Γραπτὰ κηρύγματα: Τά Προφητικά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης

Κυριακή 27 Ἰουλίου

Μετά τά ἱστορικά βιβλία πού εἴδαμε στά προηγούμενα κηρύγματα εἶναι καί τά προφητικά βιβλία στήν Παλαιά Διαθήκη, τά ὁποῖα ἐγράφησαν ἀπό εὐλογημένους ἀνθρώπους πού ὀνο­μά­στηκαν Προφῆτες. Ἐκτός τῶν Βασιλέων πού διοικοῦσαν πολιτικά τόν Ἰσραηλιτικό λαό καί τούς Ἀρχιερεῖς-Ἱερεῖς πού ἐπιτελοῦσαν τίς θρη­σκευτικές τελετές, ἦταν καί οἱ Προφῆτες, πού ἐπιτε­λοῦσαν θαυμαστά ἔργα.

Στήν Ἑβραϊκή γλώσσα Προφῆτες κατά πρῶτον, σημαίνει αὐτούς πού ὁμιλοῦν ἐξ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ. Δεύτερον, χαρακτηρίζει αὐτούς πού ὁμιλοῦσαν μέ ἔμπνευση καί ἐνθουσιασμό γιά τήν ἐπιστροφή στόν Θεό τῶν ἀνθρώπων πού εἶχαν ἀπο­μα­κρυν­θῆ ἀπό Αὐτόν. Τρίτον, δηλώνει αὐτούς πού βλέπουν τόν Θεό, ἀλλά καί ὅλα τά μέλλοντα τά ὁποῖα ἐπρόκειτο νά συμβοῦν σέ Ἰσραηλίτες καί Ἐθνικούς, κυρίως ἔβλεπαν καί προέλεγαν τήν ἔλευση τοῦ Χρι­στοῦ στόν κατάλληλο καιρό.

Μέ τίς τρεῖς αὐτές ἔννοιες οἱ Προφῆτες ἦταν οἱ «ὁρῶντες», οἱ «βλέποντες» τόν Θεό, εἶχαν ἐπικοινωνία μαζί Του καί προσεύ­χονταν λέγοντας: «Λάλει, Κύριε, ὅτι ὁ δοῦλος σου ἀκούει». Καί στήν συνέ­χεια, ὅταν λάμβαναν κάποιον λόγο ἀπό τόν Θεό, ὁμιλοῦσαν στόν λαό μέ τήν φράση: «Τάδε λέγει Κύριος».

Ἔτσι, οἱ Προφῆτες ἐπιτελοῦσαν ἕνα μεγάλο ἔργο, ἤτοι δίδα­σκαν τήν πίστη στόν ἀληθινό Θεό καί τήν καθαρή λατρεία σέ Αὐτόν, ἤλεγχαν τήν διαφθορά τῶν ἀρχόντων, μιλώντας γιά δι­καιοσύνη. Ἔτσι, τό ἔργο τους ἦταν θεολογικό, κοινωνικό καί πο­λιτικό. Ἀκόμη, ἐπιτελοῦσαν τό ἔργο τους μέ παρρησία, θάρρος, δύναμη, πρός τούς ἄρχοντες, στόν λαό, τούς ἱερεῖς, καί τό ἔκαναν χωρίς δειλία καί κολακεία. Οἱ περισσότεροι ἀπό τούς Προφῆτες τελείωσαν τήν ζωή τους μέ μαρτυρικό θάνατο.

Προφῆτες ἦταν ὅλοι οἱ δίκαιοι πού εἶχαν καθαρό νοῦ καί ἔβλεπαν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, ὅπως τό διαβάζουμε στόν Ἀδάμ, τόν Νῶε, τόν Ἀβραάμ, τόν Ἰσαάκ, τόν Ἰακώβ, τόν Μωϋσῆ, τόν Σαμουήλ, τόν Δαυΐδ, ὁ ὁποῖος ἦταν συγχρόνως καί Βα­σιλεύς. Σέ ὅλη τήν ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ ἐμφανίζον­ται οἱ Προ­φῆτες, ὡς ἀπεσταλμένοι τοῦ Θεοῦ. Ὅσοι μᾶς ἄφη­σαν συγγράμ­ματα πού ἐκτείνονται ἀπό τό 800 π.Χ. μέχρι τό 400 π.Χ., γιατί μετά σταμάτησε τό εἶδος τῶν προφητειῶν, καί ὅλοι ἀνέμεναν τήν ἐκ­πλή­ρωση τῶν προφητειῶν μέ τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, ἀπό τό 400 π.Χ. μέχρι τήν ἐποχή πού ἦλθε ὁ Χριστός ὑπῆρχε ἔλλειψη Προφητῶν, χωρίς νά ἐλλείπη ἡ προφητεία ὡς μελέτη τῶν Προφητῶν καί ὡς πόθος γιά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ.

