Ἀρχιμ. Ἀντωνίου Φραγκάκη, Ἱεροκήρυκος

Ἅγιε Δεσπότη τρισμακάριστε,

τῆς ἀποστολικῆς πτωχείας Θιασώτη,

τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας ἡ ἐνσάρκωσις,

καὶ τῆς ἀγγελικῆς σεμνότητος ἐπόπτη.

Φρύγανα καὶ σκια τὰ ὑλικὰ θεώρησες,

καὶ τὸ καθημαγμένο Ἀρχέτυπό σου ἐπιζητοῦσες,

τὶς ὑπερούσιες ἐπιφορὲς τῆς χάριτος τοῦ πλάστη σου,

ποὺ μυστικὰ βαθειὰ στὸ εἶναι σοῦ ἐζοῦσες.

Δαυιτικὴ κινύρα ἡ προσευχή σου ἐπτάχορδη,

σ’ αὐχμῶσα ἔρημο δροσιστικοὶ κρουνοὶ τὰ δάκρυά σου,

πολέμησες σὲ μέτωπα σκληρὰ μὲ σύνεσι,

καὶ ἐπένδυσες σ’ ἔργα ζωῆς τὴν ἀγωνία τῆς καρδιᾶς σου.

Ἐμεῖς σωματικὰ δὲ σὲ γνωρίσαμε.

Σ’ ἀκούσαμε διὰ στόματος τοῦ τέκνου σου Ἱεροθέου.

Κι ὅμως ἀπὸ τὶς ζωοδότρες ἐκδιπλώσεις ἐτραφήκαμε,

τοῦ θαυμαστοῦ σου ὄντως βίου τοῦ ἐνθέου.

Τώρα ἡ ψυχή σου γοργοφτέρουγη,

μὲσ’ στῆς Τριάδος τὶς μαρμαρυγὲς λουσμένη,

τὰ ἰοβόλα δήγματα τῶν πληγωμένων προσμετρᾶ,

καὶ τὴν ἀποσταμένη ὑπομονή τους τὴ θεριεύει.

Ἡ νοερὰ μορφή σου ἀστραφτερὴ ἠλιοπερίχυτη,

κι’ ἀπὸ τῆς ἀδικίας τὶς οὐλὲς ἀπαλλαγμένη,

στὰ θεωρία τῆς αἰωνιότητος ὀπτάνεται,

καὶ τὸν Ἀχειροποίητο Ναὸ περιπολεύει.

Μὲσ’ στὴ σκια τοῦ Ξύλου τῆς Ζωῆς ἀγάλλεσαι,

«ὁμοῦ σὺν Σεβαστιανὼ τῷ ἀδελφῷ σου,

καὶ τῷ Ἐπιφανίω τῷ θεόφρονι,

καὶ Παϊσίω μοναχῷ τῷ ἐκλεκτῷ σου».

Ἐκεῖ στὴν ἄφθιτη τὴ δόξα τ’ οὐρανοῦ,

ὅπου οἱ φωτοειδεῖς ἐπαναπαύονται ὑπάρξεις,

στὴν ἀναστάσιμη παστάδα τοῦ Χριστοῦ,

μὲ τὶς πρεσβεῖες σου μιὰ μέρα νὰ μ’ ἐντάξεις.

Σεβασμιώτατε,

Ἐντελῶς τυχαία ἔπεσε αὐτὲς τὶς ἡμέρες στὰ χέρια μου τὸ βιβλίο Σᾶς Κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο διάβασα ἀπνευστί. Εἶναι, κατὰ τὴν κρίση μου, ἕνα πολὺ ἀξιόλογο ἔργο ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὁ ἀναγνώστης, ἀναλόγως τῶν ἐνδιαφερόντων του, μπορεῖ νὰ ἀντλήση πάσης φύσεως πληροφορίες, στοιχεῖα καὶ πλούσιο πνευματικὸ ὑλικό. Ἐκτὸς τοῦ φόρου τιμῆς πρὸς τὸν Γέροντά Σᾶς, μὲ τὸ ἔργο Σᾶς αὐτὸ προσφέρετε σημαντικὴ ὑπηρεσία στὴν πληρέστερη καταγραφὴ τῆς σύγχρονης Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας, καὶ ὄχι μόνον... Λόγῳ τοῦ πλούτου τῶν πληροφοριῶν, ἀμέσων καὶ ὑπαινισσομένων, τὶς ὁποῖες περιέχει, θὰ ἦταν ἐξαιρετικὰ χρήσιμο (σὲ περίπτωση νέας ἐκδόσεως), ἂν ὑπῆρχε στὸ τέλος λεπτομερὲς εὑρετήριο ὀνομάτων, θεμάτων, τοπωνυμίων, καθὼς καὶ Ἁγιογραφικῶν χωρίων, Πατερικῶν καὶ ἀσκητικῶν παραπομπῶν. Τὸ τελευταῖο αὐτὸ εἰδικὸ εὑρετήριο θὰ ἀποτελοῦσε ἐνδεικτικὸ καθρέπτη τῶν πηγῶν τοῦ λόγου, τῆς πολιτείας, τῆς διακονίας καὶ τοῦ καθόλου πνευματικοῦ περιβάλλοντος καὶ κλίματος μέσα στὸ ὁποῖο κινήθηκε ἡ ὅλη ζωὴ τοῦ Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας, Κυροῦ Καλλινίκου. Ἡ ἔκδοση τῆς ἀλληλογραφίας του, παρὰ τὶς πολλαπλὲς καὶ εὐαίσθητες δυσχέρειες, εἶναι, κατὰ τὴν ταπεινή μας γνώμη, ἀπολύτως ἀναγκαῖα διὰ τὴν Ἱστορία. Εἶμαι ὑπερβέβαιος ὅτι δὲν χρειάζεστε τὴν δική μου ἐνθάρρυνση στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀλλά, ἐπιτρέψτε μου, νὰ Σᾶς τὴν προσφέρω -ἀνεπιφύλακτα!

Λόγῳ διαφορᾶς ἡλικίας, ἀλλὰ κυρίως λόγῳ τοῦ ὅτι ἔζησα ὅλο τὸ μετα-Πανεπιστημιακὸ μέρος τῆς ζωῆς μοῦ ἐκτὸς Ἑλλάδος (ΗΠΑ καὶ Καναδᾶ) δὲν εἶχα τὴν εὐλογία νὰ γνωρίσω τὸν Ἅγιο Ἐδέσσης. Ἀπὸ τὴν βιογραφία του ὅμως ἔχω τὸ βαθὺ αἴσθημα καὶ τὴν βεβαιότητα ὅτι μοῦ εἶναι πολὺ γνώριμος καὶ λόγῳ τοῦ οὐσιαστικοῦ συνδέσμου καὶ φιλίας του μὲ τὸν ἀείμνηστο π. Ἐπιφάνιο Θεοδωρόπουλο, τὸν πνευματικό μου πατέρα κατὰ τὰ φοιτητικά μου χρόνια καὶ μετά. Τὸ ἀνάγνωσμα τοῦ Κοσμήματος τῆς Ἐκκλησίας ἔγινε ἐπίμονο καὶ καθημερινό μου ἀνάγνωσμα τὶς ἡμέρες αὐτὲς καὶ μὲ ξυπνοῦσε ἀκόμη καὶ τὴ νύχτα ἀπαιτῶντας συνέχιση. ῏Ἠταν ὁ ἐνθουσιασμὸς καὶ τὸ πάθος Σᾶς γιὰ τὸν μακαριστὸ Γέροντά Σᾶς, τὰ ὁποῖα εἶναι τόσο μεταδοτικά, ἀλλά, (ὅπως πιστεύω) καὶ ἡ ἄκτιστη χάρις καὶ ἡ ἁγιότητα τοῦ ἰδίου, τὰ ὁποῖα ἐμπεριέχουν τὸ στοιχεῖο τῆς μέθεξης. Δὲν ἐμπνέει ἕνα βιογραφικὸ ἀνάγνωσμα, ὅσο γλαφυρὸ καὶ νὰ εἶναι, καὶ δὲν ὑποτάσσει σὲ νήψη, ἐὰν τὸ πρωτότυπο δὲν μετέχη τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Διαβάζοντας στὸν τόμο τὶς "Προσωπικὲς Σᾶς Ἀναμνήσεις" σκεπτόμουν πόσο "τυχερὸς" (ἢ μᾶλλον, ἐπὶ τὸ χριστιανικώτερον, εὐλογημένος) ἤσασταν ὡς ἐπιστήθιός του, κάτι ποὺ κάνει πολλοὺς ἀνθρώπους νὰ "ζηλεύουν" ζηλείαν πνευματικήν! Ἂν οἱ βίοι τῶν ἁγίων μᾶς οἰκοδομοῦν καὶ μᾶς ἀνυψώνουν, οἱ βίοι συγχρόνων καὶ γνωρίμων ἁγίων μᾶς ταπεινώνουν! Ἄλλο νὰ πλησιάζης τὴν εἰκόνα ἑνὸς ἁγίου καὶ νὰ τὴν προσκυνᾶς καὶ ἄλλο νὰ σὲ πλησιάζη ἕνας σύγχρονος ἅγιος καὶ νὰ σὲ καθυποβάλη. Αὐτὸ τὸ δέος καὶ τὴ συντριβὴ ἔνιωσα ζῶντας τὴν προσωπικότητα καὶ τὴ ζωὴ τοῦ Καλλινίκου μέσα ἀπὸ τὶς σελίδες τοῦ βιβλίου Σᾶς. Μοῦ ἐπιτάσσει νὰ ἐπιστρέψω σύντομα στὴν Ἔδεσσα καὶ νὰ ζητήσω τὴν εὐλογία του· δὲν ἤξερα τὸν Μητροπολίτη καὶ ποῦ ἀναπαύεται τὸ σῶμα τοῦ κατὰ τὸ πρόσφατο ταξίδι μου στὴν ἀκριτικὴ πόλη.

Δὲν Σᾶς γνωρίζω προσωπικά, ἀλλὰ μόνο ἀπὸ μερικὲς ἀπὸ τὶς 12.200 - τόσες σελίδες τῶν ἔργων Σᾶς. Σᾶς εὐγνωμονῶ ἰδιαίτερα γιὰ τὶς τόσο σημαντικὲς 800 περίπου σελίδες τοῦ Κοσμήματος.

Μὲ ἰδιαίτερο σεβασμὸ καὶ ἐκτίμηση

Δανιὴλ Σαχᾶς

Ὁμότιμος Καθηγητὴς Ἱστορίας Θρησκευμάτων Πανεπιστημίου τοῦ Waterloo (Καναδᾶ)"

Ἀνάμνησις ἐγκαινίων

Λόγος τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυροῦ Καλλινίκου σὲ ἐγκαίνια Ἱεροῦ Ναοῦ

Με τὴν εὐκαιρία τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς 150ετηρίδος τῶν ἐγκαινίων (23-5-1854) τοῦ Καθολικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀμπελακιωτίσσης, ἀλλὰ καὶ τῆς συμπληρώσεως 20 ἐτῶν ἀπὸ τὴν κοίμηση (7-8-1984) τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας Καλλινίκου (Πούλου) δημοσιεύουμε ἀπομαγνητοφωνημένους λόγους τοῦ σὲ ἐγκαίνια Ἱεροῦ Ναοῦ (Ἁγίου Νεκταρίου Ἐδέσσης, 25-9-1977). Ὡς γνωστὸν ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης εἶχε τὸ χάρισμα τῆς ἀμεσότητος τοῦ λόγου καὶ τῆς ἱεραποστολικῆς καὶ κατηχητικῆς διδασκαλίας τοῦ λαοῦ καὶ μέσα στὴν ροὴ τῆς ἀκολουθίας ἐπεξηγοῦσε στὸν λαὸ τὰ τελούμενα. Δυστυχῶς δὲν διασώζεται ὅλη ἡ συγκεκριμένη ἀκολουθία, ἀλλὰ μερικὰ ἐνδεικτικὰ σημεῖα, τὸ κήρυγμά του καὶ οἱ εὐχὲς καὶ εὐχαριστίες στὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας.

Α) ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΤΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ

"Οἱ ἅγιοι μάρτυρες, τῶν ὁποίων τὰ ἅγια λείψανα βρίσκονται ἐντὸς τῆς ἀργυρᾶς θήκης, εὔχομαι νὰ εἶναι βοήθεια πάντων ὑμῶν".

"Ἡ Ἁγία Τράπεζα εἶναι ὁ Τάφος τοῦ Κυρίου. Καὶ ὅπως ὁ Νικόδημος ἠγόρασε σινδόνα καθαράν, θὰ βάλωμεν, ἀφοῦ γίνουν ὁρισμένες διαδικασίες, τὴν σινδόναν αὐτήν, ἡ ὁποία λέγεται κατασάρκιον καὶ ἔστω καὶ ἐὰν λιώση πρέπει μόνον ὁ Ἀρχιερεὺς νὰ τὴν ἀντικαταστήση, ἐνδεδυμένος ἅπασαν τὴν ἀρχιερατικὴν στολήν! ὄχι ἁπλῶς μὲ πετραχήλι καὶ ὠμόφορον.

