Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Τό πρόβλημα εἶναι ὁ ἄνθρωπος

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ὁ δυτικός κόσμος βρίσκεται σέ μιά βαθιά κρίση, ἴσως σέ φάση μετάβασης σέ μιά διαφορετικῆς μορφῆς ὀργάνωση τῆς κοινωνίας. Αὐτό δέν εἶναι δική μας διαπίστωση. Πολιτικοί ἀναλυτές καί ἀκαδημαϊκοί δάσκαλοι μέ ἄρθρα τους διατυπώνουν τήν ἀνησυχία τους γιά τούς τριγμούς στό οἰκοδόμημα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, μέ τήν ὅλο καί μεγαλύτερη ἐπίδραση πού ἔχουν στούς εὐρωπαϊκούς λαούς τά κόμματα τοῦ εὐρωσκεπτικισμοῦ, τά ὁποῖα ἐνισχύονται ἀπό τήν ἐπικράτηση τοῦ Τράμπ στίς Η.Π.Α. μέ θεμελιώδη ἀρχή τοῦ πολιτικοῦ σχεδιασμοῦ του τό «δόγμα»: «Πρῶτα ἡ Ἀμερική».

Μέ μιά ἁπλή ματιά βλέπει κανείς ὅτι τά ἀνοιχτά σύνορα, ἡ παγκοσμιοποιημένη οἰκονομία, ἡ ἐπικυριαρχία τῶν μεγάλων δυνάμεων τοῦ χρήματος, τῶν ὁποίων οἱ ἐπικεφαλῆς δέν ἐκλέγονται ἀπό κανένα λαϊκό ἐκλογικό σῶμα, ἀλλά προωθοῦνται ἀπό τό δικό τους «ἐπιχειρηματικό δαιμόνιο», τό ὁποῖο τούς καθοδηγεῖ νά ἐκμεταλλεύονται μέ στυγνή ἀπροκάλυπτη ἰδιοτέλεια ὅλες τίς περιστάσεις ἤ, ἀκόμη, πού τούς ἐμπνέει νά δημιουργοῦν καί ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχουν ἐκμεταλλεύσιμες περιστάσεις, κούρασε τούς λαούς, οἱ ὁποῖοι βλέπουν τίς λαοπρόβλητες κυβερνήσεις τους νά μή μποροῦν, μέ νηφαλιότητα, διορατικότητα καί δικαιοσύνη, νά ἐκμεταλλεύονται καί ἐκεῖνες τίς περιστάσεις ὑπέρ τοῦ λαοῦ πού κυβερνοῦν. Ἔτσι, οἱ λαοί κουράστηκαν ἀπό τήν μείωση τῶν εἰσοδημάτων τους, τήν αὔξηση τῆς ἀνεργίας, ἀλλά καί τήν ἐμφάνιση πολλῶν μεταναστευτικῶν κυμάτων, κυρίως ἀπό μουσουλμανικές χῶρες τῆς Ἀσίας καί τῆς Ἀφρικῆς, πού ἀλλάζουν σύν τοῖς ἄλλοις τόν πολιτιστικό τους περίγυρο.