Τά προφητικά βιβλία πού περιλαμβάνονται στήν Παλαιά Διαθήκη ἀνα­φέ­ρονται στούς τέσσερεις μεγάλους Προφῆτες καί στούς δώδεκα μικρούς Προ­φῆτες. Λέγονται μεγάλοι καί μικροί, ὄχι ἀπό πλευρᾶς μεγαλύ­τερης ἤ μικρότερης προ­φητείας, ἀλλά ἀπό πλευρᾶς ἐκτάσεως τῶν βι­βλίων τους. Οἱ τέσσερεις μεγάλοι Προφῆτες, τῶν ὁποίων τά συγ­γράμ­ματα περιλαμβάνονται στήν Παλαιά Διαθήκη, μέ χρονική σειρά εἶναι ὁ Ἡσαΐας, ὁ Ἱερεμίας, ὁ Ἰεζεκιήλ καί ὁ Δανιήλ. Θά γίνη μιά σύντομη ἀναφορά στό πότε ἔζησαν αὐτοί οἱ μεγάλοι Προφῆτες καί ποιό εἶναι τό περιεχόμενο τῶν προφητικῶν βιβλίων τους.

Ὁ Προφήτης Ἡσαΐας γεννήθηκε κατά πᾶσαν πιθανότητα τό 765 π.Χ., κατα­γόταν ἀπό ἀριστοκρατική οἰκογένεια τοῦ Βασιλείου τοῦ Ἰούδα, ἦταν ἔγγαμος καί πατέρας δύο ἀρσενικῶν παιδιῶν. Κλή­θηκε στό προφητικό ἔργο μέ θεῖο ὅραμα καί αὐτό ἔγινε ἀπό τόν Θεό γιά νά ἀναγγείλη τήν καταστροφή τῶν δύο Βασιλείων, δηλαδή τοῦ Ἰούδα καί τοῦ Ἰσραήλ, λόγῳ τῆς ἀσέβειάς τους.

Οἱ λόγοι του ἦταν ἀποκαλύψεις, ἐλεγεῖες, ἀρές, ἄσματα. Εἶναι ὁ Προφήτης μέ τίς περισσότερες προφητεῖες γιά τόν Χριστό, γι’ αὐτό ὀνομάσθηκε ὡς ὁ μεγαλοφωνότατος τῶν Προφητῶν καί ὡς «πέμπτος εὐαγ­γε­λιστής». Τό βιβλίο του διαιρεῖται σέ δύο μέρη, στό πρῶτο μέρος καταγράφεται ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ στίς ἀπειλές καί στό δεύ­τερο μέρος καταγράφεται ἡ παρηγοριά καί ἡ εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Προφήτης Ἱερεμίας γεννήθηκε κατά πᾶσαν πιθανότητα τό 650 π.Χ. στήν μικρά κώμη τῆς φυλῆς τοῦ Βενιαμίν Ἀναθώθ. Ἀνα­τράφηκε σέ ἱερατική οἰκογένεια, ὁ πατέρας του ἦταν ἱερεύς καί μελετοῦσε τούς προηγουμένους Προφῆτες, ὅπως τόν Ἡσαΐα καί τόν Ὠσηέ. Σέ ἡλικία περίπου 23-25 ἐτῶν κλήθηκε ἀπό τόν Θεό στό προφητικό ἔργο. Στήν ἀρχή ἀρνήθηκε προ­βάλλοντας τίς ἀσθε­νικές του δυνάμεις καί ὕστερα ὑπήκουσε μέ τήν ἐνίσχυση τοῦ Θεοῦ. Ἔδρασε περίπου 40 ἔτη.

Τό βιβλίο του διαιρεῖται σέ τρία μεγάλα τμήματα. Στό πρῶτο τμῆμα ὁμιλεῖ συνεχῶς καί προτρέπει γιά μετάνοια καί ἀπειλεῖ αὐτούς πού δέν θά μετανοήσουν· στό δεύτερο τμῆμα καταγρά­φονται προφητεῖες κατά τῶν ἐθνικῶν λαῶν· καί στό τρίτο τμῆμα, λόγῳ τῆς ἁμαρτίας τῶν Ἰουδαίων καί τῆς ἅλωσης καί κατα­στρο­φῆς τῆς Ἱερουσαλήμ ἀπό τούς Βαβυλωνίους, ἀνεφέρει ἀπει­λη­τικούς λόγους κατά τῶν πολιτικῶν καί θρησκευτικῶν ἀρχη­γῶν καί κατά τῶν ψευδοπροφητῶν· ἀνα­φέρει προφητεῖες γιά τόν Χριστό, τήν ἀποκατάσταση τοῦ Ἰσραήλ, τίς τελευταῖες ἡμέρες τῆς Ἱερου­σαλήμ καί γιά τά γεγονότα τῆς ζωῆς του μετά τήν ἅλωση καί τήν ἀπαγωγή του στήν Αἴγυπτο. Ἐπίσης, ὑπάρχει καί τό βιβλίο «Θρῆ­νοι Ἱερε­μίου» καί ἡ ἐπιστολή τοῦ Ἱερεμίου.

Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ ἀνήκει σέ ἱερατική οἰκογένεια καί ἦταν σύγχρονος τοῦ Προφήτου Ἱερεμίου. Ἦταν τριάντα ἐτῶν ὅταν ἐκλήθη ἀπό τόν Θεό στό προφητικό ἀξίωμα, τό ὁποῖο ἄσκησε γιά 22 χρόνια μέχρι τό 570 π.Χ περίπου. Ἦταν ἔγγαμος καί ἡ γυναίκα του ἀπέθανε τήν ἡμέρα πού καταλήφθηκε ἡ Ἱερουσαλήμ ἀπό τούς Βαβυλωνίους. Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ πέθανε στήν Βαβυλώνα, κατά τήν Βαβυλώνεια αἰχμαλωσία, καί σύμφωνα μέ κάποια Ἰου­δαϊκή παράδοση ὑπέστη μαρτυ­ρικό θάνατο ἀπό κάποιον Ἰου­δαῖο ἄρχοντα, ἐπειδή ὁ Προφήτης ἦταν προασπιστής τῶν δικαίων τοῦ λαοῦ.

Τό βιβλίο του διακρίνεται σέ τρία τμή­ματα. Στό πρῶτο τμῆμα καταγράφονται ἀπειλές κατά τῆς Ἰου­δαίας καί τῆς Ἱερουσαλήμ· στό δεύτερο τμῆμα καταγράφονται προφητεῖες κατά τῶν γειτονικῶν Ἐθνῶν· καί στό τρίτο τμῆμα κατα­γράφονται προφητεῖες γιά τήν ἀποκατά­σταση τοῦ Ἰσραήλ. Εἶναι καταπληκτικά δύο ὁράματα πού καταγράφονται στό βιβλίο, τό πρῶτο στήν ἀρχή τοῦ βιβλίου καί τό δεύτερο στό τέλος του.

Ὁ Προφήτης Δανιήλ γεννήθηκε στήν Παλαιστίνη ἀπό ἐπι­φανῆ Ἰουδαϊκή οἰκογένεια στίς ἀρχές τοῦ 7^ου αἰῶνος π.Χ. καί ἐνῶ ἦταν νέος ὁδηγήθηκε αἰχμά­λωτος στήν Βαβυλώνα ἐπί ἐποχῆς Ναβουχοδονόσορος τοῦ Β΄, λόγῳ τῶν σωματικῶν καί πνευμα­τικῶν χαρι­σμάτων του προσλήφθηκε στήν βασιλική αὐλή, μέ τούς τρεῖς παῖδες, καί ἔτυχε μορφώσεως. Ἔλαβε ἀπό τόν Θεό τό χάρισμα ἐξηγήσεως δύο ὀνείρων τοῦ Ναβουχοδονόσορος καί προήχθη σέ ὑψηλό βασιλικό ἀξίωμα, καί δίδαξε τόν Βασιλιά γιά τόν ἕνα καί μοναδικό Θεό. Ἔμεινε στήν ἐξουσία καί ἐπί βασιλείας Δαρείου, ἀλλά λόγῳ ζηλοτυπίας ἐξεδόθη διάταγμα νά ριφθῆ στόν λάκκο τῶν λεόντων, ἀλλά ὁ Θεός τόν ἔσωσε. Κατά τήν διάρκεια τῆς Βαβυλώνειας αἰχμα­λω­σίας ὁ Προφήτης Δανιήλ ἦταν προ­στάτης τῶν Ἰουδαίων στήν Βαβυλώνα, ὅπως ἦταν ὁ Ἰωσήφ στήν Αἴγυπτο.

