Συνοπτικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ναυπάκτου Μητρόπολη Ναυπακτίας & Εὐρυτανίας

Ἀρχιμανδρίτου π. Ειρηναίου Κουτσογιάννη

Στά χρόνια της Παλιγγενεσίας ἡ Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἄρτης διχοτομήθηκε, ἐφ’ ὅσον ἡ Ναύπακτος καί ὁλόκληρη ἡ Αἰτωλοακαρνανία συμπεριελήφθη στό ἐλεύθερο Ἑλληνικό Κράτος. Ἡ Μητρόπολη Ἄρτης διετήρησε ὑπό τήν δικαιοδοσία τῆς τά τμήματα πού τελοῦσαν ἀκόμη ὑπό Τουρκικό ζυγό.

Μετά τήν ἵδρυση τοῦ Νεοελληνικοῦ Κράτους μέ Διάταγμα τοῦ 1833 ἡ ἐπαρχία Ναυπακτίας καί οἱ ἐπαρχίες Ἀκαρνανίας, Μεσολογγίου καί Ἀγρινίου ἀπετέλεσαν τήν “Ἐπισκοπῆ Ἀκαρνανίας καί Αἰτωλίας” μέ ἕδρα τό Μεσολόγγι. Τήν ἐπισκοπή αὐτή ἐποίμαναν “ὁ μέχρι τοῦδε Ναυπάκτου καί Μεσολογγίου Σ. Μητροπολίτης” καί πρώην Ναυπάκτου καί Ἄρτης Πορφύριος (1833-1838) καί ὁ Ἱερόθεος (1841-1847), ἐνῶ ἡ διοίκηση τῆς ἐπισκοπῆς στό διάστημα 1847-1852 ἀνατέθηκε σέ ἐπισκοπική ἐπιτροπή.

Τό 1852 διά τοῦ Σ’ Νόμου ἡ Ναυπακτία ἀπεκόπη ἀπό τήν Ἐπισκοπή Ἀκαρνανίας καί Αἰτωλίας καί μαζί μέ τήν Εὐρυτανία ἀπετέλεσαν ξεχωριστή ἐπισκοπή. Ὁ σχετικός νόμος ὅριζε ὡς ἕδρα τῆς Ἐπισκοπῆς τό Καρπενήσι, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος ὅμως στίς 12 Ἰουλίου 1852 πρότεινε, “ὅπως ἕδρα τῆς ἐπισκοπῆς Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας εἶναι ἡ Ναύπακτος” καί λίγο ἀργότερα (30 Σεπτεμβρίου τοῦ ἰδίου ἔτους) ὑπέδειξε ὅπως ἡ μέν Ναύπακτος εἶναι χειμερινή ἕδρα, τό δέ Καρπενήσι θερινή.

Μέ τόν ΒΧΔ’ Νόμο τοῦ 1899 ἡ Ναυπακτία προσαρτήθηκε πάλι στήν Ἐπισκοπή Ἀκαρνανίας, ἡ δέ Εὐρυτανία ἀπετέλεσε ξεχωριστή Ἐπισκοπή μέ ἕδρα τό Καρπενήσι καί μέ Ἐπίσκοπο τόν Σεραφείμ Δομβοΐτη πού ἐκλέχθηκε τό 1901. Τό 1909 ὅμως μετά ἀπό νέα διαίρεση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, τροποποιήθηκαν καί τά ὅρια μερικῶν ἐπισκοπῶν. Η Ι. Σύνοδος γιά ἱστορικούς λόγους καί γιά τόν λόγο ὅτι ἡ Ἐπισκοπή Ἀκαρνανίας κατελάμβανε τεράστια ἔκταση καί παρουσίαζε διοικητικά προβλήματα, ἀπεφάνθη “...ὑπέρ τῆς ἐπανακτήσεως τῆς Ἐπισκοπῆς Εὐρυτανίας της, πρό τοῦ 1899, δικαιοδοσίας αὐτῆς ἐπί τῆς ἐπαρχίας Ναυπακτίας μεθ’ ἧς οὕτω συναπαρτισθήσεται ἡ πάλαι Ἐπισκοπῆ Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας”. Ἔτσι, ἀπό τίς 26/5/1910 ὁ Σεραφείμ ἔγινε ἐπίσκοπος Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας.