Ὅμως ἡ πορεία τοῦ κόσμου, ἡ ἱστορία του, δέν καθορίζεται πλήρως ἀπό τήν οἰκονομία καί τήν πολιτική, δηλαδή ἀπό τίς ἐξουσίες οἱ ὁποῖες «δοκοῦν ἄρχειν τοῦ κόσμου». Ρυθμιστής τῶν ἐνδοκοσμικῶν καταστάσεων, κατά παραχώρηση ἤ κατ’ εὐδοκία Θεοῦ, μέσα ἀπ’ ὅλες τίς ἐξουσίες εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ὅταν ἀπομονωθῇ ἀπό τόν Θεό, τόν δημιουργό του, εἶναι ἡ πιό τραγική ὕπαρξη μέσα στό κόσμο. Ὁ ὅσιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς ἔγραφε: «Δέν ὑπάρχει τίποτε πιό τραγικόν καί πιό θλιβερόν ἀπό τό ἀνθρώπινον γένος, ζευγμένον εἰς τόν βαρύν ζυγό τοῦ χρόνου καί τοῦ χώρου». Ὄχι, βέβαια, γιά ὅλους. Ἡ τραγικότητα δέν ὑπάρχει γιά ὅλους. Ὑπάρχει γιά ὅποιον δέν αἰσθάνεται τό ἀνθρώπινον γένος ἐν Χριστῷ, οὔτε τό βλέπει διά μέσου τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἄνθρωπος καί ὁ κόσμος του ἀλλάζουν ριζικά, ὅταν τούς βλέπη κανείς ἐν Χριστῷ καί διά τοῦ Χριστοῦ. Ὅμως αὐτά εἶναι λόγια γιά ὅσους ἔχουν «ὦτα ἀκούειν», στά ὁποῖα συνοπτικά θά ἐπανέλθουμε μετά ἀπό μιά περιδιάβαση σέ ἀρθρογραφία πού ἀναφέρεται στούς τριγμούς τῆς ὀργανωτικῆς δομῆς τοῦ σύγχρονου κόσμου, ἀπό ἀρθρογράφους, θιασῶτες τῆς φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Σέ ἄρθρο μέ τίτλο: Ἡ Εὐρώπη “στά δυό στενά” (Καθημερινή 20.5.2018), ὁ δημοσιογράφος Ἄγγελος Στάγκος γράφει: «Ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση βρίσκεται “στά δυό στενά”, κατά τήν λαϊκή ἔκφραση. Ἀποκλείεται νά μήν τό ἀντιλαμβάνονται αὐτό οἱ πολιτικές ἡγεσίες τῶν ἑταίρων πού κρατοῦν τά ἡνία της, καθώς βάλλεται ἀπό μέσα καί ὑφίσταται πλήγματα ἀπό ἔξω. […] Στό ἐσωτερικό κανιβαλίζουν οἱ πάσης φύσεως ἐθνικολαϊκιστές πού κερδίζουν ἔδαφος σέ διάφορες εὐρωπαϊκές χῶρες [...] Ἀπό τό ἐξωτερικό, βέβαια, ἡ μεγάλη ἀπειλή εἶναι οἱ ΗΠΑ τοῦ Ντόναλτ Τράμπ, ἀπό τόν ὁποῖο τά πλήγματα διαδέχονται τό ἕνα τό ἄλλο». Ὡς αἰτίες αὐτῆς τῆς κατάστασης θεωρεῖ «τίς ἀτέλειες τοῦ εὐρωπαϊκοῦ οἰκοδομήματος, ἀλλά καί τό γεγονός ὅτι ἔχει νά διανύσῃ πολύ δρόμο ἀκόμη γιά νά μετατραπῇ σέ ὀντότητα ἑνιαίας οἰκονομικῆς καί ἐξωτερικῆς πολιτικῆς καί μέ δική της στρατιωτική ἰσχύ». Διαπιστώνει ὅτι ὑπάρχουν ἰσχυρές ἀντιστάσεις σέ ὅλες σχεδόν τίς χῶρες, ἀλλά ἐκτός ἀπό ὅλα αὐτά θεωρεῖ ἀρνητικό παράγοντα τόν ἀπρόβλεπτο γι’ αὐτόν κατακλυσμό τῆς Εὐρώπης ἀπό κύματα προσφύγων καί μεταναστῶν.

Ὁ καθηγητής στό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Νίκος Μαραντζίδης, παίρνοντας ἀφορμή ἀπό δήλωση τοῦ πρωθυπουργοῦ τῆς Οὐγγαρίας Β. Ὄρμπαν, μιλᾶ (Καθημερινή 20.5.2018) γιά ρητορικές πού «δέν εἶναι ἀνησυχητικές ἐπειδή ἁπλῶς ἀντιμάχονται τίς ἀξίες πού ἔκαναν τήν εὐρωπαϊκή ἤπειρο ξεχωριστή, ἀλλά γιατί βρίσκουν νέους ὑποστηρικτές σέ ἀρκετές χῶρες». Στήν σχολιαζόμενη δήλωσή του ὁ Ὄρμπαν ἔλεγε: «Ἡ φιλελεύθερη δημοκρατία δέν εἶναι πλέον ἱκανή νά προστατέψῃ τήν ἀξιοπρέπεια τῶν λαῶν, νά προασπίσῃ τήν ἐλευθερία, τήν ἀσφάλεια καί τήν χριστιανική κουλτούρα».

Ὁ Ν. Μαραντζίδης βλέπει τά πράγματα ἀπό μιά κοινωνιολογική καί πολιτική σκοπιά, γι’ αὐτό μέσα ἀπό τίς δηλώσεις τοῦ Ὄρμπαν βλέπει τήν ἀντίσταση στήν καταδίκη σέ θάνατο (ἀπό τήν παγκοσμιοποίηση) τοῦ ἔθνους-κράτους. Ἀνησυχεῖ γι’ αὐτές τίς ἀντιστάσεις καί γράφει δηκτικά: «Οἱ φωνές γιά ἐπιστροφή στήν ἐποχή τῶν “παγετώνων”, τῶν κλειστῶν συνόρων πληθαίνουν. Οἱ ἐθνικολαϊκιστές δείχνουν νά συντονίζουν τά ρολόγια τους μέ τίς ἐπιθυμίες πολλῶν, ὁλοένα καί περισσότερων, συμπολιτῶν τους. Τό ἔθνος-κράτος ἐπιστρέφει λοιπόν;». Ἡ ἄποψή του εἶναι ὅτι τό ἔθνος-κράτος δέν ἐπιστρέφει, ἀλλά, «ἀργοπεθαίνει, γιά τήν ἀκρίβεια σαπίζει, μέσα στόν νέο κόσμο πού ξεπηδᾶ ἄναρχα». Ἀπευθυνόμενος μάλιστα σ’ αὐτούς πού θρηνοῦν γι’ αὐτήν τήν ἀπώλεια, γράφει: «ὅπως ξέρουμε, κανένας θρῆνος συγγενοῦς δέν ἔφερε ποτέ πίσω τό ἀγαπημένο πρόσωπο. Κλάψτε λοιπόν ὅσο θέλετε, δέν θά ἀλλάξῃ τίποτε γιά τό ἔθνος-κράτος! Οἱ ἐμπεδωμένες ἐδῶ καί δεκατίες διαδικασίες τῆς παγκοσμιοποίησης καί οἱ ἐκπληκτικές τεχνολογικές ἐξελίξεις τό ὑπονομεύουν καθημερινά. Ἡ συζήτηση σύντομα δέν θά εἶναι παγκοσμιοποίηση ἤ ὄχι. Ξεχάστε το. Θά εἶναι: Τί εἴδους παγκοσμιοποίηση θέλουμε; Σέ αὐτό τό πεδίο θά διαμορφωθοῦν οἱ νέες διαιρέσεις τοῦ σύγχρονου κόσμου».

Τήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση μάλιστα τήν βλέπει ὡς «πρότυπο εὐέλικτης δομῆς φιλελεύθερης δημοκρατίας, ὅπου χάρη στήν ἐλεύθερη μετακίνηση ἀνθρώπων καί κεφαλαίων ἐπιτυγχάνεται ὁ ἐκδημοκρατισμός τῶν οἰκονομικῶν εὐκαιριῶν. Μέ ἄλλα λόγια, χάρη στή δυνατότητα τῶν ἀνθρώπων νά μετακινοῦνται, νά σπουδάζουν καί νά ἐργάζονται πέρα τῶν ἐθνικῶν τους συνόρων, στήν Ε.Ε. περιορίζονται δραματικά οἱ ἀνισότητες πού πηγάζουν ἀπό τήν ἰθαγένεια».

Μέ καλό λογισμό μπορεῖ νά δῇ κανείς πολλά καλά στήν φιλελεύθερη δημοκρατία, ἀκόμη καί στήν παγκοσμιοποίηση. Ἐξαρτᾶται ἀπό ποιά πλευρά κανείς τίς βλέπει. Στήν πραγματικότητα τό πρόβλημα δέν εἶναι οὔτε τά ἀνοιχτά σύνορα, οὔτε ἡ ἀνοιχτή οἰκονομία. Εἶναι τό ποιά ἄποψη ἔχουμε γιά τόν ἄνθρωπο. Τί θεωροῦμε ὅτι εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ποιός ὁ λόγος τῆς ὑπάρξεώς του. Ποιό τό νόημα τῆς ζωῆς του. Ποιά ἡ προοπτική του. Εἶναι βιολογική μονάδα; Ἕνα ζῶο σάν ὅλα τά ἄλλα ἤ ἔχει ὑψηλή προοπτική ὡς δημιουργημένος κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ;

