Ἡ παιδεία τοῦ νέου ἰοῦ

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ Κ τῆς Καθημερινῆς 10 Ἀπριλίου 2020

Ἡ παγκόσμια κοινότητα περνᾶ μιά μεγάλη κρίση ἀπό τόν κορωνοϊό, καί αὐτό βέβαια ταλαιπωρεῖ καί τήν Πατρίδα μας. Δεχόμαστε ἕναν «ἀόρατο ἐχθρό» πού ἔχει μηχανισμούς, τούς ὁποίους ἀγωνίζεται ἡ ἐπιστημονική κοινότητα νά ἀντιμετωπίση.

Ὅμως ἐμεῖς στήν Ἐκκλησία γνωρίζουμε πολλά χρόνια ἀπό αὐτόν «τόν ἀόρατο πόλεμο» καί φυσικά μέ τόν τίτλο αὐτό ὑπάρχει ἕνα βιβλίο πού συνέγραψε ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί ἀναφέρεται στόν πόλεμο τῶν λογισμῶν πού δηλητηριάζει τό πνευματικό μας ἔργο.

Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὁ νέος ἰός ἦλθε, δημιουργεῖ μεγάλη ἀναστάτωση, καί κάποια στιγμή θά φύγη. Ὅμως θά μᾶς «μάθη» νά ἀλλάξουμε συμπεριφορά σέ ὅλα τά ἐπίπεδα, ἤτοι στόν τρόπο ἐπικοινωνίας μεταξύ μας, τόν τρόπο ἀντιμετωπίσεως τῶν δυσκολιῶν, στόν τρόπο προσφορᾶς τῆς γνώσεως μέ τά Σχολεῖα, τήν διακυβέρνηση τῆς χώρας μέ ἕναν ἄλλο τρόπο, καί πολλά ἄλλα.

Αὐτόν τόν καιρό σκέφθηκα ὅτι ὁ δυτικός κόσμος πέρασε ἀπό πολλά ἰδεολογικά ρεύματα, ἤτοι τόν διαφωτισμό (18ο αἰώνα), τόν ρομαντισμό (ἀρχές 19ου αἰώνα), τήν νεωτερικότητα (20ό αἰώνα) καί στήν συνέχεια μέχρι σήμερα τήν μετανεωτερικότητα ἤ μεταμοντέρνα ἐποχή (20ό αἰώνα).

Αὐτή ἡ μεταμοντέρνα ἐποχή, κατά τόν Κένεθ Γκέργκεν, χαρακτηρίζεται ἀπό τρία γνωρίσματα: τό πρῶτον εἶναι ὁ «κοινωνικός κορεσμός», ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά περιορίση τίς σχέσεις του στό κοντινό περιβάλλον του. Δεύτερον, ὁ «πολλαπλασιασμός τῶν σχέσεων», δηλαδή τίς διαρκεῖς μετακινήσεις καί τήν διαρκῆ ἀλλαγή στόν τρόπο ζωῆς. Τρίτον, ὁ «ἐποικισμός τοῦ ἑαυτοῦ», πού σημαίνει τήν πρόσκτηση πολλαπλῶν καί ἀνόμοιων δυνατοτήτων, σχετικά μέ τόν τρόπο πού ζῆ κανείς.

Ἕναν τέτοιο μεταμοντερνικό καί ἴσως ἀλαζονικό ἄνθρωπο τόν προσέβαλε ὁ κορωνοϊός καί τόν ἔκλεισε στό σπίτι του, πού προηγουμένως τό θεωροῦσε κορεσμένο, ἀλλά ταυτόχρονα τόν ἔκανε νά αἰσθάνεται αἰχμάλωτος, φυλακισμένος. Αὐτό δημουργεῖ ἐσωτερικές καί ἐξωτερικές ἐντάσεις.

Αἰσθάνομαι ὅτι ἡ πανδημία τοῦ νέου ἰοῦ ἴσως θά ἀνατρέψη αὐτά τά γνωρίσματα τοῦ μεταμοντερνικοῦ ἀνθρώπου καί θά δημιουργηθῆ ἕνας ἄλλος ἄνθρωπος, φοβισμένος, τρομοκρατημένος, ἐσωστρεφής ἴσως καί ἐπιθετικός. Δέν γνωρίζω πῶς θά χαρακτηρίσουν οἱ εἰδικοί αὐτό τό ρεῦμα πού εἶναι πέρα ἀπό τόν μεταμοντερνισμό. Πάντως, θά φανῆ ἕνας ἄνθρωπος πού ἴσως περιορισθῆ στό περιβάλλον του καί θά βρῆ ἄλλους τρόπους διαφυγῆς καί ἐκφράσεως μέσα ἀπό τό διαδίκτυο.

Στήν Ἐκκλησία διαθέτουμε μιά παράδοση πού λέγεται «ἡσυχαστική», «νηπτική», ἡ ὁποία ἀποβλέπει στήν θεραπεία τῶν λογισμῶν, τῆς φιλαυτίας, πού εἶναι ἡ ἄλογος τοῦ σώματος φιλία, καί κάνει τόν ἄνθρωπο νά συνδυάζη τήν ἀγάπη μέ τήν ἐλευθερία, τήν γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του μέ τήν γνώση τοῦ ἄλλου μέ τήν ἀλληλοπεριχώρηση, νά μάθη τό πῶς ἡ φιλαυτία, πού εἶναι οἱ ναρκισσιστικοί καθρέπτες πού μᾶς περιβάλλουν, θά γίνουν παράθυρα φιλοθεΐας καί φιλανθρωπίας. Αὐτή εἶναι μιά ἰσχυρή διαχρονική παράδοση, πού πρέπει νά ἀξιοποιήσουμε.

Ἴσως ἡ κρίση πού περνᾶμε νά ἐπιβεβαιώση τό ρητόν «οὐδέν κακόν ἀμιγές καλοῦ».