Γεγονότα καὶ Σχόλια: Λογικοί δρόμοι στό χάος τῆς ζωῆς - Παρηγορητική λογικοκρατία

Λογικοί δρόμοι στό χάος τῆς ζωῆς

Ἡ ἱστορία ὡς καταγραφή γεγονότων τοῦ παρελθόντος συνδέεται ἄμεσα μέ τήν χρήση τῆς γλώσσας, ἄρα καί μέ τήν δομή καί τήν φιλοσοφία τῆς γλώσσας.

Προφανῶς στό σχόλιό μας δέν μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ φιλοσοφική θεμελίωση τῆς ἱστορίας ἤ τῆς γλώσσας. Μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ «ἀρχιτεκτονική τῆς σκόρπιας ζωῆς»· τό πῶς οἱ ἄνθρωποι τοῦ καιροῦ μας πού διαθέτουν κάποια εὐφυΐα, προσπαθοῦν νά βάλουν μιά τάξη στόν λόγο, στήν σκέψη, ἀκόμη καί στά συναισθήματά τους· τό πῶς δημιουργοῦν ὅρους, δίνουν ὁρισμούς, βάζουν θεμέλια στήν σκέψη τους, γιά νά ἔχουν βατούς λογικούς δρόμους στό χάος τῆς ζωῆς τους, τό ὁποῖο εἶναι σκοτεινό, ἄν ἔχη ἀποβληθῆ ἀπό τήν ψυχή τους ἡ δύναμη τῆς πίστης.

Ὁ Βρετανός φιλόσοφος τῆς γλώσσας J. L. Austin βάζοντας θεμέλια καί σχεδιάζοντας τήν δόμηση τῆς σκέψης, μιλᾶ γιά τήν ἐπιτελεστική διάσταση τῆς γλώσσας. Λέει, δηλαδή, ὅτι, ὅταν μιλοῦμε ἤ γράφουμε, δέν λέμε ἁπλῶς κάτι, ἀλλά συγχρόνως πράττουμε. Γιά παράδειγμα, ὅταν συγχαίρουμε, ὅταν ἐπαινοῦμε ἤ ὅταν ἀμφισβητοῦμε, ὁ λόγος μας εἶναι ταυτόχρονα πράξη (συγχαρητήρια, ἀμφισβήτηση, ἔπαινος). Γενικά χωρίζει τίς προτάσεις σέ διαπιστωτικές καί ἐπιτελεστικές. Σέ αὐτές δηλαδή πού διαπιστώνουν μία κατάσταση καί τήν περιγράφουν καί σέ αὐτές πού ἡ ἴδια ἡ ἐκφορά τοῦ λόγου εἶναι πράξη, εἶναι ἐπιτέλεση ἔργου.

Ὁ J. L. Austin στίς μελέτες του διαπίστωσε ὅτι καί στίς διαπιστωτικές προτάσεις ὑπάρχει ἐπιτελεστική διάταση, διότι ἡ διαπίστωση πού κάνουμε εἶναι ταυτόχρονα μιά πράξη. Γι’ αὐτό εἰσήγαγε νέες διακρίσεις πού σχετίζονται μέ τήν ἐκφορά τῶν διαπιστωτικῶν  προτάσεων. Διέκρινε τήν λεκτική ἐκφορά μιᾶς πρότασης, ἀπό τήν ἐνδολεκτική καί τήν περιλεκτική πράξη πού αὐτή συμπαρασύρει.

Φέρνουμε ἕνα δικό μας παράδειγμα γιά νά γίνουν σαφεῖς αὐτές οἱ διακρίσεις. Ἐκκλησιαζόμαστε καί διαπιστώνουμε: «Στήν θεία Λειτουργία σήμερα ἦταν λίγο τό ἐκκλησίασμα». Αὐτή εἶναι ἡ λεκτική ἐκφορά μιᾶς διαπίστωσης. Αὐτή ἡ διαπίστωση ὅμως εἶναι ἐνδεχόμενο νά δημιουργήση μέσα μας ἔκπληξη ἤ λύπη  (γιατί ἦλθαν τόσο λίγοι πιστοί στήν θεία Λειτουργία;). Αὐτή ἡ ἔκπληξη, ἡ λύπη ἤ ἀκόμη καί ἡ ἀπογοήτευση χαρακτηρίζονται ἐνδολεκτικές πράξεις. Εἶναι πράξεις πού γίνονται μέσα μας μέ αἰτία τήν λεκτική διαπίστωση. Ὅμως, ἡ λύπη γιά τό «λίγο ἐκκλησίασμα» εἶναι ἐνδεχόμενο νά μᾶς κινητοποιήση στό νά εὐαισθητοποιήσουμε καί ἄλλους γιά τήν σημασία τοῦ ἐκκλησιασμοῦ, ὥστε στήν θεία Λειτουργία νά εἶναι παρών, εἰ δυνατόν, ὅλος ὁ λαός τῆς Ἐνορίας. Αὐτή ἡ κινητοποίηση τῶν ἄλλων, πού προκλήθηκε ἀπό τήν διαπίστωση ὅτι τό ἐκκλησίασμα ἦταν λίγο, χαρακτηρίζεται περιλεκτική πράξη. Εἶναι πράξη πού ἀφορᾶ τόν περίγυρο αὐτοῦ πού διαπίστωσε τό «λίγο ἐκκλησίασμα».

Παρηγορητική λογικοκρατία

Μέ διανοητικές κατασκευές, μέ ὁρισμούς ἐννοιῶν καί χαρακτηρισμούς προτάσεων μπαίνει μιά λογική τάξη στό χάος τῆς ἄτακτης ζωῆς τοῦ κόσμου. Ὁ κόσμος τό χρειάζεται. Βρίσκει καταφύγιο στήν λογικοκρατία. Φοβᾶται τό ἀπεριόριστο ἄγνωστο. Εἶναι, ἄλλωστε, τρομακτικό σέ ὅποιον δέν νέκρωσε τήν συνείδησή του, ἀλλά δέν ἔχει βρῆ ἀκόμη τήν πίστη στό Φῶς τό ἀληθινό, πού μετασκευάζει τό τρομακτικό ἄγνωστο σέ παράδεισο εἰρήνης, δικαιοσύνης καί ἀγάπης.

Ὅταν δέν καταλάμπεται ὁ ἔσω ἄνθρωπος ἀπό τό ἀληθινό φῶς τῆς πίστεως, τήν ἐνυπόστατη ἀλήθεια, τόν Θεάνθρωπο Χριστό, ὅταν δέν γνωρίζη νά ἐκκλησιάζεται καί νά λειτουργεῖται, ἔχει ὡς μέγιστο κατόρθωμα τόν ἐγκλωβισμό του στήν παρηγορητική λογικοκρατία.

π.Θ.Α.Β.