Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἀπέναντι στὶς καταιγίδες ποὺ πλησιάζουν

Πρωτοπρεσβύτερου π. Θωμᾶ Βαμβίνη 

Τήν κατάσταση τοῦ σημερινοῦ κόσμου τήν μαθαίνουμε σχετικῶς ἔγκυρα ἀπό τίς εἰδήσεις τῶν τηλεοπτικῶν μέσων καί ἀπό τίς ἔντυπες ἐφημερίδες. Στίς μέρες μας ὅμως ὑπάρχει καί τό διαδίκτυο. Ἀπό αὐτό μαθαίνουμε κυρίως τίς ἀντιφάσεις τοῦ σύγχρονου κόσμου, γιατί σ’ αὐτό βρίσκουμε πληροφορίες γιά τήν φωτεινή, ἀλλά καί τήν σκοτεινή πλευρά τῆς κοινωνίας· βλέπουμε καί ἀκοῦμε γιά τήν ἁγιότητα, ἀλλά ἀπό τό ἴδιο μέσο, ἀπό διαφόρους «παραγωγούς εἰδήσεων» καί σχολίων προβάλλεται καί ἡ ἀποστασία ἀπό τόν ζωντανό Θεό, ἡ παρονομία, ἡ διαφθορά, ἡ ἀγένεια, ἡ αἰσχρότητα καί ὅ,τι εἶναι ἀντίθετο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί «τά χρηστά ἤθη», γιά νά θυμηθοῦμε καί κάποιες ἐκφράσεις τοῦ παρελθόντος. Κι’ ὅλα αὐτά μέσα στό πνεῦμα τοῦ πλουραλισμοῦ καί τῆς ἐλευθερίας τῆς ἔκφρασης.

Εἶναι ἀπόλυτα ἀπαραίτητο, ἄν θέλη κανείς νά διατηρήση σώας τάς φρένας του, νά ἔχη ὡς κύριο μέσο μελέτης καί πληροφόρησης τό βιβλίο ἤ τήν ἔντυπη ἐφημερίδα. Γιά τούς Χριστιανούς τό πλέον ἀπαραίτητο εἶναι νά μποροῦν νά ἀφήνουν τόν νοῦ τους ἥσυχο κι’ ἐλεύθερο ἀπό τόν ἑλκυστικό θόρυβο τῶν γεγονότων τοῦ παρόντος κόσμου, κατά δύναμη προσευχόμενο, καί νά τόν ζωοποιοῦν μέ ἀναγνώσματα πού ἐνέπνευσε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ σέ Ἀποστόλους καί ἁγίους Πατέρες. Γιά τόν προσανατολισμό τους μέσα στόν σύγχρονο κόσμο μποροῦν νά ἐπιλέγουν ἄρθρα πού χαρακτηρίζονται ἀπό καθαρό λόγο, νηφάλια κριτική, χωρίς πάθος καί παραταξιακή σκοπιμότητα.

Αὐτά τά εἰσαγωγικά τά σημειώσαμε γιατί βρήκαμε δύο κείμενα κοσμικῶν ἀρθρογράφων, οἱ ὁποῖοι περιγράφουν τήν κατάσταση τοῦ κόσμου καί τῆς Ἑλλάδος μέ ἤρεμη, ἀλλά καί διεισδυτική κριτική ματιά, προτείνοντας μάλιστα τρόπους ἀντιμετώπισης τῶν προβλημάτων πού ὑπάρχουν, τούς ὁποίους ἕνας χριστιανός μπορεῖ νά τούς κάνη πιό συγκεκριμένους μέσα ἀπό τήν μελέτη κειμένων τῶν ἁγίων Πατέρων. Εἶναι ἐνδιαφέρον νά δοῦμε βασικές τους θέσεις.