Στίς μέρες μας μᾶλλον μᾶς κατακλύζουν τά ἀπόνερα τοῦ Διαφωτισμοῦ, μέ τήν ἀποσύνδεση τῆς ἐλευθερίας ἀπό τήν ἀλήθεια, μέ τήν θεοποίηση τῆς γνώμης καί τῆς ἐπιθυμίας, ὅποιες καί ἄν εἶναι αὐτές. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἔλεγε ὅτι ἡ γνώμη διαιρεῖ τήν φύση καί στήν ἀσκητική μας παράδοση εἶναι βεβαιωμένη πείρα ὅτι ἡ ἐπιθυμία, ὅταν συνδέεται μονομερῶς μέ τό σῶμα καί ὄχι μέ τίς πνευματικές ἐμπειρίες τοῦ νοῦ, διαβρώνει τήν φύση τοῦ ἀνθρώπου. Μπορεῖ τό ἔθνος-κράτος νά ἀποδυναμώνεται, ἀλλά καί ἡ φιλελεύθερη δημοκρατία, τό καύχημα τοῦ δυτικοῦ κόσμου, σαπίζει μέσα στήν ὑπερηφάνεια τῶν χαμερπῶν ἐπιθυμιῶν, στήν ἀσυδοσία τῆς εὐτέλειας, στήν ἱεροποίηση τῆς θρασύτατης καί ἀθεόφοβης γνώμης, στήν ἄνεση νά λέῃ ὁ καθένας τό φῶς σκότος καί τό σκότος φῶς, μέ τήν ἀπαίτηση νά ἀποδέχονται ὅλοι τήν διαφορετικότητά του.

Στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿80, ὅταν οἱ τότε κυβερνήσεις ἐπιχειροῦσαν ἀλλαγές στό οἰκογενειακό δίκαιο, προοΐμιο τῶν σημερινῶν, ἀκούσαμε ἕναν ἁγιορείτη ἡγούμενο νά λέῃ: αὐτοί πού μᾶς κυβερνοῦν δέν γνωρίζουν τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος.

Ὁ παραδοσιακός ἁγιορείτης, εἶχε ὁπωσδήποτε κάποια πείρα ἀπό τήν πάλη μέ τά «πνευματικά τῆς πονηρίας», ἀλλά καί τῆς νίκης μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ ὅλων τῶν ὁρατῶν καί ἀοράτων δυνάμεων τῆς πονηρίας, δηλαδή εἶχε κάποια γνώση τοῦ πολέμου μέ τούς ἄρχοντες τοῦ σκότους, πού θέλουν τόν χωρισμό μας ἀπό τόν ζωντανό Θεό, ἀλλά ἐπίσης καί τοῦ μεγαλείου τοῦ ἐνταῦθα οἰκονομούμενου «λογικοῦ ζώου», τό ὁποῖο «τῇ πρός Θεόν νεύσει» θεώνεται, αὐτός, λοιπόν, ἄν τότε ἔβλεπε καθαρά ὅτι αὐτοί πού νομοθετοῦσαν γιά τούς ἀνθρώπους δέν γνώριζαν τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τί θά πρέπει νά λέῃ σήμερα;

Ἡ τραγικότητα ὅμως βρίσκεται ἀλλοῦ. Βρίσκεται στήν ἐνδεχόμενη ἀρνητική ἀπάντηση στό ἐρώτημα: Οἱ βαπτισμένοι ὀρθόδοξα στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος, πού ἐνδυθήκαμε τόν Χριστό καί λάβαμε τό Ἅγιο Χρίσμα πάνω στά μέλη τοῦ σώματός μας, γνωρίζουμε ἆραγε «οἵους ἡμᾶς ἐποίησεν ὁ Θεός», ὥστε, σύμφωνα μέ τόν ὅσιο Γρηγόριο τόν Σιναΐτη, νά γνωρίζουμε καλά «οἵους ἡμᾶς ἐποίησεν ἡ ἀμαρτία»; Ἔχουμε βεβαιωμένη μέσα μας αὐτή τήν γνώση, ἡ ὁποία μᾶς καθιστᾶ ἱκανούς νά μετανοοῦμε διαρκῶς, ἀλλά καί νά κρίνουμε ὅ,τι ἀποφασίζεται γιά τούς ἀνθρώπους μέ κριτήριο τόν Χριστό, τό πρότυπο τοῦ κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ δημιουργημένου ἀνθρώπου;

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2373