σημείωσε ὅτι αὐτὸ ἴσως εἶναι ἕνα τίμημα ποὺ ἀξίζει, εἰδικὰ σὲ μιὰ κοινωνία ποὺ πολὺ συχνὰ ἑστιάζουμε στὶς προσωπικές μας ζωὲς παρὰ σὲ εὐρύτερους, συνεργατικοὺς στόχους.
  
• Βελτιώνει τὸ αἴσθημα τῆς ἱκανοποίησης, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι εἶσαι ἱκανὸς νὰ πετύχεις στόχους στὰ πλαίσια μιᾶς ὁμάδας.
  

Ἀκόμα καὶ ἂν ἡ ποιότητα τοῦ τραγουδιοῦ ποὺ παράγεται εἶναι "μέτρια", τὰ συναισθηματικά, κοινωνικὰ καὶ γνωστικὰ ὀφέλη πάλι προκύπτουν, ἀποδεικνύοντας ὅτι ὑπάρχει πράγματι ἀνταμοιβὴ ἀκόμα καὶ μόνο γιὰ τὴν συμμετοχή. Ἐκτὸς ἀπὸ ὅλα αὐτά, Ἀξίζει νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι

Ἡ ἐκκλησία μας στὴ λατρεία της δὲν δίστασε νὰ χρησιμοποιήσει ὡς ἐργαλεῖο της τὴ μουσική – τὴ μελωδία.

Στοὺς Ἱεροὺς Ναούς, κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς ἀκολουθίας, βασικὸς στόχος τῆς μουσικῆς εἶναι νὰ φέρει τὸν προσευχόμενο σὲ κατάσταση κατάνυξης καὶ «προσομιλίας» μὲ τὸν Θεό. Ἡ μελωδία, συνυφασμένη ἄρρηκτα μὲ τὸν λόγο, πάντα φωνητικὴ καὶ ποτὲ ὀργανική, ἀνεβάζει τὸν ἄνθρωπο στὸν οὐρανὸ καὶ τοῦ δίνει τὸν χῶρο νὰ ἐκφράσει μετάνοια καὶ δοξολογία πρὸς τὸν Δημιουργό. Τὴ θαυμαστὴ αὐτὴ δύναμη τὴ διαθέτει μόνο ἡ Βυζαντινὴ μουσική. Ἀπὸ τὴ δύναμη αὐτὴ πηγάζει καὶ ὁ λατρευτικὸς χαρακτῆρας τῆς βυζαντινῆς χορωδίας. Ἡ ποικιλία τῶν ἤχων μὲ τοὺς ὁποίους ψάλλονται οἱ ὕμνοι τῶν θεόπνευστων ὑμνογράφων, ἔχει ἰδιαίτερο σκοπὸ τὴ γέννηση, κάθε φορά, στὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν, διαφορετικῶν συναισθημάτων, ὅπως αὐτὰ προσδιορίζονται ἀπὸ τὰ κείμενα ποὺ ψάλλονται. Αὐτὴ ἡ ἱκανότητα καθορίζει καὶ τὸ λεγόμενο ἦθος τοῦ κάθε ἤχου.

Συνοψίζοντας,

Θεωρῶ ὅτι ὑπογραμμίστηκε μέσα μας ἡ σπουδαιότητα τῆς παραδοσιακῆς καὶ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς στὰ πλαίσια τοῦ κατηχητικοῦ ἔργου. Ἕνα παιδὶ ποὺ τραγουδᾶ εἶναι χαρούμενο, συνδέεται περισσότερο μὲ τὰ ὑπόλοιπα μέλη τῆς ὁμάδας του καὶ ἐμπεδώνει βαθύτερα τὸ μήνυμα τοῦ στίχου. Ἰδιαίτερα ἂν κατορθώσουμε νὰ ἀνέβει τὸ παιδὶ στὸ ψαλτήρι, νὰ τὸ ἀγαπήσει καὶ σταδιακὰ νὰ ψάλλει κοντὰ στὸν πρωτοψάλτη, ἔχουμε κλείσει ἕναν κύκλο τῆς κατηχητικῆς μας προσπάθειας. Ἔχουμε ἕνα παιδὶ ποὺ καρδιακὰ ἐπιθυμεῖ νὰ συμμετάσχει στὴ Θεία Λατρεία. Αὐτὸ τὸ παιδί, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, θὰ γίνει σωστὸς ὑπηρέτης Του καὶ συνεχιστὴς τῆς γνήσιας ἑλληνοπρεποῦς ἐκκλησιαστικῆς μας μουσικῆς παράδοσης. Ὁ Ἐπίσκοπος Ροδοστόλου Χρυσόστομος γράφει στὴν « Ὠδὴ στὰ ἀμάραντα, στὸν Ἄθωνα»:

«Παιδί μου, πρέπει γρήγορα νὰ γνωριστεῖς μὲ τὸ ψαλτήρι καὶ νὰ τὸ ἀγαπήσεις. Εἶναι ἀνάγκη δέ, τὸ συντομότερο δυνατό, νὰ σοῦ γίνει ἡ στὶς ἀκολουθίες εἰς ἐπήκοον ἀνάγνωσις του, ὄχι δειλία καὶ συστολή, ἀλλὰ εὐχέρεια, ἐπιθυμία καὶ ζῆλος. Εἴθε ὁ Θεός, νὰ σὲ χαριτώσει, γιὰ ἄψογη γλωσσικὴ προφορά, γιὰ τέλεια ἐννοιολογικὴ ἀπόδοση καὶ γιὰ ἀναμενόμενη ἀπ’ ὅλους εἰλικρινῆ, ταπεινὴ καὶ ἀπὸ καρδίας προσευκτικὴ ροὴ καὶ μὲ ψυχοτερπὴ ἐνήχηση».

Σᾶς εὐχαριστῶ