Τό βιβλίο τοῦ Προφήτου Δανιήλ ἔχει ὡς θέμα τήν μονα­δι­κότητα τοῦ Θεοῦ τῶν Ἰσραηλιτῶν καί τήν ἀνωτερότητά του πάνω ἀπό τούς ἄλλους θεούς τῶν εἰδωλολατρῶν, καί διαι­ρεῖται σέ δύο τμήματα. Τό πρῶτον εἶναι τό ἱστορικό, στό ὁποῖο καταγράφονται μερικά γεγονότα ἀπό τήν ζωή του στήν αὐλή τοῦ Ναβουχο­δονό­σορος τοῦ Β΄ καί στό δεύτερο τμῆμα τοῦ βιβλίου ἐκτίθενται τέσσερα ὁρά­ματα.

Πέρα ἀπό τούς τέσσερεις αὐτούς μεγάλους Προφῆτες, στήν Παλαιά Διαθήκη περιλαμβάνονται καί τά βιβλία τῶν μι­κρῶν λεγο­μένων Προφητῶν, ὄχι ἀπό πλευρᾶς ποιότητας ἤ πληρότητας προφητείας, ἀλ­λά ἀπό πλευ­ρᾶς ἐκτάσεως τῶν βιβλίων. Ἁπλῶς θά ἀναφερθοῦν τά ὀνόματά τους χωρίς νά γίνη σχολιασμός τῶν βιβλίων. Εἶναι οἱ ἑξῆς:  Ὡσηέ, Ἀμώς, Μιχαίας, Ἰωήλ, Ὀβδιοῦ, Ἰωνᾶς, Ναούμ, Ἀββακούμ, Σωφο­νίας, Ἀγγαῖος, Ζα­χαρίας, Μα­λαχίας.

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι ὅλοι αὐτοί οἱ Προφῆτες προε­τοίμαζαν τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ καί ὁμιλοῦσαν γι’ αὐτήν, γι’ αὐτό στήν Ἐκ­κλησία, στά Εὐαγγέλια, στίς ἱερές ἀκολουθίες καί στά τροπάρια ἀναφέρονται πολλές προφητεῖες τους καί γιά μᾶς εἶναι οἱ πρό­γονοι τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων. Ἔτσι, ὁ λόγος τους μᾶς ἐνδια­φέρει πολύ.

Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός στήν διδασκαλία Του πολλές φορές ἀνα­φέ­ρεται στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Στήν ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία Του, καί μάλιστα στούς Μακαρισμούς, ὡς τόν τελευταῖο Μακαρισμό εἶπε: «Μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καί διώξωσι καί εἴπωσι πᾶν πονηρόν ῥῆμα καθ᾿ ὑμῶν ψευ­δόμενοι ἔνεκεν ἐμοῦ. χαίρετε καί ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθός ὑμῶν πολύς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτω γάρ ἐδίωξαν τούς προφήτας τούς πρό ὑμῶν» (Ματθ. ε΄, 11-12). Καί πιό κάτω εἶπε: «Μή νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον ἤ τούς προφήτας· οὐκ ἦλθον κατα­λῦσαι, ἀλλά πληρῶσαι» (Ματθ. ε΄, 17). Καί ἀργότερα εἶπε: «Ἀμήν γάρ λέγω ὑμῖν ὅτι πολλοί προφῆται καί δίκαιοι ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἅ βλέπετε, καί οὐκ εἶδον, καί ἀκοῦσαι ἅ ἀκούετε, καί οὐκ ἤκου­σαν» (Ματθ. ιγ΄, 17). Καί οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ ἐπικαλοῦνται τούς λόγους τῶν Προφητῶν.

Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο τιμοῦμε στήν Ἐκκλησία τίς μνῆμες τῶν Προ­φητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος