Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἡ πρόκληση τῆς Γενετικῆς

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Στίς µέρες µας ἡ µεγαλύτερη πρόκληση γιά τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου προέρχεται ἀπό τήν πρόοδο τής βιολογίας καί ειδικά τῆς γενετικής. Ἡ προγενετική διάγνωση, ἡ ἐπέμβαση στό ἔμβρυο γιά νά ἐπιλεγοῦν τά χαρακτηριστικά τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ τεχνική ἐξωσωµατική γονιμοποίηση ἀποτελοῦν µεγάλα ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα, ἀλλά καί τεράστια προβλήµατα, πού βάζουν σέ δοκιμασία τή συνείδηση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου. Προβλήµατα νομικά, ἠθικά, ἰατρικά, ψυχολογικά καί κοινωνικά, ἀπασχολοῦν ἰατρούς, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους καί νομοθετικά σώματα, τά ὁποῖα βρίσκονται σέ ἀδιέξοδο ἀντιμετωπίζοντας περιπτώσεις πού δέν ἔχουν προηγούµενο. Πρόσφατα ἀπασχόλησε τή δικαιοσύνη, ἀλλά καὶ τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, ἡ περίπτωση μιᾶς νεαρῆς Ἀθηναίας, ἡ ὁποία, σύμφωνα µέ καταγγελία της, µολύνθηκε ἀπό τὀν ἰό τοῦ AIDS, µέσω σπέρματος πού χρησιμοποίησε, γιά νά ὑποβληθῆ στή μέθοδο τῆς τεχνικῆς γονιμοποίησης. Τό σπέρµα τό ἀγόρασε ἀπό εἰδική τράπεζα, ἡ ὁποία ἐφοδιαζόταν ἀπό ὀκτώ ἀμειβόµενους δότες. 

Ἡ καταγγελία εὐαισθητοποίησε τούς ἀρμόδιους φορεῖς, οἱ ὁποῖοι δραστηριοποιήθηκαν ἀμέσως, ἀλλά σέ µιά µόνο κατεύθυνση, πού δέν κάλυψε ὅλες τίς πλευρές τοῦ προβλήματος. Τό Ὑπουργεῖο Ὑγείας διέταξε ἀμέσως ἔλεγχο τῆς συγκεκριµένης τράπεζας σπέρµατος, γιά νά διαπιστωθῆ ἄν τηρεῖ τούς ἀπαραίτητους ὅρους ὑγιεινῆς καί προγραμµάτισε ἀνάλογους ἐλέγχους σέ ὅλες τίς παρόμοιες ἰδιωτικές καί δημόσιες τράπεζες. Ἐπίσης ὁ Ὑφυπουργός Ὑγείας δήλωσε ὅτι τό συγκεκριµένο γεγονός "ἔγινε αἰτία γιά νά συσταθοῦν εἰδικές ἐπιτροπές πού θά μελετήσουν εἰδικό σχέδιο προεδρικοῦ διατάγματος, µέ τό ὁποῖο θά ρυθμίζεται τό νοµικό κενό πού ὑπάρχει στή χορήγηση σπέρµατος ἀπό ἀνάλογες τράπεζες σέ ζευγάρια πού δέν μποροῦν νά κἁνουν παιδί". 

Τό πρόβληµα ὅμως βρίσκεται ἀλλοῦ. Εἶναι γενικότερο καί θεµελιωδέστερο. Συνδέεται µέ τήν ἀντίληψη πού ἔχουμε γιά τόν ἄνθρωπο, τήν συγκρότησή του καί τήν προοπτική του. Μπορεῖ νά καλυφθοῦν ὅλα τά ἰατρικά καί νομικά κενά, ὥστε ἡ τεχνική γονιμοποίηση νά γἱνεται µέ ἀσφάλεια καί νόµιµα, τό ἐρώτημα ὅμως θά παραµένη: κατά πόσο τό νόµιµο τῶν πολιτικών νόµων συμφωνεῖ µέ τό δίκαιο τῆς φύσεως καί κατά πόσο ἡ µέριµνα γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματος ἐξασφαλίζει καί τήν ὁμαλή λειτουργία ὅλης τῆς ψυχοσωματικῆς συγκρότησης τοῦ ἀνθρώπου; Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τελικά µιά βιολογική µονάδα; 