"Καὶ ἐν τῷ μεταξὺ ὁ Νικόδημος ἠγόρασε σμύρναν καὶ ἀλόην, ἀρώματα ὠσεὶ λίτρες ἑκατόν —τριάντα τρία κιλὰ ἀρώματα— γι' αὐτὸ λοιπὸν καὶ θὰ πλύνουμε τὴν Ἁγία Τράπεζα τώρα μὲ ροδόσταμα καὶ κατόπιν μὲ τὸ Ἅγιον Μύρον, ὅπως βαπτίζουμε ἕνα παιδάκι καὶ τὸ μυρώνουμε, θὰ μυρώσουμε καὶ τὴν Ἁγίαν Τράπεζαν.

"Μὲ αὐτὸ (τὸ ὕφασμα) θὰ σκουπίσωμε τὴν Ἁγία Τράπεζα καὶ θὰ κατόπιν θὰ πάρετε ὅλοι ἀπὸ ἕνα φυλακτό, ὅλοι οἱ Χριστιανοί".

"Ὁ θεμέλιος λίθος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Δίπλα στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν εἶναι καὶ οἱ ἅγιοι Εὐαγγελισταί. Γι' αὐτὸ μὲ κηρομαστίχη θὰ κολλήσωμε τοὺς ἁγίους Εὐαγγελιστὰς εἰς τὴν Ἁγίαν Τράπεζαν".

"Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὁ Ἅγιος Θεός, διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Νεκταρίου Ἐπισκόπου Πενταπόλεως τοῦ θαυματουργοῦ, μᾶς ἠξίωσε καὶ ἐτελέσαμε τὰ ἐγκαίνια. Τώρα ὑπολείπεται καὶ τὸ τρίτον καὶ τελευταῖον μέρος τῆς τελετῆς καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ πρώτη ἀρχιερατικὴ θεία Λειτουργία. Ποιά θὰ εἶναι ἡ τελευταία θεία Λειτουργία δὲν ξεύρομε. Εὔχομαι νὰ εἶναι χιλιάδες ἐτῶν. Ἀλλὰ αὐτὰ εἶναι τοῦ Θεοῦ!

Την πρώτη ὅμως θεία Λειτουργία, μποροῦμε νὰ τὴν παρακολουθήσουμε. Θὰ κάνουμε κάπως γοργὸν ρυθμόν —βέβαια, δὲν θὰ παραλείψουμε τίποτε, διότι δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ παραλείπουμε ἀπὸ τὰ ἱερὰ γράμματα— Θὰ παρακαλέσω ἀκόμη, ἂν εἶναι δυνατόν, ὅλοι νὰ μείνετε, καὶ θὰ παρακαλέσω καὶ ἔξω, ποὺ δὲν φθάνει ἡ Ἐκκλησία μέσα, καὶ αὐτὸ γίνεται ὅ,τι γινότανε καὶ ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἔλεγε "ἐσεῖς οἱ Χριστιανοί, λέγει, κάνετε τὶς Ἐκκλησίες μικρές!" Ἁπλούστατα! ἐὰν ἔλθουν ὅλοι οἱ ἐνορῖτες οἱ Ἐκκλησίες εἶναι μικρές. Μιὰ καὶ βλέπω αὐτὴν τὴν ἀνθρωποθάλασσα, θὰ παρακαλέσω νὰ μείνετε μέχρι τέλους, νὰ πάρετε τὸ ἱερὸν ἀντίδωρον, νὰ πάρετε τὸ φυλαχτὸν καὶ νὰ πᾶτε στὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, διότι κάποτε-κάποτε γίνονται ἐγκαίνια. Ὁ Κύριος νὰ εἶναι μαζί σας καὶ νὰ μᾶς ἀξιώση νὰ παρακολουθήσουμε τὴν θεία Λειτουργία".

Β) ΘΕΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΕΤΑ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ, ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

"Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος τοῦτος. Οὐκ ἔστι τοῦτο ἀλλ' οἶκος Θεοῦ καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ".

Ἐπορεύετο, εὐλαβὲς ἐκκλησίασμα, ἐπορεύετο ὁ Πατριάρχης Ἰακὼβ ἀπὸ τοῦ φρέατος τοῦ Ὄρχου εἰς Χαρὰν τῆς Μεσοποταμίας καὶ ἔφθασεν εἰς τόπον λεγόμενον Βαιθὴλ καὶ ἐπειδὴ ἐνύχτωσε, ἐπῆρε μερικοὺς λίθους ἀπὸ τὸν τόπον, τοὺς ἔβαλε σὲ προσκέφαλον καὶ ἐκοιμήθη ἐκεῖ. Τὴν νύχτα εἶδε ἕνα φοβερὸν ἐνύπνιον. Εἶδε μίαν κλίμακα, εἶδε μία σκάλα, ἡ ὁποία ἐστηρίζετο εἰς τὴν γῆν καὶ ἔφθανε εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἄγγελοι Θεοῦ ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον εἰς τὴν κλίμακα. Εἰς δὲ τὴν κορυφὴν ἵστατο ὁ Παντοκράτωρ Κύριος. Καὶ ὅταν εἶδε τὸ ὅραμα αὐτὸ ἐταράχθη καὶ ἐφοβήθη, ὅπως ἦταν ἑπόμενον. Καὶ ἄκουσε τὴν φωνὴ τοῦ Θεοῦ νὰ λέγη: "Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Θεὸς τοῦ πατρὸς σοῦ Ἀβραάμ, ὁ Θεὸς τοῦ Ἰσαάκ, μὴ φοβοῦ! Ὁ τόπος εἰς τὸν ὁποῖον τώρα κοιμᾶσαι, θὰ τὸν δώσω εἰς σὲ καὶ εἰς τοὺς ἀπογόνους σου. Οἱ ἀπόγονοί σου θὰ πληθυνθοῦν σφόδρα, σὰν τὸν ἄμμο τῆς θαλάσσης, πρὸς δυσμάς, πρὸς βορρᾶν, πρὸς νότον, πρὸς ἀνατολὰς καὶ ἐνευλογηθήσονται πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς μὲ τὸν ἀπόγονό σου", μὲ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, διότι ἡ Παναγία ἦτο ἐκ τοῦ γένους τοῦ Ἀβραάμ, ἦτο ἐκ τοῦ γένους Ἰακώβ.

Ἐξύπνησε ἀπὸ τὸ ὅραμα καὶ εἶπε, ὧ!, λέγει, δὲν κατάλαβα ὅτι εἶναι Κύριος εἰς τὸν τόπον αὐτόν! Ἐτρόμαξε. Καὶ τὸ πρωΐ, ὅταν ἐξύπνησε, εἶπε: "Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὗτος. Οὐκ ἔστι τοῦτο, ἀλλ' οἶκος Θεοῦ καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ". Ἐδῶ, λέγει, δὲν εἶναι τυχαῖα πράγματα. Ἐδῶ εἶναι φοβερὸς ὁ τόπος καὶ ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ εἶναι ἐδῶ, ἄνοιξε ὁ οὐρανός. Ἐσηκώθηκε, λοιπόν, τὸ πρωΐ καὶ ἔχυσε ἐπάνω λάδι καὶ ἐπῆρε ἕνα λιθάρι ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἔβαλε εἰς προσκέφαλον τὸ καθιέρωσε καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτον θυσιαστήριον, ἐπίσημο θὰ λέγαμε θυσιαστήριον.

