Τὰ Χριστούγεννα καὶ ἡ Ἐκκλησία σήμερα

Η συνέντευξη που δημοσιεύουμε παραχωρήθηκε από τον Σεβ. Μητροπολίτη μας κ. Ιερόθεο στην εφημερίδα “Η Ορθοδοξία στην Ελλάδα και τον Κόσμο”

1η Ερώτηση: Ποια η σημασία του ιερού Δωδεκαημέρου για τους Ορθοδόξους;

Απάντηση: Κατ’ αρχάς σάς συγχαίρω γιατί ασχολείσθε με τέτοια θέματα, ξεφεύγοντας λίγο από την λεγομένη επικαιρότητα, που σε πολλά σημεία είναι παραπλανητική. Απαντώντας στο ερώτημά σας, θα ήθελα να πω ότι το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων δίνει στους Ορθοδόξους την δυνατότητα να προσεγγίσουν υπαρξιακά και προσωπικά τις τρεις μεγάλες Δεσποτικές εορτές, την Γέννηση, την Περιτομή και την Βάπτιση του Χριστού, που συνιστούν το μυστήριο της αναπλάσεως του ανθρωπίνου γένους. Και μάλιστα, αυτή η προσέγγιση γίνεται μέσα στον λατρευτικό και μυστηριακό χώρο της Εκκλησίας.

2η Ερώτηση: Η ενσάρκωση του Θεανθρώπου αποτελεί μια πρόκληση στον κόσμο;

Απάντηση: Ο Χριστός παρουσιάστηκε στην ιστορία ως η μεγαλύτερη πρόκληση. Δεν αναφέρομαι μόνο στην επαναστατική διδασκαλία Του, αλλά στο γεγονός ότι ήνωσε το κτιστό με το άκτιστο, το θείο με το ανθρώπινο. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι ο Χριστός είναι “το μόνον καινόν υπό τον ήλιον”. Δηλαδή, μετά την δημιουργία του κόσμου όλα τα πράγματα είναι επαναλαμβανόμενα, ενώ η γέννηση του Χριστού είναι το μοναδικό νέο μέσα στην ιστορία. Και σήμερα ο Θεάνθρωπος Χριστός είναι πρόκληση, ακριβώς γιατί ο άνθρωπος αρέσκεται στην ανθρωποκεντρικότητα και θα έλεγα στην εκ-σάρκωση του Χριστού. Δηλαδή, όταν οι σύγχρονοι άνθρωποι υποβιβάζουν τον Θεό στο ανθρώπινο, και τον άνθρωπο στο υπάνθρωπο και κτηνώδες, το Θεανθρώπινο είναι πρόκληση για την απόκτηση υψηλού νοήματος ζωής, για την βίωση της λεγομένης διαστατικής οντολογίας. Άλλωστε, εκείνο που χρειάζεται ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι απλώς “η ψυχολογία του βάθους”, αλλά η “ψυχολογία (και θεολογία) του ύψους”, όπως θα έλεγε ο Victor Frankl, δηλαδή χρειάζεται υψηλό νόημα ζωής.

3η Ερώτηση: Η σημερινή εικόνα που παρουσιάζει η Εκκλησία της Ελλάδος, ειδικά τα δύο τελευταία χρόνια, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ορθόδοξο Ποίμνιο, και αν ναί, πώς είναι δυνατόν να διορθώσουν την εικόνα αυτή;

