Γιάννη Βαρδακουλά: Μεσολόγγι - Αφιέρωμα στην ηρωϊκή έξοδο με αφορμή την επέτειό της (Κυριακή Βαΐων)

ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ

του Γιάννη Βαρδακουλά

Αμέτρητες είναι οι εργασίες που έχουν γραφή για το πολιορκημένο Μεσολόγγι και την ηρωϊκή Εξοδο των υπερασπιστών του, ενώ κάθε χρόνο στην επέτειο της υπέρτατης αυτής θυσίας για την ελευθερία εκφωνούνται από ειδικούς ομιλητές στο Μεσολόγγι και όπου αλλού οι Μεσολογγίτες εορτάζουν την Εξοδο, εμπνευσμένοι πανηγυρικοί.

Στην εφετινή επέτειο θα ήθελα από μιάν άλλη οπτική γωνία να αναφερθώ στο ιστορικό αυτό γεγονός υπογραμμίζοντας την μάχιμη συμβολή των Ναυπακτιτών στην Πολιορκία και την Εξοδο. Αλλωστε τι θα μπορούσε κανείς να προσθέση εκτός από την ευλαβική και ευχαριστήρια σιωπή του, όταν οι στίχοι του εθνικού μας ποιητή, του Διονυσίου Σολωμού, έχουν σμιλέψει τις εικόνες του ανεπανάληπτου ηρωϊσμού και της αυτοθυσίας των υπερασπιστών του;

...φοβούνται γύρω τα νησιά, παρακαλούν και κλαίνε

κι οἱ ξένοι ναύκληροι μακριά πικραίνονται και λένε:

Αραπιάς άτι, Γαλλου νους, σπαθί Τουρκιάς, μολύβι,

πέλαγο μέγα βραζ ὁ εχθρός προς το φτωχό καλύβι..

το φτωχό καλύβι του ανυπόταχτου Μεσολογγιού, η

άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·

λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι ἡ μάννα το ζηλεύει,

τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει.....

και αλλού

.....ειν ἕτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων

δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν

εκείθε με τούς αδελφούς, εδώθε με το Χαρο...

***

Ο σεβαστός και πολυαγαπητός φίλος κ. Γιώργος Τσατσάνης έχει συγκεντρώσει τα ονοματεπώνυμα των Ναυπακτιτών αγωνιστών του Εικοσιένα σε ομώνυμη έκδοσή του, που κυκλοφόρησε το 1984. Σ αὐτὴν περιλαμβάνονται 728 αγωνιστές, από τούς οποίους ένας μεγάλος αριθμός έλαβε μέρος στις μάχες και την Εξοδο του Μεσολογγίου. Η Ναυπακτία προσέφερε και αυτή αίμα στην εποποιΐα του, ιδιαίτερα μάλιστα κατά τη μάχη της Κλείσοβας και στον προμαχώνα του Φραγκλίνου, τον αιματοβαμμένο “Teribile”, όπως αποτυπώνεται στούς πίνακες που ακολουθούν.

Νεκροί:

• Αγαθάγγελος, μοναχός Ι. Μ. Απελακιωτίσσης
• Αδάμης Γεώργιος από το Γολέμι
• Βουτυρόπουλος Βασίλειος από τη Σινίτσα
• Γραβάνης η Κοντονίκας Τριαντάφυλλος
• Δαμιανός, Ηγούμενος Ι. Μ. Αγίου Δημητρίου, που κατά την Εξοδο έμεινε πλάϊ του Επισκόπου Ρωγών Ιωσὴφ, με τον οποίο συνετελεύτησε στον Αγῶνα.
• Ζούκας Γουσάκης
• Πριμηκύρης Ανδρέας από την Κοζίτσα
• Κοντογιαννόπουλος Λοης από τη Χομορη
• Κοτρότσος από την Ναύπακτο
• Κουμουσάλης Νικόλαος με το γιο του
• Κουρμαντώνης Αντώνιος από τη Ναύπακτο
• Μπούσγος Αναγνώστης και
• Μπούσγος Ηλίας από τη Βοϊτσά
• Νικολάου Γεώργιος από τη Ναύπακτο
• Ροντήρης Γεώργιος, χιλίαρχος, από τον Πλάτανο
• Τεμπλονίκος Κωνσταντίνος από τη Στύλια
• Τρίτσας Αθανάσιος
• Τσαρούμης Χρίστος

ήτοι συνολικά 19 νεκροί.

Τραυματίες:

• Αθανασίου η Γιαβρούτας Νικόλαος από τη Δορβιτσά
• Αθανασίου Νικόλαος από τον Ασπριὰ
• Αθανασίου Νικόλαος από τη Ναύπακτο
• Λαούρδας Δημήτριος από τη Βετολίστα
• Μαρκου Ιωάννης από τη Βοϊτσά
• Παπαγεωργίου η Κολοκύθας Κωνσταντίνος από τον Πλάτανο
• Σταμούτζος Αντώνιος από τη Βετολίστα
• Τσαρακοβίστας η Κουμπούρας Γεώργιος από τη Στύλια

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνη για τη συμβολή του Παναγιώτη Σωτηρόπουλου από τη Λομποτινά, ο οποίος υπήρξε πρωταγωνιστής και κατά τη μάχη της Κλείσοβας και για τις πολεμικές υπονόμους του Μεσολογγίου. Οπως είναι γνωστό οι πολιορκητές Οθωμανοί, για να μπορούν να χτυπήσουν το εσωτερικό της πόλης μεταφέροντας χώμα δημιούργησαν ένα λόφο υψηλότερο από το τείχος πάνω στον οποίο τοποθέτησαν τα κανόνια τους μπροστά από το κανονιοστάσιο “Teribile”.

Την κρίσιμη αυτή στιγμή έσωσε την κατάσταση ο Σωτηρόπουλος. Με τις οδηγίες και την επίβλεψή του κατασκευάστηκε υπόνομος κάτω από το τείχος που έφτασε στη βάση του λόφου που δημιούργησαν οι Οθωμανοί. Το χώμα από την ανασκαφή χρησιμοποιήθηκε για την δημιουργία λόφου στο εσωτερικό της πόλης, στα Κουτσονέϊκα σπίτια, πάνω στον οποίο τοποθέτησαν κανόνια, για να χτυπούν σε ορατό πεδίο τούς πολιορκητές, ενώ συγχρόνως τοποθέτησαν εκρηκτικές ύλες στη βάση του εσωτερικού λόφου, προκειμένου να τον ανατινάξουν. Να πως περιγράφει το εγχείρημα ο Μαγιερ στο υπ ἀριθμ. 73 φύλλο της 12ης Σεπτεμβρίου 1825 ( Ελληνικά Χρονικά Μεσολογγίου, τόμος Β):

....ούσα ήδη κατά πάντα ετοίμη η υπονόμος εβάλθη εις ενέργειαν. Τι φρικτόν θέαμα παρίσταιναν η εκπυρσοκρότησις του έργου τούτου! Το έδαφος της γης ταραζόμενον και μουγκρίζον εκρήτζεται και από τούς κόλπους της υψώνεται ορμητικώτατα ζοφερώτατον νέφος συνθεμένον από πηλόν, πέτρας και καπνόν της πυρίτιδος, συμμετεωρούν και πλήθος εχθρικών κεφαλών, χειρών, ποδών και καταρρίπτον μέρος αυτών εις τα εχθρικά χαρακώματα δια να ταφώσι και μέρος εις τούς προμαχώνας των Ελλήνων, δια να στήσωσι τα τρόπαια της λαμπράς νίκης των. Το νέφος τούτο καταπίπτει πάλιν αμέσως και εις την επισώρευσίν του σκεπάζει και πλακώνει όσους εις την έκρηξίν του δεν εξεμέλισε. Πανικός τότε, τρόμος και φρίκη κυρίευσε τούς μαχομένους και άλλοι ένθεν, άλλοι εκείθεν έτρεχον βάνοντες τας χείρας εις τα νώτα και μη ηξεύροντες που να καταφύγουν.....”

***

Η ορεινή Ναυπακτία υπήρξε, μετά τη δοκιμασία και την ανθρωποσφαγή της Εξόδου, καταφύγιο για πολλούς Εξοδῖτες, για τη θεραπεία των τραυματιών και ασθενών και την περίθαλψή τους μετά τη φρίκη της πολύμηνης στέρησης και πείνας. Στη Ναύπακτο, μετά την απελευθέρωσή της την 29η Απριλίου 1829, εγκαταστάθηκαν πολλοί Εξοδῖτες Σουλιώτες, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια της Δημήτρως Λαμπρογκιώναινας, προμάμμης του μεγάλου Επαχτίτη Γιάννη Βλαχογιάννη, με τις δύο θυγατέρες της και το τρίπτυχο εικόνισμα από το σπίτι της στο Σούλι και με τη μνήμη, τις ιστορίες, τα πάθη και το μοιρολόϊ της για το Σούλι, που σμίλευαν την ψυχή του για τα Μεγάλα Χρόνια, καθώς τον νανούριζε στην ποδιά της.-