Skip to main content

Στυλιανοῦ Γερασίμου: Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου

Στυλιανοῦ Γερασίμου, Θεολόγου-Μουσικοῦ

Μέγας ΒασίλειοςἈπὸ τοὺς πρώτους αἰῶνες τοῦ Χριστιανισμοῦ ἕως τὴν σημερινὴ ἐποχὴ παρατηροῦμε ὅτι οἱ προσθέσεις ἡ ἀφαιρέσεις εὐχῶν εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα νὰ δημιουργηθοῦν ποικίλοι λειτουργικοὶ τύποι, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔχουμε τὶς διάφορες Λειτουργίες. Ἀπὸ αὐτὲς κάθε μιὰ φέρει τὸ ὄνομα ἑνὸς Ἀποστόλου ἡ γενικότερα ἐκκλησιαστικοῦ Πατέρα, στὸν ὁποῖον ἀποδίδεται καὶ ἡ συγγραφὴ τῆς συγκεκριμένης Λειτουργίας.

Στο βυζαντινὸ λειτουργικὸ τυπικὸ ἀνήκουν ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τῶν Προηγιασμένων Δωρων. Ὀλες οἱ παραπάνω Θεῖες Λειτουργίες εἶχαν ὡς βάση τὴν Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Στὴ συνέχεια κάθε μιὰ διαμορφώνει τὰ δικά της λειτουργικὰ χαρακτηριστικὰ καὶ τὸν τελικὸ χαρακτῆρα τους τὸν διαμορφώνουν κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Βυζαντίου.

Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου τελεῖται σχεδὸν ὅλη τὴν περίοδο τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους. Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται 10 φορὲς κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους. Πέντε ἀπὸ αὐτὲς εἶναι κατὰ τὶς πέντε Κυριακὲς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἐπ?σης τελεῖται τὸ πρωϊ τῆς Μεγάλης Πεμπτης καὶ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, τὴν παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων καὶ τῶν Θεοφανείων καὶ τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τὴν 1η Ἰανουαρίου.

Δὲν πρέπει νὰ παραλείψουμε ὅτι τὴν Μ. Πεμπτη, τὸ Μ. Σαββατο, τὴν παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων καὶ τῶν Θεοφανείων ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὀνομάζεται " Ἑσπερινὴ Θεία Λειτουργία". Καὶ αὐτὸ γιατί ἔχει προηγηθῆ ὁ Ἐσπερινὸς τῆς ἑπομένης ἡμέρας. Στὴν διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Χρυσοστόμου.

Ὁ Μεγας Βασίλειος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς Ἱεράρχες μας. Γεννήθηκε στὴν Νεοκαισάρεια τοῦ Ποντου τὸ 330μ.Χ. Γονεῖς του εἶναι ὁ Βασίλειος καὶ ἡ Ἐμμέλεια. Ἀφοῦ σπούδασε Φιλολογία, Φιλοσοφία καὶ Ρητορικὴ στὴν Ἀθήνα, συνδέθηκε πνευματικὰ μὲ τὸν Γρηγόριο τὸν Θεολόγο. Τὸ 370 χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Καισαρείας. Γνωστὴ ἦταν ἡ θεολογικὴ στάση του ἀπέναντι στὸν αἱρετικὸ αὐτοκράτορα Οὐάλη, ὁ ὁποῖος μετέδιδε τὸν ἀρειανισμό. Τελείωσε τὴν πολυβασάνιστη ζωη του μὲ τὴν γνωστὴ φράση "Εἰς χεῖρας σου παραθήσομαι τὸ πνεῦμα μου", σὲ ἡλικία 48 ἐτῶν.

Ἡ Θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία φέρει τὸ ὄνομά του, ἀποτελεῖ διασκευὴ παλαιότερης λειτουργικῆς παράδοσης, ποὺ εἶχε ὡς βάση τὴν ἀρχικὴ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Ὁ Μεγας Βασίλειος ἐπέφερε τὶς ἀλλαγὲς καὶ πρόσθεσε νέες εὐχές. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι κάποια μέλη στὴν διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας ψάλλονται ἀργὰ (παπαδικὰ μέλη), ὅπως ὁ ἐπινίκιος ὕμνος (Ἅγιος - Ἅγιος - Ἅγιος Κυριος Σαβαώθ), τὸ "Σὲ ὑμνοῦμεν...", προκειμένου νὰ καλυφθῇ ἡ μεγάλη διάρκεια τῶν εὐχῶν. Τὸ "Ἄξιὸν ἐστι" ὡς ἐνάτη ὠδὴ ἀντικαθίσταται ἀπὸ τὸν γνωστὸ ὕμνο "Ἐπὶ Σοὶ χαίρει Κεχαριτωμένη...."

Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι τὴν γνησιότητα τῆς Θείας Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου τὴν μαρτυρεῖ ἡ ἐν Τρούλλῳ Πενθέκτη Οἰκουμενικὴ Συνοδος. Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου μεταφέρθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη μέσῳ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Ἀπὸ ἐκεῖ ἔγινε γνωστὴ καὶ στὴν Ἀλεξάνδρεια, χῶρος ἀγαπητὸς γιὰ τὸν Μ. Βασίλειο.

Ὑπογραμμίσαμε καὶ παραπάνω ὅτι οἱ εὐχὲς στὴν συγκεκριμένη Θεία Λειτουργία εἶναι ἐκτενέστερες μὲ βαθὺ θεολογικὸ περιεχόμενο. Θὰ μπορούσαμε νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὴν θεία Λειτουργία, ποὺ ἁρμόζει στὶς Κυριακὲς τῆς περιόδου αὐτῆς, ὅπου ἀπαιτεῖται ἀπὸ τοὺς Χριστιανοὺς κατάνυξη, πνεῦμα πνευματικῆς περισυλλογῆς καὶ πάνω ἀπ ὅλα ἐμπειρία θεώσεως.

  • Προβολές: 2588