Ὁ δημοσιογράφος Ἀλέξης Παπαχελᾶς σέ ἄρθρο του μέ τίτλο: «Ἀτενίζοντας τίς καταιγίδες νά πλησιάζουν» (Καθημερινή 21.9.2025) περιγράφει τήν κατἀσταση στό σημερινό κόσμο ἀπό τήν σκοπιά τῆς δικῆς μας ἐθνικῆς παρουσίας μέσα στό ἀσταθές διεθνές περιβάλλον. Γράφει: «Ἂς τὸ πάρουμε ἀπόφαση. Διανύουμε μιὰ περίοδο στὴν παγκόσμια σκηνὴ κατὰ τὴν ὁποία ἰσχύει τό “ὁ καθένας γιὰ τὸν ἑαυτό του”. Ὁτιδήποτε ἦταν δεδομένο τὸ 2024 δὲν μπορεῖ νὰ θεωρεῖται δεδομένο σήμερα. Οὔτε κἂν τὸ ποιός παίρνει τὶς ἀποφάσεις». Στήν συνέχεια φέρνει παραδείγματα φίλων πρός τήν Ἑλλάδα Κρατῶν, τῶν ὁποίων οἱ πολιτικές ἀπέναντί μας δέν μποροῦν νά δώσουν τό αἴσθημα τῆς ἐμπιστοσύνης, τήν βεβαιότητα τῆς διαρκοῦς φιλίας· τό κάθε Κράτος κινεῖται βλέποντας τά συμφέροντά του, «τόν ἑαυτό του». Πιό εἰδικά ἐπισημαίνει: «Ἡ Εὐρώπη, τὸ ἀσφαλές μας ἀγκυροβόλιο μετὰ τὸ 1974, δοκιμάζεται καὶ φαντάζει ἀδύναμη. Τὸ Ἰσραήλ, στὸ ὁποῖο ἐπίσης βασιζόμασταν τὰ τελευταῖα χρόνια, δὲν ἔχει κεφάλαιο νὰ ξοδέψει γιὰ λογαριασμό μας».

Γνωρίζει ὅτι ὅλα αὐτά δέν εἶναι ἄγνωστα στήν ἱστορία τῶν διεθνῶν σχέσων. Ἔτσι εἶναι ὁ κόσμος ἀνέκαθεν. Γράφει καί ἐξηγεῖ τήν κατάστασή μας: «Ὅλα αὐτὰ ἐξηγοῦνται, βέβαια, ἀπὸ τὴ βασικὴ ἀρχὴ τῶν διεθνῶν σχέσεων, πὼς δὲν ὑπάρχουν σταθερὲς φιλίες, ἀλλὰ ἰσχὺς καὶ συμφέροντα. Ἐμεῖς νομίζαμε ὅτι μὲ τὶς τριμερεῖς καὶ τετραμερεῖς καὶ τὰ εὐχολόγια θὰ λύναμε τὸ πρόβλημα ἀσφάλειας τῆς χώρας. Ἢ μὲ ἐκείνη τὴν ἐπίκληση τοῦ διεθνοῦς δικαίου, ποὺ ἀκούγεται γραφική, δυστυχῶς, στὴν ἐποχή μας».

Εἶναι σημαντική ἡ αὐτοκριτική πού ἐπιχειρεῖ ὡς Ἕλληνας πολίτης. Γράφει: «Στὸν κόσμο ποὺ διαμορφώνεται σήμερα ἀπέναντί μας, πρέπει νὰ νιώσουμε τὴν ἐθνική μας μοναξιά. Ἐμεῖς, πρὸς τὸ παρόν, πορευόμαστε χωρὶς πυξίδα, ἐθνικὴ πειθαρχία καὶ συλλογικὴ φιλοδοξία».

Στό σημεῖο αὐτό παρεμβατικά νά ἀναφέρουμε μιά ἄποψη τοῦ Κάντ γιά τό διεθνές δίκαιο. Γράφει: «Ὁ ὅρος τῆς δυνατότητας ἑνὸς διεθνοῦς δικαίου ἐν γένει εἶναι ὅτι πρωτίστως πρέπει νὰ ὑπάρχει μιὰ δικαιϊκὴ κατάσταση. Διότι χωρὶς αὐτὴ δὲν ὑπάρχει δημόσιο δίκαιο, ἀλλὰ ὅποιο δίκαιο ἐκτὸς ἀπὸ αὐτὸ καὶ ἂν σκεφτεῖ κανεὶς (στὴ φυσικὴ κατάσταση) εἶναι ἁπλῶς ἰδιωτικὸ δίκαιο» (Πρός μιά αἰώνια εἰρήνη, σ.137). Τό διεθνές δίκαιο προϋποθέτει «δικαιϊκή κατάσταση», ἐνεργό δηλαδή ἀποδοχή ἀπό ὅλους, σέ διεθνές ἐπίπεδο, βασικῶν κανόνων φυσικοῦ δικαίου. Στήν πράξη ὅμως ἐπικρατεῖ τό «ἰδιωτικό δίκαιο» τοῦ κάθε Κράτους κατά τά συμφέροντά του καί τήν δύναμή του. Ὁ καθένας λοιπόν ἐνδιαφέρεται γιά τόν ἑαυτό του καί κάποιοι μένουν μόνοι τους.

Ὁ κ. Παπαχελᾶς παραλληλίζει τήν ἐθνική μας μοναξιά μέ τήν κατάσταση τοῦ Ἰσραήλ. Παρατηρεῖ ὅμως: «ἀντὶ νὰ μυξοκλαῖμε κάθε φορὰ ποὺ διαβάζουμε μιὰ εἴδηση ποὺ μᾶς στενοχωρεῖ, νὰ κάνουμε κάτι γιὰ αὐτό. Οὔτε ἡ μαζοχιστικὴ ἡττοπάθεια οὔτε καί ἡ μυθοπλαστικὴ αἰσιοδοξία ὅτι σκίζουμε παντοῦ βοηθοῦν».

Γιά τό Ἰσραὴλ ἀναφέρει ὅτι «ἔχει φτιάξει ἀσύλληπτους μηχανισμοὺς καὶ μιὰ παγκοσμίου ἐμβελείας ἀμυντικὴ βιομηχανία». Μέ τήν διασπορά του «ἔχει “ἀγοράσει” καὶ “δέσει χειροπόδαρα” τὴν Ἀμερική». Ἔχει κάνει, ὅπως γράφει, τό ἀντίθετο ἀπό ὅ,τι ἐμεῖς πού «παραμελήσαμε τὴ διασπορὰ καὶ τὸ λόμπι τὸ ἀφήσαμε νὰ παρακμάσει καὶ νὰ τελματώσει σὲ ἀνόητες ἔριδες». Κλείνει τό ἄρθρο του μέ τό ἐρώτημα: «Μποροῦμε νὰ τὰ ἀλλάξουμε ὅλα αὐτά;». Ἡ ἀπάντησή του εἶναι: «Πολὺ δύσκολο». Καί περιγράφει συνοπτικά τήν πολιτική καί εὐρύτερα κοινωνική μας νοοτροπία πού καθιστᾶ δύσκολη τήν ἀλλαγή. Γράφει: «χρειάζονται ὑπερβάσεις, ποὺ ξεπερνοῦν κόμματα καὶ κυβερνήσεις. Πρὸς τὸ παρόν, πορευόμαστε χωρὶς πυξίδα, ἐθνικὴ πειθαρχία καὶ συλλογικὴ φιλοδοξία. Πνιγμένοι στὸ κουτσομπολιὸ καὶ στὸ παραπολιτικό, ἀτενίζουμε τὸν κόσμο νὰ ἀλλάζει καὶ τὶς καταιγίδες νὰ πλησιάζουν». Δηλαδή, κατά τήν ἄποψή του, ἁπλᾶ «ἀτενίζουμε».

Ὁ καθηγητής Στάθης Ν. Καλύβας σέ ἄρθρο του μέ τίτλο: «Ξανά στά δύσκολα» (Καθημερινή 07.09.2025) γράφει γιά τήν ἑλληνική καί διεθνῆ πραγματικότητα: «Στὴν Ἑλλάδα, ἡ κυρίαρχη αἴσθηση παραπέμπει σὲ μιὰ πραγματικότητα χαμηλῶν προσδοκιῶν καὶ κυριαρχίας τοῦ λίγου καὶ τοῦ μέτριου, ἐνῶ σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο συνεχίζεται ἡ διάβρωση τῶν κανόνων ποὺ προέκυψαν μετὰ τὸ τέλος τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ἐξασφαλίζοντας τὴν ἀνεπανάληπτη αὔξηση εὐημερίας καὶ ἐλευθερίας ποὺ γεύθηκε ὁ κόσμος μέσα στὰ τελευταῖα 70 χρόνια». Στήν συνέχεια, ἀφοῦ περιγράφει χαρακτηριστικά προβλήματα τῆς πολιτικῆς ζωῆς τῆς Ἑλλάδος, ἀναφέρεται σέ «τρία στοιχεῖα» πού κυριαρχοῦν στό πλαίσιο τῶν διεθνῶν σχέσεων: Πρῶτον, «οἱ ΗΠΑ, ἡ χώρα-στυλοβάτης τοῦ μεταπολεμικοῦ οἰκονομικοῦ καὶ πολιτικοῦ συστήματος» δείχνει νὰ ἔχει χάσει τὰ στοιχεῖα πού τῆς ἐξασφάλιζαν παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Δεύτερον, ἡ Εὐρώπη ταλαιπωρεῖται ἀπό οἰκονομικὴ παρακμή, ἀλλὰ καί «ἀνόητες ταυτοτικὲς περιδινήσεις». Καί τρίτον, «τὰ αὐταρχικὰ καθεστῶτα συνασπίζονται ἀπειλητικά, προσπαθώντας νὰ προσεταιριστοῦν τὶς ἀποπροσανατολισμένες μάζες».

