Γράφτηκε στις .

Παναγιώτη Μελικίδη: Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια

Παναγιώτη Μελικίδη, Θεολόγου

Τόν Νοέμβριο ἡ Ἐκκλησία γιορτάζει τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου. Τό γεγονός τῶν Εἰσοδίων δέν ἀναφέρεται στά βιβλία πού συγκροτοῦν τόν κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλά στά λεγόμενα “Ἀποκρυφα” βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τί εἶναι ὅμως τά “Ἀποκρυφα” καί “Ἄγραφα” Λόγια;

“Απόκρυφα” εἶναι τά βιβλία πού γράφτηκαν ἀπό τόν 2ο αἰώνα μ. Χ. Καί ἑξῆς. Οἱ συγγραφεῖς τούς ἔχουν ὡς στόχο εἴτε νά καλύψουν τά κενά πού παρουσιάζουν τά κανονικά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης σχετικά μέ τή ζωή τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων, (οἱ ἱστορίες αὐτές εἶναι ὡς ἐπί τό πλεῖστον ἀποκυήματα τῆς φαντασίας τῶν συγγραφέων), εἴτε νά παρουσιάσουν αἱρετικές ἀπόψεις. Μάλιστα, γιά νά ἀποκτήσουν κύρος αὐτά τά συγγραφικά ἔργα φέρουν (ψευδῶς) τό ὄνομα κάποιου Ἀποστόλου. Σίγουρά τα Ἀπόκρυφα δέν εἶναι θεόπνευστα, ἱκανοποιοῦν τήν περιέργεια τῶν ἀναγνωστῶν καί δέν ὁδηγοῦν στήν μετάνοια καί τήν σωτηρία. Διασώζουν ὅμως παραδόσεις στίς ὁποῖες στηρίζονται ὁρισμένες γιορτές τῆς Ἐκκλησίας (ὅπως τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου) καί ἀντλοῦνται θέματα ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἁγιογραφία. Ὁ Ὠριγένης μάλιστα σημειώνει ὅτι μέσα στόν “βόρβορο” αὐτῶν τῶν κειμένων μπορεῖ νά βρεθῆ κάποιος πυρήνας ἀλήθειας. Γεγονός εἶναι ὅτι τά Ἀπόκρυφα δέν ἔχουν νά προσθέσουν τίποτα τό οὐσιῶδες στά κανονικά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης καί εἶναι ἐπικίνδυνα γιατί, ὅπως σημειώθηκε παραπάνω, πρεσβεύουν αἱρετικές ἀπόψεις.

Τά Ἀπόκρυφα διαιροῦνται: σέ Εὐαγγέλια, Πράξεις, Ἐπιστολές καί Ἀποκαλύψεις.

Τά σπουδαιότερα εἶναι: Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια. Τό Πρωτευαγγέλιο τοῦ Ἰακώβου, τό κατά Πέτρον, τό κατά Θωμᾶν (ἀναφέρει τά θαύματα τῆς παιδικῆς ἡλικίας τοῦ Χριστοῦ), τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ψευδό-Ματθαίου κ.α. Τό 1948 στό Nag Hammadi τῆς Αἰγύπτου βρέθηκαν γνωστικά κείμενα, ὅπως γιά παράδειγμα τό κατά Φίλιππον.
Ἀπόκρυφες Πράξεις: Κήρυγμα Πέτρου, Πράξεις Παύλου, Ἰωάννη, Ἀνδρέα, Βαρνάβα, Βαρθολομαίου, Θαδδαίου κ.ἅ
Ἀπόκρυφες Ἐπιστολές: Ἀλληλογραφία Παύλου καί Σενέκα, Ἐπιστολή Παύλου πρός Λαοδικεῖς, Ἀλληλογραφία τοῦ Ἀβγάρου μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό κ.α.
Ἀπόκρυφες Ἀποκαλύψεις: Ἀποκάλυψη Πέτρου, Παύλου, Θωμά, Μαρίας, Σιβυλλικοί Χρησμοί, Ἀναβατικόν Παύλου κ.α.

Μέ τό ὄρο “Ἄγραφα” χαρακτηρίζονται τά λόγια πού ἀποδίδονται στόν Χριστό ἀπό ὁρισμένους συγγραφεῖς τῶν πρώτων αἰώνων, ἀλλά δέν περιλαμβάνονται στά τέσσερα Εὐαγγέλια. Τέτοια λόγια διασώζονται σέ βιβλία τῆς Κ.Δ. ἐκτός των τεσσάρων Εὐαγγελίων, στά περιθώρια ὁρισμένων ἀρχαίων κωδίκων τῶν Εὐαγγελίων, στούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς τῶν πρώτων αἰώνων, σέ ἀπόκρυφα βιβλία ἤ ἀκόμη καί στά λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Νά ἀναφέρουμε μερικά παραδείγματα.

Στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (20,35) ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀποχαιρετᾶ ὡς ἑξῆς τούς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐφέσου: “Μνημονεύειν τέ τῶν λόγων τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὅτι Αὐτός εἴπεν’ μακάριον ἐστιν μᾶλλον διδόναι ἤ λαμβάνειν”. Ὁ Δίδυμος ἀναφέρει: “Διό φησίν ὁ Σωτήρ’ ὁ ἐγγύς μου, ἐγγύς του πυρός’ ὁ δέ μακράν ἀπ’ ἐμοῦ, μακράν ἀπό τῆς Βασιλείας”. Τό χωρίο αὐτό τό συναντᾶμε ἐπίσης στόν Ὠριγένη (Εἰς Ἱερεμ. 20,3) καί στό Γνωστικό κατά Θωμᾶν Εὐαγγέλιο.

Τέλος στήν ἀκολουθία τοῦ Εὐχελαίου συναντᾶμε σέ εὐχή μετά τό Β` Εὐαγγέλιο τήν ἀκόλουθη φράση: “Σύ εἰ ὁ εἰπῶν’ Ὁσάκις ἄν πέσης, ἔγειρε καί σωθήση”.

Μέ βάση τά παραπάνω μποροῦμε νά συνάγουμε τά ἑξῆς συμπεράσματα:

α) Πολλά ἀπό τά λόγια πού ἀποδίδονται στόν Ἰησοῦ ἀποτελοῦν παραλλαγές γνωστῶν φράσεων ἀπό τά Εὐαγγέλια ἤ ἀναπτύσσουν περισσότερο αὐτά πού εἶπε ὁ Κύριος.
β) Κάποιες φορές οἱ ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς παραθέτουν ἀπό μνήμης διάφορα βιβλικά χωρία μέ συνέπεια νά μήν ἀνταποκρίνονται πιστά στό κείμενο τῆς Βίβλου.
γ) Μεγάλος ἀριθμός Ἀγράφων προέρχεται ἀπό ἀπόκρυφα βιβλία, ὁπότε ὑπάρχει ἡ ὑπόνοια ὅτι αὐτά εἶναι πλαστά.
δ) Τά ἄγραφα χωρία εἶναι ἀποκυήματα τῆς φαντασίας συγγραφέων καί ἀποδίδονται στόν Ἰησοῦ.

Τά λόγια αὐτά δέν προσθέτουν τίποτα στήν γνώση πού ἀποκομίζουμε ἀπό τά κανονικά βιβλία τῆς Κ.Δ. σχετικά μέ τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ὅμως μαρτυροῦν τήν ὕπαρξη ἀρχαίας προφορικῆς παράδοσης πολύ πρίν ἡ Ἐκκλησία καθορίση τόν κανόνα τῶν βιβλίων τῆς Κ.Δ.