Στό μικρό σχόλιό µας δέν µποροῦμε νά μποῦμε σέ λεπτομέρειες, ὅμως, πρέπει νά ποῦμε, ὅτι ἡ ἐμπορία σπέρµατος μᾶς φαίνεται σάν µιά νέα µορφή -πιό ἀνώδυνη κοινωνικά καί πιό ἐκλεπτισμένη τοῦ δουλεµπορίου τῶν παλαιῶν χρόνων. Ἐπίσης στήν ὅλη διαδικασία τῆς τεχνικῆς γονιμοποίησης μπορεῖ νά δῆ κανείς τήν ἀποιεροποίηση τῆς ἀναπαραγωγικῆς λειτουργίας καί τήν ἀποκοπή της ἀπό τήν ἀγάπη καί τήν σχέση τῶν συζύγων, πού προέρχεται ἀπό µιά εἰδωλοποίηση τῆς µητρότητας καί τῆς τεκνογονίας. Ἡ ἐπιθυµία τῆς μητρότητας εἶναι φυσική στή γυναίκα, δέν εἶναι ὅμως ἀπαραίτητη γιά τήν ὁλοκλήρωσή της. Πολλά ζευγάρια ὁδηγοῦνται στήν τεχνική γονιμοποίηση ἀπό τήν ἀνάγκη νά ἀποκτήσουν παιδί, ἀπό τήν ἀνάγκη νά ἱκανοποιήσουν τό ἔνστικτο τῆς μητρότητας καί τῆς πατρότητας (;). Ἴσως γιατί τά συναισθηµατικά τους κενά δέν καλύπτονται ἀπό τήν μεταξύ τους σχέση. 

Δέν μπορεῖ βέβαια νά εἶναι κανείς ἀπόλυτος. Δέν μπορεῖ νά ἐξοµοιώνη ὅλες τίς περιπτώσεις, οὔτε νά διαγράφη μέ µιά µονοκονδυλιά ὅλα τά ἐπιτεύγματα τῆς γενετικῆς. ᾿Επισημαίνουμε ὅμως ὅτι ὑπάρχουν περιπτώσεις στίς ὁποῖες ἔχουμε καταφανεῖς παραβάσεις, ὄχι μόνο τοῦ γραπτοῦ θείου νόµου, ἀλλά καί τοῦ ἄγραφου φυσικοῦ νόµου. (Ἄλλωστε ὁ ἕνας ὑπομνηματίζει τὸν ἄλλο). Γιά τήν ἀντιμετώπιση ὅλων αὐτῶν τῶν ἐπιπτώσεων, τῆς ἰατρικῆς καί τῆς τεχνολογίας, πάνω στόν ἀνθρώπινο παράγοντα ἀναπτύχθηκε στή Δύση ὁ κλάδος τῆς Βιοηθικῆς. Στό χῶρο τῆς Ὀρθοδοξίας ὅμως, ἐπειδή δέν ἀντιμετωπίζουμε τά προβλήµατα ἀποσπασματικά, οὔτε διατυπώνουµε γενικούς, ἀπρόσωπους κανόνες, ὅλο τό βάρος τῶν νέων προβληµάτων ἀφήνεται στούς ὤμους τῶν διακριτικῶν Ποιµένων, ὥστε νά ἀντιμετωπίζεται προσωπικά, µέσα στήν σωτηριολογική προοπτική τῆς ὀρθόδοξης ἀνθρωπολογίας καί θεολογίας.