Καὶ κατόπιν ἔχομε τοὺς Ἑβραίους μὲ τὴν Σκηνὴ τοῦ Μαρτυρίου. Δὲν εἶχαν Ναόν. Καὶ ὁ Δαβίδ, ὁ Βασιλεύς, ἐθεώρει μεγάλο κακὸ νὰ μὴν ἔχουν Ναὸν καὶ ὁρκίστηκε καὶ εἶπε: "Νὰ μὴ βάλω τὸ κεφάλι μου σὲ προσκέφαλο, νὰ μὴν κοιμηθῶ, ἐὰν δὲ κάνω Ναὸν Κυρίου!" Ἀλλὰ δὲν ἔκανε! Δὲν τὸ ἐπέτρεψε ὁ Θεός, διὰ δύο φοβερὰ ἁμαρτήματα ποὺ διέπραξε, δὲν τὸ ἐπέτρεψε ὁ Θεὸς νὰ κάνη Ναόν. Καὶ ἦλθε ὁ υἱός του ὁ Σολομῶν, ὁ ὁποῖος διέθεσε μυθώδη ποσά! Ἀρκεῖ νὰ σᾶς εἴπω ὅτι ἡ στέγη τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος ἦτο ὁλόχρυση. Ὅλος χρυσός! Καὶ ὅταν ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια, ἐσφάγησαν εἴκοσι δύο χιλιάδες βόες καὶ ἑκατὸν εἴκοσι χιλιάδες πρόβατα. Καὶ ἔτρωγεν ὁ λαὸς ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας καὶ διασκέδαζε ἐν τυμπάνῳ καὶ χορῷ μὲ ἄσματα ἱερὰ εἰς δόξαν τοῦ μεγάλου αὐτοῦ γεγονότος.

Καὶ ὅταν ἦλθεν εἰς τὴν γῆν ὁ Κύριος, πάλιν τὸν Ναὸν ἠγάπα, καὶ εἰς τὸν Ναὸν ἐπήγαινε καὶ εἰς τὰς Συναγωγάς. Ὁ δὲ πρῶτος Χριστιανικὸς Ναὸς ἦταν τὸ Ὑπερῶον εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, ὅπου ὁ Κύριος παρέδωκε τὰ Πανάχραντα Μυστήρια.

Οἱ πρῶτοι Χριστιανοί, ἐπήγαιναν καὶ ἔκαναν τὴν θεία Λειτουργία ἐπάνω στὰ μνήματα τῶν μαρτύρων. Ἐπάνω ἐκεῖ σὰν σὲ Ἁγία Τράπεζα ἐτέλουν τὴν θείαν Λειτουργίαν. Ἐπήγαιναν εἰς τὰς Κατακόμβας, μέσα, εἴκοσι μέτρα βαθιὰ στὴν γῆ, ἐπάνω νὰ γυρίζουν μεθυσμένοι Ρωμαῖοι καὶ μέσα εἰς τὰς κατακόμβας νὰ ψάλλεται ὁ Θεὸς καὶ νὰ φωνάζη ὁ λαὸς ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα, νὰ φωνάζη ὅλος ὁ λαός!

Καὶ ἦλθεν ἡ ἐποχή, καὶ ὅταν πλέον ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ ἰσαπόστολος ἐκεῖνος βασιλεύς, ὅταν ἔδωκε ἐλευθερίαν διὰ νὰ γίνουν Ναοί, τότε ἔκτισε ἡ Ἁγία Ἑλένη τὸν περίφημο Ναὸν τῶν Ἱεροσολύμων τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ σώζεται μέχρι σήμερα, τὴν Ἑκατονταπυλιανή της Πάρου καὶ ἔτσι ἔγιναν Ναοί.

Καὶ ὅταν ἦλθε ὁ Ἰουστινιανὸς θέλησε νὰ ἀφήση ἕνα καύχημα, νὰ περάση τὸν Ναὸν τοῦ Σολομῶντος. Καὶ ἔγινε ὁ περίφημος ἐκεῖνος Ναός, τὸ ὄνειρον τῶν Ἑλλήνων, τὸ ὄνειρό μας, ἡ Ἀγια-Σοφιά!... Καὶ ὅταν εἶδε τὸν Ναόν, τὸν μέγαν αὐτόν, τὸ καύχημά το ὄνειρό μας —ποῦ ὅταν ἀκοῦμε "Ἁγία Σοφία" πρέπει νὰ περνάη ἠλεκτρικὸν ρεῦμα μέσα στὶς φλέβες μας— καὶ ἐτότε εἶπε τὸ ὀνομαστὸν ἐκεῖνο —ὅταν εἶδε τὸν οὐρανομήκη Ναὸν— εἶπε ἐκεῖνο τὸ συγκινητικὸν "Νενίκηκά σέ, Σολομῶν!". Σὲ ἐνίκησα, Σολομῶν˚ διότι ἔκαμε καὶ κάτι καλύτερο κτίριο καὶ ἔκαμε Ναὸν ποὺ δὲν συγκρίνεται ποτὲ μὲ ὅλους τοὺς Ναοὺς τῶν Ἑβραίων καὶ μὲ ὅλας τὰς Συναγωγάς, διότι εἶναι χριστιανικὸς Ναός.

Καὶ ἔκτοτε γίνονται Ναοί, ἀλλὰ γιὰ ποιόν λόγον νὰ μιλάω γίνονται Ναοί, ὅταν βλέπω τὸν περικαλλέστατον αὐτὸν Ναόν, ὅταν βλέπω τὸ θαῦμα αὐτό, διότι μόνον σὲ θαῦμα ὀφείλεται αὐτὸ ποὺ βλέπουμε˚ καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος θαυματούργησε καὶ θαυματουργεί. Οὔτε ἐγὼ κατάλαβα, ὡς Ἐπίσκοπος, οὔτε ἡ Ἐπιτροπὴ κατάλαβε πῶς ἔγινε αὐτὸς ὁ Ναός! Λέτε καὶ εἴχαμε ἕνα νομισματοκοπεῖον, εἴχαμε μιὰ βρύση καὶ μόλις θέλαμε κάτι, ἀνοίγαμε τὴν βρύση καὶ ἀμέσως ἔτρεχε χρυσός.

Καὶ ἔτσι λοιπὸν βρεθήκαμε εἰς τὰ ἐγκαίνια σήμερα τοῦ ἱεροῦ τούτου Ναοῦ.

Καὶ τελειώνοντας θὰ ἤθελα νὰ τονίσω δύο πράγματα. Ἴσως μερικοὶ νὰ ὑπάρχουν —δὲν λέγω ἀπ' ἐδῶ, κανένας ξένος— νὰ περάση καὶ νὰ ἰδῇ τὸν Ναὸν καὶ νὰ μπὴ μέσα καὶ νὰ μάθη πόσα ἔδωκαν οἱ Χριστιανοί —ἕνας μάλιστα, μιὰ ψυχή, ἔδωκε τριακοσίας χιλιάδας ἀνωνύμως, χωρὶς νὰ ξέρη οὔτε ὁ Ἐπίσκοπος ποιός εἶναι! φανταστεῖτε πόσο ἀνώνυμος εἶναι ὁ ἄνθρωπος!— ὅταν περάση, λέγω, θὰ πῇ: "Γιατί τόσα χρήματα νὰ ξοδεύωνται γιὰ τοὺς Ναοὺς καὶ νὰ μὴ γίνωνται νοσοκομεῖα καὶ σχολεῖα;". Προδότα Ἰούδα, προδότα Ἰούδα, προδότα Ἰούδα! Ὅταν ὁ Ἰούδας εἶδε τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, τὴν Μαρία, νὰ ρίχνη [...] Μοῦ λέγεις νὰ κάμω ἐλεημοσύνη; Σὲ ἐρωτῶ: φέρε μου ὅσα ξοδεύονται στὸ χαρτοπαίγνιο! Ἂν εἴχαμε ὅσα ξοδεύονται στὸ χαρτοπαίγνιο, θὰ εἴμεθα πάμπλουτοι. Ἐννέα δὶς ἑκατομμύρια, ἐννιακόσια πενῆντα ἑκατομμύρια δολ. ἐξοδεύτηκαν εἰς τὰ Ἡνωμένας Πολιτείας διὰ καλλυντικὰ τοῦ προσώπου. Ἂν τὰ εἴχαμε στὸν Νομὸ Πέλλης θὰ παίρναμε ὅλοι περὶ τὶς ἑκατὸν χιλιάδας χωρὶς νὰ κουραστοῦμε. Βλέπετε, οἰκονομία ὅταν θέλουμε νὰ κάνουμε στὴν ἁμαρτία καὶ ὄχι νὰ μὴν κάνουμε Ναούς!

Κάθε γενεὰ θὰ δίδη τὸ παρόν. Καὶ ἡ γενεὰ ἡ δική μας, ἡ γενεὰ ἡ δική σας ἔδωκε τὸ παρόν. Ἀφήνετε στὰ παιδιά σας αὐτὴν τὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ δείχνετε στὰ παιδιά σας ὅτι εἶσθε ἄνθρωποι τῶν παραδόσεων, ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ!

Καὶ τέλος, μιὰ παράκληση. Ἐκάναμε τὰ ἐγκαίνια τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἀλλά, μᾶς εἶπεν ὁ Ἀπόστολος ὅτι κάθε ἕνας εἶναι καὶ ναὸς τοῦ Θεοῦ˚ "ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἐμπεριπατήσω". Θὰ μπῶ λέγει μὲς στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ θὰ κατοικήσω καὶ θὰ κάνω περίπατο, μὲ ὅλην μου τὴν ψυχή, ὅπως θὰ λέγαμε ἀνθρωποπαθῶς. Ἔ, λοιπόν, νὰ κάνουμε τὰ ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ μας! Τὸ σῶμα μας εἶναι ναὸς τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Τὰ μάτια μας εἶναι οἱ λαμπτῆρες, οἱ πολυέλαιοι. Τὰ χέρια μας εἶναι τὰ μανουάλια ˚ πῶς στέκονται τὰ μανουάλια καὶ κοιτάζουν, ἔτσι καὶ τὰ χέρια μας νὰ τὰ ὑψώνουμε εἰς τὸν οὐρανόν. Ἁγία Τράπεζα εἶναι ἡ καρδία μας. Ἂς τὴν πλύνωμε, ἂς τὴν καθαρίσωμε, μὲ τὸ λουτρὸ τῆς μετανοίας καὶ τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως, καὶ τότε θὰ νοιώσουμε διπλᾶ ἐγκαίνια: τὰ ἐγκαίνια τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου καὶ τὰ ἐγκαίνια τῆς ψυχῆς μας μὲ τὴν ἱερὰ ἐξομολόγηση, ὁπότε θὰ πάρωμε τὴν θεία Κοινωνία καὶ θὰ εἴμεθα ἔμψυχοι ναοί, καὶ θὰ μᾶς ἀξιώση ὁ Θεὸς νὰ πᾶμε στὸν ἀχειροποίητον ἐκεῖνον Ναόν, ἐπάνω στὰ Ἱεροσόλυμα, στὴν Ἄνω Ἱερουσαλήμ, ὅπου ἦχος ἑορταζόντων καὶ βοώντων ἀπαύστως, δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι!"

Γ) ΕΥΧΕΣ ΚΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

"...Καὶ ἤθελα αὐτὴν τὴν ὥρα νὰ ἐκφράσω τὰς εὐχαριστίας μου πρὸς ὑμᾶς (τὸν Ἐφημέριο), πρὸς τὰ ἀξιότιμα μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς, πρὸς τὸν μηχανικὸν τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ, πρὸς ὅλους ποὺ ἐργάσθηκαν χωρὶς νὰ λάβουν ὀβολόν! Αὐτὴν δὲ τὴν στιγμήν, αἰσθάνομαι τὴν ὑποχρέωση νὰ παρακαλέσω τὸν Ἅγιον Θεὸν νὰ ἀναπαύση τὴν ψυχὴν τῆς σεβαστῆς καὶ ἀγαπητῆς κεκοιμημένης ἀδελφῆς μας Βασιλικῆς, νὰ τὴν ἀναπαύση ἐν σκηναῖς δικαίων. Τὸ πνεῦμα της τώρα χαίρεται. Αὐτὴ ἐνόμιζε θὰ κάνουμε ἕνα ἐκκλησάκι, καὶ ἐνθυμεῖσθε ὅλοι θέλατε ἐκκλησάκι, πλὴν τοῦ Ἐπισκόπου σας, ὁ ὁποῖος εἶπε θὰ γίνη μεγάλος Ναός. Διότι στηρίζομαι σὲ δύο πόδια γερά˚ το ἕνα πόδι εἶναι ὁ Θεὸς καὶ τὸ ἄλλο εἶναι οἱ καλοὶ Χριστιανοί. Ἔχουμε Χριστιανούς, πάτερ, ποὺ μποροῦμε ὄχι Ναοὺς νὰ χτίζουμε, νὰ κάνουμε θαύματα! Ἔχουμε καὶ τὸν ἅγιο Νεκτάριον, ὁ ὁποῖος θαυματουργεί. Ἀκόμη δὲ εὐχαριστῶ, ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ψυχῆς μου τοὺς ἀνωνύμους καὶ ἐπωνύμους δωρητάς. Πῶς νὰ μὴ θυμηθῇ κανένας τὴν γερόντισσα ποὺ εἶχε στὸ μαντήλι τῆς μίαν λίραν καὶ τὴν δίνη στὸν Ἅγιον Νεκτάριον; Πῶς νὰ μὴ συγκινηθῇ κανεὶς ὅταν ἔρχεται καὶ εἶναι γυναῖκα συνταξιοῦχος, μεγάλης συντάξεως...τοῦ ΟΓΑ! καὶ φέρνει ἡ καϋμένη τὴν σύνταξη στὸν Ἅγιον Νεκτάριον; Ὄχι μονάχα τὰ μάτια μου κλαῖνε, ἀλλὰ καὶ τὰ χέρια μου καὶ τὰ πόδια μου, ἂν εἶναι δυνατόν, θὰ κλαῖνε ὅταν ἔχουμε τέτοιους Χριστιανούς. Ἔ, λοιπόν, ὁ Ναὸς αὐτὸς εἶναι ὁ καρπὸς τῆς εὐσέβειας τῶν εὐλαβῶν Χριστιανῶν.

Γι' αὐτὸ σηκώνω τὰ χέρια μου στὸν οὐρανό, στὸν Πατέρα μας τὸν Θεόν, εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ παρακαλῶ νὰ εὐλογῇ ὅλην τὴν πόλιν αὐτήν, ὅλους τοὺς εὐσεβεῖς Χριστιανούς, ὅλην τὴν πόλιν καὶ τὴν Ἱερὰν Μητρόπολιν καὶ συγχρόνως εὔχομαι νὰ μὲ ἀξιώση ὁ Θεὸς νὰ κάνομε καὶ ἕναν ἄλλον Ναὸν πλησίον εἰς τὸν Σιδηροδρομικὸν Σταθμόν, νὰ ἐξυπηρετοῦνται καὶ ἐκεῖνοι οἱ Χριστιανοί. Θὰ μοῦ πεῖτε: "θέλουμε Ἐκκλησίες;". Πῶς δὲν θέλουμε! Ἐκκλησίες δὲν θέλουμε; Ὅσες Ἐκκλησίες ἀνοίγουμε, τόσο τὰ ἐγκλήματα λιγοστεύουν καὶ θὰ δώση ὁ Θεὸς τὴν χαρά.

Πάντως γιὰ τὴν χαρὰ ποὺ μοῦ δώσατε σήμερα, ποὺ παραλίγο νὰ γκρεμίσετε τὸ τέμπλον λόγῳ τοῦ συνωστισμοῦ —καὶ μακάρι νὰ ἔπεφτε! Φτιάχνομε καὶ ἄλλο τέμπλον! Ψυχὲς δὲν φτιάχνομεν! Ψυχὲς νὰ βρῇ κανείς! Τέμπλα καὶ Ἐκκλησίες φτιάχνομε ὅσα θέλουμε. Εὔχομαι, λέγω, ὁ ἅγιος Νεκτάριος νὰ στάζη νέκταρ εἰς τὰς καρδίας σας!

Παρακαλῶ δὲ τὸν ἅγιον Ἀρχιμανδρίτην, τὸν Ἱεροκήρυκα τῆς ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Ὕδρας, Σπετσῶν καὶ Αἰγίνης, νὰ παρακαλέση τὸν ἀδελφὸν καὶ ἰσάδελφον, λίαν ἀγαπητὸν ἀδελφόν μου, τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ὕδρας, Σπετσῶν καὶ Αἰγίνης Κύριον Κύριον Ἰερόθεον νὰ μᾶς κάνη την χάρη καὶ νὰ ἔλθη καὶ ὁ ἴδιος ἐδῶ νὰ λειτουργήση καὶ νὰ μᾶς φέρη ἅγια λείψανα. Νὰ τοῦ πῆτε εἶναι ἀπαίτηση ὄχι τοῦ Ἐπισκόπου μόνον˚ καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ! Ἀμὴν δὲν λέγει ὁ λαός; —Ἀμήν. —Νά, ὅλος ὁ λαός. Καὶ νὰ δώση ἡ ὥρα νὰ κάνουμε πάλιν ἀκολουθίες.

Ἀδελφοὶ τόσος ὁ ἐνθουσιασμὸς ὁ δικός μου, ὅσος καὶ ὁδικός σας, δὲν τελειώνουμε ποτέ, ἂς κάνουμε ἀπόλυση γιὰ νὰ μὴ ἐκλύεσθε ἐν τῇ ὁδῷ, ὅπως εἶπαν οἱ ἀπόστολοι στὸν Κύριον˚ τὸν λαόν, λέγει, δός του ἀπόλυσιν, νὰ μὴν μείνη κανένας στὸν δρόμο! Τόσην ἀγάπην ἔχουν πρὸς τὸν Κύριον καὶ τὴν ἐκκλησίαν.

Καὶ κάθε μέραν μέχρι τὴν Κυριακήν, θὰ γίνεται θεία Λειτουργία, κάθε μέρα. Τὴν Τετάρτη τὸ βράδυ ἀγρυπνία".-

Στίς 7 Αὐγούστου 1999 συμπληρώνονται δεκαπέντε χρόνια ἀπό τήν κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Ἐδέσσης Καλλινίκου. Ἡ μνήμη του ὅσο περνάει ὁ καιρός γίνεται ἐντονότερη. Ἡ χρονική ἀπόσταση δίνει τήν δυνατότητα σέ ὅσους τόν γνώρισαν νά τόν ἐκτιμήσουν καλύτερα, νά τόν σεβασθοῦν βαθύτερα καί νά τόν ἀγαπήσουν περισσότερο. Γίνεται ἀντιληπτό ὅτι ἦταν μιά ἐκκλησιαστική προσωπικότητα πού ἔκρυβε μέσα στόν ἁπλό καί ταπεινό τρόπο μεγάλα χαρίσματα, κυρίως μεγάλη ἀγάπη γιά τόν Θεό, τήν Ἐκκλησία καί τούς ἀνθρώπους. Στήν ἀναζωπύρωση τῆς μνήμης του συνετέλεσε πολύ τους τελευταίους μῆνες τό βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου “Κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας”.