Κλείνει τό ἄρθρο του προτείνοντας τρόπους ἀντιμετώπισης. Γράφει: «Ἀπέναντι σὲ ὅλα αὐτά, δὲν ἔχουμε παρὰ τρία ὅπλα: τὴν κατανόηση τῆς πραγματικότητας ποὺ ἔχουμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε δίχως ὡραιοποιήσεις καὶ αὐταπάτες· τὴ συνεχή καλλιέργεια τῆς κριτικῆς ἱκανότητας καὶ τοῦ ὀρθοῦ λόγου καθὼς καὶ τὴν ἀδιάκοπη ὑπεράσπιση τῆς ἀξίας τῆς ἐλευθερίας· καί, τέλος, τὴν ἀντίσταση ἀπέναντι στὴν ἀδιέξοδη γκρίνια, στὸν διαβρωτικὸ κυνισμὸ καὶ στὴν κυριαρχία τῆς μετριότητας, ὄχι μόνο στὰ λόγια, ἀλλὰ στὴν καθημερινὴ συμπεριφορά μας, ἀκόμη καὶ στὰ πιὸ μικρὰ πράγματα». Προφανῶς πρέπει νά κατανοήσουμε τήν πραγματικότητα ποὺ ἔχουμε νά ἀντιμετωπίσουμε δίχως ὡραιοποιήσεις καί αὐταπάτες. Βοηθάει ἡ συνεχής καλλιέργεια τῆς κριτικῆς ἱκανότητας καί τοῦ ὀρθοῦ λόγου. Ἡ κυριαρχία ὅμως τῆς μετριότητας, ἡ ἀδιέξοδη γκρίνια καί ὁ διαβρωτικὸς κυνισμὸς πῶς θεραπεύονται; Ὄχι μόνο στόν λαό, ἀλλά καί στούς ἡγέτες του;

Ἡ ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι δύσκολο ἄθλημα, ἀλλά εἶναι ἡ ἀφετηρία γιά ὁποιαδήποτε κοινωνική ἀλλαγή. Ἐν προκειμένῳ εἶναι ὠφέλιμο νά θυμόμαστε κάποιους λόγους τῶν ἁγίων Πατέρων μας, ὅπως γιά παράδειγμα τοῦ ὁσίου Μάρκου τοῦ ἀσκητῆ, μαθητῆ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἀπό τό ἔργο του «Περί νόμου πνευματικοῦ». Ὁ ὅσιος Μάρκος δέν μιλάει γιά κάποιους πού εἶναι «μετριότητες», ἀλλά γιά ἀμαθεῖς, οἱ ὁποῖοι ὅμως γίνονται πιό σοφοί ἀπό τούς σοφούς. Αὐτοί οἱ «ἀμαθεῖς»-σοφοί δείχνουν τό πῶς θεραπεύεται ὁ διαβρωτικὸς κυνισμὸς καί πῶς σταματᾶ ἡ ἀδιέξοδη γκρίνια. Διδάσκει ἐπιγραμματικά:

«Εἶδα ἀμαθεῖς καὶ ἁπλούς ἀνθρώπους ποὺ ἦταν ταπεινόφρονες στὴν πράξη, καὶ ἔγιναν πιὸ σοφοὶ ἀπὸ τοὺς σοφούς» (κεφ. 79). Ἡ ὑγιὴς ταπεινοφροσύνη τοὺς σόφισε. Ἔλαβαν τόν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὑπάρχουν ὅμως ἄλλοι πού κενοδοξοῦν γιὰ τήν ἀμάθειά τους. Διευκρινίζει ὁ Ὅσιος: «Ὅπως ἄλλο εἶναι σοφία λόγου καὶ ἄλλο φρόνηση, ἔτσι ἄλλο εἶναι ἀμάθεια καὶ ἄλλο ἀφροσύνη» (κεφ. 82). Οἱ ὑπερήφανοι γιὰ τήν ἀμάθειά τους εἶναι ἄφρονες. Καὶ συμπληρώνει: «Δὲν βλάπτει διόλου ἡ ἀμάθεια τῶν λόγων τόν εὐλαβέστατο, ὅπως οὔτε ἡ σοφία τῶν λόγων βλάπτει τὸν ταπεινόφρονα» (κεφ. 83).

Ὁ κόσμος διορθώνεται ἀπό ἡγέτες καί λαούς σοφούς καί ταπεινόφρονες ἤ καί μόνον ταπεινόφρονες, ὅμως μέ ἀνδρεία, φρόνηση καί σοφία «παρά Θεοῦ». Μέ τέτοιο λαό καί τέτοιους ἡγέτες δέν «ἀτενίζουμε» ἁπλῶς «τὶς καταιγίδες νὰ πλησιάζουν»﮲ στεκόμαστε ὄρθιοι μέ σύνεση, πίστη καί προοπτική.