Γιάννη Βαρδακουλᾶ: Ἄκρα τῆς πόλης σιωπή ...

Γιάννη Βαρδακουλᾶ

Πρὶν λίγες μέρες, στὶς 18 Ἀπριλίου, ἦταν ἡ 170η Ἐπέτειος τῆς Ἀπελευθέρωσης τῆς πόλης μας ἀπὸ τὸν ὀθωμανικὸ ζυγό. Καὶ ἐνῷ περίμενε κανεὶς κάποια ὑπόμνηση ἑορταστικὴ ἤ, ἔστω, μόνο θυμητικὴ τοῦ ἱστορικοῦ αὐτοῦ γεγονότος ἀπὸ κάποια ἐπίσημα χείλη ἢ ἀπὸ τὰ μέσα μαζικῆς ἐπικοινωνίας, Ἄκρα τῆς πόλης σιωπή... βασίλευε στὴν ἱστορική μας πόλη τ’ ἀπόβραδο καὶ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, ἀπὸ πρωΐας μέχρι βαθυτάτης νυκτός. Ξέχασαν οἱ Ναυπάκτιοι τὰ χρόνια τῆς δουλείας στὸν κατακτητή, τοὺς ἥρωες προγόνους μας, ποὺ θυσιάστηκαν γιὰ τὴν λευτεριά μας, ξέχασαν ν’ ἀνάψουν τὸ κερὶ τῆς εὐχαριστίας στὴν ἱερή τους μνήμη; Ποιά ἱστορικὴ μνήμη καὶ μάλιστα ὑπὸ τὶς σημερινὲς χαλεπὲς συνθῆκες παραδίδουμε στὴ νέα γενιά;

Μέχρι τοὺς νεοτέρους χρόνους, ποὺ ἄρχισε ραγδαία ἡ ἀνάπτυξη τῆς τεχνικῆς, ἡ πόλη μας κατεῖχε κομβικὴ στρατηγικὴ θέση. Ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ἀκόμη ἦταν αὐτὸ γενικὴ συνείδηση - συνείδηση ποὺ ἔφερε τὸν ἀθηναϊκὸ στόλο τὸ 456 π.Χ. στὴ Ναύπακτο, ὑπὸ τὸν Ἀθηναῖο στρατηγὸ Τολμίδη, γιὰ τὸν ἔλεγχο τῆς θαλάσσιας ὁδοῦ, ποῦ, μέσῳ τοῦ Κορινθιακοῦ κόλπου, ὁδηγοῦσε πρὸς τὴν Δύση, τὴν Σικελία καὶ τὴν Κάτω Ἰταλία, περιόριζε τὴν διακίνηση τῶν Κορινθίων, ποὺ ζοῦσαν μὲ τὸ φόβο τοῦ ἐμπορικοῦ τους ἀποκλεισμοῦ καὶ μείωσης τοῦ κύρους τῶν μεταξὺ τῶν συμμάχων τους. Ἡ διεκδίκηση τῆς νευραλγικῆς αὐτῆς θέσης προκάλεσε δύο αἱματηρὲς ναυμαχίες στὸν κόλπο τῆς Ναυπάκτου μὲ τὴ νίκη καὶ κατὰ τὶς δύο τοῦ Ἀθηναίου στρατηγοῦ Φορμίωνα. Κατὰ τοὺς νεότερους χρόνους, νέος ἀνταγωνισμὸς γιὰ τὸν ἔλεγχο τῆς θαλασσίας ὁδοῦ μεταξὺ Δύσης καὶ Ἀνατολῆς καὶ τὴν κυριαρχία στὴν ἀνατολικὴ Μεσόγειο ὁδήγησε σὲ σύγκρουση τοὺς στόλους τῆς δυτικῆς Εὐρώπης καὶ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἰδία μετὰ τὴν κατάληψη καὶ τῆς Κύπρου τὸ 1570 ἀπὸ τὸν ὀθωμανικὸ στόλο. Καὶ αὐτὴ τὴ φορὰ ἡ σύκρουση πραγματοποιήθηκε στὴν εὐρύτερη θαλάσσια περιοχὴ τῆς Ναυπάκτου μὲ τὴ νίκη τοῦ λεγομένου χριστιανικοῦ στόλου, στὸν ὁποῖο μετεῖχαν σκάφη καὶ πληρώματα ἑλληνικά.