Τό 1923 ἡ Ἐπισκοπή Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας ὀνομάστηκε διά Νόμου Μητρόπολη (ὅπως ἄλλωστε καί ὅλες οἱ ἐπισκοπές τῆς Ἑλλάδος) ἐνῶ μέ τό Β.Δ. τῆς 3ης Ἰανουαρίου 1923 νόμιμη ἕδρα τῆς Μητροπόλεως ὁρίσθηκε ἡ Ναύπακτος.

Στήν ΙΕ’ Συνεδρία τῆς 21ης Ὀκτωβρίου 1931 τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀποφασίστηκε ἡ κατάργηση καί ἡ συγχώνευση τῆς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας σέ γειτονικές Μητροπόλεις. Σύμφωνα μέ τήν ἀπόφαση αὐτή, “Εἰς τήν Ἱερὰν Μητρόπολιν Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας συγχωνεύονται οἱ τέως δῆμοι Ἀρακυνθίων, Εὐρυτανίας, Παρακαμπυλίων, Ἀγραίων, καί Ἀπεραντίνων. Εἰς τήν Ι. Μητρόπολιν Φωκίδος συγχωνεύεται ἡ ἐπαρχία Ναυπακτίας καί εἰς τήν Ι. Μητρόπολιν Φθιώτιδος ὁ τέως δῆμος Κτημεντίων”. Ἡ διαίρεσις ὅμως αὐτή, ἡ ὁποία στηρίχθηκε σέ ἔκθεση Ἐπιτροπῆς Ἀρχιερέων, δέν πραγματοποιήθηκε, διότι στήν Συνεδρία τῆς 10ης Σεπτεμβρίου 1932 τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας Ἀμβρόσιος (Νικολαΐδης) μετατιθέμενος στήν μητρόπολη Φθιώτιδος, ὑπέδειξε νέα διαίρεση τῆς ὑπό διάλυση Μητροπόλεως Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας, σύμφωνα μέ τήν ὁποία, “1. Ἡ ἐπαρχία Ναυπακτίας μετά τῶν τέως δήμων Παρακαμπυλίων καί Ἀπεραντίων καί τῶν ἐνοριῶν Ἐπισκοπῆς, Παλαιοχωρακίου, Τριποτάμου καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τατάρνης τοῦ τέως δήμου Ἀγραίων τῆς ἐπαρχίας Εὐρυτανίας ὑπάγονται εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας. 2. Οἱ τέως δῆμοι Καρπενησίου, Εὐρυτάνων, Ἀρακυνθίων, Ἀγραίων (πλήν τῶν ἐνοριῶν Ἐπισκοπῆς, Παλαιοχωρακίου, καί Τριποτάμου μετά τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τατάρνης, ὑπαγομένων εἰς τήν Ἱερὰν Μητρόπολιν Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας) καί ὁ δῆμος Κτημεντίων, ὑπάγονται εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Φθιώτιδος, καί 3. Οἱ τέως δῆμοι Δολόπων, καί Ἀγράφων ὑπάγονται εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Φαναρίου καί Θεσσαλιώτιδος”.

Ἡ κατάργηση τῆς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας ἦταν προσωρινή, ἀφοῦ στήν συνεδρία τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας στίς 9 Ὀκτωβρίου 1933 ἀνασυστάθηκε μέ τόν ἴδιο τίτλο καί μέ τά ἴδια ὅρια πού εἶχε, καί ἡ διοίκησή της ἀνατέθηκε σέ τοποτηρητή μέχρι τόν Μάρτιο τοῦ 1936, ὁπότε ἐξελέγη Μητροπολίτης ὁ Γερμανός Γκούμας. Ἡ Μητρόπολη Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας διατηρήθηκε μέχρι τό 1978, ὁπότε καταργήθηκε καί πάλι. Ἡ Εὐρυτανία ἀπετέλεσε τήν Μητρόπολη Καρπενησίου καί ἡ Ναυπακτία μέ τόν τέως δῆμο Παρακαμπυλίων τῆς ἐπαρχίας Τριχωνίδος τήν Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου.