Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 4 Ἰουλίου.   «Ὁ Ἐπίσκοπος»

Μέ τήν σημερινή Κυριακή ἀρχίζουμε τά Κυριακάτικα κηρύγματα σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς τῆς Μητροπόλεώς μας τόν Ἰούλιο καί τόν Αὔγουστο, ὅπως γίνεται στά εἴκοσι ἕξι (26) χρόνια τῆς Ἐπισκοπικῆς μου διακονίας.

Ἐφέτος τά σύντομα αὐτά εὐχαριστιακά κηρύγματα θά ἀναφερθοῦν στό ἐκκλησιαστικό πολίτευμα καί θά προσδιορισθοῦν ποιοί ἀποτελοῦν μέλη αὐτοῦ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος, ὥστε νά ξέρουμε «πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστίν ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας» (Α΄ Τιμ. γ΄, 15).

Θά ἀρχίσω μέ τόν Ἐπίσκοπο, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ βάση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος, ὡς διάδοχος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα Χριστοῦ καί ὁ Χριστός εἶναι ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, κατά τήν διδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πού ἀνευρίσκεται στίς ἐπιστολές του. Ἔτσι, ὁ Ἐπίσκοπος δέν εἶναι ὁ ἀντιπρόσωπος ἤ ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ ἐπί τῆς γῆς, ὡσάν ὁ Χριστός νά ἐγκατέλειψε τήν Ἐκκλησία Του καί νά ζῆ στούς οὐρανούς, καί γι’ αὐτό ἄφησε τήν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας στούς Ἐπισκόπους∙ ὁ Ἐπίσκοπος δέν εἶναι βικάριος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά εἶναι ἡ μυστηριακή παρουσία τοῦ Χριστοῦ στήν Ἐκκλησία. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός, ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας διευθύνει τήν Ἐκκλησία διά τῶν Ἐπισκόπων.

Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός εἶπε στούς ἁγίους Ἀποστόλους Του: «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καί ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμέ ἀθετεῖ· ὁ δέ ἐμέ ἀθετῶν ἀθετεῖ τόν ἀποστείλαντά με» (Λουκ. ι΄,16). Αὐτό ἰσχύει καί γιά τούς Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι εἶναι διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος πρέπει νά θεωρῆ ὅτι εἶναι διάκονος τοῦ Χριστοῦ καί ὅτι πρέπει νά ἐκφράζη ὅλη τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, νά ζῆ στήν Ἐκκλησία ὡς συνεχιστής τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἔχοντας τήν ἀποστολική παράδοση, ὡς ζωή καί διδασκαλία, καί τήν ἀποστολική διαδοχή ὡς διάδοχος τῶν Ἀποστόλων μέ σειρά χειροτονιῶν καί χάρισμα ὀρθοδόξου διδασκαλίας.

Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο σέ κάθε θεία Λειτουργία οἱ Πρεσβύτεροι μνημονεύουν τόν Ἐπίσκοπό τους ἀμέσως μετά τήν μεταβολή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ: «Ἐν πρώτοις μνήσθητι Κύριε τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (μνημονεύει τό ὄνομα) ὅν χάρισαι ταῖς ἁγίαις σου Ἐκκλησίαις, σῶον, ἔντιμον, ὑγιᾷ, μακροημερεύοντα καί ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς σῆς ἀληθείας». Εὔχεται, δηλαδή, στόν Θεό νά διατηρῆ τόν Ἐπίσκοπό του μέ ὑγεία σωματική, νά μακροημερεύη καί νά ὀρθοτομῆ τόν λόγο τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ λέξη ἐπίσκοπος στήν ἀρχαία ἐποχή ἀποδιδόταν στόν παρατηρητή καί ἐπιθεωρητή, ἀφοῦ προέρχεται ἀπό τό ρῆμα ἐπισκοπῶ πού ἑρμηνεύεται ὅτι
εἶναι ἐπί τόν σκοπό, σέ μιά ὑψηλότερη θέση καί παρακολουθεῖ. Στήν γλώσσα τῆς Καινῆς Διαθήκης δηλώνει τόν Κληρικό ἐκεῖνον πού τίθεται σέ ὑψηλό βαθμό γιά νά παρατηρῆ, νά διδάσκη, νά καθοδηγῆ ἕνα συγκεκριμένο λογικό ποίμνιο, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καί τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Οἱ πρῶτοι Ἐπίσκοποι πού εἶναι γνωστοί στήν Ἐκκλησία εἶναι ὁ Τιμόθεος καί ὁ Τίτος, τούς ὁποίους ἔθεσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν Ἔφεσο καί τήν Κρήτη ἀντίστοιχα γιά νά ποιμαίνουν τίς συγκεκριμένες τοπικές Ἐκκλησίες. Εἶναι δέ γνωστές οἱ ποιμαντικές Ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στόν Τιμόθεο καί τόν Τίτο, στίς ὁποῖες παρουσιάζονται ὅλες οἱ προϋποθέσεις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ αὐτοῦ βαθμοῦ καί τά καθήκοντά τους ἔναντι τοῦ Θεοῦ καί τῶν Χριστιανῶν.

Ὁ Ἀποστολικός Πατέρας ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας ὁμιλώντας γιά τόν ἅγιο Πολύκαρπο, Ἐπίσκοπο Σμύρνης τόν ἀποκαλεῖ «ἀξιόθεον Ἐπίσκοπον», καί σέ ἄλλη Ἐπιστολή του γράφει ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι «τύπος τοῦ Πατρός» καί προκαθήμενος στήν Ἐκκλησία «εἰς τύπον Θεοῦ». Στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου οἱ Ἐπίσκοποι καλοῦνται Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ, γιατί ἀσκοῦν τό ἔργο τῶν ἀγγέλων, δηλαδή δοξάζουν τόν Θεό, διαλαλοῦν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί διακονοῦν τούς Χριστιανούς.

Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, προκειμένου νά ὑπάρχη ἑνότητα μεταξύ τῶν Ἐπισκόπων καί τῶν Ἐκκλησιῶν, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας στίς Τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους καθόρισαν τόν τρόπο τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, ἡ Πρώτη (Α΄) Οἰκουμενική Σύνοδος εἰσήγαγε τό Μητροπολιτικό σύστημα διοικήσεως, ὁπότε οἱ Ἐπίσκοποι τῆς ἕδρας τῆς Μητροπόλεως ὀνομάσθηκαν Μητροπολίτες, καί στήν συνέχεια οἱ ἑπόμενες Οἰκουμενικές Σύνοδοι καθόρισαν τό ἐξαρχικό καί πατριαρχικό σύστημα διοικήσεως, ὁπότε οἱ συγκεκριμένοι Ἐπίσκοποι ὀνομάσθηκαν Ἔξαρχοι καί Πατριάρχες. Ἔτσι, ὑπάρχει τό λεγόμενο συνοδικό καί ἱεραρχικό σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο κατοχυρώθηκε ἀπό τίς Οἰκουμενικές Συνόδους διά τῶν ἱερῶν κανόνων καί γι’ αὐτό πρέπει νά τό σεβόμαστε, ὅπως σεβόμαστε καί τούς ὅρους πού θέσπισαν οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι.

Οἱ ἱεροί κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καθόρισαν τόν τρόπο τῆς ἐκλογῆς καί τῆς χειροτονίας τῶν Ἐπισκόπων, τῶν Μητροπολιτῶν καί τῶν Πατριαρχῶν, καθώς ἐπίσης καθόρισαν καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά λειτουργοῦν καί θά διοικοῦν τίς Ἐπαρχίες τους. Αὐτό συγκεκριμενοποιεῖται σέ δύο βασικές θεολογικές ἀρχές, δηλαδή στό «δίκαιον τῶν χειροτονιῶν» καί τό «δίκαιον τῶν κρίσεων». Αὐτό δηλώνει τόν τρόπο πού ἐκλέγονται καί χειροτονοῦνται οἱ Ἐπίσκοποι καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖον κρίνονται γιά δογματικά καί κανονικά παραπτώματα. Πάντως, αὐτοί πού ἐκλέγουν-χειροτονοῦν, αὐτοί καί
κρίνουν τούς χειροτονημένους.

Ἕνας βασικός ἐκκλησιαστικός κανόνας εἶναι ὅτι σέ κάθε Ἐπισκοπή εἶναι ἕνας Ἐπίσκοπος, σέ κάθε Μητρόπολη ἕνας Μητροπολίτης καί σέ κάθε Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία εἶναι ἕνας ὁ Πρῶτος. Αὐτό γίνεται γιατί, ὅπως εἴπαμε πιό πάνω, μία εἶναι ἡ κεφαλή κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστός, ἀφοῦ κάθε τοπική Ἐκκλησία εἶναι ἐν σμικρογραφίᾳ ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία.

Ὕστερα ἀπό τά ἀνωτέρω φαίνεται ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος ἔχει καθήκοντα ἔναντι τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Χριστιανῶν, ἀλλά καί οἱ Χριστιανοί ὀφείλουν νά ἀποδέχωνται καί νά τιμοῦν τόν Ἐπίσκοπό τους. Ἄν ὑπάρχουν δυσαρμονίες μεταξύ τοῦ Ἐπισκόπου καί τῶν Χριστιανῶν, αὐτές ἐπιλύονται ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο.

Φυσικά, ἐννοεῖται ὅτι καί ὁ κάθε Ἐπίσκοπος δέν εἶναι «αὐτοδέσποτος», ἀλλά εἶναι Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία διοικεῖται συνοδικῶς, γι’ αὐτό
ὀφείλει ὑπακοή στόν Συνοδικό θεσμό τῆς Ἐκκλησίας, τήν Ἱερά Σύνοδο, τῆς ὁποίας Πρόεδρος εἶναι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἤ ὁ Πατριάρχης. Ἔτσι, ὅπως ὁ
Πρεσβύτερος, ὅταν λειτουργῆ, μνημονεύει τόν Ἐπίσκοπό του, καί ὁ Ἐπίσκοπος ὅταν λειτουργῆ, μνημονεύει τήν Ἱερά Σύνοδό του ἤ τόν Πρόεδρό της. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία τάξεως καί ὄχι ἀταξίας.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 18 Ἰουλίου.   «Ὁ Διάκονος»

Ὁ Διάκονος εἶναι ὁ πρῶτος βαθμός τῆς Ἱερωσύνης, δηλαδή εἶναι ὁ εἰσαγωγικός βαθμός, πού σημαίνει πρῶτα γίνεται κανείς Διάκονος, ἔπειτα γίνεται Πρεσβύτερος καί στήν συνέχεια λίγοι ἀπό τούς Πρεσβυτέρους ἐκλέγονται Ἐπίσκοποι.

Ἤδη ἀπό τήν ἀρχαία Ἐκκλησία, ὅπως περιγράφεται στίς «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων», εἰσάγεται ὁ βαθμός τοῦ Διακόνου. Στό ἕκτο κεφάλαιο τῶν «Πράξεων τῶν Ἀποστόλων» γράφεται ὅτι, ἐπειδή αὐξήθηκε ὁ ἀριθμός τῶν πρώτων μαθητῶν, ἄρχισαν νά ἐμφανίζωνται παράπονα ἀπό τούς ἑλλη-νόφωνους ὅτι παραθεωροῦντο ἀπό τούς ἑβραιόφωνους οἱ χῆρες τους κατά τήν διανομή τῶν καθημερινῶν τροφίμων. Τότε οἱ Ἀπόστολοι θεώρησαν ὅτι δέν ἦταν καλό νά ἀφήσουν τό κήρυγμα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί νά ἀσχολοῦνται μέ τήν διακονία τῶν τραπεζιῶν. Ἔτσι, προέτρεψαν τούς Χριστιανούς νά βροῦν ἑπτά ἄνδρες πού νά εἶναι γεμάτοι ἀπό Ἅγιον Πνεῦμα καί σοφία, τούς ὁποίους αὐτοί θά ὁρίσουν νά κάνουν αὐτό τό ἔργο.

Ὅταν οἱ Χριστιανοί ἄκουσαν αὐτόν τόν λόγο, ἐξέλεξαν ἑπτά ἄνδρες, μεταξύ τῶν ὁποίων συμπεριλαμβανόταν ὁ Στέφανος πού ἦταν «πλήρης πί-στεως καί Πνεύματος Ἁγίου», τούς ὁποίους ἔφεραν μπροστά στούς Ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ προσευχήθηκαν ἔβαλαν τά χέρια τους πάνω στά κεφάλια τους (Πράξ. στ΄, 1-6) καί τούς χειροτόνησαν.

Στό γεγονός αὐτό φαίνεται ἡ πρώτη χειροτονία τῶν Διακόνων. Παρατηροῦμε ὅτι οἱ Χριστιανοί, κατά προτροπή τῶν Ἀποστόλων, ἐπιλέγουν καί οἱ Ἀπόστολοι χειροτονοῦν, θέτοντας τά χέρια τους πάνω στά κεφάλια τους, ὁπότε ὑπάρχει σαφέστατη διάκριση τῶν ρόλων μεταξύ τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Χριστιανῶν. Δέν ἐπιλέγουν οἱ Ἀπόστολοι γιά νά χειροτονήσουν οἱ Χριστιανοί, οὔτε χειροτονοῦν οἱ Ἀπόστολοι χωρίς τήν ἐπιλογή τῶν Χριστια-νῶν ἔπειτα ἀπό προτροπή τῶν Ἀποστόλων.

Ἔπειτα, καταγράφονται καί τά οὐσιαστικά προσόντα γιά νά γίνη κάποιος Διάκονος, ὅτι δηλαδή πρέπει νά εἶναι «πλήρης Πνεύματος Ἁγίου». Ἄν ἀναλυθῆ τό τί σημαίνει αὐτή ἡ φράση, μπορεῖ νά καταλάβη κανείς πῶς εἰσάγεται κάποιος στήν Ἱερωσύνη. Τό νά ἔχη κάποιος τό Ἅγιον Πνεῦμα καί νά εἶναι «πλήρης Πνεύματος Ἁγίου» σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἔχη αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐκφράζεται μέ μεγάλη ἀγάπη γιά τόν Θεό, μέ νοερά-καρδιακή προσευχή καί μέ θεοπτία.

Αὐτό τό βλέπουμε στόν Πρωτοδιάκονο Στέφανο, ὁ ὁποῖος, ὅταν βρέθηκε μπροστά στό Συνέδριο, εἶδε τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τό Φῶς τοῦ Θεοῦ, καί τόν Χριστό νά στέκεται στά δεξιά τοῦ Πατρός καί τό πρόσωπο αὐτοῦ νά λάμπη ὅπως τό πρόσωπο τοῦ ἀγγέλου (Πράξ. ζ΄, 55-56 καί Πράξ. στ΄, 15).
Ἐπίσης, ἡ ἀνάδειξη τῶν Διακόνων δέν ἦταν μιά πράξη ἐπιλογῆς καί διορισμοῦ, ἀλλά χειροτονίας, πού εἶναι Μυστήριο. Αὐτήν τήν σημασία ἔχει ἡ φράση «οὕς ἔστησαν ἐνώπιον τῶν ἀποστόλων‧ καί προσευξάμενοι ἐπέθηκαν αὐτοῖς τάς χεῖρας» (Πράξ. στ΄, 6).

Βεβαίως, πρέπει νά προσδιορισθῆ ὅτι ὁ σκοπός τῶν χειροτονίας τῶν Διακόνων ἦταν γιά νά διοκονήσουν στήν καθημερινή διανομή τῶν ἀναγκαίων τροφίμων, στήν «διακονία τῶν τραπεζῶν», πού σημαίνει ὅλα τά ἔργα πού γίνονται στήν Ἐκκλησία εἶναι ἱερά καί εὐλογημένα. Καί τό ἔργο τῆς διακονίας στίς ὑλικές ἀνάγκες τῶν Χριστιανῶν ἀπαιτεῖ ἀνθρώπους πού ἔχουν Ἅγιον Πνεῦμα καί πολλές ἄλλες πνευματικές προϋποθέσεις, ὅπως τό βλέπουμε στίς Ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου (βλ. Α΄ Τιμ. γ΄, 8-10).

Ἔτσι, οἱ Διάκονοι διακονοῦν τούς Χριστιανούς, ἀλλά διακονοῦν καί τούς Ἐπισκόπους καί τούς Πρεσβυτέρους. Φυσικά, προστέθησαν καί ἄλλα καθήκοντα, ὅπως νά διακονοῦν στήν Ἁγία Τράπεζα καί νά βοηθοῦν τούς Ἐπισκόπους καί Πρεσβυτέρους στήν θεία Λειτουργία καί στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας.

Στήν ἀρχαία παράδοση τῆς Ἐκκλησίας φαίνεται καθαρά ὅτι οἱ Διάκονοι εἶχαν ἔργο διακονικόν, ὅπως γράφεται στίς «Ἀποστολικές Διαταγές». Σύμφωνα μέ αὐτές ὁ Διάκονος δέν εὐλογεῖ, δέν δίνει εὐλογίες, ἀλλά λαμβάνει εὐλογίες ἀπό τόν Ἐπίσκοπο καί τούς Πρεσβυτέρους, οὔτε βαπτίζει, οὔτε προσφέρει τήν θεία Λειτουργία, ἀλλά αὐτός δίνει τήν θεία Κοινωνία στόν λαό. Ὁ Διάκονος δέν ἔχει ἔργο, οὔτε εὐλογία νά προσφέρη θυσία ἤ νά βαπτίζη ἤ νά δίνη μικρή ἤ μεγάλη εὐλογία. Ἔτσι, τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ Διακόνου εἶναι νά ὑπηρετῆ καί νά βοηθᾶ τόν Ἐπίσκοπο στόν λειτουργικό τομέα καί στόν τομέα τῆς φιλανθρωπίας.

Ὁ Διάκονος, ὅπως χαρακτηρίζεται στίς «Ἀποστολικές Διαταγές», εἶναι «ἀκοή καί ὀφθαλμός καί στόμα, καρδία τε καί ψυχή» τοῦ Ἐπισκόπου. Χαρακτηρίζεται ὀφθαλμός τοῦ Ἐπισκόπου, ἐπειδή ἀγρυπνεῖ γιά τήν τήρηση τῆς τάξεως καί τῆς πίστεως. Χαρακτηρίζεται ἀκοή τοῦ Ἐπισκόπου, διότι μεταφέρει στόν Ἐπίσκοπο τά αἰτήματα καί τά παράπονα τῶν πιστῶν. Εἶναι στόμα τοῦ Ἐπισκόπου, ἐπειδή κηρύττει ἀντί αὐτοῦ καί μεταφέρει τίς ἀποφάσεις του στόν λαό. Καί εἶναι ψυχή καί καρδιά τοῦ Ἐπισκόπου, διότι δι’ αὐτοῦ γίνονται αἰσθητές οἱ ἀνάγκες τῶν ἐνδεῶν καί δι’ αὐτοῦ ὁ Ἐπίσκοπος ἀνταποκρίνεται σέ αὐτές.

Σήμερα βλέπουμε τόν Διάκονο νά κάνη τό ἔργο του κατά τήν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας, κατά τήν ὁποία ἀναφέρει τά αἰτήματα τῶν πιστῶν στόν Θεό, καθώς ἐπίσης ἀναγινώσκει τό ἱερό Εὐαγγέλιο, ὡς διάκονος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί μεταδίδει τήν θεία Κοινωνία στούς Χριστιανούς πού ἔχουν ἑτοιμασθῆ κατάλληλα γιά νά κοινωνήσουν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

Μεγάλη εἶναι ἡ τιμή νά εἶναι κανείς Διάκονος τοῦ Ἐπισκόπου καί τῶν Πρεσβυτέρων, ἀλλά καί νά διακονῆ τούς πιστούς Χριστιανούς. Ὁ Διάκονος βρίσκεται στό μέσον μεταξύ τοῦ λαοῦ καί τοῦ Ἐπισκόπου καί τῶν Πρεσβυτέρων. Δέν τελεῖ τά Μυστήρια, ἀλλά συμμετέχει καί διακονεῖ στά Μυστήρια, ἰδιαιτέρως στό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, ὅπως οἱ Ἄγγελοι. Ἄλλωστε αὐτό δείχνει καί τό ὀράριό του.

Ἐπειδή ὁ Διάκονος διακονεῖ τόν λαό, γι’ αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος γράφει ὅτι εἶναι «εἰς τύπον τοῦ Χριστοῦ», ἐπειδή ὁ Χριστός διακονεῖ τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, ἐνῶ ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι «εἰς τύπον τοῦ Πατρός».

Στίς ἡμέρες μας ἡ ἔλλειψη πολλῶν Πρεσβυτέρων γιά νά καλύψουν τά ἱερά Θυσιαστήρια τῶν Ἐνοριῶν συνετέλεσε στό νά ὑπάρχη καί ἔλλειψη Διακόνων. Ὅλοι οἱ Κληρικοί πρῶτα γίνονται Διάκονοι, ἀλλά σέ ἕνα σύντομο χρονικό διάστημα ἀνέρχονται στήν βαθμίδα τῶν Πρεσβυτέρων, ὁπότε ὁ βαθμός τοῦ Διακόνου συνήθως θεωρεῖται ὡς ἕνας βαθμός καί χρόνος προετοιμασίας γιά νά γίνη κάποιος Πρεσβύτερος.

Αὐτό συνετέλεσε στό νά ἐκλείψη καί ὁ βαθμός τοῦ ὑποδιακόνου πού ἀνήκει στόν κατώτερο κλῆρο καί δημιουργήθηκε γιά νά ἀναπληρώνη τόν Διάκονο σέ μερικές λειτουργικές πράξεις, ὄχι σέ ὅλες, ἀλλά καί νά βοηθήση τόν Διάκονο στό ἔργο του, ὅπως στήν φύλαξη τῶν θυρῶν, μετά πού ἀποχωροῦσαν οἱ κατηχούμενοι. Γι’ αὐτό ἡ χειροθεσία τοῦ ὑποδιακόνου γίνεται ἐκτός τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ὅπου καί δίνει στόν Ἀρχιερέα νερό νά πλύνη τά χέρια του, γι’ αὐτό ἐκφωνεῖ: «ὅσοι πιστοί». Δηλαδή, ἀφοῦ ἔφυγαν ἀπό τόν Ἱερό Ναό οἱ κατηχούμενοι καί οἱ ἁμαρτήσαντες, παρέμειναν στόν Ναό οἱ πιστοί καί αὐτό τό ἀναγγέλλει ἐπισήμως στόν Ἐπίσκοπο, μέ τό «ὅσοι πιστοί», καί τοῦ προσφέρει τό νερό γιά νά πλύνη τά χέρια του καί νά ἀρχίση ἡ θεία Λειτουργία.
Μεγάλο ἔργο εἶναι τό νά διακονῆ κανείς τόν Θεό καί τούς Χριστιανούς.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 22 Αὐγούστου.  «Ὁ Μοναχός»

Οἱ μοναχοί ὡς ἰδιαίτερη τάξη ἀναπτύχθηκε στήν πορεία τοῦ χρόνου. Ὑπῆρχαν ἀνέκαθεν οἱ ἀναχωρητές, ὅπως τό διαβάζουμε στήν πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πού ζοῦσαν στά ὄρη, τά σπήλαια καί τίς ὀπές τῆς γῆς (βλ. Ἑβρ. κεφ. ια΄). Μετά τήν περίοδο τῶν διωγμῶν ἐμφανίσθηκε μιά τάση μεταξύ τῶν Χριστιανῶν νά ἐξέρχωνται ἀπό τίς πόλεις καί νά ζοῦν στά βουνά καί ἔτσι ὑπῆρξαν οἱ μοναχοί πού ζοῦσαν σέ Σκῆτες καί Μοναστήρια.

Ὅπως βλέπουμε στήν ἀρχαία Ἐκκλησία μεταξύ τῶν Κληρικῶν καί τῶν λαϊκῶν διαμορφώθηκε μία τάξη πού εἶναι ἡ μοναχική τάξη. Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης τούς ὀνομάζει «θεραπευτές», ἐπειδή προσεύχονται στόν Θεό, καί εἶναι ἡ πρώτη τάξη στήν Ἐκκλησιαστική Ἱεραρχία μεταξύ τῶν λαϊκῶν. Δηλαδή, στήν Ἐκκλησιαστική Ἱεραρχία ἀνήκουν οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Πρεσβύτεροι, οἱ Διάκονοι καί ἀμέσως μετά ἡ τάξη τῶν λαϊκῶν, ἀπό τήν ὁποία πρῶτοι εἶναι οἱ μοναχοί.

Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Θεσσαλονίκης γράφει ὅτι οἱ μοναχοί ἀποτελοῦν ἰδιαίτερη τάξη, ἡ ὁποία εἶναι «εὐθύς μετά τούς ἱερωμένους».

Ἱδρυτής τοῦ κοινοβιακοῦ θεσμοῦ θεωρεῖται ὁ ὅσιος Παχώμιος, ὁ ὁποῖος συγκέντρωσε τούς ἐρημίτες καί ἀναχωρητές σέ Κοινόβια καί ἔτσι ἄρχισε νά λειτουργῆ ὁ κοινοβιακός θεσμός. Διοργανωτής τοῦ κοινοβιακοῦ θεσμοῦ εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος μέ τά κείμενα πού ἔγραψε μέ τίτλους «Ὅροι κατά πλάτος», «Ὅροι κατ’ ἐπιτομήν», «Ἀσκητική προδιατύπωσις» καί «Λόγος ἀσκητικός». Ὁ ἴδιος γιά ἕνα διάστημα ἦταν ἐρημίτης μοναχός, στόν Ἴριν ποταμό, γνώρισε δέ πολλούς μοναχούς καί μέ τήν γνώση αὐτή πού ἀπέκτησε διοργάνωσε, κατά τρόπο ὑποδειγματικό, τόν μοναχικό βίο.

Οἱ ἱεροί Κανόνες τῶν Τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων καθόρισαν τίς προϋποθέσεις τῆς μοναχικῆς πολιτείας. Ἔτσι, γιά νά γίνη ἡ μοναχική κουρά πρέπει νά δοκιμασθῆ ὁ ἄνθρωπος τρία χρόνια, καί ὁ χρόνος αὐτός συντέμνεται ἤ αὐξάνεται, πρέπει νά ὑπάρχη ἐλεύθερη ἐπιλογή χωρίς ἐξαναγκασμό, νά εἶναι κατάλληλη ἡλικία τοῦ προσερχομένου γιά νά λάβη τό μοναχικό σχῆμα. Κατά τήν εἰδική ἀκολουθία δίνονται μοναχικές ὑποσχέσεις, κυρίως τῆς ὑπακοῆς, τῆς παρθενίας καί τῆς ἀκτημοσύνης, καί βέβαια ὁ μοναχός ἀναλαμβάνει ὁρισμένες ὑποχρεώσεις, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι ὅτι δέν μπορεῖ νά ἀναλάβη κοσμικές φροντίδες καί μέριμνες καί πολλά ἄλλα.

Ὁ Ἐπίσκοπος-Μητροπολίτης εἶναι τό κέντρο τῆς Ἐπισκοπῆς-Μητροπόλεώς του, γι’ αὐτό τά Μοναστήρια λειτουργοῦν κάτω ἀπό τήν δική του ἐπίβλεψη, ὅπως γίνεται καί μέ τίς Ἐνορίες. Βεβαίως, οἱ Ἱερές Μονές διοικοῦνται ἀπό τά Ἡγουμενοσυμβούλια, ἀλλά πάντοτε κάτω ἀπό τήν εὐλογία καί τήν ἔγκριση τοῦ Ἐπισκόπου-Μητροπολίτου. Ἔτσι, ἔχουν αὐτοτελῆ διοίκηση, ὅπως καί τά Ἐνοριακά Συμβούλια, ἀλλά δέν εἶναι οὔτε ἀνεξάρτητα οὔτε αὐτόνομα ἀπό τόν Μητροπολίτη τους.

Οἱ ἱεροί Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καθορίζουν σαφῶς τίς σχέσεις μεταξύ τῶν Μητροπολιτῶν καί τῶν Ἱερῶν Μονῶν. Σημαντικοί Κανόνες εἶναι τῆς Τετάρτης (Δ΄) Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία συνεκλήθη στήν Χαλκηδόνα τό 451 μ.Χ.

Στόν τέταρτο (4) Κανόνα τῆς Συνόδου αὐτῆς γράφεται κατ’ ἀρχάς ὅτι ὅσοι μέ εἰλικρίνεια ἀκολουθοῦν τόν μοναχικό βίο, πρέπει νά θεωροῦνται ἄξιοι τῆς τιμῆς πού τούς ἁρμόζει. Ἐπειδή, ὅμως, κάποιοι, χρησιμοποιώντας τήν ἰδιότητα τοῦ μοναχοῦ, δημιουργοῦν προβλήματα στούς Χριστιανούς, ἀποφασίσθηκε κανένας νά μήν ἱδρύη Μοναστήρι ἤ Εὐκτήριο Οἶκο «παρά τήν γνώμην τοῦ τῆς πόλεως ἐπισκόπου», καί ὅσοι εἶναι μοναχοί στήν πόλη καί τήν χώρα νά ὑποτάσσωνται στόν Ἐπίσκοπο καί νά ἀγαποῦν τήν ἡσυχία καί τήν προσευχή, παραμένοντας στούς τόπους πού τάχθηκαν ὡς μοναχοί.

Τό ἴδιο καί ὁ ὄγδοος (8ος) Κανόνας τῆς ἴδιας Οἰκουμενικῆς Συνόδου διατάσσει, ὥστε οἱ Κληρικοί τῶν Μοναστηριῶν νά παραμένουν ὑπό τήν ἐξουσία τοῦ Ἐπισκόπου κάθε πόλης, σύμφωνα μέ τήν παράδοση τῶν Πατέρων «καί μή κατά αὐθάδειαν ἀφηνιάτωσαν τοῦ ἰδίου ἐπισκόπου».

Κατά τούς ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας ἡ μοναχική ζωή εἶναι ζωή μετανοίας, ὁ βίος τῶν μοναχῶν εἶναι «ἡσύχιος καί μονότροπος», ὁ μοναχός ὀφείλει νά ἀπέχη ἀπό τίς βιοτικές μέριμνες, νά ἀσχολῆται μέ τήν σωτηριώδη μελέτη, νά παραμένη μόνον στήν νηστεία καί τήν προσευχή.

Ὁ μοναχός, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, ἀνήκει στήν ἀγγελική τάξη, εἶναι ἄγγελος μέσα σέ σῶμα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, συγγραφεύς τοῦ βιβλίου Κλίμαξ γράφει ὅτι «φῶς τῶν μοναχῶν εἶναι οἱ Ἄγγελοι καί φῶς ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἡ ζωή τῶν μοναχῶν. Γι’ αὐτό ἄς προσπαθοῦν οἱ μοναχοί, ὥστε σέ ὅλα καί σέ ὅλους νά δίνουν τό καλό παράδειγμα "μηδεμίαν ἐν μηδενί διδόντες προσκοπήν" (Β΄ Κορ. στ΄, 3) εἴτε μέ τά ἔργα τους εἴτε μέ τά λόγια τους. Διότι "εἰ τό φῶς σκότος γένηται, τό σκότος πόσον;", δηλαδή ὅσοι ζοῦν στόν κόσμο, "πόσον ἆρα σκοτισθήσονται";».

Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ μοναχοί ἔχουν πρότυπό τους τούς ἀγγέλους, ὥστε καί οἱ ἄνθρωποι νά ἔχουν πρότυπο τούς μοναχούς. Ὅταν, ὅμως, οἱ μοναχοί εἶναι σκοτάδι, τότε πῶς θά φωτίσουν τούς ἀνθρώπους; Ἔτσι, εἶναι θαυμαστή ἡ ζωή τῶν μοναχῶν, ἀλλά ἔχουν ὑποχρέωση νά φανοῦν ἄξιοι αὐτῆς τῆς θέσεώς τους μέσα στήν Ἐκκλησία.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ μέγαλος αὐτός Πατέρας τοῦ ἑβδόμου (7ου) αἰῶνος, γράφει ὅτι κάποιος πού ἀπομακρύνεται ἀπό τόν κόσμο κάνει μοναχό τόν «ἔξω ἄνθρωπον», δέν κάνει ὅμως ἀμέσως μοναχό «τόν ἔσω ἄνθρωπον», πού εἶναι ὁ νοῦς, γι’ αὐτό, ὅπως γράφει, τόν μέν ἔξω ἄνθρωπον εὔκολο κάποιος τόν κάνει μοναχό, μόνον ἐάν θελήση, ἀλλά χρειάζεται πολύς ἀγώνας, ὥστε «τόν ἔσω ἄνθρωπον ποιῆσαι Μοναχόν». Καί ὁ ὅσιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος γράφει ὅτι ἀληθινός νηφάλιος εἶναι «ὁ ἐν καρδίᾳ μοναχός».

Ἡ Ἐκκλησία καί ὅλοι μας τιμᾶμε τούς μοναχούς, ὅταν εἶναι πραγματικοί μοναχοί κατά «τόν ἔσω ἄνθρωπον» καί ὅταν δέχωνται τό φῶς ἀπό τούς ἀγγέλους, γι’ αὐτό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης δίνει ἕναν καταπληκτικό ὁρισμό γιά τό τί εἶναι μοναχός. Γράφει: «Μοναχός ἐστι, τάξις καί κατάστασις ἀσωμάτων» πού κατορθώνεται μέσα σέ ὑλικό καί ρυπαρό σῶμα.

Πάντως, ἡ τάξη τῶν μοναχῶν εἶναι τάξη ποιμαινομένη καί ὄχι ποιμαίνουσα, ἀλλά ἐμμέσως ἀσκεῖ ἐπίδραση στούς Χριστιανούς μέ τήν ζωή τους καί τήν προσευχή τους. Μερικές φορές μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τοῦ Ἐπισκόπου μποροῦν νά ὁμιλοῦν δημοσίως καί νά ὠφελοῦν τούς Χριστιανούς.

Οἱ μοναχοί ὅταν παραμένουν στά ὅριά τους, ὅταν σέβωνται τούς κανονικούς θεσμούς τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν ὑπακούουν στόν Ἐπίσκοπο καί τήν Ἱερά Σύνοδο εἶναι οἱ ἐνδοκρινεῖς ἀδένες τῆς Ἐκκλησίας πού βοηθοῦν στήν ὑγεία τῶν μελῶν τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό οἱ Χριστιανοί ἀναζητοῦν στά Μοναστήρια τήν αὐθεντική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τήν εὐαγγελική ζωή, πού εἶναι ζωή μετανοίας καί ἀφιερώσεως στόν Χριστό.

Μέ αὐτές τίς προϋποθέσεις ἕνα Ὀρθόδοξο Μοναστήρι εἶναι εὐλογία γιά τήν Ἐκκλησία καί ἕνας ταπεινός μοναχός εἶναι πηγή πνευματικῆς ὑγείας γιά Κληρικούς καί λαϊκούς.

Ἐπανειλημμένως ἔχω γράψει ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Πνευματικό Νοσοκομεῖο πού θεραπεύει τίς πνευματικές ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων. Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική τά Ὀρθόδοξα Μοναστήρια πού διοικοῦνται μέ βάση τούς ἱερούς Κανόνες εἶναι θάλαμοι ἐντατικῆς θεραπείας, ὅπου γίνονται ἰδιαίτερες ἐξετάσεις καί οἱ μοναχοί ἀποκτοῦν ἐσωτερική μυστική προσευχή.

Καί ἐπειδή οἱ μοναχοί, ὅταν ζοῦν κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, ἀποκτοῦν γνώση τῆς πνευματικῆς θεραπείας, γι’ αὐτό ἔχουν σημαντική θέση στήν Ἐκκλησία, μέ τήν ἀπαραίτητη προϋπόθεση, ὅμως, ὅτι δέν θά παραθεωρῆται ὁ συνοδικός θεσμός τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 29 Αὐγούστου 2021 «Ὁ Νεωκόρος»

Στό ὑπηρετικό προσωπικό τῆς Ἐκκλησίας, πού συγκαταλέγεται στόν κατώτερο κλῆρο, εἶναι καί ὁ νεωκόρος, ὁ ὁποῖος εἶναι ὑπεύθυνος γιά τήν τάξη στούς Ἱερούς Ναούς καί τήν καθαριότητά τους. Ὁ Νεωκόρος λέγεται καί κανδηλανάπτης, γιατί ἀνάβει τήν κανδήλα, ἤ λαοσυνάκτης, γιατί παλαιότερα καλοῦσε τούς Χριστιανούς στίς ἀκολουθίες, ἤ κωδωνοκρούστης, ἐπειδή κτυποῦσε τίς καμπάνες, ἤ ἐκκλησιάρχης, ἐπειδή φρόντιζε γιά τήν καλή λειτουργία τῶν Ἱερῶν Ναῶν.

Ἡ λέξη νεωκόρος σημαίνει τόν ὑπηρέτη καί φύλακα τοῦ Ναοῦ. Ἡ λέξη νεώς στήν Ἀττική διάλεκτο δηλώνει τόν ναό, καί τό ρῆμα κορέω σημαίνει καθαρίζω, σαρώνω, ὁπότε νεωκόρος εἶναι αὐτός πού ἐνδιαφέρεται καί ἐπιμελεῖται καί καθαρίζει τόν Ἱερό Ναό.

Στήν ἀρχαία Ἑλλάδα οἱ νεωκόροι εἶχαν μιά ἱερατική ἁρμοδιότητα, ὅπως τό συναντᾶμε στήν Ἔφεσο καί τίς πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι, ὅταν στήν Ἐφεσο δημιουργήθηκε ταραχή στόν εἰδωλολατρικό ναό ἐπειδή πολλοί ἔγιναν Χριστιανοί ἀπό τό κήρυγμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τότε ὁ γραμματέας τῆς Ἐφέσου προκειμένου νά ἠρεμήση τόν ὄχλο εἶπε: «Ἄνδρες Ἐφέσιοι, τίς γάρ ἐστιν ἄνθρωπος ὅς οὐ γινώσκει τήν Ἐφεσίων πόλιν νεωκόρον οὖσαν τῆς μεγάλης θεᾶς Ἀρτέμιδος καί τοῦ Διοπετοῦς;» (Πραξ. ιθ,΄ 35). Δηλαδή, ἡ πόλη τῆς Ἐφέσου ἐθεωρεῖτο «νεωκόρος πόλη», δούλη τῆς θεᾶς Ἀρτέμιδος, φύλακας καί προστάτις τοῦ ναοῦ τῆς Ἀρτέμιδος.

Ἔτσι, στήν ἀρχαία Ἑλλάδα ὁ νεωκόρος, ὡς ἄνθρωπος πού ἐπιμελεῖτο καί φρόντιζε τόν ναό τῶν θεῶν, ἔγινε καί τιμητικός τίτλος διαφόρων πόλεων, ὅπως στήν περίπτωση αὐτή τῆς Ἐφέσου πού ἦταν νεωκόρος τῆς θεᾶς Ἀρτέμιδος.

Στήν Παλαιά Διαθήκη δέν ὑπάρχει ἡ λέξη νεωκόρος, ἄν καί ὑπῆρχε ἡ λέξη νεώς-να ἀλλά σχεδόν παράλληλη ἦταν ἡ λέξη λευΐτης. Οἱ λευΐτες ἦταν μιά τάξη ἱερατική στούς Ἰουδαίους πού προερχόταν ἀπό τόν Λευΐ, τόν υἱό τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ, στήν πραγματικότητα ἦταν οἱ βοηθοί τῶν Ἱερέων, οἱ ὁποῖοι Ἱερεῖς προέρχονταν ἀπό τήν φυλή τοῦ Ἀαρών. Ἔτσι, οἱ λευΐτες ὑπηρετοῦσαν τούς Ἱερεῖς στίς κατώτερες ἐργασίες τοῦ Ναοῦ. Ὑπάρχει δέ βιβλίο στήν Παλαιά Διαθήκη πού ὀνομάζεται Λευϊτικόν.

Ἐκτός ἀπό τούς Ἱερεῖς καί τούς Λευΐτες ὑπῆρχαν στήν Παλαιά Διαθήκη καί ἄλλοι πού ἀσκοῦσαν διάφορες ὑπηρεσίες στόν Ναό, δηλαδή ἦταν οἱ θυρωροί, πού φρόντιζαν νά ὑπάρχη νερό γιά τό πλύσιμο τῶν χεριῶν, καί ἄλλοι, οἱ ὁποῖοι χαρακτηρίζονταν ὡς «δοῦλοι τοῦ Ναοῦ» καί «ὑπηρετοῦντες» στόν Ναό.

Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία, μετά τήν λήξη τῶν διωγμῶν καί τήν ἀνοικοδόμηση τῶν Ἱερῶν Ναῶν, ἐμφανίσθηκαν διάφοροι ὑπηρέτες πού ἐκτελοῦσαν τό ἔργο πού κάνουν σήμερα οἱ νεωκόροι. Αὐτοί ὀνομάσθηκαν κηροφόροι, ἐκκλησιάρχες κλπ.

Ἡ Τέταρτη (Δ΄) Οἰκουμενική Σύνοδος στόν δεύτερο Κανόνα της κάνει λόγο γιά «παραμονάριον», ὁ ὁποῖος προφανῶς παρέμενε στόν Ναό καί εἶχε διάφορα καθήκοντα γιά τήν φύλαξη, τήν καθαριότητα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, τό ἄναμμα τῆς κανδήλας, τήν φροντίδα γιά τά κεριά κλπ.

Μέσα στά πλαίσια αὐτά ἡ Ἐκκλησία μέ ἀποφάσεις της καθόρισε τήν ὕπαρξη τῶν νεωκόρων, τόν τρόπο τοῦ διορισμοῦ τους, τήν μισθοδοσία τους καί ὅλα τά ἄλλα πού εἶναι κατάλληλα γιά τό ἔργο τό ὁποῖο ἐπιτελοῦν στήν Ἐκκλησία.

Οἱ νεωκόροι εἶναι ἀγαπητοί στούς Χριστιανούς, γιατί ἐνδιαφέρονται στό νά ἐπιλύουν ὅ,τι ἔχει σχέση μέ τήν καλή λειτουργία τῶν Ναῶν καί ἀπό ὅ,τι θυμόμαστε καί ἐμεῖς ἀπό τήν παιδική μας ἡλικία, θέλαμε νά ἔχουμε καλές σχέσεις μέ τούς Νεωκόρους, γιατί αὐτοί φρόντιζαν γιά τό ποιά παιδιά θά γίνουν ἱερόπαιδες, δηλαδή «παπαδάκια».

Σήμερα, μαζί μέ τούς Νεωκόρους εἶναι καί οἱ εὐπρεπίστριες, οἱ ὁποῖες ἐπιμελοῦνται τήν καθαριότητα τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί μάλιστα στίς ἡμέρες μας προσλαμβάνονται καί διάφορες εὐλαβεῖς γυναῖκες νά ἐκτελοῦν τό ἔργο τῶν Νεωκόρων. Σέ αὐτήν τήν περίπτωση γίνεται ἰδιαίτερη ἀκολουθία ἀπό τόν Ἐπίσκοπο, ὁ ὁποῖος διαβάζει καί εἰδική εὐχή γιά νά εἰσέρχωνται στό Ἱερό Βῆμα.

Αὐτή, βέβαια, ἡ εὐχή διαβάζεται καί στούς ἄνδρες Νεωκόρους, γιατί τό Ἱερό Βῆμα εἶναι γιά τούς Κληρικούς καί ὅσοι εἰσέρχονται μέσα σέ αὐτό, ἄνδρες καί γυναῖκες, πρέπει νά ἔχουν ἄδεια καί εὐλογία ἀπό τόν Ἐπίσκοπο-Μητροπολίτη.

Στό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας στήν ὀπισθάμβωνο εὐχή ὁ Ἱερεύς παρακαλεῖ τόν Θεό: «Ἁγίασον τούς ἀγαπῶντας τήν εὐπρέπειαν τοῦ οἴκου σου». Ὑπάρχουν πολλοί πού ἀγαποῦν τήν εὐπρέπεια τοῦ Οἴκου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, μεταξύ τῶν ὁποίων συγκαταλέγονται οἱ νεωκόροι καί ὅσοι ἐπιμελοῦνται τήν καθαριότητά τους.

Ὁ Ἱερός Ναός εἶναι Οἶκος τοῦ Θεοῦ, καθιερώνεται ὡς τόπος λατρείας ἀπό τούς Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι τοποθετοῦν ἱερά λείψανα Μαρτύρων στήν Ἁγία Τράπεζα. Ἔτσι, τρεῖς εἶναι οἱ ἄξονες τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἤτοι ὁ Ἐπίσκοπος, ἡ Ἁγία Τράπεζα καί τά ἱερά λείψανα Μαρτύρων, καί δέν συνιστᾶ ἐκκλησιαστικό ὀρθόδοξο φρόνημα τό ἕνα μόνον ἀπό αὐτά, χωρίς τά ἄλλα δύο.

Μέσα στόν Ἱερό Ναό τελεῖται ἡ θεία Εὐχαριστία, ἀλλά καί τά ἄλλα Μυστήρια. Μέσα στούς Ἱερούς Ναούς γίνονται θαύματα, κατέρχεται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, καί οἱ Ἱεροί Ναοί καθαρίζονται ἀπό τίς σκόνες, ἀπό τήν φθορά τοῦ κτιστοῦ κόσμου, ἀπό τά ὅσα φέρνουν οἱ Χριστιανοί μέσα σέ αὐτούς• οἱ Ἱεροί Ναοί ἀερίζονται γιά νά ἀνανεώνεται ὁ ἀέρας καί νά ὑπάρχη ὀξυγόνο, μέσα στούς Ἱερούς Ναούς εἰσέρχονται διάφορα ἑρπετά, πουλιά, ζωύφια κλπ.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Θεοῦ δέν καθιστᾶ ἄκτιστα, ἄφθαρτα ὅσα ἔχουν τό στοιχεῖο τῆς κτιστότητος, οὔτε μετατρέπει τά ὑλικά στοιχεῖα στούς Ἱερούς Ναούς σέ ἄκτιστα καί ἄφθαρτα. Παραμένει ἡ κτιστότητα, ἡ φθορά, γι’ αὐτό χρειάζονται παρεμβάσεις ἐκ μέρους τῶν Νεωκόρων, τῶν Εὐπρεπιστριῶν οἱ ὁποῖοι καθαρίζουν τούς Ἱερούς Ναούς, ὥστε οἱ Χριστιανοί νά εἰσέρχωνται σέ εὐπρεπῆ χῶρο.

Ἄλλωστε, ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Θεοῦ μετέχεται ἀπό ὅλη τήν κτίση ἀναλόγως, γι’ αὐτό ἔχει καί διάφορα ὀνόματα, ὅπως οὐσιοποιός, πού δίνει ζωή σέ ὅλη τήν κτίση, ζωοποιός πού δίνει ζωή στά ὄντα, σοφοποιός πού δίνει λογική καί νοερά ἐνέργεια στόν ἄνθρωπο καί θεοποιός, στήν ὁποία μετέχουν οἱ ἅγιοι καί οἱ ἄγγελοι.

Τῆς οὐσιοποιοῦ καί ζωοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ μετέχουν καί τά ἑρπετά, τά ζωύφια, ἀκόμη καί τά μικρόβια καί οἱ ἰοί. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι αὐτά παύουν νά μολύνουν τήν κτίση. Οἱ ἄνθρωποι μετέχουν τῆς οὐσιοποιοῦ, ζωοποιοῦ καί σοφοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, καθώς, ἐπίσης μετέχουν ἀναλόγως τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καί θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιοι ὁμιλοῦν γενικῶς γιά τήν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού εἶναι σέ ὅλη τήν κτίση, χωρίς νά κάνουν διάκριση γιά τό ποιά ἐνέργεια ἐννοοῦν, τότε ὑποπίπτουν στήν ἀντορθόδοξη διδασκαλία τοῦ πανθεϊσμοῦ.

Ἀφοῦ οἱ ἄνθρωποι, καί μάλιστα οἱ ἅγιοι, πού εἶναι ζωντανά μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί Ναός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, μολύνονται ἀπό ἀσθένειες, μικρόβια καί ἰούς, καί πεθαίνουν, δέν εἶναι δυνατόν νά πιστεύη κανείς ὅτι δέν ὑφίστανται τήν φθορά οἱ Ναοί τοῦ Θεοῦ πού εἶναι κατασκευασμένοι ἀπό τά ὑλικά στοιχεῖα τῆς κτιστῆς δημιουργίας.

Βεβαίως, μερικές φορές γίνονται θαύματα ἐντός τῶν Ἱερῶν Ναῶν, ὁ Θεός ἐνεργεῖ κατά διαφορετικό τρόπο ἀπό ὅ,τι λειτουργεῖ ἄλλες φορές, ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει ὅτι γίνονται πάντοτε θαύματα, καί ὅτι δέν ὑπάρχουν καί στούς Ναούς τά στοιχεῖα τῆς κτιστότητος καί τῆς φθαρτότητος. Ἄλλωστε, ἀφοῦ ὁ διάβολος εἰσέρχεται μέσα στούς Ναούς καί βάζει διάφορους σατανικούς λογισμούς στούς ἐκκλησιαζομένους καί στούς Κληρικούς, αὐτό σημαίνει ὅτι μποροῦν νά εἰσέρχωνται στούς Ναούς καί τά μικρόβια καί οἱ ἰοί.

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή θά πρέπει νά προσευχόμαστε νά ἁγιάζη ὁ Θεός «τούς ἀγαπῶντας τήν εὐπρέπειαν τοῦ Οἴκου Του», μεταξύ τῶν ὁποίων τούς Νεωκόρους καί ὅσους συμβάλλουν στήν καθαριότητα καί τήν εὐπρέπεια τοῦ Οἴκου τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 11 Ἰουλίου.   «Ὁ Πρεσβύτερος»

Σέ κάθε Μητρόπολη εἶναι ἕνας Μητροπολίτης καί πολλοί Πρεσβύτεροι, πού εἶναι οἱ Κληρικοί-οἱ Ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν χειροτονηθῆ καί τοποθετηθῆ σέ κάθε Ἐνορία τῆς Μητροπόλεως ἀπό τόν Μητροπολίτη, γιά νά ποιμαίνουν τούς Χριστιανούς, μέ τήν ἐντολή καί τήν καθοδήγησή του.

Ὁ ὅρος πρεσβύτερος ἴσως προέρχεται ἀπό τούς πρεσβυτέρους τῶν Ἰουδαίων, ὅπως ὀνομάζονταν οἱ ἡγέτες τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ καί τό βλέπουμε στά ἱερά Εὐαγγέλια. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός προέλεγε στούς Μαθητές Του τόν θάνατο καί τήν Ἀνάστασή Του ὅτι «δεῖ αὐτόν ἀπελθεῖν εἰς Ἱεροσόλυμα καί πολλά παθεῖν ἀπό τῶν πρεσβυτέρων καί ἀρχιερέων καί γραμματέων» (Ματθ. ιστ΄, 21), καί ἀλλοῦ γράφεται ὅτι «προσῆλθον αὐτῷ διδάσκοντι οἱ ἀρχιερεῖς καί οἱ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ» (Ματθ. κα΄, 23).

Ἐπειδή ὁ Χριστιανισμός ἐμφανίσθηκε στήν Παλαιστίνη, κατ’ ἀρχάς μεταξύ Ἰουδαίων, γι’ αὐτό προσλήφθηκε αὐτή ἡ ὀνομασία γιά νά δηλώση ἐκείνους τούς Κληρικούς πού χειροτονήθηκαν ἀπό τούς Ἀποστόλους γιά νά ποιμάνουν ἕνα μικρότερο ποίμνιο.

Φυσικά, ἡ λέξη πρεσβύτερος εἶναι ἑλληνική πού δηλώνει ἕναν ἄνθρωπο μεγαλύτερης ἡλικίας βιολογικῆς, πού χρειάζεται νά τόν σεβαστῆ κάποιος, καί κατ’ ἐπέκταση μέ αὐτήν τήν λέξη χαρακτηρίζεται ὁ Ἱερέας, δηλαδή ὁ δεύτερος βαθμός τῆς Ἱερωσύνης, ὁ ὁποῖος χειροτονεῖται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο, πού εἶναι ὁ τρίτος βαθμός τῆς Ἱερωσύνης.

Στήν Καινή Διαθήκη δέν φαίνεται μιά σαφής διάκριση μεταξύ Πρεσβυτέρων καί Ἐπισκόπων, ἀφοῦ οἱ ὅροι χρησιμοποιοῦνται ἐναλλάξ, δηλαδή καί οἱ Ἐπίσκοποι λέγονται Πρεσβύτεροι καί οἱ Πρεσβύτεροι χαρακτηρίζονται Ἐπίσκοποι. Αὐτό γινόταν τότε, ἀφοῦ ζοῦσαν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ὁποῖοι χειροτονοῦσαν Ἐπισκόπους, Πρεσβυτέρους καί Διακόνους.

Φαίνεται ὅτι ὑπῆρχε ἀπό τήν πρώτη Ἐκκλησία διάκριση μεταξύ Ἐπισκόπων καί Πρεσβυτέρων, ἀλλά ἡ σύγχυση ἦταν μέ τούς ὅρους. Ὅταν, ὅμως, ἐξέλιπαν οἱ Ἀπόστολοι, τότε, ἰδίως στούς Ἀποστολικούς Πατέρες καί μάλιστα στόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο, γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ τῶν τριῶν βαθμῶν τῆς Ἱερωσύνης, ἤτοι τοῦ Ἐπισκόπου, τοῦ Πρεσβυτέρου καί τοῦ Διακόνου.

Ὁ Πρεσβύτερος λέγεται καί Ἱερεύς. Ἡ λέξη Ἱερεύς προέρχεται ἀπό τίς θυσίες, εἶναι αὐτός πού ἐπιτελεῖ τίς θυσίες, πού θυσιάζει, καί κατ’ ἐπέκταση καί ὁ Ἐπίσκοπος χαρακτηρίζεται Ἱεράρχης, διότι ἄρχει τοῦ Ἱεροῦ καί τῶν Ἱερέων. Ἐπίσης, ὁ Πρεσβύτερος λέγεται καί Κληρικός, ὅπως ὅλοι οἱ βαθμοί τῆς Ἱερωσύνης, διότι ἀποτελοῦν τόν Κλῆρο τοῦ Θεοῦ.

Κάθε Μητρόπολη γιά τήν καλή λειτουργία καί τήν ποιμαντική διακονία χωρίζεται σέ πολλές Ἐνορίες, στίς ὁποῖες τοποθετοῦνται ἕνας ἤ πολλοί Ἱερεῖς, ἀνάλογα μέ τόν ἀριθμό τῶν Χριστιανῶν πού συγκροτοῦν τήν Ἐνορία. Συγχρόνως, Πρεσβύτεροι-Ἱερεῖς εἶναι καί ὁ Πρωτοσύγκελλος καί οἱ Ἱεροκήρυκες, στούς ὁποίους ὁ Μητροπολίτης ἀναθέτει ἀνάλογες εὐθύνες, εἴτε διοικητικές εἴτε ἱεροκηρυκτικές.