Απάντηση: Αν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σύμφωνα με τον χωροχρόνο του Αινστάιν, κατά τον οποίο η γνώση ενός αντικειμένου εξαρτάται από την θέση και την κίνηση του παρατηρητή, τότε μπορούμε να πούμε ότι η εικόνα που έχει κανείς για την Εκκλησία της Ελλάδος εξαρτάται από την προοπτική από την οποία την βλέπει και ανάλογα με την δική του υπαρξιακή κίνηση. Άλλη εικόνα έχει για την Εκκλησία της Ελλάδος εκείνος που την βλέπει μέσα από τα ποικίλα Μ.Μ.Ε. και άλλη εικόνα έχει κανείς μέσα από την προσωπική προσέγγιση στον εσωτερικό της χώρο, όπου γίνονται τεράστιες αλλαγές και μεταμορφώσεις. Και είναι γεγονός ότι αν το ποίμνιο σταθή στις εξωτερικές πληροφορίες, θα επηρεασθή αρνητικά, ενώ αν προσεγγίση στο μυστηριακό χώρο της Εκκλησίας δεν θα προβληματισθή σοβαρά, γιατί θα μάθη ότι, παρά τις προσωπικές αστοχίες και αποτυχίες, η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού και όχι ένα ανθρώπινο σωματείο, είναι ένα πνευματικό θεραπευτήριο που θεραπεύει τον άνθρωπο, επομένως είναι ο μοναδικός χώρος ζωής.

Είναι γεγονός ότι τελευταία, και λόγω της μεγάλης πληροφόρησης, ήρθαν στο φως της δημοσιότητας διάφορα λεγόμενα εκκλησιαστικά σκάνδαλα. Όμως αυτά τις περισσότερες φορές αυτονομούνται από την όλη ζωή της Εκκλησίας, μεγεθύνονται υπερβολικά, καθώς επίσης εξυπηρετούν διάφορα σχέδια αποπροσανατολισμού του λαού. Τελικά, πιστεύω ότι η προσπάθεια μειώσεως του κύρους και του έργου της Εκκλησίας, λόγω των παθών μερικών μελών της, ομοιάζει με την προσπάθεια καταλύσεως του δημοκρατικού πολιτεύματος μιας χώρας, λόγω του ότι ενδεχομένως μερικοί εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού κλέβουν και εκμεταλλεύονται τον λαό. Μια τέτοια απολυτοποίηση, πιστεύω ότι είναι το εύκρατο κλίμα επωάσεως δικτατορικών αντιλήψεων.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι αμνηστεύονται οι αρρωστημένες καταστάσεις μέσα στην Εκκλησία, οι οποίες πρέπει να θεραπεύωνται, με όλη την ζωή που έχει η Εκκλησία.

4η Ερώτηση: Διαπιστώνουμε σήμερα ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού λαού είναι ακατήχητο. Πιστεύετε ότι ο λαός χρειάζεται μια κατήχηση, ώστε να επαναπροσδιορίσει την σχέση του με τον πραγματικό σκοπό των εορτών και να μην αναλύεται μόνο φολκλορικά απέναντι σε αυτές;

Απάντηση: Είναι γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του λαού μας είναι ακατήχητο, σχετικά με το βαθύτερο νόημα των γεγονότων που εορτάζουμε στις μεγάλες ημέρες. Πέρα από την κατήχηση εκείνο που χρειάζεται σήμερα είναι να δη ο κόσμος φίλους του Θεανθρώπου Χριστού, αφού δεν μπορεί να δη τον Ίδιο τον Θεάνθρωπο Χριστό. Είναι γεγονός ότι η ζωή του ανθρώπου επηρεάζεται αρνητικά ή θετικά από τα πρότυπα που παρουσιάζονται μπροστά του. Φίλοι του Θεανθρώπου είναι οι άγιοι, που και σήμερα υπάρχουν, και τους οποίους μπορεί να συναντήση κανείς στα πρόσωπα αγωνιστών Κληρικών και μοναχών, ταπεινών γονιών και δασκάλων, πονεμένων ανθρώπων, που όμως υπομένουν και πιστεύουν. Και τελικά, αν σήμερα στην πατρίδα μας η εκκοσμίκευση δεν θεσμοθετήθηκε, οφείλεται στην πλούσια παράδοση που υπάρχει, στα υπόγεια ρεύματα ζωής, που κυκλοφορούν, οφείλεται στην ύπαρξη ανθρώπων μέσα στην κοινωνία μας, σαν του Παπαδιαμάντη, του Μακρυγιάννη κ.ά. που κρατούν αναμμένη την σπίθα της πίστεως και της ζωής.

5η Ερώτηση: Συμβαδίζει ο καταναλωτισμός των ημερών με το Σωτηριολογικό γεγονός της ενσαρκώσεως;

Απάντηση: Στην Ορθοδοξία δεν είμαστε ιδεαλιστές ή ματεριαλιστές, ούτε βέβαια ειδωλολάτρες ή μανιχαϊστές. Επομένως, δεν απορρίπτουμε τα υλικά αγαθά, αλλά και δεν τα θεοποιούμε. Όλα τίθενται στην υπηρεσία του ανθρώπου και ο άνθρωπος όλα τα εξαγιάζει και τα μεταμορφώνει. Ο καταναλωτισμός, πράγματι, δηλώνει ένα σοβαρό υπαρξιακό πρόβλημα, μια ανασφάλεια και μια υπαρξιακή κενότητα. Αντίθετα, το γεγονός της ενσαρκώσεως του Χριστού συνδέεται με την κένωση και την καινότητα, την απλότητα και την πνευματική αρχοντιά, την αγάπη και την πνευματική τρυφερότητα, την πτωχεία και την ψυχική πληρότητα.

6η Ερώτηση: Πώς μπορούμε σαν Ορθόδοξοι να κατανοήσουμε το νόημα της Γέννησης του Θεανθρώπου;

Απάντηση: Είναι γνωστό ότι κατά την καρτεσιανή αντίληψη η ύπαρξη και η γνώση ταυτίζονται με τον ορθό λόγο: “σκέφτομαι, άρα υπάρχω”. Στην ορθόδοξη αντίληψη η γνώση ταυτίζεται με την όλη ύπαρξη του ανθρώπου, η οποία ύπαρξη δεν εξαντλείται στην λογική και τον ορθό λόγο: “ζώ εν Χριστώ, άρα υπάρχω”. Έτσι, ο μόνος τρόπος να κατανοήσουμε το γεγονός της γεννήσεως του Χριστού είναι να μπορέσουμε να εισέλθουμε, όπως οι κολυμβητές, γυμνοί από τις εικόνες που μας δίνουν οι άλλοι, μέσα στην θάλασσα της αγάπης του Θεού, όπως βιώνεται μέσα στην Εκκλησία. Η αποβολή των παραπλανητικών και αποσπασματικών εικόνων είναι μια ασφαλής μέθοδος ευρέσεως της πνευματικής γνώσεως και πληρότητος.

7η Ερώτηση: Ποιό είναι το μήνυμα της Γεννήσεως για την εποχή της Μεταπρατικής κοινωνίας;

Απάντηση: Όταν κάνουμε λόγο για μεταπρατική κοινωνία, εννοούμε κυρίως μια κοινωνία χρησιμοθηρική και εμπορική, μια κοινωνία εκπτώσεως των αξιών και των παραδοσιακών δομών της κοινωνίας. Πράγματι, οι σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους σήμερα καθορίζονται από τον ορθολογισμό, τον ατομικισμό και την χρησιμοθηρία, που είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δυτικού διαφωτισμού, ο οποίος διαπότισε την παιδεία και την κοινωνική ζωή πολλών ανθρώπων στην εποχή μας. Σε μια τέτοια ακοινώνητη κοινωνία, το μήνυμα της γεννήσεως του Χριστού είναι ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να είναι πρόσωπο, να έχη σωστές σχέσεις με τον Θεό και τους ανθρώπους. Πρέπει να γίνη αυτό το άνοιγμα προς τον άλλο, που δεν είναι ο άλλος, ο ξένος, ούτε η κόλασή μας, αλλά ο αδελφός μας, η εικόνα του Θεού. Αν περάσουν και αυτές οι γιορτές και δεν μπορέσουμε να αποβάλλουμε την ιδέα ότι οι άλλοι αποτελούν κίνδυνο για μάς, τότε θα χάσουμε μια ακόμη ευκαιρία να ξεφύγουμε από την κόλαση της μεταπρατικής κοινωνίας.