Τόσο οἱ Ὀθωμανοί, ὅσο καὶ οἱ Ἑνετοὶ ἱστορικοὶ βεβαιώνουν στὰ γραπτά τους, ὅτι ἡ κατοχή της Ναυπάκτου ἐπιμαρτυροῦσε τὴ σημασία τῆς Ναυπάκτου ὡς τοῦ πλέον σημαντικοῦ ναυστάθμου ἀσφαλοῦς ἐλλιμενισμοῦ καὶ ἀνεφοδιασμοῦ τῶν ἐμπορικῶν καὶ πολεμικῶν πλοίων. Ἡ στρατηγικὴ αὐτὴ σημασία τῆς πόλης μας ἐπαναβεβαιώθηκε καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Εἰκοσιένα. Εἶναι δεδομένο, ὅτι ἡ κατοχή της Ναυπάκτου ἐξασφάλιζε τὴν ἐπικοινωνία μεταξύ της Ρούμελης καὶ τῆς Πελοποννήσου, ὅπως καὶ αὐτὴ μὲ τὸ Ζητούνι (Λαμία) καὶ τὴν εὔφορη περιοχὴ τῆς Θεσσαλίας ὁδικῶς, μέσῳ τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Γι’ αὐτό, εὐθὺς μὲ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης, τὸν Μάϊο τοῦ ἰδίου χρόνου ἐπιδιώχθηκε ἡ κατάληψη τῆς Ναυπάκτου ἀπὸ θαλάσσιες καὶ χερσαῖες ἐπαναστατικὲς δυνάμεις μὲ τὴν ἐκτίμηση τῆς προσωρινῆς ἐπαναστατικῆς κυβέρνησης, ὅτι ἀποτελοῦσε στρατηγικὸ κλειδὶ στὴν εὐρύτερη περιοχή, ἀφοῦ μὲ τὴ Ναύπακτο ἐλεύθερη, προστατευόμενη μάλιστα ἀπὸ τὰ φρούρια Ρίου καὶ Ἀντιρρίου, ὁ Κορινθιακός, ὁ Πατραϊκὸς καὶ τὸ Ἰόνιο θὰ ἦσαν ἀπροσπέλαστα γιὰ τὸν ὀθωμανικὸ στρατὸ καὶ στόλο. Μὲ τὰ δεδομένα αὐτά, ἐπειδὴ στὸ Πρωτόκολλο τῆς 4 (16) Νοεμβρίου 1828 τὰ ὅρια τοῦ νεοτέρου ἑλληνικοῦ κράτους περιελάμβαναν μόνο τὴν Πελοπόννησο καὶ τὶς Κυκλάδες, ἡ ὀριοθετικὴ πρὸς βορρᾶν γραμμὴ σταματοῦσε στὸν Ἰσθμὸ τῆς Κορίνθου.

Ὁ Κυβερνήτης Ἰωάννης Καποδίστριας, γιὰ νὰ φέρη πρὸ τετελεσμένων γεγονότων τὶς "προστάτιδες" δυνάμεις, ποὺ ἀνεγνώρισαν καὶ ἐγγυήθηκαν τὴν ἀνεξαρτησία τῆς χώρας μας, διέταξε ἐκκαθαριστικὲς ἐπιχειρήσεις στὴ Ρούμελη, ὑπὸ δραματικὲς συνθῆκες τὸ χειμῶνα 1828 - 1829, οἱ ὁποῖες εἶχαν ὡς ἐπίκεντρο τὴν κατάληψη τῆς Ναυπάκτου, ποὺ θὰ ἐπιβεβαίωνε τὴν ἑλληνικὴ ἐπικυριαρχία σὲ ὁλόκληρη τὴ Ρούμελη. Τόση ἦταν ἡ σημασία, γιὰ τοὺς λόγους αὐτούς, τῆς κατάληψης τῆς Ναυπάκτου, ὥστε ὁ Κυβερνήτης Καποδίστριας κατέφθασε πρὸ τῆς πολιορκουμένης Ναυπάκτου, ἐπιβαίνων τοῦ πλοίου "Ἑρμῆς" ἀπὸ τὸ ὁποῖο διαπεραιώθηκε στὸ δίκροτο τοῦ ναυάρχου Μιαούλη "Ἑλλάς", καὶ τελικὰ ὑπέγραψε τὴ συμφωνία τῆς παράδοσης τοῦ Κάστρου. Ἔτσι τὴν αὐγὴ τῆς 18ης Ἀπριλίου 1829 τμῆμα τοῦ τακτικοῦ στρατοῦ ὑπὸ τὸν συνταγματάρχη Πέρη ἀπέδιδε τὶς τιμὲς κατὰ τὴν ἔπαρση τῆς ἑλληνικῆς σημαίας στὸ ὑψηλότερο σημεῖο τοῦ Κάστρου, τὸ λεγόμενο Ἴτς Καλέ. Ὑπὸ τὰ ἱστορικὰ αὐτὰ δεδομένα, μετακινήθηκαν τὰ ὅρια τοῦ νεοτέρου ἑλληνικοῦ κράτους βορειότερα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἄρχισε μεταγενέστερα ὁ ἀγῶνας γιὰ τὸν ὑπόδουλο ἀκόμη ἑλληνισμό. Πολλὲς ἑλληνικὲς πόλεις ἑορτάζουν τὶς ἐπετείους τῆς ἀπελευθέρωσής τους, μιᾶς ἀπελευθέρωσης ποὺ δὲν ἔχει τὴν εὐρύτερη σημασία τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς πόλης μας. Καὶ ἐμεῖς ἄκρα τῆς πόλης σιωπή... ἀκόμη καὶ ἔναντι τῶν πρωταγωνιστῶν της, γιὰ τοὺς ὁποίους δὲν ὑπάρχει ἔστω κάποια στήλη ἢ ἀνάγλυφη παράσταση πίσω ἀπὸ τὸν Ἄγνωστο Στρατιώτη στὴν Πλατεῖα Φαρμάκη... ἄκρα τοῦ τάφου σιωπή γιὰ νὰ θυμηθοῦμε καὶ τὸν ἐθνικό μας ποιητή.