Στυλιανού Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματική ερμηνεία, Ήχος Δ' (2)

Ἀναβαθμοί:

του Στυλιανού Γερασίμου, δρ. Θεολογίας-Μουσικού

Στόν Τριαδικό αναβαθμό “Αγίω Πνεύματι αναβλύζει τα της χάριτος ρείθρα, αρδεύοντα άπασαν την κτίσιν προς ζωογονίαν”, ο ιερός υμνογράφος λέει ότι από το Άγιο Πνεύμα πηγάζουν τα νερά της θείας χάρης, τα θεία χαρίσματα που αρδεύουν και ποτίζουν όλη την κτίση χαρίζοντας σ’ αυτήν την αιώνια ζωή. Αυτή είναι άλλωστε και η έννοια της θείας χάριτος. Πρόκειται για την αγαθοποιό θεία δύναμη, που δίνεται στον πιστό, τον βαπτισμένο στο όνομα της Αγίας Τριάδος άνθρωπο. Είναι η δύναμη που φωτίζει όλον τον κόσμο.

Κι όπως ο αέρας είναι απαραίτητος για τή ζωή του σώματος, έτσι είναι και το Άγιο Πνεύμα απαραίτητο για τή ζωή της ψυχής. Τό Άγιο πνεύμα έχει πολλούς δρόμους, για να κυριεύση την ψυχή μας, τούς δρόμους της αδόλου πίστεως, της αληθινής ταπεινοφροσύνης, της αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο.

Ο πρώτος αναβαθμός του τρίτου αντιφώνου “Η καρδία μου προς Σέ Λόγε υψωθήτω’ και ουδέν θέλξει με των του κόσμου τερπνών προς χαμαιζηλίαν” βασίστηκε στον 130ο ψαλμό του Δαβίδ, όπου γράφεται : “Κύριε ουχ υψώθη η καρδία μου, ουδέ εμετεωρίσθησαν οι οφθαλμοί μου, ουδέ επορεύθην εν μεγάλοις, ουδέ εν θαυμασίοις υπέρ εμέ”, δηλαδή δεν υψώθηκε, Κύριε, από έπαρση και υπερηφάνεια η καρδιά μου, ούτε οι οφθαλμοί μου σηκώθηκαν ακατάδεκτοι και με αλαζονεία πάνω από τούς άλλους, παρατρέχοντάς τους, ούτε επεδίωξα μεγάλα πράγματα που να υπερβαίνουν τις δυνάμεις μου, με τα οποία να προκαλέσω την τιμή και τον θαυμασμό.

Μέ παρόμοιο τρόπο κι ο ιερός υμνογράφος συμβουλεύει τον εαυτό του και τον άνθρωπο να μήν υπερηφανεύεται, αλλά να εγκολπώνεται την ταπεινοφροσύνη και να λέη : Άς υψωθή, Κύριε, ενυπόστατε Λόγε του Θεού, η καρδιά μου και τίποτα από τα τερπνά του κόσμου δεν θα μπορέση να με ελκύση σάν άλλος μαγνήτης, ώστε να σύρομαι σάν το άλογο κάτω, επιθυμώντας με ζήλο τα ρευστά και μάταια πράγματα του κόσμου και την μάταιη δόξα.

Γιά να απέχουμε από τις γήϊνες ηδονές και να απολαμβάνουμε τις ουράνιες ο Άγιος Νικόδημος αναφέρει : “Τοιούτον έχω Δεσπότην’ τούτό μοι ηδονή’ τούτό μοι αγαλλίασις”.

Ο δεύτερος αναβαθμός του τρίτου αντιφώνου “Επί την μητέρα αυτού ως έχει την στοργήν, επί τώ Κυρίω θερμότερον φίλτρον χρεωστούμεν” ερμηνεύεται από τον υμνογράφο ως εξής : ο κάθε άνθρωπος έχει στοργή, δηλαδή αγάπη και σχέση με την κατά σάρκα μητέρα του, όχι μόνο με τον ίδιο τρόπο, αλλά και πιό θερμά οφείλουμε να έχουμε αγάπη στον Κύριο και Θεό μας. Γιατί ο ίδιος ο Θεός γίνεται σε κάθε άνθρωπο και πατέρας και μητέρα και τροφός και τα πάντα. Πάνω σ’ αυτό ο Ησαΐας αναφέρει : “Μή επιλήσεται γυνή τα έκγονα αυτής ; ή του μή ελεήσαι τα έκγονα της κοιλίας αυτής ; ει δέ και ταύτα επιλάθοιτο γυνή, αλλ’ εγώ ουκ επιλήσομαί Σου, Κύριε” (Ησ. μθ` 15)

Στόν τελευταίο Τριαδικό αναβαθμό “Αγίω Πνεύματι, θεογνωσίας πλούτος θεωρίας και σοφίας’ πάντα γάρ εν τούτω τα πατρώα δόγματα, ο Λόγος εκκαλύπτει”, ο υμνωδός τονίζει ότι με την χάρη του Αγίου Πνεύματος γεμίζει ο άνθρωπος από τον πλούτο της θείας θεωρίας και θεϊκής σοφίας. Γι’ αυτό και όλα τα θεία δόγματα του Πατρός τα αποκαλύπτει στον άνθρωπο ο Λόγος του Θεού και Σωτήρας μας, πάντα με την χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Οι άγιοι της Εκκλησίας μας λένε ότι με δύο τρόπους λαμβάνουμε την γνώση του Θεού. Εξωτερικά με αισθητά μέσα και εσωτερικά με την μυστική ενέργεια και έλλαμψη του Αγίου Πνεύματος, η οποία είναι υπερφυσική.

Ο Άγιος Νικόδημος λέει ότι, αν θέλουμε να αποκτήσουμε την θεία θεωρία και σοφία, πρέπει να κατασκευάσουμε τον εαυτό μας κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος με τον καθαρισμό της καρδιάς μας από τα πάθη. Πρέπει να εργαστούμε τις θείες εντολές και να φτάσουμε στην τέλεια αγάπη, που οφείλουμε στον Θεό και τον συνάνθρωπό μας. Καί αυτή η εργασία θα γίνη με την εφαρμογή των αρετών.

Επειδή τα πρόσωπα της Υπερουσίου Τριάδος είναι αλληλοπεριχωρούμενα, γι’ αυτό η εργασία των αρετών μάς καθιστά κατοικία του Αγίου Πνεύματος. Όταν το Άγιο Πνεύμα κατοικήση στην ψυχή μας, θα μάς χαρίση την θεογνωσία και την θεία θεωρία.

Μέ το προκείμενο “Ανάστα, Κύριε, βοήθησον ημίν και λύτρωσαι ημάς ένεκεν της δόξης του ονόματός Σου”, ο υμνωδός ζητά από τον Κύριο να σηκωθή, να μάς βοηθήση και να μάς ελευθερώση από τα δεινά των παθών, όχι γιατί το αξίζουμε, αλλά γιατί είναι αγαθός και φιλάνθρωπος.--