Προκειμένου νά καταστῆ κάποιος Πρεσβύτερος πρέπει νά διαθέτη τά κατάλληλα κανονικά προσόντα, τά ὁποῖα ἀξιολογεῖ ὁ Μητροπολίτης. Ἔτσι, ὁ Μητροπολίτης, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος Ἐπίσκοπος Κύπρου, μέ τό Μυστήριο τῆς χειροτονίας γεννᾶ πατέρες στήν Ἐκκλησία, ἐνῶ οἱ Πρεσβύτεροι δέν μποροῦν νά χειροτονήσουν, γι’ αὐτό μέ τό ἅγιο Βάπτισμα πού ἐπιτελοῦν γεννοῦν τέκνα στήν Ἐκκλησία καί ὄχι πατέρες.

Μετά τήν ἐπιλογή κάποιου Χριστιανοῦ ἀπό τόν Μητροπολίτη γίνεται ἡ χειροτονία του σέ Πρεσβύτερο. Δέν πρόκειται γιά ἕναν διορισμό, ἀλλά γιά μυστηριακή πράξη. Μάλιστα, κατά τήν κεντρική στιγμή τοῦ Μυστηρίου ὁ Μητροπολίτης λέγει ἐκφώνως: «Ἡ θεία χάρις, ἡ πάντοτε τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῦσα προχειρίζεται (λέγει τό ὄνομα) τόν εὐλαβέστατον Διάκονον εἰς Πρεσβύτερον. Εὐξώμεθα οὖν ὑπέρ αὐτοῦ, ἵνα ἔλθῃ ἐπ’ αὐτόν ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος».

Στήν φράση αὐτή γίνεται λόγος γιά τήν θεία Χάρη, ἡ ὁποία προχειρίζεται ἕναν Διάκονο σέ Πρεσβύτερο, ἡ ὁποία Χάρη θεραπεύει τά ἀσθενῆ καί ἀναπληρώνει τά ἐλλιπῆ. Δέν εἶναι κανείς τέλειος γιά νά ἀναλάβη αὐτό τό ἔργο, γι’ αὐτό παρακαλεῖται ὁ Θεός νά στείλη τήν Χάρη Του, γιά νά τόν ἐνδυναμώση στό πολυϋπεύθυνο αὐτό ἔργο.

Ἐπειδή ἡ Ἐνορία εἶναι τό μικρότερο κύτταρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, εἶναι ὁ χῶρος ἐκεῖνος στόν ὁποῖο ὁ κάθε Χριστιανός βαπτίζεται καί εἰσέρχεται στήν ἐκκλησιαστική ζωή, γι’ αὐτό ὅλοι μας γνωρίσαμε τήν Ἐκκλησία πρῶτα στήν Ἐνορία μας. Σέ αὐτήν ἔγινε ἡ εἴσοδός μας κατά τήν τεσσαρακοστή ἡμέρα ἀπό τήν γέννησή μας, μέ τήν ἱερή ἀκολουθία τοῦ σαραντισμοῦ• σέ αὐτήν βαπτισθήκαμε καί χρισθήκαμε• σέ αὐτήν λειτουργηθήκαμε ἀπό τά μικρά μας χρόνια, καί κοινωνήσαμε τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ• ἀκόμη ἐξομολογηθήκαμε, ὅταν ἁμαρτήσαμε• ἀπό ἐκεῖ ἀρχίζει ἡ οἰκογένεια μέ τό Μυστήριο τοῦ γάμου καί ἐκεῖ γίνεται καί ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία τῶν Χριστιανῶν, ὅταν ἡ ψυχή χωρίζεται ἀπό τό σῶμα.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Πρεσβύτερος-Ἱερεύς ἔχει μεγάλη πνευματική εὐθύνη, εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας τῶν Χριστιανῶν τῆς συγκεκριμένης Ἐνορίας καί συνεπῶς ἔχει σημαντικό λειτουργικό, πνευματικό καί διοικητικό ἔργο νά ἐπιτελέση.

Βεβαίως, κανένα ἔργο δέν εἶναι αὐτονομημένο στήν Ἐκκλησία, κανένας δέν εἶναι αὐτόνομος μέσα στό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Πρεσβύτερος ἔχει πνευματικό προϊστάμενο τόν Μητροπολίτη, τόν ὁποῖο ἀποκαλεῖ πατέρα, χειροτονεῖται ἀπό αὐτόν, ἀναφέρεται σέ αὐτόν καί ἐργάζεται στήν συγκεκριμένη Ἐνορία μέ βάση τίς ἐντολές του καί τίς ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.

Αὐτό φαίνεται καθαρά στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο λειτουργεῖ καί τελεῖ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Πάντοτε, σέ ὅλες τίς ἀκολουθίες μνημονεύει τό ὄνομά του, καί ἰδιαίτερα στήν θεία Λειτουργία: «Ἐν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (λέγει τό ὄνομά του), ὅν χάρισαι ταῖς ἁγίαις σου Ἐκκλησίαις ἐν εἰρήνῃ, σῶον, ἔντιμον, ὑγιᾶ, μακροημερεύοντα καί ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς σῆς ἀληθείας». Ὅταν γίνεται θεία Λειτουργία χωρίς τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἐπισκόπου, τότε ἡ θεία Λειτουργία πάσχει κανονικῶς.

Ἄν ἕνας Πρεσβύτερος ἔχη καθαιρεθῆ ἀπό τήν Ἐκκλησία καί ἐξακολουθῆ νά λειτουργῆ ἤ νά τελῆ διάφορα Μυστήρια, ὅλα αὐτά εἶναι ἀνυπόστατα, ἔστω καί ἄν μνημονεύη ἀντικανονικῶς τό ὄνομα τοῦ Μητροπολίτου.

Ὁ Πρεσβύτερος ὑπακούει στόν Μητροπολίτη του καί ὁ Μητροπολίτης ὑπακούει στήν Ἱερά Σύνοδο καί μέ αὐτόν τόν τρόπο ὑπάρχει ἑνότητα στήν Ἐκκλησία καί δοξάζεται ὁ Θεός.

Εἶναι μεγάλη τιμή νά εἶναι κανείς «Ἱερεύς τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου», νά εἶναι Πρεσβύτερος καί νά εἶναι πνευματικός πατέρας τῶν Χριστιανῶν τῆς Ἐνορίας πού προΐσταται. Μαζί μέ τήν τιμή εἶναι καί μεγάλη ἡ εὐθύνη, διότι θά δώση λόγο τῶν πράξεών του στόν Θεό. Γι’ αὐτό πρέπει νά ἐπιτελῆ αὐτό τό ἔργο μέ πίστη, καθαρότητα ζωῆς, προσευχή, ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καί ὑπακοή στόν Μητροπολίτη του καί τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 1 Αὐγούστου 2021 «Ὁ Ψάλτης»

Συνήθως οἱ ἄνθρωποι χαρακτηρίζουν τόν Ἐπίσκοπο ὡς ἀνώτερο Κληρικό καί τούς Πρεσβυτέρους καί Διακόνους ὡς κατώτερους Κληρικούς. Αὐτό, ὅμως, δέν εἶναι ὀρθό ἀπό ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς. Διότι στά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας ἀνώτεροι Κληρικοί εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος, ὁ Πρεσβύτερος καί ὁ Διάκονος, πού ἀνήκουν στούς τρεῖς βαθμούς τῆς Ἱερωσύνης, καί στόν κατώτερο βαθμό ἀνήκουν οἱ ὑποδιάκονοι, οἱ ψάλτες, οἱ ἀναγνῶστες, γιατί βοηθοῦν τούς Κληρικούς στήν λειτουργική διακονία τους.

Στόν κατώτερο κλῆρο συγκαταλέγονται καί οἱ ψάλτες ἤ ὅπως συνήθως λέγονται ἱεροψάλτες. Εἶναι ὁ ψάλτης ὁ ὁποῖος βρίσκεται στό δεξιό μέρος τοῦ Ναοῦ, στό δεξιό ἀναλόγιο καί λέγεται δεξιός ψάλτης, καί εἶναι καί ὁ ψάλτης πού βρίσκεται στό ἀριστερό μέρος τοῦ Ναοῦ, στό ἀριστερό ἀναλόγιο καί λέγεται ἀριστερός ψάλτης. Στόν Πατριαρχικό Ναό ὁ δεξιός ψάλτης λέγεται Πρωτοψάλτης καί ὁ ἀριστερός ψάλτης λέγεται Λαμπαδάριος.

Ἡ διακονία τοῦ ἱεροψάλτου ἔχει μιά ἐξέλιξη διά μέσου τῶν αἰώνων, ὅπως τό βλέπουμε σέ διάφορα ἀρχαῖα ἐκκλησιαστικά κείμενα.  Στήν πρώτη χριστιανική περίοδο ὅλος ὁ λαός ἔλεγε τό «Ἀμήν» καί ἔψαλε τούς ψαλμούς τοῦ Δαυίδ, ἤ ὅλοι ἔψαλαν, ὅπως ἔγινε στόν Μυστικό Δεῖπνο πού «ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τό ὄρος τῶν ἐλαιῶν» (Ματθ. κστ΄, 30).

Ἀργότερα, ὑπῆρχε ἕνας ψάλτης πού ἄρχιζε τήν ψαλμωδία καί ἀκολουθοῦσε ὅλο τό ἐκκλησίασμα, ὅπως φαίνεται στίς «Ἀποστολικές Διαταγές», πού γράφεται: «Ἔτερός τις τούς τοῦ Δαβίδ ψαλλέτω ὕμνους καί ὁ λαός τά ἀκροστίχια ὑποψαλλέτω». Αὐτό γίνεται καί σήμερα σέ μερικούς Ναούς πού οἱ ψάλτες ψάλλουν μερικούς ψαλμούς τοῦ Δαβίδ καί ὁ λαός ἐπαναλαμβάνει «ὅτι εἰς τόν αἰῶνα τό ἔλεος αὐτοῦ, ἀλληλούϊα».  Ἀργότερα, ὅμως, ἐπειδή καταρτίσθηκαν πολλά τροπάρια, πού ἦταν καί δύσκολα νά ψαλοῦν, κυρίως, ὅμως, ἐπειδή οἱ αἱρετικοί συνέθεταν ὕμνους μέ αἱρετικό περιεχόμενο, γι’ αὐτό καθιερώθηκαν «κανονικοί ψάλτες», οἱ ὁποῖοι ἔπρεπε νά ψάλουν τούς ὀρθόδοξους ὕμνους.

Μάλιστα, ἡ Πενθέκτη Οἰκουμενική Σύνοδος μέ τόν ἑβδομηκοστό πέμπτο (75ο) Κανόνα της καθορίζει πῶς πρέπει νά ψάλλουν οἱ ψάλτες στήν Ἐκκλησία. Ἀποφάσισε: «Θέλουμε ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τήν ψαλμωδία στίς ἐκκλησίες οὔτε νά χρησιμοποιοῦν ἄτακτες φωνές καί νά πιέζουν τόν ἑαυτό τους γιά νά βγάλουν δυνατή φωνή οὔτε νά λένε ἐπιπλέον κάτι ἀπ’ αὐτά πού εἶναι ἄπρεπα καί ἀνάρμοστα στήν ἐκκλησία, ἀλλά μέ μεγάλη προσοχή καί κατάνυξη νά ἀπευθύνουν τίς ψαλμωδίες στόν Θεό τόν ἐπόπτη τῶν κρυπτῶν‧ γιατί τό ἱερό ρητό δίδαξε νά εἶναι εὐσεβεῖς οἱ υἱοί τοῦ Ἰσραήλ».

Ἔτσι, ἡ ἐξέλιξη τόσο τῆς ὑμνογραφίας ὅσο καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς συνετέλεσε στό νά δημιουργηθῆ μιά εἰδική κατηγορία ἀπό τούς Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι θά ἀποκτοῦν ἐξειδικευμένη γνώση, ὥστε νά ἐπικρατῆ εὐπρέπεια κατά τήν διάρκεια τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν, ἰδιαίτερα κατά τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας.

Ἀλλά καί σέ αὐτήν τήν περίπτωση τό καλύτερο εἶναι νά συγκροτῆται χορός, νά μή ψάλλωνται ὅλα αὐτά τά τροπάρια μόνον ἀπό ἕναν ψάλτη. Ὁ χορός συμπληρώνει τά φωνητικά προσόντα τοῦ ἑνός καί ἀκούγεται ὁλοκληρωμένος ἕνας ὕμνος, χωρίς νά δημιουργῆ ἀρνητικά συναισθήματα στούς ἐκκλησιαζομένους.

Οἱ «κανονικοί ψάλται» ἀσκοῦν αὐτήν τήν διακονία μέ εὐλογία τῶν Ἐπισκόπων, γιατί τίποτε δέν γίνεται στήν Ἐκκλησία χωρίς κανονική ἄδεια ἀπό τούς Ἐπισκόπους. Ἔτσι, ἐκτός ἀπό τόν διορισμό γιά τήν ἀνάληψη αὐτῆς τῆς διακονίας, ἀπαιτεῖται νά γίνη εἰδική ἀκολουθία, κατά τήν ὁποία διαβάζεται σχετική εὐχή ἀπό τόν Ἐπίσκοπο-Μητροπολίτη. Μεταξύ τῶν ἄλλων στήν εὐχή αὐτή ὁ Ἐπίσκοπος παρακαλεῖ τόν Θεό: «Φώτισον αὐτόν, τήν γλυκύτητα ψάλλειν σοι τά ἄσματα τά πνευματικά ἐνάρχεσθαι, τῆς νοητῆς καί ὁσίας σου δουλείας ἀξίωσον, ἁγίασον τῷ σῷ φόβῳ, φρούρησον τῇ σῇ χάριτι, ἵνα κατά τό ἀρεστόν σου ζήσας καί ἐπί μείζους δωρεάς τοῦ Ἁγίου σου Πνεύματος κληθείη».

Ἐάν ὁ Ἀρχιερεύς καί ὁ Ἱερεύς κατά τήν θεία Λειτουργία εἶναι εἰς τύπον καί τόπον τοῦ Χριστοῦ, οἱ ἱεροψάλτες εἶναι στόν τύπο καί τόν τόπο τῶν Ἀγγέλων. Αὐτό φαίνεται καθαρά στό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ὅπου στήν οὐράνια θεία Λειτουργία, οἱ Ἄγγελοι ψάλλουν τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ» καί τό «ἀλληλούια».

Τό ἔργο τῶν ἱεροψαλτῶν στήν Ἐκκλησία καί μάλιστα στήν θεία Λειτουργία εἶναι σημαντικότατο, ἀφοῦ στήν ψαλμωδία οἱ ἱεροψάλτες ἐκφράζουν τόν λαό, ὁ ὁποῖος δέν μπορεῖ νά ψάλλη τήν ἱερή ἀκολουθία καί τήν θεία Λειτουργία, ὅπως ἔχει διαμορφωθῆ σήμερα. Ὅμως, πρέπει νά τονισθοῦν δύο σοβαρά θέματα.  

Τό πρῶτο εἶναι ὅτι οἱ ἱεροψάλτες ἐπιτελοῦν σημαντικό ἔργο, σημαντική διακονία, ἀφοῦ εἶναι ἐκφραστές μιᾶς μεγάλης ἐπιστήμης, τῆς λειτουργικῆς ὑμνογραφίας καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς.

Διά μέσου τῶν αἰώνων μεγάλοι ὑμνογράφοι συνέθεσαν ἱερούς ὕμνους μεγάλης ἀξίας, οἱ ὁποῖοι ἐκφράζουν τήν θεολογία καί τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό φαίνεται στά ἀναστάσιμα τροπάρια πού συνέθεσε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί τά ὁποῖα ψάλλουμε κάθε Κυριακή, καθώς ἐπίσης φαίνεται στόν πλοῦτο τῆς ὀρθοδόξου ὑμνογραφίας κατά τίς Δεσποτικές καί Θεομητορικές ἑορτές καί στίς ἑορτές τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἄν προστεθῆ ὅτι μεγάλοι μουσουργοί ἐπένδυσαν αὐτούς τούς ὕμνους μέ θεσπέσια μουσική σέ διάφορους ἤχους, ἀνάλογα μέ τό περιεχόμενο κάθε τροπαρίου, τότε καταλαβαίνουμε ὅτι ὅσοι ἀνεβαίνουν στά ἀναλόγια τῶν Ἱερῶν Ναῶν εἶναι ἐκφραστές μιᾶς μεγάλης λειτουργικῆς παράδοσης αἰώνων καί μᾶς μεταφέρουν ἕναν ἀμύθητο πλοῦτο λειτουργικῆς ζωῆς. Αὐτό δέν πρέπει νά τό ἐκτιμοῦν μόνον οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ἡ κοινωνία καί ἡ Πολιτεία. Οἱ ἱεροψάλτες κρατοῦν ζωντανό ἕναν ἐκπληκτικό πολιτισμό.

Τό δεύτερο σημεῖο εἶναι ὅτι ὅ,τι γίνεται μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅποια διακονία καί ἄν ἐξασκῆται, πρέπει νά γίνεται μέ ταπεινό φρόνημα, γιατί καί στό σημεῖο αὐτό ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «Ὁ Θεός ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν» (Ἰακ. δ΄, 6).

Αὐτό σημαίνει ὅτι, καίτοι οἱ ἱεροψάλτες εἶναι φορεῖς μιᾶς μεγάλης καί πλούσιας ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης, ἐν τούτοις δέν ἀποτελοῦν τό κέντρο τῆς λατρείας καί τῆς θείας Λειτουργίας. Κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς εἶναι ἡ Ἁγία Τράπεζα, τό ἱερό Θυσιαστήριο καί ὁ Ἀρχιερεύς καί Ἱερεύς πού λειτουργεῖ, καί ὄχι τό ἱεροψαλτικό ἀναλόγιο. Ὁ Λειτουργός Ἐπίσκοπος καί Ἱερεύς εἶναι ὁ ὑπεύθυνος τῆς λατρείας καί τῆς θείας Λειτουργίας, ἀλλά τό κέντρο εἶναι ὁ Χριστός.

Ἔτσι, ἀπαιτεῖται ταπείνωση, συνεργασία καί δέν πρέπει νά ἐπικρατῆ αὐτονόμηση τῶν χαρισμάτων.

Οἱ ἱεροψάλτες εἶναι οἱ βοηθοί τοῦ Ἐπισκόπου καί τῶν Ἱερέων, καί δέν ἐνεργοῦν αὐτόνομα, γιατί μόνον μέ τήν ψαλτική δέν μπορεῖ νά γίνη θεία Λειτουργία. Ἑπομένως, ὁ ὑπεύθυνος γιά ὅλα ὅσα γίνονται σέ κάθε Μητρόπολη εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος-Μητροπολίτης καί στούς Ἱερούς Ναούς ὑπεύθυνος γιά τήν τέλεση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν καί θείων Λειτουργιῶν εἶναι ὁ Ἱερεύς.

Πάντως, οἱ ἱεροψάλτες εἶναι πολύτιμοι συνεργάτες μας στό ἔργο τῆς καλῆς τέλεσης τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν καί θείων Λειτουργιῶν, καί δοξάζουμε τόν Θεό γιά τό ἔργο πού ἐπιτελοῦν στήν Ἐκκλησία.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 12 Σεπτεμβρίου 2021 «Οἱ Λαϊκοί»

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ, ὅπως γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, καί ἔχει μέλη ἐκ μέρους, ἀλλά εἶναι καί κοινωνία θεώσεως, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.

Αὐτό σημαίνει ὅτι μέ τό ἅγιο Βάπτισμα καί τό ἅγιο Χρίσμα εἰσερχόμαστε στήν Ἐκκλησία, γινόμαστε μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, συμμετέχουμε στήν θεία Λειτουργία, κοινωνοῦμε τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ καί προχωροῦμε στήν ὁδό τῆς θεώσεως, μέ τήν συμμετοχή μας στά Μυστήρια καί μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ καί τήν κατά Χριστόν ἄσκηση.

Τό Βάπτισμα εἶναι εἰσαγωγικό Μυστήριο, διότι δι’ αὐτοῦ εἰσαγόμαστε στήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ὡς Σῶμα Χριστοῦ ἔχει διάφορα μέλη. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει ὅτι, ὅπως τό σῶμα ἔχει πολλά μέλη, τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία δέν ἀποτελεῖται ἀπό ἕνα μέλος, ἀλλά ἀπό πολλά. Ὅλα χρειάζονται μέσα στήν Ἐκκλησία, καί αὐτά εἶναι ἡ κεφαλή, ὁ ὀφθαλμός, ἡ ἀκοή, ἡ ὄσφρηση, τό χέρι, τό πόδι, καί κανείς δέν μπορεῖ νά πῆ ὅτι δέν ἔχει ἀνάγκη τόν ἄλλον (Α΄ Κορ. ιβ΄, 12-27). Καί ἀμέσως μετά γράφει: «Καί οὕς μέν ἔθετο ὁ Θεός ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους, ἔπειτα δυνάμεις, εἶτα χαρίσματα ἰαμάτων, ἀντιλήψεις, κυβερνήσεις, γένη γλωσσῶν» (Α΄ Κορ.ιβ΄, 28).

Αὐτό σημαίνει ὅτι ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, Κληρικοί καί λαϊκοί, ἔχουν διάφορα χαρίσματα, ὅλοι εἶναι χαρισματοῦχοι, ὁ καθένας ἔχει τό δικό του χάρισμα καί πρέπει νά ὑπάρχη ἑνότητα μεταξύ τῶν χαρισματούχων μελῶν, ὥστε διά μέσου ὅλων νά δοξάζεται ὁ Θεός. Ἔτσι, οἱ ποιμένες ἔχουν τό χάρισμα νά ποιμαίνουν τούς Χριστιανούς, καί οἱ Χριστιανοί ἔχουν τό χάρισμα νά ποιμαίνωνται πρός τήν σωτηρία τους. Μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική πρέπει νά βλέπουμε τήν ζωή μας μέσα στήν Ἐκκλησία.

Ἑπομένως, οἱ λαϊκοί δέν εἶναι ἁπλῶς τά μέλη πού δέν ἔχουν κάποια ἀποστολή στήν Ἐκκλησία, ἀλλά εἶναι τά χαρισματοῦχα μέλη, πού ἔχουν τό ἐξαίρετο χάρισμα νά εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, νά λαμβάνουν τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τό Βάπτισμα, τό Χρίσμα καί γενικά μέ τά Μυστήρια, πού ἔχουν τήν δυνατότητα, μέ τήν κατάλληλη προετοιμασία, νά κοινωνοῦν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, πού μποροῦν νά προσεύχωνται καί νά καλοῦν τόν Θεό Πατέρα τους μέ τήν Κυριακή προσευχή, τό «Πάτερ ἡμῶν», πού μποροῦν νά προσεύχωνται μέ τήν εὐχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», πού μποροῦν μέ τό Μυστήριο τοῦ γάμου νά δημιουργήσουν μιά Χριστιανική οἰκογένεια καί πολλά ἄλλα.

Μέ τά Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος, τοῦ Χρίσματος καί τῆς θείας Κοινωνίας οἱ ἄνθρωποι εἶναι «ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ὁ ἅγιος», ὁ «χριστοτερπής λαός» τοῦ Θεοῦ πού ἀνήκει «στό Βασίλειον Ἱεράτευμα» (Α΄ Πέτρ. β΄, 9). Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας προσδιορίζουν σέ τί συνίσταται αὐτό τό «Βασίλειον Ἱεράτευμα», ὁ «λαός τοῦ Θεοῦ ὁ ἅγιος».

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης τούς Χριστιανούς πού συμμετέχουν στά ἅγια Μυστήρια καί ἀνήκουν στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ τούς ὀνομάζει «θεωρητική τάξη» τῆς Ἐκκλησίας, διότι διά τῆς πράξεως φθάνουν στούς ποικίλους βαθμούς τῆς θεωρίας, καί αὐτό γίνεται μέ τήν μέθεξη τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καί τελειοποιοῦ-θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι μεγάλη τιμή.

Ὁ ἱερός Θεοφύλακτος ἑρμηνεύει ὅτι οἱ Χριστιανοί πού ἔχουν τό χάρισμα νά ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία εἶναι προφῆτες, βασιλεῖς καί ἱερεῖς μέ τήν γενική ἔννοια τοῦ ὅρου. Δηλαδή, ὁ Θεός μᾶς ἔχρισε, γράφει, καί μᾶς ἐσφράγισε προφῆτες, βασιλεῖς καί ἱερεῖς. «Τοιοῦτο γάρ πᾶς βαπτισθείς», δηλαδή καθένας πού βαπτίζεται εἶναι προφήτης, διότι βλέπει αὐτά πού ὀφθαλμός δέν εἶδε καί αὐτί δέν ἄκουσε∙ εἶναι ἱερεύς, διότι ὀφείλει νά προσάγη τόν ἑαυτό του «θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεῷ»∙ εἶναι βασιλεύς ἐπειδή ἔγινε υἱός τοῦ παμβασιλέως Χριστοῦ καί ἐπειδή βασιλεύει «τῶν ἀτόπων λογισμῶν» καί ὑπέρκειται «τοῦ κόσμου παντός».

Ἀπό αὐτούς τούς χαρισματούχους Χριστιανούς ἐπιλέγονται οἱ Κληρικοί γιά νά ἐπιτελέσουν μιά εἰδική ἀποστολή, ἕνα ἰδιαίτερο ἔργο μέσα στήν Ἐκκλησία, νά ποιμαίνουν αὐτούς τούς χαρισματούχους Χριστιανούς. Μέ αὐτήν τήν ἔννοια ὑπάρχουν οἱ ποιμένες, οἱ ὁποῖοι πρέπει νά καθοδηγοῦν τό λογικό καί εὐλογημένο ποίμνιο στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, μπορεῖ νά ὑπάρχουν ποιμένες πού δέν ἔχουν προηγουμένως ποιμανθῆ καί δέν ποιμαίνονται συγχρόνως ἀπό τόν Θεό, καί ὑπάρχουν ποιμαινόμενοι πού ἀνταποκρίνονται στόν σκοπό τοῦ χριστιανικοῦ βίου καί θεωροῦν τόν Χριστό ποιμένα καί Κύριό τους καί σέβονται τούς ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας.

Πρέπει νά ὑπάρχη στενή σχέση, ἐπικοινωνία καί ἑνότητα μεταξύ ποιμένων καί ποιμαινομένων. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι ἡ σχέση μεταξύ τους πρέπει νά εἶναι ἀνάλογη μέ τήν σχέση τῆς «ψυχῆς πρός σῶμα ἤ τοῦ νοῦ πρός ψυχήν», ὥστε, ὅπως γράφει στήν συνέχεια, «ἀμφότερα συντίθενται ἀλλήλοις, τό τε ὑστεροῦν καί τό πλεονάζον», ὥστε μέ τήν ἁρμονία τοῦ Πνεύματος συνδεδεμένα «ἕνα ἄρτιον ἀποδειχθῇ σῶμα».

Οἱ χαρισματοῦχοι Χριστιανοί πού δέν ἔχουν κάποια εἰδική ἀποστολή στήν Ἐκκλησία, συμμετέχουν σέ ὅλες τίς ἱερές ἀκολουθίες, μετέχουν σέ ὅλα τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, κυρίως στό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, καί κατά ποικίλους τρόπους καί βαθμούς μετέχουν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος καί ὁδηγοῦνται πρός τήν οὐράνια θεία Λειτουργία.

Μερικοί ἀπό αὐτούς ἐπιλέγονται ἀπό τούς Ἐφημερίους καί τελικά ἀπό τόν Μητροπολίτη, νά συμμετέχουν στήν κατήχηση τῶν νέων, στήν ποιμαντική διακονία, στίς ποικίλες δραστηριότητες τῆς Ἐκκλησίας καί ἐπιτελοῦν ἕνα σημαντικό ἔργο στίς Ἐνορίες καί τίς Μητροπόλεις.

Ἄν δέν ὑπάρχουν αὐτοί οἱ χαρισματοῦχοι λαϊκοί, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, δέν μπορεῖ νά ὑπάρχη Ἐνορία, δέν μποροῦν νά γίνωνται ἱερές Ἀκολουθίες καί τά ἱερά Μυστήρια, δέν μπορεῖ νά γίνη τό ποιμαντικό, κατηχητικό καί φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, γι’ αὐτό τούς εὐχαριστοῦμε θερμά.

Ἀπό ὅλα τά γραπτά κηρύγματα πού ἔγιναν στούς Ἱερούς Ναούς τούς δύο αὐτούς μῆνες (Ἰούλιο καί Αὔγουστο) συμπεραίνεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιά ὀργανωμένη οἰκογένεια, μιά ἐκκλησιαστική κοινωνία, ἕνα Θεραπευτήριο, καί αὐτό ρυθμίσθηκε ἀπό τούς θεοφόρους καί θεοπνεύστους Πατέρες, οἱ ὁποῖοι ἀποφάσισαν σέ Τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους, μέ τήν ἐπιστασία καί τήν ἔμπνευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνας ἀνθρώπινος κατεστημένος θεσμός, ἀλλά ἕνας «ἱερός θεσμός» πού συγκροτεῖται ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα. Στήν Ἐκκλησία συνδέεται στενά ὁ ἱερός θεσμός καί τό χάρισμα.

Στήν Ἐκκλησία ἀνήκουν οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Πρεσβύτεροι, οἱ Διάκονοι, οἱ Μοναχοί, οἱ Ἐπίτροποι, οἱ Λαϊκοί, ὅλος ὁ εὐλογημένος λαός τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἡ δόξα μας, ἡ τιμή μας, εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Σέ αὐτήν πρέπει νά μένουμε ὅλοι ταπεινά, ὡς μέλη της, σέ αὐτήν νά ἀνήκουμε ἕως ὅτου κλείσουμε τά μάτια μας καί τά ἀνοίξουμε στήν αἰωνιότητα, στήν οὐράνια Ἐκκλησία. Ἀμήν.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 5 Σεπτεμβρίου 2021 «Τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο

Τό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἐπανειλημμένως ἔχω τονίσει στά κηρύγματα αὐτά, εἶναι συνοδικό καί ἱεραρχικό. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Ἐκκλησία σέ ὅλα τά ἐπίπεδά της διοικεῖται ἀπό Σύνοδο καί τά μέλη της βρίσκονται σέ μιά ἱεράρχηση μεταξύ τους.

Αὐτό τό βλέπουμε στούς Μητροπολίτες, οἱ ὁποῖοι συνέρχονται γιά νά ἐπιλύσουν διάφορα θέματα πού ἀναφύονται στήν Ἐκκλησία, ἄλλοτε αὐτό γίνεται στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου συμμετέχουν ὅλοι οἱ ἐν ἐνεργείᾳ Μητροπολίτες, καί ἄλλοτε στήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο, ἡ ὁποία ἀποτελεῖται ἀπό δώδεκα μέλη καί ἐναλλάσσονται κατά τά πρεσβεῖα τῆς Ἀρχιερωσύνης. Καί στά δύο αὐτά συνοδικά ὄργανα προεδρεύει ὁ ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος.

Αὐτό τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας τό βλέπουμε στίς Μητροπόλεις, οἱ ὁποῖες λειτουργοῦν μέ συνεργασία πολλῶν, ἄλλοι ἐργάζονται στά Γραφεῖα τῆς Μητροπόλεως, ἄλλοι ἔχουν τό ἔργο τῆς κηρυκτικῆς διακονίας καί ἄλλοι ἀσκοῦν λειτουργικό καί ποιμαντικό ἔργο στίς Ἐνορίες καί τά Μοναστήρια.

Ὑπεύθυνος σέ ὅλα αὐτά πού προεδρεύει καί συντονίζει εἶναι ὁ Μητροπολίτης κάθε Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Ἐπίσης, αὐτήν τήν συνοδική καί ἱεραρχική δομή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τήν συναντᾶμε στίς Ἐνορίες καί τίς Ἱερές Μονές. Καί γιά μέν τίς Ἱερές Μονές ἀνέφερα τά δέοντα σέ ἄλλο κήρυγμα, στό σημερινό κήρυγμα θά ἀναφερθῶ στόν συνοδικό καί ἱεραρχικό τρόπο λειτουργίας τῶν Ἐνοριῶν.

Κάθε Ἱερά Μητρόπολη, γιά νά διοικῆται καλά καί, κυρίως, γιά νά ποιμαίνεται σωστά, ἔχει διαιρεθῆ σέ ἐπί μέρους Ἐνορίες, ὁπότε ἡ Ἐνορία εἶναι τό μικρότερο κύτταρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Οἱ Χριστιανοί καταλαβαίνουν τήν ἐκκλησιαστική ζωή στήν Ἐνορία τους, στήν ὁποία γεννήθηκαν, ἀναπτύχθηκαν ἤ τέλος πάντων ζοῦν. Ἐκεῖ συναντοῦν τόν Θεό Πατέρα τους, τήν Παναγία Μητέρα τους, τούς Ἁγίους, τούς πνευματικούς τους πατέρες, τούς ἀδελφούς τους ἐν Χριστῷ πού εἶναι τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἐκεῖ θά ἐκκλησιασθοῦν. Ἔτσι, καταλαβαίνουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιά πνευματική οἰκογένεια, μιά ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, μιά σύνοδος ἀνθρώπων πού συγκεντρώνονται γιά νά ἐκφράσουν τήν ἀγάπη τους στόν Θεό καί τούς ἀδελφούς τους. Συγχρόνως, ἡ Ἐνορία εἶναι καί ἕνα πνευματικό Νοσοκομεῖο πού θεραπεύει τά πνευματικά νοσήματα τῶν ἀνθρώπων.

Ἡ Ἐνορία πρέπει νά διοικηθῆ καί νά ἐκφράση τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἔτσι, ὁ Μητροπολίτης τοποθετεῖ ἕναν Ἱερέα στήν Ἐνορία, ὁ ὁποῖος καταθέτει στήν Μητρόπολη ἕναν κατάλογο ἀπό τά μέλη τῆς Ἐνορίας γιά νά συγκροτήσουν τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο, καί ἀπό τόν κατάλογο αὐτόν διορίζονται ἀπό τό Μητροπολιτικό Συμβούλιο τά μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου.

Ἔτσι, ἡ Ἐνορία διοικεῖται ἀπό τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο, τοῦ ὁποίου Πρόεδρος εἶναι ὁ Ἐφημέριος τῆς Ἐνορίας, καί τά μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου χαρακτηρίζονται καί Ἐκκλησιαστικοί Ἐπίτροποι.

Ἡ λέξη ἐπίτροπος δηλώνει κάποιον στόν ὁποῖο ἀνατέθηκε ἕνα ὁρισμένο ἔργο, πού ἔχει τήν ἁρμοδιότητα νά διαχειρισθῆ τήν περιουσία τῆς Ἐνορίας, νά μεριμνᾶ γιά τήν σωστή λειτουργία τῆς συγκεκριμένης Ἐνορίας. Ὑπάρχουν, βέβαια, νόμοι καί κανονισμοί πού ἀναφέρονται στόν τρόπο τοῦ διορισμοῦ τους καί στά καθήκοντα τά ὁποῖα πρέπει νά ἐπιτελέσουν.

Ὅλα τά θέματα τά ὁποῖα ἀφοροῦν τόν Ἱερό Ναό, συζητοῦνται ἀπό τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο, πού εἶναι πενταμελές, καί στό ὁποῖο προεδρεύει ὁ Ἐφημέριος τῆς Ἐνορίας αὐτῆς, καί κάποια ἀπό τά μέλη ἔχουν τήν ἀντιπροεδρεία καί τό ταμεῖο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.

Ἡ Ἐνορία εἶναι ἡ μικρότερη ἐκκλησιαστική μονάδα, πού πρέπει νά ρυθμίση τά θέματα πού ἀναφύονται, ἀλλά συγχρόνως ἔχει χαρακτηρισθῆ ἀπό τήν Πολιτεία ὡς Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, γιατί διαχειρίζεται τά χρηματικά ποσά τά ὁποῖα κατατίθενται ἀπό τούς Χριστιανούς εἴτε μέ τήν μορφή τῆς προσφορᾶς γιά τό ἄναμμα τοῦ κεριοῦ εἴτε μέ τήν μορφή τῆς δωρεᾶς γιά τίς ποικίλες ἀνάγκες τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί τῶν Παρεκκλησίων.

Ἡ λειτουργία τῶν Ἱερῶν Ναῶν ἔχει πολλά ἔξοδα καί δαπανῶνται διάφορα ποσά, εἴτε γιά τήν ἀγορά τῶν διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν ἀντικειμένων, εἴτε γιά τήν δαπάνη διαφόρων ἐργασιῶν πού εἶναι ἀπαραίτητες νά γίνουν γιά τήν λειτουργία τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Εἶναι ἑπόμενο ὅτι ὅλα αὐτά πρέπει νά γίνωνται μέ νομιμότητα καί διαφάνεια καί μέ κάθε προσοχή καί φόβο Θεοῦ. Γι’ αὐτόν τόν λόγο ἀπό τά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια συντάσσεται κάθε χρόνο ὁ προϋπολογισμός καί ὁ ἀπολογισμός, οἱ ὁποῖοι ἐγκρίνονται ἀπό τό Μητροπολιτικό Συμβούλιο, πού καί σέ αὐτό προεδρεύει ὁ Μητροπολίτης καί μέλη εἶναι αὐτοί πού προβλέπονται ἀπό τούς Νόμους καί τούς ἐκκλησιαστικούς κανονισμούς, καθώς ἐπίσης ἐγκρίνονται καί ὅλες οἱ ἄλλες δαπάνες πού γίνονται ἀπό τούς Ἱερούς Ναούς.

Ἀκόμη, τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο τοῦ κάθε Ἱεροῦ Ναοῦ ἀποφασίζει γιά ὅλα τά θέματα πού ἀφοροῦν τήν διοίκηση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ὅπως γιά τήν ἀνέγερση τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί τῶν Παρεκκλησίων, γιά τήν ἐπισκευή, ἀνακαίνιση, διακόσμηση καί συντήρηση τῶν ὑφισταμένων Ἱερῶν Ναῶν ἤ Παρεκκλησίων, γιά τήν ἀγορά, πώληση καί μίσθωση τῶν τυχόν ἀκινήτων, γιά τά βοηθήματα πού τυχόν πρέπει νά προσφερθοῦν σέ ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀνάγκη, καί γενικῶς ἐπιμελοῦνται τήν καλή διαχείριση τῶν χρηματικῶν ποσῶν πού καταθέτουν οἱ Χριστιανοί.

Βεβαίως, τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο δέν ἔχει ἁρμοδιότητα σέ θέματα λατρείας καί ποιμαντικῆς, γιά τά ὁποῖα ἁρμόδιος εἶναι ὁ Ἐφημέριος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ὁ ὁποῖος ἐνημερώνει σχετικῶς τόν Μητροπολίτη, ἀπό τόν ὁποῖο λαμβάνει ἐντολές καί εὐλογίες.

Τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο ἐργάζεται ἁρμονικῶς μέ ἄλλες Ἐπιτροπές πού ἐνδεχομένως λειτουργοῦν στόν Ἱερό Ναό καί μέ τίς δικές του ἀποφάσεις, ὅπως ἡ Ἐπιτροπή ἀνεγέρσεως τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἤ Παρεκκλησίων, καί κυρίως τά Φιλόπτωχα Ταμεῖα καί τούς Συνδέσμους Ἀγάπης τῶν Γυναικῶν τῆς Ἐνορίας.

Στήν Ἱερά Μητρόπολή μας, ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἐπισκοπικῆς μου διακονίας, λειτουργοῦν Σύνδεσμοι Ἀγάπης σέ ὅσους Ναούς ὑπάρχει ἡ δυνατότητα καί τό ἐνδιαφέρον, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦνται ἀπό γυναῖκες τῆς Ἐνορίας καί ἐπιτελοῦν ἕνα ἀξιοθαύμαστο ἔργο. Ἐνῶ τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο εἶναι ὑπεύθυνο γιά τήν διοίκηση τῶν Ἐνοριῶν, ὁ Σύνδεσμος τῆς Ἀγάπης ἐνδιαφέρεται γιά τό φιλανθρωπικό καί κοινωνικό ἔργο μέσα στήν Ἐνορία. Μέ Πρόεδρο τόν Ἐφημέριο παρακολουθεῖ τά ἀναφυόμενα οἰκονομικά προβλήματα τῶν Χριστιανῶν στήν Ἐνορία καί ἐπεμβαίνει ποικιλοτρόπως, ἄλλοτε μέ ἀτομική ἐργασία, ἄλλοτε μέ οἰκονομικές ἐνισχύσεις. Μέ τόν τρόπο αὐτόν ἐπιτελεῖται ἕνα σημαντικό ἔργο στήν Ἐνορία.

Τά μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου καί τά μέλη τοῦ Συνδέσμου Ἀγάπης, τά ὁποῖα πρέπει νά συνεργάζωνται ἁρμονικά μεταξύ τους, ἐπιτελοῦν ἕνα σημαντικό ἔργο στήν Ἐνορία, καί μέ τόν τρόπο αὐτόν ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι «συστήματος καί συνόδου ὄνομα», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.

Ἐπί πλέον, τά μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου καί τοῦ Συνδέσμου τῆς Ἀγάπης ἐπιτελοῦν τό ἔργο τους σέ ἐθελοντική βάση, μέ ἀγάπη γιά τήν Ἐκκλησία, μέ σεβασμό στόν Μητροπολίτη καί στούς Συνοδικούς καί Ἐκκλησιαστικούς θεσμούς, μέ ἀγάπη γιά τούς Χριστιανούς. Ἡ προσφορά τους εἶναι οὐσιαστική, εἶναι μεγάλη καί τούς εὐχαριστῶ θερμά. Εὔχομαι δέ στόν Θεό νά τούς δίνη ὑγεία καί πνευματική εὐρωστία γιά τήν δόξα Του καί τόν ἔπαινο τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ

Ἡ ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου εἶναι μεγάλη Θεομητορική ἑορτή πού δείχνει τό μεγαλεῖο καί τήν δόξα τῆς Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας. Ἡ ψυχή καί τό σῶμα τῆς Παναγίας μετά τήν κοίμησή της ἀνέβηκαν στόν οὐρανό καί ἀπό ἐκεῖ μεσιτεύει στόν Υἱό καί Θεό της.

Ἐφέτος, κατά τά καλοκαιρινά γραπτά κηρύγματα στούς Ἱερούς Ναούς, ἀνέλυσα διάφορα λειτουργικά βιβλία πού ἀποτελοῦν ἀπαραίτητα βιβλία γιά κάθε Κληρικό, μοναχό καί Χριστιανό, καί μέ βάση αὐτά τελοῦνται ὅλες οἱ ἱερές ἀκολουθίες. Θεώρησα, λοιπόν, καλόν μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική, καί γιά νά ὑμνήσουμε τό μεγάλο πρόσωπο τῆς Παναγίας μας, νά γίνη λόγος σήμερα αὐτήν τήν μεγάλη ἑορτή, γιά τό βιβλίο πού λέγεται Θεοτοκάριον.

Τό Θεοτοκάριον εἶναι ἕνα λειτουργικό βιβλίο, τό ὁποῖο περιλαμβάνει κανόνες καί τροπάρια προσόμοια στήν Παναγία μας. Τό πρῶτο Θεοτοκάριο εἶναι τοῦ μοναχοῦ Ἀγαπίου Λάνδου τοῦ Κρητός, πού ἐκδόθηκε στήν Βενετία τό ἔτος 1643 καί σέ μεταγενέστερες ἐκδόσεις, καί τό δεύτερο Θεοτοκάριο εἶναι τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου.

Σήμερα ἐν χρήσει στίς Ἱερές Μονές εἶναι τό Θεοτοκάριον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου πού ψάλλεται κάθε ἀπόγευμα στόν Ἑσπερινό στόν ἦχο τῆς κάθε ἑβδομάδος, καί μετά τόν κανόνα ψάλλονται τά προσόμοια τροπάρια.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἔχει συλλέξει πενήντα ἕξι κανόνες, δηλαδή ἑπτά κανόνες γιά τούς ὀκτώ ἤχους. Συγχρόνως, ἔχει προσθέσει καί ἕξι παρακλητικούς κανόνες στήν Παναγία, γιά κάθε θλίψη, γιά κάθε ἀσθένεια, εὐχαριστία μετά τήν νόσο, παρακλητικό ἰαμβικό κανόνα, χαρμόσυνο κανόνα πού ψάλλεται τό Σάββατο τοῦ Ἀκαθίστου, καί εὐχαριστήριο κανόνα πού ψάλλεται στίς Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους τό Σάββατο τοῦ Ἀκαθίστου. Ὁ συνολικός ἀριθμός τῶν κανόνων εἶναι ἑξήντα δύο, οἱ ὁποῖοι συνετέθησαν ἀπό εἴκοσι μεγάλους ὑμνογράφους τῆς Ἐκκλησίας μας.

Εἶναι πολύ χαρακτηριστικός ὁ πρῶτος κανόνας τοῦ πρώτου ἤχου ὁ ὁποῖος ψάλλεται τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου, καί εἶναι ποίημα τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου. Στόν κανόνα αὐτόν παρουσιάζεται μέ ὡραίους λόγους ἕνας διάλογος μεταξύ τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου, τῆς Θεομήτορος καί τοῦ Χριστοῦ, καί δείχνει τό ἔργο τῆς Παναγίας μας στήν Ἐκκλησία.

Στό πρῶτο τροπάριο κάθε ὠδῆς τοῦ κανόνος αὐτοῦ ὁ ἁμαρτωλός ἄνθρωπος δέεται στήν Θεοτόκο γιά τίς ἁμαρτίες του. Στό δεύτερο τροπάριο ἡ Θεοτόκος δέεται στόν Χριστό γιά τόν συγκεκριμένο ἄνθρωπο. Στό τρίτο τροπάριο ὁ Χριστός ἀπαντᾶ στήν Θεοτόκο Μητέρα Του ὅτι δέν εἶναι πραγματική ἡ μετάνοια τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ, γιατί τά ἔργα του εἶναι ἀντίθετα μέ τήν ἐκζήτηση μετάνοιας. Καί στό τέταρτο τροπάριο ἡ Θεοτόκος μεταφέρει στόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ καί τόν προτρέπει σέ μετάνοια. Ὅλος αὐτός ὁ διάλογος εἶναι ἐκπληκτικός καί ἐκτυλίσσεται μέ δραματικό τρόπο, γιατί φαίνεται ὅτι ὁ ἁμαρτωλός ἄνθρωπος ζητᾶ τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του, ἀλλά ἡ μετάνοιά του δέν εἶναι ἀληθινή καί ὁλοκληρωμένη.

Στόν κανόνα αὐτό φαίνεται ὅτι ὁ ἁμαρτωλός ἄνθρωπος ἐπιμένει, ἡ Θεοτόκος ἐξακολουθεῖ νά πρεσβεύη στόν Υἱό της γιά τόν ἄνθρωπο πού τήν παρακαλεῖ νά μεσιτεύση στόν Χριστό, καί στό τέλος ὁ Χριστός δίνει τήν ἄφεση, ἀλλά ζητᾶ ἀπό τήν Θεοτόκο νά τοῦ πῆ νά παύση νά ἁμαρτάνη. Ἡ Θεοτόκος μεταβιβάζει αὐτόν τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ στόν ἄνθρωπο καί τοῦ συνιστᾶ νά προσέχη, ὥστε ὁ ὑπόλοιπος βίος του νά εἶναι θεάρεστος, γιά νά ἀπολαύση τόν Παράδεισο.

Μέ ἕναν ὡραῖο καί ἐπαγωγικό τρόπο στόν κανόνα αὐτό φαίνεται ποιό εἶναι τό ἔργο τῆς Θεοτόκου, τί σημαίνει ἡ μεσιτεία της καί πῶς ὁ Χριστός συγχωρεῖ τόν ἄνθρωπο. Ἔτσι, στόν διάλογο αὐτό φαίνεται καθαρά ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ἁμαρτία, τήν μετάνοια καί τήν συγχώρηση, καθώς, ἐπίσης, καί ἡ θεολογία γιά τήν σχέση μεταξύ τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό Προοίμιο τοῦ Θεοτοκαρίου γράφει ὅτι συνέλεξε ὅλους αὐτούς τούς ἀσματικούς κανόνες, πού ἦταν σέ πολλά Θεοτοκάρια στίς Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καί τούς τύπωσε «εἰς δόξαν τῆς Ἀειπαρθένου καί εἰς κοινήν ἁπάντων τῶν Χριστιανῶν καί εὐλαβῶν ἐραστῶν τῆς Θεοτόκου ὠφέλειαν». Καί στήν συνέχεια γράφει: «Καί καθώς ἀπό ἕνα ὡραῖον περιβόλι ἐκλέγεται ἀπό τά ἐκεῖσε εὑρισκόμενα ἄνθη ἕνας πολυειδής στέφανος καί προσφέρεται εἰς τόν ἐπί γῆς βασιλέα ὡς δῶρον πολύτιμον, οὕτω δή καί ἀπό ὅλους τούς ἀσματικούς κανόνας τῆς Θεοτόκου, τούς εὑρισκομένους εἰς τό ἁγιώνυμον Ὄρος, τόν ἀλληγορικόν τῆς Ἀειπαρθένου παράδεισον, ἐδιαλέχθη ὁ παρών ποικιλόχροος ἀρωματόπνοος καί πολυανθοστόλιστος στέφανος, καί προσφέρεται μετά πόθου πολλοῦ καί εὐλαβείας εἰς αὐτήν τήν παντοβασίλισσαν τῶν οὐρανῶν Θεοτόκον, δῶρον ὄντα εἰς αὐτήν ποθεινότερον ἀπό τόν χρυσοτάλαντον καί βαρύτιμον στέφανον τοῦ Μολχόμ (Β΄ Βασιλ. ιβ΄, 30), τόν ὁποῖον ἐφόρει ὁ βασιλεύς Δαβίδ εἰς τήν κεφαλήν, ἀπό τόν δωδεκάστερον στέφανον τῆς Ἀποκαλύψεως, καί ἁπλῶς ἀπό ὅλους τούς λιθομαργαροχρύσους στεφάνους τῶν ἐπί γῆς βασιλέων».

Συνηθίζουμε νά προσφέρουμε στεφάνια ἀπό λουλούδια στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας μας. Καλό εἶναι αὐτό καί εὐλογημένο. Ἀλλά πάνω ἀπό ὅλα εἶναι εὐλογημένο νά καταθέτουμε στήν Παναγία μας καί τόν Χριστό ἕνα στεφάνι ἀπό τά ἄνθη τῆς προσευχῆς μας, τῆς μετάνοιάς μας καί τῆς ἀγάπης μας πρός αὐτούς.

Ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης συνιστοῦσε σέ μιά μοναχή: «Νά διαβάζης κάθε μέρα ἕναν κανόνα ἀπό τό Θεοτοκάριο καί θά δῆς, θά ἀποκτήσης λεβεντιά... Τό Θεοτοκάριο πολύ βοηθάει. Θερμαίνεται ἡ καρδιά, συγκινεῖται».
Χρόνια πολλά, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, καί ἡ Παναγία βοήθειά μας, νά πρεσβεύη στόν Χριστό γιά μᾶς, γιά τήν ὑγεία μας, τήν ψυχική καί τήν σωματική.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ 2018

Ἡ τιμή καί ἡ δόξα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου φαίνονται διάχυτα μέσα στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, δηλαδή στήν δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί στήν ὑμνογραφία της. Πάντα ὑμνεῖται ἡ Παναγία ὡς ἡ Μητέρα τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Στό «Σύμβολο τῆς Πίστεως» ἀναγνωρίζεται ἡ προσφορά της στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ὁμολογοῦμε: «Τόν δι’ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καί σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα». Δηλαδή, ὁ Χριστός σαρκώθηκε γιά τήν σωτηρία μας ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα καί τήν Παρθένο Μαρία.

Ἐδῶ γίνεται λόγος γιά τήν παρθενία τῆς Παναγίας. Ἀλλά καί πρίν τήν Α΄ (πρώτη) Οἰκουμενική Σύνοδο, ὅπου καταρτίσθηκαν τά πρῶτα ἄρθρα τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως, ἡ Ἐκκλησία ἀποδίδει ἰδιαίτερο σεβασμό στήν Μητέρα τοῦ Χριστοῦ. Ἤδη ἀπό τόν 2ο αἰώνα μ.Χ. ὀνομάζεται «Παρθένος», «Παρθένος Μαρία», «Μήτηρ ζώντων», «Μήτηρ τῶν πιστῶν», «Παρθένος Μακαριστή», «Ἄσπιλος Ἐκκλησία», «Ἁγία Θεοτόκος», «Θεοτόκος Παρθένος Μαρία» κ.ἄ.

Ἰδιαιτέρως ἀπό τήν Γ΄ (τρίτη) Οἰκουμενική Σύνοδο, στήν ὁποία ἀναπτύχθηκε ἡ ὀρθόδοξη θεολογία γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, καί μετά ἀπό τήν Σύνοδο αὐτή παρουσιάσθηκε ὅλο τό μεγαλεῖο τῆς Παναγίας μας, ἡ ὁποία ἔδωσε τήν σάρκα της στόν Θεό καί μέ τό Ἅγιον Πνεῦμα συνέλαβε τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ καί εἶναι ἡ ἁγία Θεοτόκος καί ἡ ἀειπάρθενος Μαρία.

Ἔτσι ἀναπτύχθηκαν ἰδιαιτέρως οἱ Θεομητορικές ἑορτές ἀπό τήν σύλληψή της μέχρι τήν ἔνδοξη κοίμησή της καί τήν ἄνοδό της μαζί μέ τό σῶμα της στούς οὐρανούς. Πρόκειται γιά ἕνα θριαμβευτικό γεγονός, μιά ὑπόθεση χαρᾶς καί εὐφροσύνης ὁλοκλήρου τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Θεοτόκος Μαρία εἶναι ἡ «ἁγία ἁγίων μείζων», εἶναι «ἡ ὑψηλοτέρα τῶν οὐρανῶν», εἶναι «ἡ Θεός μετά Θεόν τά δευτερεῖα τῆς Τριάδος κατέχουσα».

Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος γράφει ὅτι ὁ Θεός γιά νά δημιουργήση τήν προμήτορα Εὔα ἔλαβε ἐμψυχωμένη πλευρά ἀπό τόν Ἀδάμ τήν ὁποία ἀνοικοδόμησε σέ γυναίκα, καί γι’ αὐτό δέν ἐμφύσησε πνοή ζωῆς σέ αὐτήν, ὅπως τό ἔκανε στόν Ἀδάμ. Μέ τόν ἴδιο τρόπο ἔλαβε ἀπό τήν ἁγία Θεοτόκο καί ἀειπάρθενο Μαρία «ἐμψυχωμένην σάρκα» καί ὁ πλαστουργός καί κτίστης Θεός ἕνωσε αὐτήν μέ τήν δική Του ἀκατάληπτη καί ἀπρόσιτη οὐσία καί τήν οἰκοδόμησε στόν ἑαυτό Του Ναόν ἅγιον. Ἔτσι, ὁ ποιητής τοῦ Ἀδάμ ἔγινε ἄνθρωπος ἀναλλοιώτως καί ἀτρέπτως. Καί ὅπως ὁ Ἀδάμ δημιουργήθηκε ἀπό τήν γῆ χωρίς ἀνθρώπινο σπέρμα, ἔτσι καί ὁ Χριστός προσέλαβε σῶμα ἀπό τήν θυγατέρα αὐτοῦ, τήν Μαρία τήν ἀειπάρθενο καί Θεοτόκο καί τήν ἀνέλαβε «ἄνευ σπορᾶς».

Σέ ἄλλη ὁμιλία του ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος γράφει ὅτι ὁ Θεός Λόγος ἔλαβε σάρκα ἀπό τήν ἁγνή Θεοτόκο, καί ἔδωκε ἀντί αὐτῆς ὄχι σάρκα «ἀλλά πνεῦμα οὐσιωδῶς ἅγιον». Καί ὅπως ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἀδάμ ἔγινε ἡ γυναίκα καί ὅλοι οἱ θνητοί ἄνθρωποι ἀπό αὐτήν, ἔτσι καί «ὁ ἀνήρ Χριστός ὁ Θεός» ἔγινε ἀπό τήν γυναίκα αὐτήν, τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, καί ἀπό Αὐτήν γίνονται ὅλοι ἀθάνατοι.

Δέν ὑπάρχει ἅγιος καί Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας πού δέν τιμᾶ τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο καί δέν ἐπαινεῖ τήν συνδρομή της στήν ἱστορία τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

Αὐτή ἡ δόξα τῆς Θεοτόκου φαίνεται καί στήν Κοίμησή της, πού εἶναι καί λέγεται ἔνδοξη. Ἑορτάζουμε σήμερα τόν θάνατο τῆς Παναγίας καί τόν ὀνομάζουμε Κοίμηση, καί μάλιστα ἔνδοξη Κοίμηση. Συνδέουμε τήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου μέ τήν μετάστασή της πρός τούς οὐρανούς, καί τήν αἰώνια παρουσία της στήν Ἐκκλησία καί τήν ἀνθρωπότητα.

Καί αὐτό, ἐκτός ἀπό ἄλλα, δείχνει ὅτι ὁ Χριστός μέ τήν νίκη Του πάνω στόν θάνατο, ἔγινε Αὐτός τό φάρμακο τῆς ἀθανασίας γιά ὅλους ὅσοι συνδέονται μαζί Του. Αὐτό πού ἔγινε μέ τήν Παναγία, κατ' ἀναλογία, μπορεῖ νά γίνη καί μέ μᾶς, ὅταν συνδεόμαστε μέ τόν Χριστό καί λαμβάνουμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα Του ὡς «φάρμακο ἀθανασίας».

Ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἡ Παναγία συνέλαβε τόν Χριστό δείχνει, ἀναλογικά, καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο συλλαμβάνουμε καί ἐμεῖς πνευματικά τόν Χριστό στήν καρδιά μας. Καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο δοξάσθηκε ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, καί κατά τήν Κοίμησή της, δείχνει ἀναλογικά τόν τρόπο πού θά δοξασθοῦν ὅσοι συνδέονται μέ τόν Θεάνθρωπο Χριστό.

Ὅλα αὐτά δέν εἶναι θεωρητικές ἀλήθειες, ἀλλά ζωντανές πραγματικότητες. Ἑορτάζοντας τήν Κοίμηση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τήν ἄνοδό της στούς οὐρανούς, λαμβάνουμε καί ἐμεῖς θάρρος, δύναμη, ἐλπίδα, πίστη ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀληθινή ζωή καί ὅσοι συνδέονται μαζί Του δέν φοβοῦνται τίς ἀρρώστιες καί τόν θάνατο.

Εὔχομαι σέ ὅλους σας χρόνια πολλά καί ἡ Παναγία νά εἶναι βοηθός καί προστάτης στήν ζωή μας.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 1 Αὐγούστου

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας

Διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων εἶναι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, πρῶτα οἱ ἀποστολικοὶ Πατέρες, ποὺ ἔζησαν ἀμέσως μετὰ τοὺς Ἀποστόλους καὶ ἔπειτα οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ λέξη πατέρες εἶναι γνωστὴ καὶ στὴν καθημερινὴ ζωή, ἀφοῦ ἐννοοῦνται ἐκεῖνοι ποὺ γεννοῦν παιδιὰ καὶ εἶναι ἐπί κεφαλῆς σὲ κάθε οἰκογένεια. Ἡ λέξη αὐτὴ μεταφερόμενη στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ δηλώνει τοὺς Κληρικοὺς ἐκείνους ποὺ γεννοῦν πνευματικὰ παιδιὰ στὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴ καὶ τὰ καθοδηγοῦν ὥστε νὰ αὐξηθοῦν πνευματικά. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, γράφοντας στοὺς Κορινθίους, τοὺς ἔλεγε ὅτι καὶ ἐὰν ἔχουν πολλοὺς διδασκάλους κατὰ Χριστόν, ὅμως δὲν ἔχουν πολλοὺς πατέρας, γιατί πατέρας τους ἦταν αὐτὸς ὁ ἴδιος, ποὺ τοὺς γέννησε μὲ τὴν διδασκαλία του, ποὺ ἦταν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ: "ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα" (Α' Κόρ. δ΄, 15).

Βεβαίως, μὲ τὴν ἀπόλυτη ἔννοια τοῦ ὅρου Πατέρας εἶναι τὸ Πρῶτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀπὸ τὸν ὁποῖο γεννᾶται πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ὁ Λόγος καὶ ἐκπορεύεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ βεβαίως διὰ τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ ἀναγεννῶνται οἱ Χριστιανοί. Ὁ Χριστὸς πολλὲς φορὲς στὴν διδασκαλία Τοῦ καὶ τὶς προσευχὲς Τοῦ ἀποκαλοῦσε τὸ Πρῶτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος Πατέρα, καθὼς ἐπίσης δίδαξε καὶ σὲ μᾶς νὰ Τὸν ἀποκαλοῦμε μὲ αὐτὸ τὸ ὄνομα. Γι αὐτὸ στὴν Κυριακὴ Προσευχὴ λέμε: "Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς...". Πατέρες μὲ τὴν σχετικὴ ἔννοια λέγονται καὶ οἱ Κληρικοί, ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν μέσα τους τὴν ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὴν Χάρη αὐτὴ ἀναγεννοῦν τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς διδάσκουν στὴν πνευματική τους ζωή. Πατέρες κατ ἐξοχὴν εἶναι οἱ Ἐπίσκοποι καὶ στὴν συνέχεια, μὲ τὴν ἄδειά τους καὶ οἱ Πρεσβύτεροι ποὺ ἐξασκοῦν τὸ ἔργο αὐτὸ μὲ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Δὲν ἔχουν δικά τους πνευματικὰ παιδιά, ἀλλὰ ὁ Θεός τους ἀναθέτει, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ δικὰ Τοῦ παιδιὰ γιὰ νὰ τὰ παιδαγωγήσουν στὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴ μὲ τὴν δικὴ Τοῦ ἐνέργεια.

Μὲ τὴν εἰδικότερη ἔννοια Πατέρες καὶ μάλιστα Μεγάλοι Πατέρες εἶναι οἱ Κληρικοὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι σὲ δύσκολες ἱστορικὲς στιγμὲς γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας, μὲ τὴν σοφία τους, τὴν γνώση τους, τὴν θέωση, ξεχώρισαν τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν πλάνη καὶ ὁριοθέτησαν τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, παρευρισκόμενοι στὶς Τοπικὲς καὶ Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Αὐτοί, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, κατήρτισαν τοὺς ὅρους τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τὰ λεγόμενα δόγματα, αὐτοὶ θέσπισαν τοὺς ἱεροὺς Κανόνας γιὰ τὴν καλὴ λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας, αὐτοὶ καθόρισαν τοὺς τρόπους θεραπείας τῶν ἀρρωστημένων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μὲ τὴν θεολογία τους, τὴν διδασκαλία τους, τὴν ποιμαντική τους καθοδήγηση, τὶς προσευχές τους ἐπιτέλεσαν καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ ἐπιτελοῦν ἕνα μεγάλο ἔργο μέσα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν τρία ἰδιαίτερα χαρίσματα. Τὸ ἕνα ἦταν ἡ ἁγιότητά τους, ποὺ συνδέεται μὲ τὴν θέωση, τὸ ἄλλο ὅτι εἶχαν ἔκτακτα διανοητικὰ χαρίσματα καὶ τὸ τρίτο ὅτι εἶχαν ἀποκτήσει σὲ μεγάλο βαθμὸ παιδεία καὶ ἔτσι μπόρεσαν νὰ βοηθήσουν τὴν Ἐκκλησία σὲ δύσκολες καταστάσεις, ὅταν διάφοροι αἱρετικοὶ ἤθελαν νὰ ἀλλοιώσουν τὴν διδασκαλία καὶ τὴν ζωὴ τοῦ Χριστοῦ. Πρέπει, Κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, νὰ μελετοῦμε τὰ συγγράμματά τους, νὰ ἐγκολπωνόμαστε τὴν διδασκαλία τους, νὰ προσπαθοῦμε νὰ συντονιζόμαστε μὲ αὐτήν, νὰ ζητοῦμε τὶς πρεσεβεῖες τους καὶ νὰ ἀναδεικνυόμαστε καὶ ἐμεῖς Πατέρες στὶς σύγχρονες δύσκολες στιγμὲς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Κυρίως οἱ Κληρικοὶ θὰ πρέπη νὰ ἀναδεικνύονται καλοὶ πνευματικοὶ Πατέρες στὸ ποίμνιό τους, καὶ οἱ Χριστιανοὶ νὰ ἀναζητοῦν αὐτὴν τὴν εὐλογημένη πνευματικὴ καὶ χαρισματικὴ πατρότητα γιὰ νὰ ὡριμάζουν πνευματικά.

Κυριακή,  8 Αὐγούστου

Οἱ ἅγιοι Μάρτυρες

Μιὰ κατηγορία στὴν μεγάλη χορεία τῶν ἁγίων εἶναι καὶ οἱ ἅγιοι Μάρτυρες. Πρόκειται γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς ἐκείνους, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, ποὺ ἔζησαν στὴν περίοδο τῶν διωγμῶν τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀπεδείχθησαν ἄξια μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἡ λέξη μάρτυρες δηλώνει τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους ποὺ δίδουν κάποια μαρτυρία, κυρίως στὰ δικαστήρια, ἐπειδὴ εἶναι αὐτήκοοι καὶ αὐτόπτες μάρτυρες μερικῶν γεγονότων ποὺ καλοῦνται νὰ ἐπιβεβαιώσουν. Αὐτὴ ἡ ἔννοια τοῦ μάρτυρος μεταφέρεται καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ὁρολογία καὶ ἔτσι χαρακτηρίζονται ἐκεῖνοι ποὺ ὑπῆρξαν στὴν ζωή τους αὐτήκοοι καὶ αὐτόπτες μάρτυρες τοῦ Θεοῦ, εἶδαν καὶ ἄκουσαν τὸν Θεὸ καὶ στὴν συνέχεια κλήθηκαν νὰ ὁμολογήσουν γι αὐτὴ τὴν πραγματικότητα.

Ἑπομένως, οἱ Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας ἔδωσαν τὴν μαρτυρία-ὁμολογία τους καὶ στὴν συνέχεια, λόγῳ αὐτῆς τῆς μαρτυρίας, δέχθηκαν καὶ τὸ μαρτύριο. Μαρτυρία καὶ μαρτύριο συνδέονται στενὰ μεταξύ τους. Προηγεῖται ἡ μαρτυρία καὶ ἀκολουθεῖ τὸ μαρτύριο. Ὅμως μερικὲς φορὲς δίδεται ἡ μαρτυρία, ἀλλὰ γιὰ διαφόρους λόγους δὲν ἀκολουθεῖ μαρτύριο, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ μαρτυρία ἔχει ἀξία. Ὅμως μαρτύριο χωρὶς μαρτυρία δὲν καταξιώνεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Γιὰ παράδειγμα μπορεῖ νὰ δεχθῇ μαρτύριο καὶ ἕνας αἱρετικός, ἐπειδὴ ὅμως ἡ μαρτυρία - ὁμολογία του δὲν εἶναι Ὀρθόδοξη, γι αὐτὸ καὶ τὸ μαρτύριό του δὲν ὑπολογίζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία.

Κάνοντας λόγο γιὰ τοὺς Μάρτυρες πρέπει νὰ ὑπογραμμισθῇ ὅτι ὑπάρχουν τέσσερεις κατηγορίες Μαρτύρων. Πρῶτον εἶναι γενικὰ οἱ Μάρτυρες, δεύτερον εἶναι οἱ Μεγαλομάρτυρες, τῶν ὁποίων τὰ μαρτύρια ἦταν μεγάλα, τρίτον εἶναι οἱ Ἱερομάρτυρες, ποὺ εἶναι μάρτυρες Κληρικοί, καὶ τέταρτον εἶναι οἱ Νεομάρτυρες, ποὺ μαρτύρησαν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας. Ὑπάρχει, βέβαια, καὶ μιὰ ἄλλη κατηγορία ποὺ λέγονται ἐθνομάρτυρες. Αὐτοὶ δὲν θεωροῦνται ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ μάρτυρες, ποὺ μαρτύρησαν ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὴν πατρίδα. Αὐτοὶ δὲν θεωροῦνται μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας, γιατί τὸ μαρτύριό τους δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα μιᾶς μαρτυρίας καὶ ὁμολογίας γιὰ τὸν Χριστό, ἀλλὰ γιὰ κάτι τὸ ἐθνικό. Ὁπωσδήποτε καὶ αὐτοὶ ἔχουν ἀξία, γιατί ἀγωνίσθηκαν γιὰ μεγάλα ἰδανικά, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ συγκαταλέγονται στοὺς Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ πρεσβεύουν στὸν Θεὸ γιὰ μᾶς.

Οἱ Μάρτυρες προέρχοναι ἀπὸ ὅλες τὶς τάξεις καὶ τὶς ἡλικίες τῶν ἀνθρώπων καὶ εἶναι τὰ πιὸ ἠρωϊκὰ παιδιὰ τῆς Ἐκκλησίας. Ἔζησαν προσωπικὰ τὸν Χριστό, βίωσαν τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, γνώρισαν τὰ μυστήρια τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, ὑπερέβησαν τὸν θάνατο, ἀπέκτησαν τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ὑπέρβαση τοῦ θανάτου καὶ δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ στὴν συνέχεια μὲ χαρὰ καὶ ἐνθουσιασμὸ ὁδηγήθηκαν στὸ μαρτύριο. Σὲ ἕνα τροπάριο λέγεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία στολίζεται μὲ τὰ αἵματα τῶν Μαρτύρων. Αὐτοὶ ἀπέδειξαν ὅτι ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶναι ἰδεολογία, ἀλλὰ ζωή, καὶ ὁ Θεός μας δὲν εἶναι ἕνας ἀφηρημένος Θεός, μιὰ ἀπρόσωπη δύναμη, ἀλλὰ Θεὸς ἀληθινὸς ποὺ ἀγαπᾶ καὶ ἐνδυναμώνει τὸν ἄνθρωπο. Γι αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία λέγεται καὶ εἶναι Ἐκκλησία τῶν Μαρτύρων.

Πρέπει νὰ ἔχουμε μπροστά μας πάντοτε τὴν ζωὴ καὶ τὴν δύναμη τῶν Μαρτύρων, νὰ μᾶς ἐμπνέη καὶ νὰ μᾶς ἐνδυναμώνη τὸ ἠρωϊκό τους πνεῦμα, νὰ ἐπικαλούμαστε τὶς πρεσβεῖες τους, καὶ νὰ φροντίζουμε νὰ ἀναδεικνυόμαστε ἀντάξιοι τῆς μεγάλης δωρεᾶς νὰ εἴμαστε μέλη μιᾶς τέτοιας Ἐκκλησίας Μαρτύρων καὶ Ὁμολογητῶν, ὁπότε θὰ δίδουμε καὶ ἐμεῖς καθημερινὰ αὐτὴν τὴν μαρτυρία.

Κυριακή, 15 Αὐγούστου

Ἡ Παναγία, ἡ ἁγία τῶν ἁγίων

Ἑορτὴ τῆς Παναγίας μας σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα γεγονὸς ἰδιαίτερης χαρᾶς καὶ πνευματικῆς ἀγαλλιάσεως. Μαζὶ μὲ τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ σήμερα, ἀφοῦ εἶναι Κυριακή, ἑορτάζουμε καὶ τὴν Παναγία μας ποὺ ἔδωσε τὸ σῶμα της στὸν Χριστό. Ὅλες τὶς Κυριακὲς τοῦ Καλοκαιριοῦ στὰ λειτουργικὰ σύντομα κηρύγματα ἀναλύσαμε τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἁγιότητα καὶ τὶς διάφορες κατηγορίες τῶν ἁγίων. Ὅμως ὅλους τοὺς ἁγίους, Προφήτας, Ἀποστόλους, Πατέρας, Μάρτυρας, Ὁσίους καὶ γενικὰ ἁγίους, ὑπερέβαλε τὸ ὑπερύμνητο πρόσωπο τῆς Παναγίας μας. Ὅλοι οἱ ἅγιοι αὐτὴν προφήτευσαν, ὕμνησαν, δόξασαν, τίμησαν. Στὸν ἀκάθιστο Ὕμνο στρεφόμαστε στὴν Παναγία καὶ τῆς λέμε: "χαῖρε ἁγία ἁγίων μείζων". Αὐτὴ εἶναι ἡ μείζων ὅλων τῶν ἁγίων. Ἄλλωστε, ὁ ὅρος Παναγία αὐτὸ δηλώνει. Καὶ μάλιστα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι ἡ Παναγία εἶναι "παντὸς ἁγίου κορυφὴ καὶ τελείωσις". Ἡ Παναγία εἶναι ἡ κορυφὴ κάθε ἁγίου, ἁγιότερη ἀπὸ κάθε ἅγιο, ἀλλὰ καὶ ἡ τελείωση τῶν ἁγίων, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι ἡ Παναγία ὑπῆρξε ἡ χαρὰ ὅλων τῶν ἁγίων, διότι δι αὐτῆς ἐνηνθρώπησε ὁ Χριστός.

Κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων ἡ Παναγία δὲν διέπραξε καμμιὰ ἁμαρτία στὴν ζωή της, οὔτε καὶ μὲ τὸν λογισμό της. Ὁ νοῦς της, ἡ καρδιά της, οἱ ἐπιθυμίες της, τὸ σῶμα της, ὅλα ἦταν ἁγνότατα καὶ καθαρότατα. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι μὲ τὴν ἐνανθρώπηση δὲν ἦλθε μόνον ὁ Θεὸς σὲ μᾶς, ἀλλὰ ἦλθε "καὶ ἐκ Παρθένου ἁγνῆς καὶ ἁγίας, μᾶλλον δὲ πανυπεράγνου τε καὶ ὑπεραγίας". Καὶ συνεχίζει ὅτι ἡ Παναγία δὲν ἦταν μόνον πάνω ἀπὸ κάθε μολυσμὸ τῆς σάρκας, ἀλλὰ ἦταν καὶ ἀνωτέρα ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν σάρκα. Ἀκόμη καὶ αὐτὸ τὸ σῶμα τῆς Θεοτόκου ἦταν καθαρότερο καὶ ἀπὸ τὰ πνεύματα τῶν ἁγίων.

Τόση ἦταν καὶ εἶναι ἡ καθαρότητα τῆς Παναγίας μας, ὥστε δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀτενίση τὸ ὕψος τῆς μεγαλωσύνης της. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ἕνα τροπάριο ποὺ ἀναφέρεται στὴν Παναγία: "Ἀπορεῖ πᾶσα γλῶσσα εὐφημεὶν πρὸς ἀξίαν· ἰλιγγιᾷ δὲ νοῦς καὶ ὑπερκόσμιος ὑμνεῖν σὲ Θεοτόκε". Δηλαδή, κάθε γλῶσσα ἀδυνατεῖ ὅταν θέλη νὰ ὑμνήση τὴν Παναγία, καὶ κάθε νοῦς ὄχι μόνον τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς τῶν ὑπερκοσμίων ἀγγέλων, ἰλιγγιᾷ καὶ σκοτίζεται ὅταν προσπαθῆ νὰ ὑμνήση τὴν Θεοτόκο. Ὅπως ὁ ἄνθρωπος σκοτίζεται καὶ αἰσθάνεται ἴλιγγο ὅταν βλέπει κάθε ὕψος καὶ βάθος, ἔτσι καὶ ὁ πιὸ καθαρὸς νοῦς, τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ἀγγέλων, αἰσθάνεται νὰ σκοτίζεται καὶ νὰ ζαλίζεται ὅταν ἀτενίζη τὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας. Παρὰ τὴν καθαρότητα καὶ τὴν ἁγνότητά της, δὲν εἶναι ἀποκεκομμένη ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο γένος, ἀλλὰ διαθέτει μεγάλη ἀγάπη πρὸς τὸν ἄνθρωπο, ἔχει "μητρόθεα σπλάχνα", δηλαδὴ διαθέτει σπλάχνα οἰκτιρμῶν ὡς Μητέρα τοῦ Θεοῦ καὶ ὡς δική μας μητέρα. Ἔχει τὸ ὕψιστο προνόμιο νὰ εἶναι τὸ πρόσωπο ἐκεῖνο ποὺ ἔδωσε τὴν σάρκα της στὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ταυτόχρονα νὰ προέρχεται καὶ ἀπὸ τὸ δικό μας γένος, τὸ ἀνθρώπινο γένος.

Πάντοτε, ἰδιαιτέρως σήμερα, αὐτὴν τὴν μεγάλη ἡμέρα, ἐνατενίζουμε τὸ ἔκπαγλο πρόσωπό της καὶ ζητοῦμε τὶς πρεσβεῖες της. Αἰσθανόμαστε ὅτι δὲν ἔχουμε κάτι κοινὸ μαζί της, ἀφοῦ ἐκείνη ἦταν καθαρότατη μέχρι τὸ πιὸ λεπτότερο σημεῖο τοῦ λογισμοῦ της, ἐνῷ ἐμεῖς καθημερινῶς διαπράττουμε πολλὰ ἁμαρτήματα. Καὶ μέσα στὴν ζάλη μας αὐτὴ καὶ ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες μας καὶ ἀπὸ τὴν ὅραση αὐτοῦ τοῦ μεγάλου προσώπου, τῆς ζητοῦμε τὴν ἀγάπη της, τὴν συμπαράστασή της, τὶς πρεσβεῖες της. Εὔχομαι σὲ ὅλους σας χρόνια πολλὰ καὶ εὐλογημένα. Νὰ ἔχετε τὶς πρεσβεῖες τῆς Παναγίας μας σὲ ὅλη σας τὴν ζωή. Ἡ Παναγία νὰ προστατεύη ἐσᾶς, τὶς οἰκογένειές σας, τὴν πατρίδα μας καὶ ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Καὶ νὰ προσεύχεται γιὰ τὴν μετάνοιά μας, καθὼς ἐπίσης νὰ γίνη μεσίτριά μας κατὰ τὴν μεγάλη ἡμέρα τῆς Κρίσεως.

Κυριακή, 22 Αὐγούστου

Οἱ Ὅσιοι καὶ Ἀσκητές

Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν διωγμῶν, ποὺ ἦταν ἡ μεγαλύτερη καὶ ἐνδοξότερη περίοδος τῆς Ἐκκλησίας, ἀναδείχθηκαν οἱ Μάρτυρες, γιὰ τοὺς ὁποίους μιλήσαμε σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς προηγούμενες Κυριακές. Ὅταν τελείωσαν οἱ διωγμοί, τότε σταμάτησε τὸ μαρτύριο τῶν Χριστιανῶν, ἔπαυσε νὰ χύνεται τὸ αἷμα τους, ἀλλὰ ὅμως τὰ μυστικὰ καὶ ἀόρατα μαρτύρια δὲν σταμάτησαν. Τὸ μαρτυρικὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας συνεχίσθηκε μὲ τὴν ζωὴ τῶν Ὁσίων καὶ Ἀσκητῶν.

Ἡ λέξη "ὅσιος" ἔχει πολλὲς σημασίες, ἀλλὰ ἐδῶ χρησιμοποιεῖται μὲ τὴν ἔννοια τοῦ εὐσεβοῦς, τοῦ ἀφοσιωμένου στὸν Θεό, τοῦ καθαροῦ, τοῦ ἁγνοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή του χρησιμοποιεῖ αὐτὸν τὸν ὅρο γιὰ τὸν Χριστό, τὸν μεγάλο ἀρχιερέα, λέγοντας: "Τοιοῦτος γὰρ ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος, κεχωρισμένος ἀπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ὑψηλότερος τῶν οὐρανῶν γενόμενος" (Ἐβρ. ζ΄, 26). Ἐπειδὴ ὁ Μέγας Ἀρχιερεὺς εἶναι ὅσιος, γι' αὐτὸ καὶ οἱ Ἐπίσκοποι ποὺ εἶναι εἰς τύπον καὶ τόπον τοῦ Χριστοῦ πρέπει νὰ εἶναι ὅσιοι, κατὰ τὸν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: "δεῖ γὰρ τὸν ἐπίσκοπον... εἶναι φιλόξενον, φιλάγαθον, σώφρονα, δίκαιον, ὅσιον, ἐγκρατῆ..." (Τίτ. α΄, 8). Ἀλλὰ αὐτὴν τὴν ὁσιότητα πρέπει νὰ ἔχουν ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ καὶ μάλιστα οἱ προσευχόμενοι, γι αὐτὸ καὶ λέγει πάλι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: "Βούλομαι οὗν προσεύχεσθαι τοὺς ἄνδρας ἐν παντὶ τόπῳ, ἐπαίροντας ὁσίους χεῖρας χωρὶς ὀργῆς καὶ διαλογισμοῦ" (Α' Τίμ. β΄, 8).

Εἰδικὰ μὲ τὸν ὅρο αὐτὸν χαρακτηρίσθηκαν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἐκεῖνοι ποὺ ἔζησαν ἀσκητικὴ καὶ ὁσιακὴ ζωή, ἀγωνίσθηκαν σὲ ὅλη τους τὴν ζωὴ σὲ Μοναστήρια, σὲ ἐρήμους, σὲ σπήλαια γιὰ νὰ ἐφαρμόσουν τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ καὶ εἶχαν ὁσιακὰ τέλη. Γι αὐτὸ στὰ συναξάρια λέγεται γι αὐτοὺς ἐν "εἰρήνῃ τελειοῦται". Ἐὰν οἱ μάρτυρες ἀξιώθηκαν νὰ χύσουν τὸ αἷμα τους καὶ νὰ δώσουν τὴν ζωή τους γιὰ τὴν δόξα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, οἱ Ὅσιοι καὶ Ἀσκητὲς ποὺ ἔζησαν σὲ περίοδο εἰρήνης τῆς Ἐκκλησίας ἀπεδείχθησαν οἱ "μάρτυρες τὴ προαιρέσει", κατὰ τὴν ἔκφραση τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι εἶχαν τὴν ἁγιασμένη ζωὴ τῶν μαρτύρων, εἶδαν τὸν Θεὸ καὶ εἶχαν κοινωνία μαζὶ Τοῦ, εἶχαν μέσα τους τὴν ἐπιθυμία καὶ τὴν ἔμπνευση νὰ μαρτυρήσουν γιὰ τὸν Χριστό, ἀλλὰ δὲν τοὺς δόθηκε ἡ δυνατότητα νὰ τὸ πράξουν. Στὴν πραγματικότητα, ὅμως, ἔζησαν σὲ ὁλόκληρη τὴν ζωή τους τὸ ἐπίπονο μαρτύριο τοῦ ἀγῶνος γιὰ νὰ ὑπερβοῦν τὰ πάθη καὶ τὸν θάνατο ποὺ ὑπάρχει μέσα στὸν ἄνθρωπο, καὶ νὰ νικήσουν τὸν διάβολο καὶ τὶς μεθοδεῖες του.

Ὅταν διαβάση κανεὶς τὸν βίο τοῦ Μεγάλου Ἀνωνίου, ποὺ τὸν ἔγραψε ὁ στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας Μέγας Ἀθανάσιος, θὰ δὴ ἐκεῖ το πῶς ὁ Μέγας Ἀντώνιος σὲ ὅλη του τὴν ζωὴ ὑπέστη τὸ πολυχρόνιο μαρτύριο ἐναντίον τοῦ διαβόλου καὶ ἔζησε τὴν δόξα τῆς μαρτυρικῆς ζωῆς. Αὐτὸ τὸ βλέπει κανεὶς καὶ ὅταν διαβάση ὅλα τὰ Συναξάρια τῶν Ὁσίων καὶ Ἀσκητῶν, ἀλλὰ καὶ τὸ περίφημο βιβλίο ποὺ συνέγραψε ὁ ὅσιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, ποὺ λέγεται "Κλῖμαξ". Τόσο οἱ Μάρτυρες τοῦ αἵματος, ὅσο καὶ οἱ Μάρτυρες τῆς συνειδήσεως πρέπει νὰ εἶναι τὰ πρότυπά μας. Αὐτοὶ εἶναι τὰ μεγαλύτερα ἀδέλφια μας ποὺ ἀγωνίσθηκαν στὸν στίβο τῆς ζωῆς, αὐτοὶ εἶναι οἱ μαθητὲς τοῦ Πνεύματος. Καὶ ἐμεῖς τώρα καθόμαστε στὶς κερκίδες αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ σταδίου καὶ βλέπουμε τοὺς ἀγῶνες τους καὶ θαυμάζουμε τὴν καρτερία τους, τὴν ὑπομονή τους, καὶ τὴν δύναμή τους, ποὺ ἦταν δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Πρέπει ὅμως καὶ ἐμεῖς κάποτε νὰ μὴ στεκόμαστε στὸν θαυμασμό, ἀλλὰ νὰ κατεβαίνουμε μέσα στὸ στάδιο γιὰ νὰ ἀγωνισθοῦμε καὶ ἐμεῖς τὸν καλὸν ἀγῶνα τῆς πίστεως, γιὰ νὰ λάβουμε τὸ στεφάνι τῆς ζωῆς.

Κυριακή, 29 Αὐγούστου

Ὁ Τίμιος Πρόδρομος

Κατὰ τοὺς δύο μῆνες ποὺ πέρασαν, στὰ εὐχαριστιακὰ σύντομα κηρύγματα ἀναλύσαμε τὸ τί εἶναι ἡ ἁγιότητα μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ ποιοὶ ἀνήκουν στὸ στρατὸ τῶν ἁγίων. Εἴδαμε τοὺς Προφήτας, τοὺς Ἀποστόλους, τοὺς Εὐαγγελιστάς, τοὺς Πατέρας καὶ Διδασκάλους, τοὺς Μάρτυρες, τοὺς Ὁσίους καὶ Ἀσκητάς, ἐξαιρέτως δὲ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Μητέρα Του, τὴν Παναγία μας. Στὴν κατηγορία, ὅμως, τῶν ἁγίων ὑπάγονται ὅλοι ὅσοι ἀγωνίζονται νὰ τηρήσουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στὴν καθημερινή τους ζωή, ὅσοι ἔχουν μέσα τους τὸν Χριστό, ὅσοι ἔχουν νοῦ Χριστοῦ καὶ ἔχουν ἱερὸ πόθο νὰ εἰσέλθουν στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ σκοπὸς καὶ ἡ ἀποστολὴ τῶν Χριστιανῶν εἶναι νὰ γίνουν ἅγιοι. Ἡ παραγγελία ποὺ ἔχουμε λάβει ὅλοι μας εἶναι: "ἅγιοι ἔσεσθε ὅτι ἅγιος εἰμὶ ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν" (Λεύτ. ἰα΄, 44).

Στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας χαρακτηρίζονται ἅγιοι. Ἔτσι τοὺς ὀνόμαζε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Γιὰ παράδειγμα, στέλλοντας μιὰ ἐπιστολὴ στοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἐφέσου ἄρχισε ὡς ἑξῆς: "Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ, τοῖς ἁγίοις τοῖς οὔσιν ἐν Ἐφέσῳ καὶ πιστοῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ" (Ἐφ. α΄,1). Λέγονται ἅγιοι καὶ διότι ἁγιάσθηκαν καὶ ἁγιάζονται μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν μυστηρίων καὶ διότι πρέπει νὰ προκόπτουν στὸν ἁγιασμὸ καὶ διότι αὐτὸς εἶναι ὁ τελικὸς σκοπός τους, νὰ γίνουν δηλαδὴ ἅγιοι, μὲ τὴν μέθεξη τοῦ Θεοῦ. Μέσα στὴν χορεία τῶν ἁγίων συγκαταλέγονται δισεκατομμύρια ἅγιοι κάθε ἡλικίας, ἐπαγγέλματος καὶ τρόπου ζωῆς. Ὑπάρχουν νήπια καὶ μικρὰ παιδιά, ἔγγαμοι καὶ οἰκογενειάρχες, ὁλόκληρες οἰκογένειες ποὺ μαρτύρησαν, στρατιωτικοὶ καὶ ἀσχολούμενοι μὲ ἄλλα ἐπαγγέλματα, ἁπλοὶ ἀλλὰ καὶ σοφοὶ ἄνθρωποι. Εἶναι ἕνας ἐξαγιασμένος καὶ εὐλογημένος στρατὸς ποὺ εὑρίσκεται στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ τοὺς εἶδε ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης καὶ κατέγραψε στὴν Ἀποκάλυψη ἐνδεδυμένους μὲ λευκὲς στολὲς καὶ ἔχοντας στὰ χέρια τους τοὺς φοίνικας τῆς δόξης καὶ τοῦ θριάμβου.

Τέτοιοι ἅγιοι ὑπῆρξαν σὲ ὅλη τὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ θὰ ὑπάρξουν ὅσο θὰ ὑπάρχη ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δὲν ἔγινε ἀκόμη ἡ συντέλεια τοῦ κόσμου, γιατί θὰ ἐμφανισθοῦν καὶ ἄλλοι ἅγιοι γιὰ νὰ εἰσέλθουν στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχυρισθῇ ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ γίνη ἅγιος, νὰ μεθέξη δηλαδὴ τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Κανεὶς δὲν θὰ μπορῇ νὰ βρῇ κάποια δικαιολογία γιὰ τὸ ὅτι δὲν μποροῦσε νὰ ἐφαρμόση τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ στὴν ζωή του. Γιατί τέτοιοι ἅγιοι βρίσκονται σὲ κάθε ἱστορικὴ στιγμὴ καὶ σὲ κάθε μέρος τῆς γῆς. Μποροῦν νὰ εἶναι δίπλα μας καὶ δὲν τοὺς ἀναγνωρίζουμε, γιατί εἴμαστε τυφλοὶ πνευματικά. Μπορεῖ νὰ εἶναι μέσα στὸ σπίτι μας, τὴν γειτονιά μας, τὴν πόλη μας. Καὶ βεβαίως στὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ θὰ ἐκπλαγοῦμε ἀπὸ αὐτὸ ποὺ θὰ δοῦμε. Θὰ δοῦμε ἀνθρώπους ποὺ συνοικούσαμε μαζί τους καὶ δὲν τοὺς δίναμε σημασία, νὰ εὑρίσκωνται μέσα στὸ φῶς τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Καὶ ἐπειδὴ σήμερα εἶναι ἡ ἑορτὴ τῆς ἀποκεφαλίσεως τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, γι αὐτὸ πρέπει νὰ θυμηθοῦμε ὅτι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος ὑπῆρξε μιὰ μεγάλη φυσιογνωμία. ῏Ἠταν καὶ Προφήτης καὶ Ἀπόστολος μὲ τὴν εὐρεῖα ἔννοια τοῦ ὅρου, καὶ Ὅσιος καὶ Μάρτυρας. Γι αὐτὸ καὶ σὲ κάθε ἱερὰ ἀκολουθία ὅταν ὁ Ἀρχιερεὺς καὶ ὁ Ἱερεὺς κάνει ἀπόλυση, μνημονεύει καὶ τὸ ὄνομά του: "ἱκεσίαις τοῦ τιμίου ἐνδόξου, Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου". Γεννήθηκε ἀπὸ ἁγίους γονεῖς, ποὺ ἔκαναν προσευχὴ γιὰ νὰ συλληφθῇ, ἔζησε στὴν ἔρημο, βάπτισε τὸν Χριστό, ὁμολόγησε τὴν ἀλήθεια καὶ μαρτύρησε γιὰ νὰ τηρήση τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός, ἡ Παναγία, οἱ Προφῆτες, ὁ Τίμιος Πρόδρομος, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Πατέρες, οἱ Ὅσιοι, οἱ Ἀσκητές, οἱ Μάρτυρες καὶ Ὁμολογητὲς καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἴθε νὰ πρεσβεύουν γιὰ μᾶς γιὰ νὰ μὴ ξεχάσουμε τὸν προορισμό μας καὶ νὰ συγκαταλεχθοῦμε καὶ ἐμεῖς στὴν χορεία τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

 Ὁ ἅγιος Τριαδικὸς Θεός

Κυριακή, 4 Ἰουλίου

Τὰ φετινὰ σύντομα λειτουργικὰ κηρύγματα θὰ ἀναφερθοῦν στὸ μεγάλο θέμα τῆς ἁγιότητος καὶ τῶν ἁγίων ποὺ ἔχουμε στὴν Ἐκκλησία μας. Γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος τῆς ἁγιότητος μέσα στὸν ὁποῖο ἐνεργεῖ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ ἁγιάζει τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὴν κτίση. Κατὰ τὸν Μέγα Φώτιο ἡ λέξη ἅγιος προέρχεται ἀπὸ τὸ στερητικὸ Ἂ καὶ τὴν λέξη γῆ καὶ σημαίνει τὸν ὑπέρτερο τῆς γῆς, αὐτόν, δηλαδή, ποὺ εἶναι πάνω ἀπὸ τὴν γῆ. Καὶ φυσικὰ αὐτὸ πρωτίστως ἀναφέρεται στὸν Θεό. Ἄλλοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ λέξη ἅγιος προέρχεται ἀπὸ τὸ στερητικὸ Ἂ καὶ τὴν λέξη ἄγος (μὲ ψιλή), ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ δύο Ἂ μὲ τὴν κράση τους δασύνονται δημιουργοῦν τὴν λέξη ἅγιος ποὺ σημαίνει αὐτὸν ποὺ εἶναι ἀπηλλαγμένος ἀπὸ μίασμα. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὅμως στὶς παραπάνω ἑρμηνεῖες παραθέτει καὶ τὴν δική του γνώμη, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ λέξη ἅγιος προέρχεται ἀπὸ τὴν λέξη ἄγος (μὲ δασεῖα) καὶ δηλώνει τὸν ἄξιο σεβασμοῦ καὶ τὸν καθαρό.

Εἶναι φανερὸ ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ ἑρμηνεῖες πρωτίστως ἀναφέρονται στὸν Θεὸ ποὺ εἶναι καθαρός, εἶναι ἄξιος σεβασμοῦ, εἶναι ὑπεράνω τῶν γηΐνων πραγμάτων. Γι΄ αὐτὸ καὶ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς παραγγέλλει: "ἅγιοι ἔσεσθε ὅτι ἅγιος εἰμι ἐγὼ Κύριος" (Λεύτ. ἰα΄, 44). Ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἀπεκάλεσε τὸν Χριστὸ ἅγιο: "...δι' ὃ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται, υἱὸς Θεοῦ" (Λούκ. α΄, 35). Ὁ ῎Ἰδιος ὁ Χριστὸς προσευχόμενος στὸν Πατέρα Τοῦ τὸν ἀπεκάλεσε ἅγιο: "Πάτερ ἅγιε, τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου" (Ἰω. ἰζ΄, 11). Καὶ τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος ἀποκαλεῖται Ἅγιον Πνεῦμα.

Ὁ Τριαδικὸς Θεός, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα εἶναι ἅγιος. Ὁ προφήτης ΄Ἠσαΐας εἶδε τοὺς ἀγγέλους νὰ ψάλλουν τὸν ἐπινίκιο ὕμνο καὶ νὰ κράζουν: "ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαὼθ πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου...". Ὁ ὕμνος αὐτὸς εἶναι ὕμνος στὸν Τριαδικὸ Θεὸ καὶ δηλώνει τὸ μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Στὴν θεία Λειτουργία ψάλλουμε τὸν τρισάγιο ὕμνο "ἅγιος ὁ Θεός, ἅγιος ἰσχυρός, ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς". Ἐπίσης, ψάλλουμε στὸν τρισάγιο Θεὸ τὸν ἐπινίκιο ὕμνο "ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ...". Δὲν ὑπάρχει ἀκολουθία κατὰ τὴν ὁποία δὲν λέμε τὸ "τρισάγιον" καὶ δὲν ἀπευθύνουμε τὴν ἱκεσία μας στὸν Τριαδικὸ Θεό, ποὺ εἶναι Θεός, ἀθάνατος, ἰσχυρός, γι΄ αὐτὸ καὶ ἐμεῖς ποὺ εἴμαστε ἄνθρωποι, θνητοὶ καὶ ἀδύνατοι, ζητοῦμε τὸ ἔλεὸς Του.

Ἁγία εἶναι ἡ φύση τοῦ Θεοῦ, ἅγιες εἶναι οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, ἅγιο εἶναι καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Ὅποιος δοξάζει τὸν Θεὸ καὶ μνημονεύει τὸ ὄνομὰ Τοῦ καὶ προσπαθεῖ νὰ ζῇ σύμφωνα μὲ τὸ θέλημά Του, δέχεται τὶς ἅγιες ἐνέργειές Του, ὡς θερμότητα, ἀγάπη, εἰρήνη, πραότητα, ἁγιασμό. Θὰ πρέπη νὰ ἐπικοινωνοῦμε μὲ τὸν ἅγιο Θεὸ μὲ τὴν προσευχή, μὲ τὰ μυστήρια, γιὰ νὰ δεχόμαστε τὶς ἐνέργειές Του καὶ νὰ ἁγιαζόμαστε ἀπὸ τὴν παρουσία Του καὶ τὴν ἁγιότητά Του.

Οἱ Προφῆτες

Κυριακή, 11 Ἰουλίου

Οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἑνώνονται μὲ τὸν Θεὸ καὶ δέχονται τὶς ἅγιες ἐνέργειές Του λέγονται καὶ ἐκεῖνοι ἅγιοι. Ὁ Θεὸς εἶναι ἅγιος κατὰ τὴν ἀπόλυτη σημασία, ἐνῷ οἱ ἄνθρωποι ποὺ κοινωνοῦν μαζὶ Τοῦ λέγονται ἅγιοι κατὰ σχετικὴ σημασία καὶ ἔννοια, διότι κοινωνοῦν μαζὶ Του. Μεταξὺ τῶν ἁγίων συγκαταλέγονται καὶ οἱ Προφῆτες, ποὺ ἔζησαν στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καὶ ὁδηγοῦσαν κατ΄ ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ τὸν λαὸ Του. Τέτοιοι Προφῆτες ἦταν ὁ ΄Ἠσαΐας, ὁ Ἰερεμίας, ὁ Δανιήλ, ὁ ΄Ἠλίας, ὁ Σαμουήλ, ὁ Μωϋσῆς κλπ. Ἡ λέξη Προφήτης προέρχεται ἀπὸ δύο λέξεις τὸ "πρὸ" καὶ τὸ "φάναι", καὶ δηλώνει αὐτὸν ποὺ προλέγει καὶ ἀποκαλύπτει τὰ μέλλοντα, ἀλλὰ καὶ συγχρόνως διδάσκει. Ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτει τὸ θέλημά Τοῦ στὸν συγκεκριμένο Προφήτη, ὁ ὁποῖος ἔλεγε: "λάλει Κύριε ὅτι ὁ δοῦλος σου ἀκούει" καὶ στὴν συνέχεια αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος μετέφερε τὸ θέλημα καὶ τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ στὸν λαό, λέγοντας: "τάδε λέγει Κύριος". Τὸ "λάλει Κύριε" καὶ τὸ "τάδε λέγει Κύριος" εἶναι ἐκεῖνα ποὺ δηλώνουν τὸ ἔργο τοῦ Προφήτου. Ἐπειδὴ οἱ Προφῆτες ἔβλεπαν τὸν Θεό, τὸν ἄσαρκο Λόγο, γι΄ αὐτὸ καὶ ὁ λαός τους ὀνόμαζε, ὅπως φαίνεται στὴν ζωὴ τοῦ Προφήτου Σαμουήλ, "ὁρῶντες" καὶ "βλέποντες".

Τὸ ἔργο τῶν Προφητῶν ἦταν πολὺ μεγάλο. Αὐτοὶ μετέφεραν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στὸν λαό, αὐτοὶ ξεχώριζαν τὴν πλάνη ἀπὸ τὴν ἀλήθεια καὶ μὲ τὴν ἀλήθεια καθοδηγοῦσαν τὸν λαό, αὐτοὶ ἤλεγχαν τὸν λαὸ καὶ τοὺς ἄρχοντες, ὅταν αὐτοὶ ἀποστατοῦσαν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ὁδηγοῦσαν στὴν μετάνοια, αὐτοὶ ὁμιλοῦσαν γιὰ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Μεσσίου, αὐτοὶ προετοίμαζαν τοὺς ἀνθρώπους γιὰ νὰ τὸν δεχθοῦν. Ἔτσι τὸ ἔργο τους ἦταν μεγάλο καὶ θαυμαστό. Ὅσο μεγάλο καὶ ὑπεύθυνο ἦταν τὸ ἔργο τους τόσο καὶ οἱ δυσκολίες ἦταν πολλές. Ὁ λαὸς συνήθως δὲν θέλει λόγους ποὺ ἐναντιώνονται στὰ πάθη του, γι΄ αὐτὸ καὶ πολλοὶ Προφῆτες πέθαναν μαρτυρικά, ὅπως τὸ περιγράφει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή του. Ὅταν κάποιος παρουσιαζόταν ὡς Προφήτης, ὅμως δὲν μιλοῦσε ἐξ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ μὲ τὸ δικό του στοχασμὸ καὶ τὴν δική του φαντασία, αὐτὸς λεγόταν ψευδοπροφήτης.

Προφῆτες δὲν ὑπῆρχαν μόνον στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀλλὰ καὶ στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία καὶ ἡ θέση τους ἦταν μεγάλη καὶ τιμητικὴ μεταξὺ τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ ἡ θέση τους ἦταν μετὰ τοὺς Ἀποστόλους. Καὶ κατὰ κάποια ἑρμηνευτικὴ ἀνάλυση, ὡς Προφῆτες στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία ὀνομάζονταν οἱ θεολόγοι, αὐτοὶ ποὺ ἔβλεπαν τὸν Θεὸ στὸ ἄκτιστο φῶς καὶ στὴν συνέχεια καθοδηγοῦσαν ἀπλανῶς τοὺς Χριστιανούς. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διδάσκει ὅτι ὅπως οἱ Προφῆτες στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἔβλεπαν τὴν πρώτη παρουσία τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἐνανθρώπησή Τοῦ, καὶ προετοίμαζαν τὸν λαὸ γιὰ τὴν συνάντηση μαζὶ Τοῦ, ἔτσι καὶ οἱ Προφῆτες στὴν Καινὴ Διαθήκη, οἱ θεούμενοι καὶ θεόπτες ἅγιοι, βλέπουν τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τὴν Δευτέρα ἔλευση τοῦ Χριστοῦ μὲ ὅλη Τοῦ τὴν δόξα καὶ καθοδηγοῦν τὸν λαὸ πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης διδάσκει ὅτι ἡ αἵρεση ἐπικρατεῖ ἐκεῖ ποὺ δὲν ὑπάρχουν Προφῆτες, δηλαδὴ δὲν ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν προσωπικὴ κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ γιὰ νὰ καθοδηγοῦν ἀπλανῶς τὸν λαὸ καὶ νὰ κάνουν τὴν διάκριση μεταξὺ ἀκτίστου καὶ κτιστῆς ἐνεργείας, μεταξὺ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνεργείας τῶν δαιμόνων. Καὶ σήμερα ὑπάρχουν τέτοιοι εὐλογημένοι ἄνθρωποι, ποὺ ἔχουν τὴν θέση τῶν Προφητῶν μέσα στὴν Ἐκκλησία, τοὺς ὁποίους πρέπει νὰ ἀναζητοῦμε γιὰ νὰ καθοδηγούμαστε σωστὰ στὸν δρόμο πρὸς τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στὸν δρόμο τῆς σωτηρίας μας.

Οἱ Ἀπόστολοι

Κυριακή, 18 Ἰουλίου

Μεταξὺ τῶν ἁγίων συγκαταλέγονται καὶ οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πρόκειται γιὰ τοὺς δώδεκα μαθητὰς τοῦ Χριστοῦ, τοὺς ὁποίους ὁ Χριστὸς κάλεσε στὸ Ἀποστολικὸ ἀξίωμα, οἱ ὁποῖοι μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ ἔδρασαν σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο καὶ ἵδρυσαν τὶς κατὰ τόπους Ἐκκλησίες. Στοὺς Ἀποστόλους συγκαταλέγεται καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος δὲν ἐγνώρισε τὸν Χριστὸ ὅσο ζοῦσε, ἀλλὰ τὸν γνώρισε μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ γι΄ αὐτὸ καὶ ἐκεῖνος εἶναι Ἀπόστολος καὶ μάλιστα Πρωτοκορυφαῖος, μαζὶ μὲ τὸν Ἀπόστολο Πέτρο. Ἡ λέξη ἀπόστολος προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα ἀποστέλλω καὶ δηλώνει αὐτὸν ποὺ ἀποστέλλεται ἀπὸ κάποιον γιὰ νὰ ἐκπληρώση μιὰ ἀποστολή.

Πρῶτος καὶ κατ΄ ἐξοχὴν Ἀπόστολος εἶναι ὁ Χριστός. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή του γράφει: "κατανοήσατε τὸν ἀπόστολο καὶ ἀρχιερέα τῆς ὁμολογίας ἡμῶν Χριστὸν Ἰησοῦν". (Ἐβρ. γ΄, 1). Ὁ Χριστὸς λέγεται Ἀπόστολος γιατί ἀπεστάλη, καὶ μὲ τὴν δικὴ Τοῦ θέληση, ἀπὸ τὸν Πατέρα Τοῦ γιὰ νὰ ἐνανθρωπήση, νὰ κηρύξη στοὺς ἀνθρώπους, νὰ πάθη, νὰ σταυρωθῇ καὶ νὰ ἀναστηθῇ, καὶ ἔτσι νὰ γίνη πρόξενος σωτηρίας καὶ ἀπολυτρώσεως. Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια καὶ οἱ μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ ἐκλήθησαν στὸ ἀποστολικὸ ἀξίωμα, ἔζησαν μαζὶ μὲ τὸν Χριστὸ τρία χρόνια, εἶδαν, ἄκουσαν, πληροφορήθηκαν γιὰ τὰ μυστήρια τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἀνέβηκαν ἐπάνω στὸ ὅρος Θαβὼρ εἶδαν τὰ ἴδια τὰ μυστήρια τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ὅλοι, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἰούδα, εἶδαν τὸν ἀναστάντα Χριστό, ἔλαβαν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τὴν Πεντηκοστὴ καὶ στὴν συνέχεια ἀπεστάλησαν στὸν κόσμο γιὰ νὰ κηρύξουν τὸ Εὐαγγέλιο σὲ ὁλόκληρη τὴν κτίση.

Καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἶδε τὸν ἀναστάντα Χριστὸ καὶ αὐτό του ἔδωσε τὴν βεβαιότητα τῆς κλήσεως καὶ τῆς ἀποστολῆς του, γι΄ αὐτὸ καὶ ἔγραφε στὶς ἐπιστολές του: "Παῦλος, κλητὸς ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ" (Α' Κόρ. α΄, 1). Τὸ ἴδιο ἔγραφε καὶ ὁ Ἀπόστολος Πέτρος στὶς καθολικές του ἐπιστολές: "Πέτρος ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ" (Α' Πέτρου α΄, 1). Τὸ ἀποστολικὸ ἔργο ὅπως καὶ τὸ προφητικὸ εἶναι δύσκολο ἔργο, γιατί ὁ Ἀπόστολος πρέπει νὰ ἀπαρνηθῇ τὰ πάντα καὶ νὰ ἀκολουθήση τὸν Χριστό. Καὶ ὅπως ὁ Χριστὸς ὁδηγήθηκε στὸν Σταυρό, ἔτσι καὶ ὁ Ἀπόστολος ὁδηγεῖται στὸ μαρτύριο, τὴν θυσία καὶ τὴν προσφορά. Γι΄ αὐτό, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο Ἰωάννη, ὅλοι οἱ ἄλλοι Ἀπόστολοι τελείωσαν τὴν ζωή τους μαρτυρικά.

Ἡ Ἐκκλησία λέγεται ἀποστολικὴ διότι στηρίζεται στὸ θεμέλιο τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, τὴν διδασκαλία τους καὶ τὴν ζωή τους. Καὶ ὅταν ἐξέλιπαν οἱ Ἀπόστολοι, συνέχισαν τὸ ἔργο τους οἱ διάδοχοί τους, ποὺ ὀνομάσθηκαν ἀποστολικοὶ Πατέρες, ὅπως ὁ ἅγιος Πολύκαρπος, Ἐπίσκοπος Σμύρνης. Καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτοὺς συνέχισαν τὸ ἔργο τους οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων εἶναι οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι εἶναι οἱ προεστῶτες τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν καὶ προεστῶτες τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως. Ὅπως ὑπάρχουν ψευδοπροφῆτες, ἔτσι ὑπάρχουν καὶ ψευδαπόστολοι. Ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν νοῦν Χριστοῦ μποροῦν νὰ διακρίνουν τοὺς ἀληθινοὺς Ἀποστόλους ἀπὸ τοὺς ψευδαποστόλους. Τὰ στοιχεῖα ποὺ τοὺς διακρίνουν εἶναι ἡ ἀληθινὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, ἡ θυσία καὶ ἡ προσφορὰ γιὰ τὸν λαό, ἡ ΄Ὀρθόδοξη διδασκαλία.

Θὰ πρέπη νὰ προσευχόμαστε νὰ ἀναδεικνύη ὁ Θεὸς ἀληθινοὺς Ἀποστόλους, ὥστε νὰ κατευθυνόμαστε στὴν ἀπλανῆ ὁδὸ τῆς σωτηρίας, ἀλλὰ συγχρόνως θὰ πρέπη νὰ προσευχόμαστε νὰ μᾶς δίνη ὁ Θεὸς δύναμη γιὰ νὰ κάνουμε ὑπακοὴ σὲ αὐτοὺς τοὺς γνήσιους θεράποντας τοῦ Θεοῦ.

Οἱ Εὐαγγελιστές

Κυριακή, 25 Ἰουλίου

Μαζὶ μὲ τοὺς δώδεκα Μαθητάς, γιὰ τοὺς ὁποίους ὁμιλήσαμε τὴν προηγούμενη Κυριακὴ καὶ οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦσαν τὸν στενὸ ὅμιλο τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, συγχρόνως ὑπῆρχαν καὶ οἱ ἑβδομήκοντα Μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ. Μερικοὶ ἀπὸ αὐτούς, καὶ τοὺς δώδεκα καὶ τοὺς ἑβδομήκοντα, λέγονται Εὐαγγελιστές, γιατί συνέγραψαν τὰ τέσσερα Εὐαγγέλια. Πρόκειται γιὰ τὸν Εὐαγγελιστὴ Ματθαῖο, τὸν Εὐαγγελιστὴ Μάρκο, τὸν Εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ καὶ τὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη. Ἡ λέξη Εὐαγγέλιο ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο λέξεις τὸ "εὔ" καὶ τὴν "ἀγγελία" καὶ δηλώνει τὴν καλὴ ἀγγελία, τὴν καλὴ πληροφορία. Οἱ Εὐαγγελιστές, λοιπόν, μετέδωσαν γραπτῶς τὴν εἴδηση ὅτι ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐνηνθρώπησε, ἐδίδαξε, ἀπέθανε, σταυρώθηκε, ἀναστήθηκε, ἀνελήφθηκε καὶ πρόκειται νὰ ἔλθη ἐκ νέου γιὰ νὰ κρίνη τοὺς ἀνθρώπους. Τὸ κεντρικὸ σημεῖο τῶν Εὐαγγελίων εἶναι τὸ τί εἶπε ὁ Χριστός, τὸ τί ἔκανε ὁ Χριστὸς καὶ τὸ τί ἔπαθε ὁ Χριστός. Ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ συνδέεται στενὰ μὲ τὰ θαύματά Τοῦ, τὰ Πάθη Του καὶ τὴν Ἀνάστασή Του. Τὰ Εὐαγγέλια δὲν εἶναι μιὰ πλήρης βιογραφία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ εἶναι ἡ μετάδοση τῆς πληροφορίας ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι καὶ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ αὐτὸς μόνον μπορεῖ νὰ κάνη τὸν ἄνθρωπο κατὰ Χάριν υἱὸ τοῦ Θεοῦ.

Τὰ τρία πρῶτα Εὐαγγέλια (τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου, τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου καὶ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ) λέγονται "συνοπτικὰ Εὐαγγέλια" καὶ ἐπικεντρώνουν τὴν προσοχὴ τῶν ἀναγνωστῶν σὲ μερικὰ ἱστορικὰ σημεῖα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Τὰ τρία αὐτὰ Εὐαγγέλια θεωροῦνται ἀπὸ μερικοὺς ὡς κατηχητικὰ βοηθήματα τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας ποὺ προορίζονταν γιὰ ἐκείνους κυρίως ποὺ ἐπρόκειτο νὰ βαπτισθοῦν, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὶς σατανικὲς ἐνέργειες, ἀλλὰ συγχρόνως ἀπέβλεπαν καὶ στοὺς Χριστιανοὺς ποὺ εἶχαν ἤδη βαπτισθῇ γιὰ νὰ ἔχουν μπροστά τους ἕνα συνοπτικὸ βιβλίο τῆς ζωῆς καὶ τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ.

Τὸ τέταρτο Εὐαγγέλιο, δηλαδὴ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία χαρακτηριζόταν "πνευματικὸ" Εὐαγγέλιο, γιατί προοριζόταν κυρίως γι΄ αὐτοὺς ποὺ εἶχαν βαπτισθῇ καὶ φωτισθῇ καὶ ἔπρεπε νὰ μάθουν τὴν ὑψηλότερη διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νὰ διαβάζεται στὴν θεία Λειτουργία τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα καὶ καθ΄ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἀφοῦ τὸ Μ. Σάββατο γίνονταν οἱ ὁμαδικὲς βαπτίσεις τῶν Χριστιανῶν.

Ἡ ἐποχὴ στὴν ὁποία ζοῦμε εἶναι ἐποχὴ ἐνημερώσεως, ἐποχὴ διαδόσεως πολλῶν βιβλίων. Ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ πρέπει κυρίως νὰ μελετοῦμε τὴν ζωὴ καὶ τὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ὅπως περιγράφονται μέσα στὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια. Κάθε ἀνάγνωση τῶν Εὐαγγελίων καὶ γενικότερα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀνοίγει τὸν νοῦ μας γιὰ νὰ μάθουμε τὴν ἀποστολή μας, τὸ ἔργο μας καὶ τὸν προορισμό μας, νὰ μάθουμε γιατί ζοῦμε, γιατί ὑπάρχουμε καὶ ποιός εἶναι ὁ σκοπός μας στὴν γῆ, ἀλλὰ καὶ τί πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὰ πάθη μας καὶ νὰ ἔχουμε κοινωνία μὲ τὸν Χριστό. Μὲ τὴν ἀνάγνωση τῶν Εὐαγγελίων, ὅπως ἑρμηνεύονται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας διὰ τῶν ἁγίων Πατέρων, θὰ μπορέσουμε νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν γλυκύτητα τῆς καλῆς ἀγγελίας, δηλαδὴ τὴν γλυκύτητα τῆς σωτηρίας μας.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 3 Ἰουλίου

Τοὺς καλοκαιρινοὺς μῆνες τῆς προηγούμενης χρονιᾶς, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, στὰ κυριακάτικα Κηρύγματα, ἀναλύσαμε τὰ «εἰρηνικὰ» τῆς θείας Λειτουργίας, ποῦ ἀκούγονται καὶ σὲ ἄλλες ἀκολουθίες. Δηλαδή, ἀναφερθήκαμε στὶς δεήσεις τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Θεὸ ποῦ ἀπευθύνουμε στὴν ἀρχὴ τῆς θείας Λειτουργίας. Καὶ αὐτὸ εἶναι σημαντικό, γιατί πρέπει νὰ συμμετέχουμε καὶ λογικὰ στὰ ὅσα λέγονται καὶ γίνονται κατὰ τὴν θεία Λειτουργία. Βεβαίως, οἱ λέξεις τῆς προσευχῆς δὲν εἶναι ἐξαιρετικὰ δύσκολες καὶ ἀκατάληπτες, ἀφοῦ πολλὲς ἀπὸ αὐτὲς χρησιμοποιοῦνται καὶ σήμερα στὴν ἐπικοινωνία μεταξύ μας, ἀλλὰ ὡστόσο χρειάζονται καὶ μερικὲς ἐπὶ πλέον ἐξηγήσεις.

Ἡ θεία Λειτουργία εἶναι τὸ κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ πνευματικῆς μας ζωῆς ποῦ συνδέεται μὲ τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὸ ὀρθόδοξο κήρυγμα. Αὐτὸς εἶναι ὁ πνευματικὸς χῶρος στὸν ὁποῖο πρέπει νὰ ζοῦμε, νὰ κινούμαστε καὶ ἀπὸ αὐτὸν πρέπει νὰ ἐμπνεόμαστε. Ἄλλωστε, ἡ θεία Λειτουργία εἶναι μιὰ πρόγευση τῆς οὐράνιας θείας Λειτουργίας, στὴν ὁποῖα ζοὺν οἱ ἅγιοι καὶ θὰ γίνεται αἰώνια μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ὅταν θὰ ἀναστηθοῦν καὶ τὰ σώματά μας. Ἔτσι, ὅ,τι γίνεται στὴν θεία Λειτουργία πρέπει νὰ εἶναι ἀγαπητὸ σὲ ὅλους μας.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ «εἰρηνικά», ποῦ λέγονται στὴν ἀρχὴ τῆς θείας Λειτουργίας, ἀπευθύνουμε στὸν Θεὸ καὶ τὰ «πληρωτικά». Λέγονται «πληρωτικά», γιατί ἀρχίζουν μὲ τὴν φράση «πληρώσωμεν τὴν δέησιν ἡμῶν τὼ Κυρίω», δηλαδὴ ἅς συμπληρώσουμε τὴν δέησή μας στὸν Χριστό. Αὐτὰ τὰ «πληρωτικὰ» λέγονται δύο φορές. Μιὰ φορὰ μετὰ τὴν Μεγάλη Εἴσοδο, ὅταν, δηλαδή, μεταφέρεται τὸ Ἅγιο Δισκάριο καὶ τὸ Ἅγιο Ποτήριο ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Προσκομιδὴ στὴν Ἁγία Τράπεζα καὶ ψάλλεται ὁ «Χερουβικὸς Ὕμνος», καὶ δεύτερη φορὰ πρὶν κοινωνήσουμε τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ ζωή μας πρέπει νὰ εἶναι μιὰ διαρκὴς δέηση στὸν Θεό, μιὰ προσευχή, γιατί ὁ Θεὸς εἶναι ὁ δημιουργός μας, ὁ πατέρας μας, ὁ νυμφίος μας, ὁ ἀδελφός μας. Αὐτὸς μᾶς δημιούργησε, μᾶς ἔφερε ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία στὴν ὕπαρξη, μᾶς ἀναδημιούργησε, μετὰ τὴν πτώση μας, καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ μᾶς τρέφη, ζωογονῇ, θεραπεύη, σώζη. Αὐτὸς εἶναι ἡ ζωή μας, ἡ ἐλπίδα μας καὶ ἡ παρηγοριά μας. Καὶ αὐτὸ δὲν τὸ λέμε μέσα ἀπὸ τὴν προοπτικὴ τῶν ἄλλων ἀνθρωποκεντρικῶν θρησκευτικῶν συστημάτων, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πνευματική μας οἰκογένεια, τὸ πνευματικὸ θεραπευτήριο. Ὁπότε, ὁ Θεὸς εἶναι ὁ μεγάλος Πατέρας μας καὶ ὁ ἄριστος θεραπευτής μας.

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ δέησή μας στὸν Θεὸ πρέπει νὰ εἶναι διαρκής, ὅπως τὸ λέμε στὴν λατρεία μας: «ἔτι καὶ ἔτι ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», καὶ ὅπως τὸ ἀκοῦμε στὰ «πληρωτικά»: «πληρώσωμεν τὴν δέησιν ἡμῶν τὼ Κυρίω». Καὶ πρέπει νὰ προσευχόμαστε γιατί ἔχουμε πολλὰ προβλήματα στὴν ζωή μας καὶ δὲν μποροῦμε μόνοι μας νὰ τὰ ἐπιλύσουμε. Ἀκόμη, πρέπει νὰ εἶναι διαρκὴς ἡ προσευχή μας, γιατί ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι πολὺ μεγάλος, νὰ ὁμοιάσουμε μὲ τὸν Θεό, ἀλλὰ ἡ βιολογική μας ζωὴ εἶναι πολὺ μικρὴ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ ἀνταποκριθοῦμε σὲ αὐτὸν τὸν μεγάλο σκοπό.

Δὲν μποροῦμε, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, νὰ ζήσουμε χωρὶς Θεό, δὲν μποροῦμε νὰ ἀναπαυθοῦμε χωρὶς τὴν Ἐκκλησία, δὲν μποροῦμε νὰ ἀναπνεύσουμε ἔξω ἀπὸ τὴν θεία Εὐχαριστία. Γι’ αὐτό, ἅς ἀγαπήσουμε ὅλη τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ καὶ ἅς χαροῦμε ὅλες τὶς ὀμορφιὲς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.

Ὁ Μητροπολιτης

Ὁ Ναυπακτου καὶ Ἁγιου Βλασιου  ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 28 Αὐγούστου

Τὰ «πληρωτικά», οἱ δεήσεις ποῦ ἀπευθύνουμε στὸν Θεὸ κατὰ τὴν θεία Λειτουργία καὶ σὲ ἄλλες ἀκολουθίες, λέγονται ἀπὸ τὸν Ἱερέα ἢ ἀπὸ τὸν Διάκονο. Καὶ ὁ λαὸς κάθε φορὰ ἀπαντᾶ μὲ τὴν φράση: «Παράσχου, Κύριε», δηλαδή, Κύριε σὲ παρακαλοῦμε νὰ μᾶς τὸ δώσης αὐτὸ ποῦ ζητᾶμε παρακλητικά.

Ὁ λαὸς στὴν θεία Λειτουργία καὶ σὲ κάθε ἀκολουθία, στὶς δεήσεις τοῦ Ἱερέως ἀπαντᾶ ἄλλοτε μὲ τὸ «Κύριε ἐλέησον», δηλαδὴ σπλαχνίσου μας Κύριε, καὶ ἄλλοτε μὲ τὸ «Παράσχου Κύριε», δηλαδή, Κύριε σὲ παρακαλοῦμε νὰ μᾶς τὸ δώσης. Ζητᾶμε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τὴν εὐσπλαχνία Τοῦ καὶ τὴν δωρεά Του. Ὁμοιάζουμε μὲ τοὺς ζητιάνους, ποῦ καταλαβαίνουμε ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὴν φτώχεια μας, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. Αἰσθανόμαστε ὅτι εἴμαστε πολὺ πτωχοὶ καὶ μικροί, ἀλλὰ ἔχουμε ἕναν πλούσιο καὶ μεγάλο Θεό, εἴμαστε ἄρρωστοι, ἀλλὰ ἔχουμε κοντὰ μᾶς τὸν πραγματικὸ Ἰατρό. Ἔτσι, ζητᾶμε τὴν βοήθειά Του.

Βέβαια, ἡ παράκληση δὲν πρέπει νὰ περιορίζεται στὰ λόγια, δὲν μποροῦμε νὰ ζητᾶμε ἀπὸ ἀνάγκη μόνον οὔτε νὰ παρακαλᾶμε σὲ ἕνα θεωρητικὸ ἐπίπεδο, ἀλλὰ πρέπει νὰ προσευχόμαστε μὲ ὅλη τὴν ὕπαρξή μας, νὰ τὸ κάνουμε καὶ ὁλοκληρωτικά. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ προσαρμόζουμε τὴν ζωή μας στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ τηροῦμε τὶς ἐντολές Του. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστὸς μᾶς εἶπε ὅτι ἐὰν μὲ ἀγαπᾶτε πρέπει νὰ τηρῆτε τὶς ἐντολὲς ποῦ σᾶς ἔδωσα.

Ἐπίσης, ἡ δέηση δὲν εἶναι τὸ μόνον εἶδος προσευχῆς στὸν Θεό. Μεγαλύτερη ἀξία καὶ σπουδαιότητα ἔχουν ἡ εὐχαριστία καὶ ἡ δοξολογία στὸν Θεό. Ὅταν κανεὶς μαθαίνη πιὸ πολὺ νὰ δοξολογῇ τὸν Θεό, τότε ἀποδεικνύεται ὅτι εἶναι πραγματικὸ παιδὶ τοῦ Θεοῦ, ἔχει ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη σὲ Αὐτὸν καὶ αἰσθάνεται τὴν δόξα Του. Ἡ προσευχὴ τῶν Ἀγγέλων στὸν οὐρανὸ εἶναι μιὰ διαρκὴς δοξολογία καὶ ἡ προσευχὴ τῶν δικαίων στὸ οὐράνιο θυσιαστήριο εἶναι ἀέναη δοξολογία, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀτελεύτητη προσευχὴ τῶν ἁγίων στὸν Παράδεισο θὰ εἶναι μιὰ ἀκατάπαυστη δοξολογία στὸν Τριαδικὸ Θεό. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε ἔντονα στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου.

Στὰ τέλη τῶν «πληρωτικῶν» δικαιολογοῦμε γιατί ἀπευθύναμε αὐτὲς τὶς παρακλήσεις-δεήσεις πρὸς τὸν Θεό. Λέγει ὁ Ἱερεύς: «Διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ Μονογενοῦς σου υἱοῦ μεθ’ οὗ εὐλογητὸς εἴ σὺν τὼ Παναγίω καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῶ σου Πνεύματι νὺν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων».

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι παρακαλᾶμε καὶ δοξάζουμε τὸν Τριαδικὸ Θεό, «διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ Μονογενοῦς τοῦ Υἱοῦ». Οἱ οἰκτιρμοὶ τοῦ Χριστοῦ ξεχύθηκαν πλούσια πάνω μας, μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του. Αὐτὸς ἔδειξε πλούσια τὴν ἀγάπη Τοῦ σὲ μᾶς καὶ αὐτὸ μᾶς δίνει δύναμη, παρηγοριά, ἐλπίδα. Ἄλλωστε, διὰ τοῦ Χριστοῦ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ γνωρίζουμε τὸν Πατέρα. Ἔτσι, δοξάζουμε καὶ ἀνυμνοῦμε ὁλόκληρη τὴν Παναγία Τριάδα, τὸν Πατέρα, τὸν Υἱὸν καὶ τὸν Ἅγιον Πνεῦμα, γιατί αὐτὴ εἶναι ὁ χορηγὸς κάθε καλοῦ.

Ἡ συμμετοχή μας στὴν θεία Λειτουργία εἶναι ζωή, μᾶς δίνει ἐλπίδα, μᾶς προσφέρει ἀγάπη καὶ ὀμορφαίνει ὁλόκληρη τὴν ζωή μας. Νὰ μὴ ἀπουσιάζουμε ποτὲ ἀπὸ αὐτήν.

Ὁ Μητροπολιτης

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 31 Ἰουλίου

Ἕνα ἀπὸ τὰ αἰτήματα τῶν «πληρωτικῶν» ποῦ ἑρμηνεύουμε στὰ κυριακάτικα κηρύγματα τοῦ Καλοκαιριοῦ αὐτοῦ ἀναφερόταν καὶ στὸ νὰ εἶναι ἡ ἡμέρα μας, τελεία, ἁγία, εἰρηνικὴ καὶ ἀναμάρτητη. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ πραγματοποιηθῇ ἀπὸ τοὺς φίλους τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν δική Του Χάρη καὶ τὴν δική τους συνέργεια. Ὅμως, αὐτὸ δὲν γίνεται ἀπὸ ὅλους μας, γι’ αὐτὸ δοκιμάζουμε συνήθως τὸ πικρὸ ποτήρι τῆς ἀποτυχίας, τῆς ἀστοχίας. Ἀποτυγχάνουμε στὸ νὰ τηρήσουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὴν ἀγάπη Τοῦ καί, βέβαια, τότε ἡ θλίψη μας εἶναι μεγάλη, ὁ πόνος εἶναι βαθύς.

Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο αἰσθανόμαστε τὴν ἀνάγκη νὰ προσευχηθοῦμε στὸν Θεὸ νὰ μᾶς συγχωρήση: «Συγγνώμην καὶ ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν πλημμελημάτων ἡμῶν παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα», δηλαδὴ νὰ ζητήσουμε ἀπὸ τὸν Κύριο συγχώρηση καὶ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας καὶ τῶν παραπτωμάτων μας.

Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ στέρηση τοῦ Φωτός Του. Καὶ ὅποιος ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό, ποὺ εἶναι ὁ ἀληθινὸς ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, περιπίπτει στὸ σκοτάδι. Φῶς εἶναι ἡ ἁγία ζωή, σκοτάδι εἶναι ἡ ἁμαρτία. Βρισκόμενος ὁ ἄνθρωπος μέσα στὸ σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας εἶναι δοῦλος, δὲν μπορεῖ νὰ δῆ, νὰ ἀκούση, νὰ ἀναπνεύση, εἶναι ὑποδουλωμένος στὸν διάβολο, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Ἐπίσκοπος Κρήτης γράφει στὸν Μεγάλο Κανόνα του: Ἆρον ἀπ' ἐμοῦ τὸν κλοιὸν τὸν βαρὺν τὸν τῆς ἁμαρτίας». Ὁ ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος εἶναι δοῦλος καὶ φυλακισμένος. Ἔτσι πρέπει νὰ ἑρμηνευθῇ ἡ «ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν». Ἡ ἀπώλεια τοῦ Φωτὸς δημιουργεῖ φρικτὲς καταστάσεις, στερεῖ τὴν πραγματικὴ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ὁπότε πρέπει νὰ ἐλευθερωθοῦμε ἀπὸ τὸ πνευματικὸ σκοτάδι.

Ἔπειτα, τὰ «πλημμελήματα» εἶναι ἁμαρτήματα ὄχι ἀπὸ νομικῆς, ἀλλὰ ἀπὸ πνευματικῆς πλευρᾶς. Δὲν πρόκειται γιὰ ἕνα ἁμάρτημα ποῦ γίνεται ἐκ συναρπαγῇς, δηλαδὴ χωρὶς νὰ τὸ καταλάβη πολὺ καλὰ ὁ ἄνθρωπος, ἀλλὰ γιὰ ἁμαρτήματα ποῦ γίνονται ἀπὸ τὰ πάθη καὶ μὲ συνείδηση τοῦ τί κάνουμε, ἀφοῦ πολλὲς φορὲς τὸ σχεδιάζουμε μὲ τὴν ἐλευθερία μας. Ξέρουμε ἀπὸ τὴν νηπτικὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὅτι, ὅταν ἕνα ἁμάρτημα ἐπαναλαμβάνεται πολλὲς φορές, τότε γίνεται πάθος, δηλαδὴ ἀρρωσταίνει μιὰ δύναμη τῆς ψυχῆς, ὅπως ἡ ἐπιθυμία, ὁ θυμός, καὶ ἔτσι ὁ ἄνθρωπος δεσμεύεται καὶ ἐπαναλαμβάνεται ἡ ἁμαρτωλὴ πράξη.

Γιὰ ὅλα αὐτὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸν Θεὸ συγχώρηση καὶ ἄφεση. Τὶς δύο αὐτὲς λέξεις «συγχώρηση» καὶ «ἄφεση» πρέπει νὰ τὶς ἐξετάσουμε ἀπὸ πλευρᾶς ἰατρικῆς καὶ ὄχι συναισθηματικῆς καὶ δικαστικῆς. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι δικαστὴς ποῦ ἐπιβάλλει τιμωρίες καὶ ἐπιζητεῖ ἐξιλέωση, ἀλλὰ εἶναι Πατέρας ποῦ ἀγαπᾶ καὶ θέλει τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἀγαπητοῦ παιδιοῦ Του. Εἶναι ἰατρὸς ποῦ θεραπεύει τὸν τραυματισμένο ἄνθρωπο. Ἡ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ δείχνει τί εἶναι ἡ συγχώρηση καὶ ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, δηλαδὴ εἶναι σχέση καὶ κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ἐπιστροφὴ τοῦ ἀνθρώπου στὴν Ἐκκλησία, ὅπου αἰσθάνεται τὴν στοργικὴ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, συμμετέχει στὸ πραγματικὸ πανηγύρι καὶ τρώγει τὸν Ἀμνὸ τοῦ Θεοῦ, τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ Ἐκκλησία τὰ ἔχει τοποθετήσει ὅλα σωστά. Προσεύχεται γιὰ μᾶς στὸν Θεὸ νὰ ζοῦμε χριστιανικά, ἀλλά, ὅταν δὲν τὸ κατορθώνουμε, προσεύχεται γιὰ τὴν μετάνοιά μας. Χαιρόμαστε ποῦ εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας, δοξάζουμε τὸν Θεὸ ποῦ εἴμαστε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί.

Ὁ Μητροπολιτης

Ὁ Ναυπακτου καὶ Ἁγιου Βλασιου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Ἑορτὴ τῆς ἁγίας Παρασκευῆς (26 Ἰουλίου)

Ἡ ἁγία Παρασκευὴ τιμᾶται ὄχι μόνον ἀπὸ τὶς γυναῖκες ἐκεῖνες ποὺ φέρουν τὸ ὄνομά της, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς Χριστιανούς. Αὐτὸ γίνεται ἰδιαιτέρως στὴν Ἐπαρχία μας, ἀφοῦ ὑπάρχουν πολλοὶ ἐνοριακοὶ ναοί, ἀλλὰ καὶ ἐξωκκλήσια ποὺ τιμῶνται στὸ ὄνομά της καὶ αὐτὴν τὴν ἡμέρα πανηγυρίζουν λαμπρῶς.

Ὁ βίος τῆς ἁγίας Παρασκευῆς εἶναι θαυμαστός. Οἱ γονεῖς της ἦταν εὐσεβεῖς καὶ ἐνάρετοι, ἡ γέννησή της ἔγινε μὲ τὴν ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ, ἡ ἴδια μεγάλωσε μὲ χριστιανικὸ τρόπο, διένειμε τὴν περιουσία της στοὺς πτωχούς, ἔγινε μοναχή, κήρυττε τὸν Χριστό, τὸν ὁμολόγησε καὶ τελικὰ ὑπέστη πολλὰ βασανιστήρια καὶ ἐμαρτύρησε γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι λέγεται ὀσιοπαρθενομάρτυς.

Ὑπάρχουν εἰκόνες ποὺ παρουσιάζουν τὴν ἁγία Παρασκευὴ νὰ κρατᾶ μὲ τὰ χέρια της ἕνα πιάτο μέσα στὸ ὁποῖο ὑπάρχουν δύο μάτια. Αὐτὴ ἡ παράσταση ἀναφέρεται σὲ ἕνα θαῦμα ποὺ ἐπετέλεσε ἡ Ἁγία. Ἕνα ἀπὸ τὰ μαρτύριά της ἦταν ὅτι τὴν ἔβαλαν μέσα σὲ ἕνα πυρακτωμένο λέβητα μέσα στὸν ὁποῖο ὑπῆρχε καυτὸ λάδι καὶ ἀναμμένη πίσσα. Παρὰ ταῦτα ἡ Ἁγία, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὄχι μόνον δὲν καιγόταν, ἀλλὰ καὶ φαινόταν ὡσὰν νὰ δροσιζόταν. Ὁ Βασιλεὺς ποὺ παρακολουθοῦσε τὸ μαρτύριο, θαυμάζοντας γιὰ τὸ γεγονὸς αὐτό, τῆς εἶπε νὰ τοῦ ρίξη λίγο ἀπὸ τὸ λάδι καὶ τὴν πίσσα γιὰ νὰ διαπιστώση ἐὰν εἶναι καμμένα. Μόλις ἡ ἁγία Παρασκευή του ἔρριξε λίγο ἀπὸ αὐτὰ ἀμέσως τυφλώθηκαν οἱ ὀφθαλμοί του. Τότε παρεκάλεσε τὴν Ἁγία νὰ ἰκετεύση τὸν Θεὸ νὰ τοῦ δώση πάλι τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν του, πρᾶγμα ποὺ ἔγινε μὲ τὴν προσευχή της. Αὐτὸ τὸ θαῦμα μας ὑπενθυμίζει ἡ συγκεκριμένη εἰκόνα τῆς ἁγίας Παρασκευῆς.

Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο πολλοὶ ἄρρωστοι, τῶν ὁποίων πάσχουν τὰ μάτια, θεωροῦν τὴν ἁγία Παρασκευὴ ὡς προστάτη τους καὶ τὴν παρακαλοῦν νὰ ἐπέμβη θαυματουργικὰ καὶ νὰ τοὺς θεραπεύση. Οἱ ἅγιοι, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἰατροὶ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων μας. Σὲ αὐτοὺς καταφεύγουμε ὅταν ἔχουμε διάφορα προβλήματα καὶ ζητοῦμε τὴν βοήθειά τους. Βέβαια, θεολογικὰ λέμε ὅτι διὰ τῶν ἁγίων ἐνεργεῖ Αὐτὸς ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ἀφοῦ οἱ ἅγιοι εἶναι φίλοι καὶ θεράποντες τοῦ Χριστοῦ.

Κατ’ ἐπέκταση, ἡ ἁγία Παρασκευὴ μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ καὶ ἰατρὸς τῶν ἀσθενειῶν τοῦ ψυχικοῦ ὀφθαλμοῦ ποὺ εἶναι ὁ νοῦς μας. Πέρα ἀπὸ τὸν ὀφθαλμὸ τοῦ σώματος ἔχουμε καὶ τὸν ὀφθαλμὸ τῆς ψυχῆς μὲ τὸν ὁποῖο μποροῦμε νὰ δοῦμε τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὅπως τὰ σωματικὰ μάτια ἀρρωσταίνουν, ἔτσι ἀρρωσταίνει καὶ ὁ ὀφθαλμὸς τῆς ψυχῆς. Ἐπειδὴ εἶναι ἄρρωστος ὁ ψυχικὸς ὀφθαλμός, γι’ αὐτὸ καὶ εἴμαστε πονηροί, καὶ δὲν μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸν Θεό. Ἡ αἵρεση, ἡ ἀθεΐα, ἡ ἄγνοια τοῦ Θεοῦ, καὶ πολλὲς ἄλλες ψυχικὲς ἀσθένειες εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ ὅτι πάσχει ὁ πνευματικὸς ὀφθαλμός.

Ὁ Προφητάναξ Δαυὶδ λέγει σὲ ἕναν ψαλμό: «φωτιεῖς μοὶ τὸ σκότος». Μέσα μας ὑπάρχει σκότος γιατί τυφλωθήκαμε ψυχικὰ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ δοῦμε τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προσευχόταν στὸν Χριστό: «φώτισόν μου τὸ σκότος».

Σήμερα ἑορτάζουμε καὶ πανηγυρίζουμε τὴν ἁγία Παρασκευή, ποὺ ἔζησε μὲ τὸν Χριστὸ καὶ μαρτύρησε γιὰ τὴν δόξα Του. Εἶναι ἡ προστάτης καὶ ὅλων ἐκείνων ποὺ ἔχουν πρόβλημα στὰ σωματικά τους μάτια, ἀλλὰ καὶ ὅλων μας ποὺ ἔχουμε πρόβλημα μὲ τοὺς ψυχικούς μας ὀφθαλμοὺς καὶ δὲν μποροῦμε νὰ δοῦμε τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, δὲν μποροῦμε νὰ συνειδητοποιήσουμε τὰ πάθη μας, τὴν ἀνάγκη ποὺ ἔχουν οἱ διπλανοί μας, ἀλλὰ δὲν μποροῦμε νὰ δοῦμε καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο θὰ σωθοῦμε. Κι ἂν παρακαλέσουμε τὴν ἁγία Παρασκευὴ μὲ πίστη θὰ μᾶς θεραπεύση.

Εὔχομαι σὲ ὅλους σας χρόνια πολλὰ καὶ εὐλογημένα. Ἡ ἁγία Παρασκευὴ νὰ σᾶς προστατεύη σὲ ὅλη σας τὴν ζωή, μὲ τὴν δύναμη καὶ Χάρη τοῦ Χριστοῦ.

+ Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 6 Ἰουλίου (Γ Ματθαίου)

Τὸ βασικὸ μήνυμα τῆς σημερινῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἶναι ἡ πίστη στὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὅτι δηλαδή, ὁ Θεὸς προνοεῖ γιὰ ὅλη τὴν κτίση καὶ βεβαίως πάνω ἀπὸ ὅλα γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ἡ λέξη πρόνοια προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα προνοῶ, ποὺ σημαίνει προβλέπω, ἐνδιαφέρομαι γιὰ κάτι ἡ γιὰ κάποιον. Μὲ τὴν θεία Πρόνοια χαρακτηρίζουμε τὸ μεγάλο ἐνδιαφέρον τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν κόσμο ποὺ Αὐτὸς δημιούργησε καὶ γιὰ τὸν ἄνθρωπο ποὺ εἶναι τὸ τελειότερο δημιούργημά Του.

Στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ἀναφέρονται μερικὰ συγκεκριμένα παραδείγματα, ὅπως ὅτι ὁ Θεὸς φροντίζει γιὰ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ ποὺ δὲν σπέρνουν οὔτε θερίζουν οὔτε συγκεντρώνουν ἀγαθὰ σὲ ἀποθῆκες καὶ ὁ Θεὸς τὰ συντηρεῖ, καὶ γιὰ τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ τὰ ὁποῖα δὲν κοπιάζουν, δὲν γνέθουν καὶ ὅμως διακρίνονται ἀπὸ μιὰ τέτοια ὀμορφιὰ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθῇ ὅλος ὁ στολισμὸς τοῦ Σολομῶντος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ποὺ φημιζόταν γιὰ τὰ στολίδια. Ἀπὸ αὐτὸν τὸν λόγο φαίνεται ὅτι ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ σὲ ὅλη τὴν κτίση, τίποτε δὲν γίνεται μηχανικὰ καὶ τυχαῖα. Ὁ Θεὸς δὲν κατοικεῖ στοὺς οὐρανοὺς καὶ ἀπὸ ἐκεῖ διευθύνει τὸν κόσμο, ἀλλὰ εἶναι δημιουργός, προνοητῆς, συντηρητὴς τοῦ κόσμου. Καὶ ἀφοῦ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὰ πουλιὰ καὶ τὰ χόρτα πολὺ περισσότερο ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἔχει ψυχὴ καὶ σῶμα.

Πὼς φαίνεται αὐτὸ τὸ προσωπικὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Θεοῦ γιά μας; Πρῶτα ἀπὸ τὸ ὅτι δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι ὕστερα, μετὰ τὴν πτώση του, ἐνηνθρώπησε καὶ τὸν ἀναδημιούργησε. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε καὶ στὴν προσωπική μας ζωή. Γεννηθήκαμε καὶ ἤλθαμε ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία στὴν ὕπαρξη. Αὐτὸ δὲν ἦταν ἕνα τυχαῖο γεγονὸς ἡ ἀποτέλεσμα τῆς ἀγάπης τῶν γονέων μας, ἀλλὰ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, διὰ τῶν γονέων μας. Ἔπειτα, ὁ Θεός μας παρακολουθεῖ καὶ ἐπεμβαίνει πολλὲς φορὲς εὐεργετικὰ γιὰ τὴν θεραπεία μας, γιατί μᾶς ἀγαπᾶ. Ὅποιος καταλάβει τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πραγματικὰ συντρίβεται ἀπὸ βαθειὰ κατάνυξη καὶ συγκίνηση. Τὸ ὅτι βαπτισθήκαμε ὀρθόδοξοι καὶ παραμένουμε μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ μποροῦμε νὰ λειτουργούμαστε καὶ νὰ κοινωνοῦμε τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ εἶναι μιὰ μεγάλη δωρεὰ τοῦ Θεοῦ σὲ μᾶς.

Πόσες φορὲς σὲ κινδύνους δὲν αἰσθανθήκαμε τὴν ἐπέμβαση τῆς θείας Προνοίας, μέσα ἀπὸ διάφορα περιστατικά, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν βοήθεια ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ, ποὺ Ἐκεῖνος τοὺς ἔστειλε γιὰ νὰ μᾶς συμπαρασταθοῦν! Βεβαίως, ὁ Θεὸς προνοεῖ γιὰ τὸν καθένα μας καὶ θέλει τὴν σωτηρία μας, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ παραβιάση τὴν ἐλευθερία ποὺ Ἐκεῖνος μᾶς ἔδωσε. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο, ὅπως σὲ ὅλα τὰ θέματα, ἔτσι καὶ σὲ αὐτό, ἀπαιτεῖται ἡ δική μας ἐλευθερία. Πρέπει νὰ συγκινηθοῦμε ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὴν Πρόνοιά Του.

Ἑπομένως, ἡ πίστη στὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἀποβάλλει τὴν ὀλιγοπιστία, ἀπὸ τὴν ὁποία ὑποφέρουν πολλοὶ ἄνθρωποι στὴν ἐποχή μας, καθὼς ἐπίσης ἀποβάλλει καὶ τὸ ἄγχος ποὺ διακατέχει πολλοὺς Χριστιανοὺς ὡς πρὸς τὴν συσσώρευση ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ὅποιος διακατέχεται ἀπὸ τὴν ὀλιγοπιστία καὶ τὸ ἄγχος δὲν πιστεύει στὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ καὶ γι’ αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ λέγεται καὶ νὰ εἶναι Χριστιανός. Πρέπει νὰ πιστεύουμε ἀκράδαντα ὅτι ὁ Θεὸς προνοεῖ καὶ ἐνδιαφέρεται γιά μας.

+ Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 17 Ἰουλίου

Ὁ χρόνος, κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων μας, συνδέεται μὲ τὸ «διάστημα», τὸν χῶρο, ἀφοῦ ὁ Θεὸς δημιούργησε μαζὶ μὲ τὸν χῶρο καὶ τὸν χρόνο. Ὁ χρόνος εἶναι ἡ κίνηση ποῦ ὑπάρχει σὲ ὅλα τὰ ὄντα. Ἀλλὰ ἐμεῖς καταλαβαίνουμε τὸν χρόνο μὲ τὴν ἀνατολὴ καὶ τὴν δύση τοῦ ἡλίου, μὲ τὴν περιφορά-κίνηση τῆς γῆς γύρω ἀπὸ τὸν ἑαυτό της, ἀπὸ τὴν ὁποῖα κίνηση δημιουργεῖται ἡ ἡμέρα, οἱ ἑβδομάδες, οἱ μῆνες, ὁ χρόνος καὶ τὰ ἔτη.

Πάντως, ὅλοι μας ἔχουμε τὴν αἴσθηση τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ τέλους κάθε ἡμέρας, ποῦ τὴν προσδιορίζουμε μὲ τὴν ἀνατολὴ καὶ τὴν δύση τοῦ ἡλίου. Γιὰ τὴν ἡμέρα αἰσθανόμαστε τὴν ἀνάγκη νὰ προσευχηθοῦμε στὸν Θεό. Ὁ Ἱερεὺς δέεται: «Τὴν ἡμέραν πᾶσαν, τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικὴν καὶ ἀναμάρτητον παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα», δηλαδὴ νὰ παρακαλέσουμε τὸν Κύριο καὶ Θεό, ὥστε ὅλη ἡ ἡμέρα μας νὰ εἶναι τελεία, ἁγία, εἰρηνικὴ καὶ ἀναμάρτητη. Αὐτὴ εἶναι μιὰ σημαντικὴ προσευχή, γιατί σὲ κάθε ἡμέρα καὶ ὥρα μπορεῖ νὰ ὑπάρξουν πολλοὶ πειρασμοί, νὰ ἔλθουν δυσκολίες, νὰ δημιουργηθοῦν προβλήματα. Βεβαίως, μὲ τὴν προσευχὴ αὐτὴ δὲν ἐνδιαφερόμαστε γιὰ τὴν ἡμέρα, αὐτὴ καθ’ ἑαυτή, ἀλλὰ γιὰ τὸ πῶς ἐμεῖς θὰ περάσουμε τὴν ἡμέρα μας. Δὲν μᾶς ἐνδιαφέρουν τόσο τὰ προβλήματα ποῦ παρουσιάζονται, ὅσο ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο τὰ ἀντιμετωπίζουμε. Ὅλες οἱ ἡμέρες εἶναι ἴδιες, ἀλλὰ ἐμεῖς διαφοροποιούμαστε, ἀλλάζουμε, ἀφοῦ ἄλλοτε εἴμαστε χαρούμενοι καὶ ἄλλοτε λυπημένοι, ἄλλοτε αἰσθανόμαστε καλὰ καὶ ἄλλοτε ἄσχημα. Τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι ἔξω ἀπὸ μᾶς, ἀλλὰ μέσα μας.

Ἅς δοῦμε λίγο πὼς θέλει ἡ Ἐκκλησία νὰ περνᾶμε τὴν ἡμέρα μας, ὡς Χριστιανοὶ καὶ ὡς μέλη της, ὡς παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Κατ’ ἀρχὰς ἡ ἡμέρα μας πρέπει νὰ εἶναι «τελεία». Πῶς, ὅμως, ἐννοεῖται ἡ τελεία ἡμέρα; Αὐτὸ μποροῦμε νὰ τὸ δοῦμε καὶ μὲ τὴν πνευματικὴ ἔννοια, ὅτι πρέπει νὰ συμπεριφερόμαστε κατὰ τὸ δυνατὸν τέλεια ὡς Χριστιανοί, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν χρονικὴ ἔννοια, ὅτι πρέπει νὰ φθάσουμε πρὸς τὸ τέλος της καὶ νὰ μὴ συμβῇ κάτι τὸ ἀπροσδόκητο, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὁ θάνατος, καὶ φύγουμε αἰφνίδια ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτόν. Ἐπειδή, ὅμως, ὁ Χριστὸς μᾶς εἶπε νὰ γινόμαστε συνεχῶς τέλειοι, «ἔσεσθε οὔν ὑμεῖς τέλειοι, ὦσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοὶς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν» (Μάτθ. ε', 48), ἡ τελειότητα δείχνει ὅτι πρέπει συνέχεια νὰ βελτιωνόμαστε ὡς Χριστιανοὶ καὶ νὰ ὁλοκληρωνόμαστε πνευματικά.

Ἔπειτα, προσευχόμαστε ἡ ἡμέρα μας νὰ εἶναι «ἁγία», νὰ ζοῦμε διαρκῶς μὲ τὸν Χριστὸ ποῦ εἶναι ἅγιος. Ὡς Χριστιανοὶ ἔχουμε πρότυπο τὸν Χριστό, ἀφοῦ Αὐτὸς εἶναι τὸ πρότυπο τῆς δημιουργίας μας καὶ Αὐτὸς μᾶς ἀναγέννησε μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του, τὸν Σταυρό, τὴν Ἀνάσταση καὶ τὴν Ἀνάληψή Του, ὅπως ἐπίσης καὶ μὲ τὴν ἀποστολὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ τηροῦμε συνεχῶς τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ζοῦμε ἐν Χριστῷ. Ἀκόμη ἡ ἡμέρα μας πρέπει νὰ εἶναι «εἰρηνική». Πρόκειται γιὰ τὴν ἐξωτερική, ἀλλὰ πρὸ παντὸς γιὰ τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη, τὴν ἐλευθερία μας ἀπὸ τὴν τυραννία τῶν λογισμῶν. Ἡ εἰρήνη εἶναι ἕνα μεγάλο ἀγαθὸ ὅταν μάλιστα ζοῦμε σὲ διαρκῆ ταραχή, σὲ πόλεμο, σὲ ποικίλες ἀκαταστασίες. Ἐπὶ πλέον προσευχόμαστε στὸν Θεὸ νὰ δώση ὥστε ἡ ἡμέρα μας νὰ εἶναι «ἀναμάρτητη», νὰ μὴ διαπράξουμε ἁμαρτήματα ποῦ μᾶς χωρίζουν ἀπὸ τὸν Θεό. Πρόκειται γιὰ ἁμαρτήματα ποῦ γίνονται μὲ τὶς ἐπιθυμίες, τὶς πράξεις.

Τὸ ἐρώτημα ὅμως ποῦ τίθεται εἶναι ἐὰν εἶναι δυνατὸν νὰ ζήσουμε τὴν ἡμέρα μας, σύμφωνα μὲ αὐτὰ ποῦ παρακαλᾶμε. Ἐφ’ ὅσον ἡ Ἐκκλησία, διὰ τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἔθεσε αὐτὴν τὴν προσευχή, σημαίνει ὅτι εἶναι δυνατὸν νὰ πραγματοποιηθῇ αὐτὴ ἡ δέηση. Δὲν προσεύχεται ἡ Ἐκκλησία γιὰ ἀκατόρθωτα πράγματα. Ἀπαιτεῖται, ὅμως, ἡ βοήθεια ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ἡ δική μας ἀνταπόκριση, γιατί τίποτε δὲν γίνεται μόνον ἀπὸ τὸν Θεὸ ἢ μόνον ἀπὸ μᾶς. Καὶ ὅταν δὲν τὸ κατορθώσουμε, τότε μετανοοῦμε καὶ ζητᾶμε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Μητροπολιτης

Ὁ Ναυπακτου καὶ Ἁγιου Βλασιου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 20 Ἰουλίου (Ε Ματθαίου)

Ὁ Χριστός, μὲ τὸ θαῦμα ποὺ ἀκούσαμε σήμερα στὸ Εὐαγγέλιο, θεράπευσε δύο δαιμονισμένους ποὺ κατοικοῦσαν στὰ μνήματα καὶ δὲν τολμοῦσε κανένας νὰ περάση ἀπὸ τὸ μέρος ἐκεῖνο. Καὶ στὴν συνέχεια, ὁ Χριστὸς ἐπέτρεψε νὰ εἰσέλθουν τὰ δαιμόνια στοὺς χοίρους, οἱ ὁποῖοι ἔπεσαν στὴν λίμνη καὶ πνίγηκαν. Τρία σημεῖα ἀντιμετώπισαν τὴν μανία καὶ τὴν κακία τῶν δαιμόνων. Τὸ ἕνα ἦταν ἡ γῆ, τὸ νεκροταφεῖο ὅπου ἔμεναν οἱ δαιμονισμένοι καὶ ἔτσι ὁ χῶρος ἐκεῖνος ἔγινε ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἀπὸ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ἔγινε κατοικητήριο τῶν δαιμόνων. Τὸ ἄλλο εἶναι τὰ ζῶα, οἱ χοῖροι, ποὺ δέχθηκαν τὴν μανία τῶν δαιμόνων. Καὶ τὸ τρίτο ἦταν ἡ θάλασσα μέσα στὴν ὁποία πνίγηκαν οἱ χοῖροι.

Ὅλη ἡ δημιουργία τοῦ Θεοῦ ἦταν καλὴ ἀπὸ τὴν ἀρχή, ἀκόμη καὶ αὐτὸς ὁ ἑωσφόρος ἦταν ἀρχάγγελος, φωτεινός. Ὁ Θεὸς δὲν δημιούργησε τίποτε τὸ κακό, ἀλλὰ ὅλα ἦταν ἐξ ἀρχῆς καλά, γι αὐτό μετὰ ἀπὸ κάθε δημιουργικὴ ἡμέρα γράφει ὁ Μωϋσής: «καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς ὅτι καλὸν καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ ἡμέρα μία». Ὅμως, ὁ ἑωσφόρος, ποὺ ἔγινε σατανᾶς, γέννησε τὸ κακό, αὐτὸς παρακίνησε τὸν ἄνθρωπο στὴν πτώση, καὶ στὴν συνέχεια τὸ κακὸ ἔπεσε σὲ ὁλόκληρη τὴν κτίση. Στὴν πραγματικότητα ἡ κτίση παρασύρθηκε ἀπὸ τὸν πεπτωκότα ἄνθρωπο.

Στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα βλέπουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δαιμονίσθηκε καὶ στὴν συνέχεια ἡ γῆ, τὰ ζῶα καὶ ἡ θάλασσα δέχθηκαν τὴν καταστρεπτικὴ μανία τῶν δαιμόνων. Αὐτὸ εἶναι ἕνα παράδειγμα στὸ ὁποῖο φαίνεται πὼς μολύνεται ἡ κτίση ἀπὸ τὴν καταστρεπτικὴ μανία τοῦ διαβόλου, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν ἐμπαθῆ ἄνθρωπο. Ὅλοι κάνουν λόγο γιὰ τὸ λεγόμενο οἰκολογικὸ πρόβλημα, ποὺ τείνει νὰ καταστρέψη τὰ οἰκοσυστήματα, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν ἴδια τήν ζωή μας καὶ τὴν γῆ στὴν ὁποία ζοῦμε. Ὅλοι ἐπιρρίπτουν εὐθύνες στὶς Κυβερνήσεις τῶν Χωρῶν καὶ στοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀποβλέπουν στὸ ἐμπόριο καὶ παραβλέπουν τὶς ἐπιπτώσεις ποὺ ἔχει ἡ βαρειὰ βιομηχανία σὲ ὅλον τὸν πλανήτη, ἀλλὰ ἀγνοοῦν ὅτι ὅλα αὐτὰ προέρχονται ἀπὸ τὸν διάβολο καὶ τὰ πάθη διὰ τῶν ὁποίων ἐνεργεῖ. Σήμερα τὰ πάντα εἶναι μολυσμένα, ἡ γῆ, τὸ νερό, ὁ ἀέρας, ἡ θάλασσα, τὰ ζῶα καὶ φυσικὰ αὐτὴ ἡ μόλυνση εἰσέρχεται μέσα στὸ σῶμα μας διὰ τῶν τροφῶν.

Πέρα ἀπὸ τὸ οἰκολογικὸ πρόβλημα, συγχρόνως ὁ ἄνθρωπος μολύνει καὶ μὲ ἄλλο πνευματικὸ τρόπο τὴν κτίση. Ἐνῷ ὅλη ἡ κτίση ποὺ εἶναι τὸ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ καὶ φανερώνει τὴν δόξα Του καὶ τὸ μεγαλεῖο Του, ὅπως τὸ βλέπουμε σὲ πολλοὺς Ψαλμοὺς τοῦ Δαυίδ, ἐν τούτοις ὁ ἄνθρωπος μολύνει τὴν κτίση μὲ τὶς ἁμαρτίες του καὶ τὰ ἀτοπήματά του. Ἰδίως τὴν περίοδο τοῦ Καλοκαιριοῦ, τὶς περισσότερες φορές, ἀντὶ τὸ δάσος καὶ ἡ θάλασσα νὰ εἶναι τόποι δοξολογίας τοῦ Θεοῦ, γίνονται τόποι ἁμαρτίας. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν συνδέσει τὶς διακοπὲς τοὺς μὲ μιὰ ἐλεύθερη ἀπὸ περιορισμοὺς ζωή.

Πρέπει νὰ ἀγαποῦμε τὴν φύση, νὰ τὴν σεβόμαστε ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ δοξάζουμε τὸν Θεό. Οἱ δὲ καλοκαιρινὲς διακοπές μας πρέπει νὰ συνδυάζονται μὲ ψυχικὴ ξεκούραση ποὺ τὸ ἔχουμε πραγματικὰ ἀνάγκη καὶ ὄχι μὲ ψυχικὴ ἐπιβάρυνση.

+ Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 27 Ἰουλίου (ΣΤ Ματθαίου)

Τὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ἄρχισε μὲ τὴν φράση «ἐμβὰς ὁ Ἰησοῦς εἰς πλοῖον διεπέρασεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν», δηλαδὴ ὁ Χριστὸς μπῆκε μέσα σὲ ἕνα πλοῖο καὶ ἦλθε στὴν πόλη Του. Ὁ Χριστὸς ἔζησε μὲ τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς Του, χρησιμοποιοῦσε τὰ μεταφορικὰ μέσα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ εἶχε καὶ τὴν πόλη Του. Ἔζησε ὅπως ὅλοι μας, χωρὶς ὅμως νὰ πράξη κάποια ἁμαρτία, γιατί ἦταν Θεάνθρωπος καὶ τελείως ἀναμάρτητος.

Σὲ ποιά πόλη ἀναφέρεται ὁ Εὐαγγελιστὴς καὶ ποιά πόλη ἐθεωρεῖτο ὡς «ἰδία πόλις» τοῦ Χριστοῦ; Πρόκειται γιὰ τὴν Καπερναούμ. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέγει ὅτι ἡ Βηθλεὲμ ἐγέννησε τὸν Χριστό, ἡ Ναζαρὲτ τὸν ἔθρεψε καὶ ἡ Καπερναοὺμ τὸν εἶχε διαρκῶς οἰκοῦντα. Ὅμως, παντοῦ ὁ Χριστὸς εἶχε προβλήματα, ἀφοῦ στὴν Βηθλεὲμ γεννήθηκε μέσα σὲ ἕναν σταῦλο, στὴν Ναζαρὲτ ἀντιμετώπισε τὴν μανία τῶν συμπατριωτῶν του ποὺ ἀποπειράθηκαν νὰ τὸν γκρεμίσουν ἀπὸ ἕνα βουνὸ καὶ στὴν Καπερναοὺμ δὲν τὸν δέχθηκαν, καίτοι ἔκανε πολλὰ θαύματα ἐκεῖ, γι’ αὐτὸ καὶ εἶπε: «Καὶ σὺ Καπερναούμ, ἡ ἕως τοῦ οὐρανοῦ ἀνυψωθεῖσα, ἕως ἅδου καταβιβασθήση» (Μάτθ. ἰα , 23).

Ὁ Χριστὸς ἦλθε στὸν κόσμο, ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι δὲν τὸν κατάλαβαν καὶ ζοῦσε ὡς ξένος πάνω στὴν γῆ. Ἔτσι, εἶχε πόλη δική Του, ἀλλὰ τελικὰ δὲν εἶχε οὔτε σπίτι νὰ μείνη. Ἡ ζωή Του ὡς ἀνθρώπου ἄρχισε στὴν φάτνη καὶ ἔφθασε μέχρι τὸ Γολγοθᾶ καὶ τὸ μνημεῖο τὸ καινό, ἀπὸ ὅπου ἀναστήθηκε. Ὑπάρχει ἕνα καταπληκτικὸ τροπάριο τὸ ὁποῖο ψάλλεται κατὰ τὴν περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου τὴν Μ. Παρασκευή. Ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος παρουσιάζει τὸν Ἰωσὴφ νὰ πλησιάζη τὸν Πιλάτο καὶ ζητῶντας τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ νὰ λέγη: «Δός μου αὐτὸν τὸν ξένον, ὁ ὁποῖος ὡς ξένος ποὺ ἦταν ζοῦσε στὸν κόσμο ὡς ξένος. Δός μου αὐτὸν τὸν ξένον τὸν ὁποῖο οἱ ὁμοεθνεῖς του ἀπὸ μῖσος τὸν θανάτωσαν ὡς ξένον. Δός μου αὐτὸν τὸν ξένον τὸν ὁποῖον οἱ Ἑβραῖοι τὸν θανάτωσαν ἀπὸ φθόνο καὶ τὸν ἀποξένωσαν ἀπὸ τὸν κόσμο. Δός μου αὐτὸν τὸν ξένον γιὰ νὰ τὸν κρύψω στὸν τάφο, γιατί ὡς ξένος ποὺ εἶναι δὲν ἔχει ποὺ νὰ κλίνη τὴν κεφαλή του». Ὁ Χριστὸς ἔζησε ὡς ξένος στὸν κόσμο αὐτόν, ἀλλὰ τὸ ἔργο Του εἶναι παγκόσμιο, ἀφορᾶ ὁλόκληρο τὸν κόσμο.

Ἀπὸ αὐτὸ φαίνεται ὅτι ὁ Χριστὸς προσλαμβάνει κάθε ξένον καὶ τὸν ἀναπαύει. Εἶναι γνωστὴ ἡ περικοπὴ τῆς Μελλούσης Κρίσεως, στὴν ὁποία θὰ πῇ στοὺς δικαίους ἀνθρώπους: «Ξένος ἤμην καὶ συνηγάγετέ με» καὶ τὸ ἀντίθετο στοὺς μὴ σεσωσμένους. Πρέπει νὰ βοηθοῦμε τοὺς ξένους σὰν νὰ τὸ κάναμε στὸν Ἴδιο τὸν Χριστό. Πέρα ἀπὸ αὐτὸ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι σήμερα ἰδιαίτερη «πόλη» τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία Του, μέσα στὴν ὁποία κάνει τὰ θαύματά Του καὶ ἐνεργεῖ τὶς νεκραναστάσεις τῶν ἀνθρώπων. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἐπίγεια καὶ ὁρατή, ἀλλὰ καὶ οὐράνια καὶ ἀόρατη. Αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικὴ πόλη τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἐμεῖς ζοῦμε μέσα στὴν πόλη τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἁγία Τοῦ Ἐκκλησία, μὲ τὰ μυστήρια καὶ ὅλη τὴν ζωή της καὶ θὰ πρέπη νὰ φροντίζουμε νὰ μὴ περιφρονοῦμε τὸν Χριστό, ἀλλὰ νὰ τὸν θεωροῦμε οἰκεῖο, καὶ νὰ δεχόμαστε τὴν ζωοποιὸ παρουσία Του.

+ Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