Γεγονότα καὶ Σχόλια: Μελαγχολία Φιλολόγων - Ἡ γλώσσα ἐφαλτήριο καί ἁλυσίδα

Μελαγχολία Φιλολόγων

Δημοσιεύτηκε στήν Καθημερινή (15.10.2017) ἄρθρο τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, μέ τίτλο: «Μητέρα Γραμματική», στό ὁποῖο, ὁ ἀρθρογράφος (ἀπό τούς σημαντικότερους Ἕλληνες φιλολόγους καί συγγραφεῖς), μετά τήν καταγραφή, σέ τρίτο πρόσωπο, κάποιων ἐμπειριῶν του ἀπό «τόν διδασκαλικό του βίο στήν Ἀνατολική Μεσόγειο» καί κατόπιν «στά ψηλά τοῦ Αἰγαίου», ὅπου «μετακένωσε στίς τάξεις του, παίζων ἅμα καί σπουδάζων, τά ἀττικά τῆς σχολικῆς Γραμματικῆς καί τά διαλεκτικά τῶν ἄλλων», παραθέτει ἀπόσπασμα ἀπό ἕνα «προσγειωμένο, θαρραλέο καί μελαγχολικότατο ἄρθρο» τοῦ καθηγητῆ Κώστα Ἀνδρουλιδάκη, τό ὁποῖο ἦταν ἡ αἰτία νά ἀνακληθοῦν ἀπό τό θησαυροφυλάκιο τῆς μνήμης ἐμπειρίες ἀπό τό διδασκαλικό παρελθόν του.

Τό ἄρθρο τοῦ Κ. Ἀνδρουλιδάκη ἔχει τίτλο: «Ἡ φιλολογική κατάρτιση καί ἐπάρκεια τῶν μελλοντικῶν φιλολόγων. Τό σημαντικότερο πρόβλημα τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς» (περιοδικό «Φρέαρ», Ἰούλιος 2017). Ἀπό τό ἄρθρο αὐτό παραθέτει ὁ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος κάποιες «καταθλιπτικές διαπιστώσεις», ὅπως:

«Δέν πρέπει νά ἐξακολουθήσει νά παραμένει ἑφτασφράγιστο μυστικό ὅτι μεγάλο μέρος τῶν φοιτητῶν τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν ἔχει σοβαρότατα προβλήματα ὅσον ἀφορᾶ στά ἑλληνικά τους (ἀρχαῖα καί νέα): ὀρθογραφία, γραμματική, σύνταξη, στίξη, συλλαβισμό, τονισμό – ἀφήνω στήν ἔκφραση, λεξιλόγιο, γλωσσικό πλοῦτο (ἤ μᾶλλον γλωσσική πενία) ἤ σέ ἀκόμη εἰδικότερα πεδία, ὅπως ἡ ἐτυμολογία».

Ἡ στήλη «Ὑποβολεῖο» τῆς Καθημερινῆς (29.10.2017), μιά ἑβδομάδα μετά τήν δημοσίευση τοῦ ἄρθρου τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου τό ἔκανε ὑλικό πολιτικῆς καί κοινωνικῆς κριτικῆς. Ἔγραψε γιά καλπασμό τῆς «βαρβαρογλωσσίας», «μέ ὅ,τι αὐτό συνεπάγεται στήν καλλιέργεια σκέψης, κρίσης, ἔκφρασης», καί στράφηκε κατά τῶν πολιτικῶν, τῶν ἐκπαιδευτικῶν, τῶν Φιλοσοφικῶν καί «καθηγητικῶν» Σχολῶν κατηγορώντας τους γιά σιωπή ἀπέναντι σ’ αὐτό τό πρόβλημα.

Ὁ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος ἐπικεντρώνοντας τήν μέριμνά του στίς νεώτερες γενιές τῶν φιλολόγων, χωρίς ἄκαρπες ἰδιοτελεῖς κριτικές, ἐξέφρασε τήν ἐπιθυμία του, μέσα σέ ὅλους τούς νέους Φιλολόγους νά ἐνεργῇ ἡ εὐχή τοῦ «δεινοῦ Σκαλιγέρου» (J.J. Scaliger): «εἴθε νά ἤμουν καλός γραμματικός».

Ἡ γλώσσα ἐφαλτήριο καί ἁλυσίδα

Ὡς μή εἰδικοί σέ θέματα γλώσσας δέν μποροῦμε νά ἀξιολογήσουμε τήν «μελαγχολία» τῶν φιλολόγων γιά τά σοβαρότατα γλωσσικά προβλήματα τῶν φοιτητῶν τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν. Ξέρουμε ὅμως ὅτι ὁ λόγος, πού θέλει λέξεις γιά νά ἐκφραστῇ, βγαίνει ἀπό τό περίσσευμα τῆς καρδιᾶς, ἡ ὁποία πρωτίστως χρειάζεται εὐαγγελική καλλιέργεια «μετ’ ἐπιστήμης». Χρειάζεται, ὅμως, καί ἐπαρκῆ γλωσσική παιδεία γιά νά οἰκοδομήσῃ εὐχερέστερα τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπό αὐτήν τήν ἄποψη μᾶς ἀκουμποῦν οἱ «καταθλιπτικές διαπιστώσεις» τοῦ Κ. Ἀνδρουλιδάκη.

Εἶναι πολύ σημαντική ἡ σπουδή τῆς γλώσσας. Καλλιεργεῖ τήν διάνοια, τήν κρίση, τήν αἰσθητική, μᾶς ἀνεβάζει «λίγο ψηλότερα» ἀπό τήν χαμέρπεια τῶν χονδροειδῶν παθῶν. Δέν μᾶς κάνει, ὅμως, ἀπαθεῖς, δέν συντρίβει τήν ἔπαρση, δέν μᾶς ἀνεβάζει ἀπό μόνη της στόν Θεό.

Εἶναι μέσο πού μπορεῖ νά χρησιμοποιηθῇ εἴτε ὡς ἐφαλτήριο γιά νά φύγουμε ἀπό τήν ἕλξη τῶν γηΐνων, εἴτε ὡς ἁλυσίδα πού μᾶς φυλακίζει στά ἐγκόσμια. Ἐξαρτᾶται ἀπό τό ποιός καί πῶς τήν χρησιμοποιεῖ.

Ὅλες οἱ πλάνες στό δόγμα καί τήν ζωή ἔχουν συνήθως ἄρτια φιλολογική διατύπωση. Εἶναι, ὅμως, μυσταγωγική ἀνακαινιστική ἀπόλαυση ἡ ἀκρόαση ἤ ἡ ἀνάγνωση λόγου πού ὑφάνθηκε μετ’ ἐπιστήμης καί φιλοκαλίας μέσα στό φῶς τῆς θεογνωσίας.

π.Θ.Α.Β.