Ὁ Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας Καλλίνικος στίς 16 Ἰουλίου 1967 ἐνθρονίσθηκε στόν Μητροπολιτικό θρόνο τῆς Ἐδέσσης καί κάθε 29η Ἰουλίου συνεόρταζε μέ τούς κληρικούς καί τό ποίμνιό του τήν ὀνομαστική του ἑορτή. Ὡς ἀφιέρωμα στήν μνήμη του δημοσιεύουμε σ’ αὐτό τό τεῦχος, τοῦ Ἰουλίου, μιά ἐπιστολή πού στάλθηκε στόν Μητροπολίτη μας ἀπό τόν κ. Δημήτριο Μπερτσιά, Θεολόγο καί παλαιό συνεργάτη τοῦ μακαριστοῦ Καλλινίκου, Πρωτοσυγκέλλου τότε στό Μεσολόγγι, μέ ἀφορμή τήν μελέτη τοῦ βιβλίου “Κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας”.

“Μέσα στό ἐλάχιστο χρονικό διάστημα, πού κυριολεκτικά ρούφηξα τό βιβλίο σας “ΚΟΣΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ”, ξανάνιωσα. Γύρισα ἀρκετές δεκαετίες πίσω. Δέν σᾶς ἀποκρύπτω ὅτι ὅσες μέρες διάβαζα τό βιβλίο βρέθηκα σ’ ἄλλο κόσμο. Οἱ ἐγγύς μου ἔλεγαν, “τί ἔπαθες;” Βρέθηκα στό Ἀνώτερο Κατηχητικό Σχολεῖο τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, στήν Ἱεραποστολική ὁμάδα τοῦ Ἁγίου Γέροντος, στό γραφεῖο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Αἰτωλοακαρνανίας, ἀκούγοντάς τον νά μοῦ ὑπαγορεύει ἔγγραφα, νά μοῦ διορθώνη διάφορα ὀρθογραφικά λάθη. Ξαναφόρτωσα τά μεγάφωνα στό αὐτοκίνητο, ξαναγέμισα τίς μπαταρίες, ξαναμίλησα στίς πλατεῖες διαφόρων χωριῶν μέ νεανικό παλμό γιά πολλή ὥρα. Ξαναπερίμενα τό αὐτοκίνητο πού πήγαινε σ’ ἄλλα χωριά τό Γέροντα καί τό Θόδωρο, νά γυρίση νά μέ πάρη... Ξαναέζησα τό “Φροντιστήριο Ὁμιλητικής” κάθε Κυριακή πρωί μέσα στό αὐτοκίνητο ποῦ μᾶς πήγαινε γιά κήρυγμα: “Τί θά πῆς σήμερα Θόδωρε; Τί θά πῆς σήμερα Μῆτσο; Ποιό θά εἶναι τό θέμα; Πῶς τό χωρίζεις;...” Ξαναεῖδα τήν Κυρά Κατερίνη νά ἔρχεται στό Γραφεῖο λίγα λεπτά πρίν κλείσουμε καί νά μᾶς λέη μέ τρόπο: “Ἐλᾶτε παιδιά μου στό σπίτι νά φᾶμε, νά βάλη κι αὐτός ὁ εὐλογημένος καμμιά χαψιά στό στόμα του”. Ξανάκανα τή βόλτα στήν περιμετρική, τήν ἱεραποστολική ὅπως τή λέγαμε... (ἐπιλείψει γάρ μέ διηγούμενον ὁ χρόνος) κάπου ἐδῶ ἐγώ “τόν ἐγκατέλειψα”, ἀγάπησα τόν νῦν αἰῶνα, ὄχι πλήρως ἀλλά κάπως. Γι’ αὐτό αἰσθάνομαι κάποια ἐνοχή καί τόν παρακαλῶ πάντοτε νά μεσιτεύη ἐκεῖ στόν οὐρανό πού βρίσκεται, κοντά στό Θρόνο τοῦ Θεοῦ, ὥστε ὁ Οὐράνιος Κριτής νά μή μοῦ “στήση τήν ἁμαρτία ταύτην”.

Καί σέ μένα ὑπῆρξε Μέγας εὐεργέτης. Μοῦ ἔδειξε τό σωστό δρόμο “ἐν ἡμέραις νεοτητος”. Μοῦ βρῆκε ἐργασία γιά νά σπουδάσω, γιατί οἱ πατρικές δυνατότητες δέν ἄντεχαν... Μέ διόρισε Ἱεροκήρυκα σέ ἐποχή ἀνεργίας τῶν Θεολόγων. Δημιούργησε δεύτερη θέση Γραμματέως στήν Ἱερά Μητρόπολη γιά μένα. Ἤθελε νά μένω ἐκεῖ. Πιό πολύ ὅμως ἤθελε νά γίνω κληρικός. Αὐτό τό ζητοῦσε μέ μεγάλη διακριτικότητα. Ἡ μορφή του, οἱ συμβουλές του, οἱ ἐνέργειές του κλπ μέ συνόδευσαν σέ ὅλη τήν ἐκπαιδευτική μου ζωή καί, ἄν πέτυχα κάτι ἐκεῖ, τό ὀφείλω σέ κεῖνα πού αὐτός μέ δίδαξε.

Ἄν βέβαια γινόμουν κληρικός, θά παρέμεινα στήν Μητρόπολη. Δέν ἔβλεπα ὅμως μέσα μου κάτι νά μέ τραβάη πρός τά ἐκεῖ. Δέν εἶχα τήν κλίση. Κλήσεις ὑπῆρχαν ἀρκετές. Ἐκτός τῆς ἀνωτέρω διακριτικῆς τοῦ Γέροντα καί ἀπό τόν Μακαριστό Ἄρτης Ἰγνάτιο, πού μοῦ χάρισε ἀρκετά βιβλία (εὐχολόγιο...). Δέν ἔβλεπα ὅμως “νά θέλγωμαι, νά καίωμαι ἀπό τό πόθο πρός τήν Ἱερωσύνη” (ἐπιστολή, σελίς 257 τοῦ βιβλίου σας). Ἔτσι, ὅταν ἦλθε ὁ διορισμός μου στήν Μέση Ἐκπαίδευση, ἀποφάσισα νά πάω ἐκεῖ. Σκέφτηκα καί βασανίστηκα πρίν πάρω τήν τελική ἀπόφαση. Εἶπα στόν ἑαυτό μου ὅτι δέν σοῦ ἐπιτρέπεται ἐσένα, λαϊκό, νά παρατηρῆς καί νά ἐλέγχης ἱερεῖς. Ὁ κάθε κληρικός ἔκανε θυσία. Φόρεσε τό ράσο. Σύ ἔμεινες ἀπ’ ἔξω. Ὁ κάθε κληρικός ἱερουργεῖ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Μέ ποιά “πνευματική” ἐξουσία σύ θά τοῦ κάνης παρατήρηση; Ἄν γινόσουν κληρικός θά εἶχες καί ἁρμοδιότητα καί ὑπευθυνότητα. Μέ τό παντελόνι ὅμως δέν ἔχεις κανένα δικαίωμα νά διορθώνης τά “κακῶς κείμενα”. Καί εἶναι πάρα πολλά. Μέ αὐτή περίπου τήν “προεργασία” τόν πλησίασα καί μέ σεβασμό τοῦ ἀνακοίνωσα τήν ἀπόφασή μου:

– Ἀποφάσισα νά φύγω, τοῦ λέω.
– Γιατί, παιδί μου, δέν εἶναι καλά ἐδῶ; μοῦ λέει.
– Ἐάν γινόμουν κληρικός, τοῦ λέω, εἶναι πολύ καλά καί ὑπάρχει τεράστιο ἔργο. Σά λαϊκός ὅμως βλέπω ὅτι μπορῶ νά προσφέρω πιό πολλά στό σχολεῖο.
– Γιατί, ἐδῶ δέν μπορεῖς νά προσφέρης; ἀπαντᾶ.
– Ὅταν διορίστηκα ἐδῶ, ἔκοβα ἀποδείξεις τοῦ ΤΑΚΕ. Θά φτάσω στήν συνταξιοδότηση, κόβοντας πάλι ἀποδείξεις; λέω.
– Καί εἶναι ὑποτιμητικό αὐτό; μοῦ ἀπαντᾶ.
– Ὑποτιμητικό δέν εἶναι, συνεχίζω, ἀλλά σάν θεολόγος στό σχολεῖο νομίζω ὅτι θά προσφέρω πιό πολλά.
– Κᾶνε ὅ,τι σέ φωτίσει ὁ Θεός, ἡ ἀπάντηση.

Ἀργότερα κατάλαβα ὅτι δέν ἔπρεπε νά τοῦ πῶ τό “περί ἀποδείξεων” ἐπιχείρημα. Λεπτή ψυχή πού ἦταν, ἀσφαλῶς θά πικράθηκε. Δέν εἶπε ὅμως καμμιά λέξη. Στά πολλά πού κατάπινε, ἴσως κατάπιε καί τήν δική μου ἀπρέπεια, πού “ἦταν τῆς ἠλικίας” (σέλ. 370 τοῦ βιβλίου σας). Ἀλήθεια, ὥριμος καί ἅγια συμπεριφορά πρός μιά ἐπιπόλαια ἐνέργεια ἀνώριμου νέου! Νομίζω ὅτι ἦταν ἡ μόνη φορά πού ἴσως τόν πίκρανα. Τελείως δικό μου συμπέρασμα, χωρίς νά ἔχω ἀπολύτως καμμία δική του ἔνδειξη. Αὐτό μέ στενοχωρεῖ. Μέ ἀκολουθεῖ σάν σκόλοπας.

Μετά τή μεγάλη αὐτή παρένθεση καί λίγα λόγια γιά τό βιβλίο. Βλέπετε, χωρίς νά τό καταλαβαίνετε, βγαίνουμε πολλές φορές ἐκτός θέματος.

Ὄντως πρόκειται γιά πραγματικό ἄθλο. Σᾶς συγχαίρω ἐγκαρδίως καί Σᾶς εὐχαριστῶ καί ἐγώ καί ὅσοι γνώρισαν τό Γέροντα. Διερωτῶμαι: Πῶς θυμηθήκατε τόσα πράγματα; Ποῦ βρήκατε τόσα στοιχεῖα; Πῶς τά συγκεφαλαιώσατε; Πῶς τά ταξινομήσατε κατάλληλα; Ἀδυνατῶ νά βρῶ λέξεις νά ἐπαινέσω τήν τεράστια προσπάθειά σας πού κατέληξε σέ μεγάλη ἐπιτυχία.

Ἕνα μόνο σας πληροφορῶ, καί ἐδῶ βρίσκεται ἡ οὐσία. Τό βιβλίο ὠφελεῖ. Διδάσκει. Ὁδηγεῖ ψυχές στόν Παράδεισο. Εἶναι ὁδηγός σέ ὅσους βαδίζουν τό δύσκολο δρόμο τῆς ζωῆς. Παίρνουν δύναμη, κουράγιο, ἐνίσχυση, προχωροῦν παρά τά ἐμπόδια. Τό βιβλίο φωτίζει. Ἰδιαίτερα ὅλους ἐμᾶς πού λέμε ὅτι “ἐργαζόμαστε γιά τή δόξα τοῦ Χριστού”. Μόνο ἄν ἀκολουθήσουμε τή ζωή τοῦ Γέροντα, θά βγοῦμε στό λιμάνι. Κάθε παρέκκλιση, ὅσο φανταχτερή καί ἄν φαίνεται, θά ὁδηγήση σέ ἀποκρυμνα βράχια. Καί ἐκεῖ συντριβή.

Διαβάζοντάς το κανείς ζεῖ σέ ἐποχή τῶν Πατέρων. Γιατί μιλάει ἡ ζωή. Ἀλλά καί ἡ γραφίδα πού τόσο πολύ πέτυχε νά περιγράψη μιά ἅγια ζωή.

Διαβάζεται εὐχάριστα, ἄν καί ἡ μεγάλη του ἔκταση “φοβίζει”. Ἡ ἀλήθεια πάντως λέει ὅτι καί οἱ 800 σελίδες εἶναι λίγες μπροστά στό τεράστιο ἔργο τοῦ Γέροντα.

Γιά ὅσους τόν γνώρισαν δέν ὑπάρχει κανένα πρόβλημα. Ἡ ἀνάμνησή του ὄχι μόνο δέν τούς κουράζει, ἀλλά τούς ξεκουράζει. Εἶναι μιά πορεία πρός Ἐμμαούς. Θέλουν νά διαβάσουν καί ἄλλα. Ἀλλά καί γιά ὅσους δέν τόν γνώρισαν προσωπικά, εἶναι μιά εὐκαιρία νά δοῦν μέ τά ἴδια τούς τά μάτια, διαβάζοντας, ὅτι καί σήμερα ὑπάρχουν “καλοί ποιμένες” ἀθόρυβοι καί δημιουργικοί καί ὄχι μόνο “μισθωτοί”.

Ἀρκετές σελίδες τοῦ βιβλίου ἱστοροῦν ὅσα ἔπραξε στήν Αἰτωλοακαρνανία. Ἡ Αἰτωλοακαρνανία καί τόν ἀγάπησε καί τόν τίμησε. Ἄν κάποτε γίνει πρόταση ἁγιοποιήσεώς του (ὁ Θεός ξέρει), στήν Αἰτωλοακαρνανία ὅλες οἱ γλῶσσες θά φωνάξουν: ΑΓΙΟΣ. Καί οἱ λίθοι ἀκόμη κεκράξονται...”